7. Arkeometri Sonuçları Toplantısı [1991] - Kültür ve Turizm Bakanlığı

negıne İspanya'da Riotime'daki eski maden sahasında rastlanmıştır
(Blanco-Luzon, 1969). M.O. 8 yüzyıla ait bu materyalin de iki yüzü kullanılmıştır.
Anadolu'daki benzer örneklerin ikincisi 1984 yılında Merzifon-Bakırçay'da
ele geçmiştir (Kaptan, 1987). Bu materyalin sadece bir
yüzü kullanılmıştır. Diğer benzer örneklerden iki adeti ise 1987 yılında
Niğde-Çamardı, Celaller Sarıtuzla (Kestel) antik maden sahasında bulunan
iki çukurlu taş havandır (Kaptan, 1988). Bütün bu materyallerin taşınabilir
nitelikte olması, Sarıtuzla'dakiçok çukurlu sabit cevher zenginleştinne
atelyesi ile Girnavaz'da saptanan ve M.O. 7. yüzyıla ait olası çok
çukurlu taş havandan farklı fakat işlevi değişmeyen örneklerdir.
Çok çukurlu ezme taşı (Çok çukurlu boyut küçültme taşı): Cevher
zerıginleştirme aletlerinden olup çok çukurlu boyut küçültme taşı olarak
da tanımlanmaktadır. Anadolu'da ilk bulunan ve işlevi saptanan fakat
1986 yılına değin tarihlenemeyen bir materyaldir. Benzer örneklerine
sonraki yıllarda rastlanmış, karşılaştırılması yapılmış ve öğütme taşı olabileceği
ileri sürülmüştür (Kaptan, 1988). Ezebağı cüruf deposunda ele
geçen bu materyelin -benzer örnekleri ile birlikte- çeşitli deneysel araştırmalar
yapılmıştır. Bu deneysel çalışmalar sadece bakır cevherleriyle değil,
değişik maden cevherleriyle de yapılmıştır. Yapılan araştırmalar sözü
edilen cevher zenginleştirme aletinin öğütme taşı olmadığını belirlemiş;
tir. Cevherin öğütülüp toz haline getirilmesi için kullanılmamıştır. Çünkü
bilinen çok sayıdaki öğütme taşları bu materyalden çok farklıdır. Çok çukurlu
ezme taşı, cevherin ezilerek tane boylarının 0.5 santimden küçük
boyutlara getirildiği bir el taşıdır. Düzensiz beşgen prizma görünümündedir
(Resim: 3). Yüksekliği: 5.9-5.4 cm, ait-üst taban kenar uzunlukları:
3.5-4 cm, ağırlığı: 520 gramdır. Yanal yüzeyleri ile birlikte yedi adet kullanım
yüzeyi vardır. Kullanım yüzeylerindeki cevher kınna-ezme çukurlarının
derinlikleri: 3-4 mm arasında değişmektedir. Genel formunun bozulmaması
için petrografik analizi yapılmamıştır. Makroskopik olarak
irdelenmiş materyalin, volkanik kayaç ve muhtemelen ayrışmış andezit
olduğu belirtilmiştir. Anlatımı yapılan cevher zerıginleştirmealetinin kullanıldığı
dönem ise burada ele geçen seramiklerin verdiği tarih olmalıdır.
Benzer buluntular ve karşılaştırma: Benzer örnekleri 1987-1989 yıllarında
Sarıtuzla (Kestel) antik maden sahası ile yakınındaki Göitepe eski
yerleşim alanında ele geçmiştir (Kaptan, 1988, 1989). Ancak buradaki
materyaller, Ezebağı'ndan farklı maden cevherlerinin işlenmesinde kullanılmıştır.
Bu nedenle Sarıtuzla (Kestel) ve Göltepe'de işlenen cevher, çok
çukurlu ezme taşları ile öğütülecek tane boyutlarına getirmek için hazırlanmıştır.
Göitepe 1990 kazı sonuçlarına göre bu materyaller muhtemelen
Eski Tunç Çağı'na ait cevher zenginleştinne aletleridir (K. Aslıhan
97