6ZemlLuAt

çoğu öldürüldü, hapsedildi veya başka ülkelere iltica etmek
zorunda bırakıldı. Yeraltı çalışmalarını sürdürmek
olağanüstü zorlaştı. Parti, işte bu koşullar altındayken emekçi
halkın mücadelesine liderlik etmek ve faşizme karşı savaşı
sürdürmek zorundaydı. Parti bunun yanı sıra, 1923 ve 1925
yenilgilerinden ders almak, bu yenilgilerin temel nedenlerini
bulup çıkarmak ve Parti üyelerini Bolşevik bir temel
üzerinde bir araya getirmek durumundaydı. Ağır yenilgilere
uğrayan, büyük ölçüde güç kaybeden ve en iyi liderlerinden
yoksun kalan Parti, gelişiminin en çetin dönemini
geçiriyordu.
Partinin geçmişi ve bolşevikleşmesi sorunu, ilk olarak
1925'teki Moskova Konferansında tartışıldı. Bu Konferans,
Partinin yurt dışıdaki liderleri tarafından ve Komünist
Enternasyonal Yürütme Komitesinin onayı ile toplandı ve
Konferansa 1923-25 olaylarından sonra dış ülkelere iltica
etmiş bulunan Parti militanları ile Merkez Komitesinden sağ
kalanlar katıldılar. Bu Konferansta ileri sürülen ve Partinin
"kapitalizmin organik gelişme döneminden çöküş dönemine
ağır ağır, zahmetsizce, büyük iç krizlere düşmeden geçtiğini,
devrim çağının özelliklerini kavrayıp, kendini bunlara
uydurduğunu" belirleyen görüş, abartmalı bir görüştü ve
gerçeğe tamamen uymuyordu. Deneyler göstermiştir ki.
Partinin "kapitalizmin organik gelişme döneminden çöküş
dönemine geçişi" zorluklar, bocalamalar içinde olmuş, 1918
Vla-daya ayaklanması, 9 Haziran yanlış tutumu, 16 Nisan
1925'teki silahlı örgütler liderlerinin aşırı sol sapmaları
yüzünden yapılan yanlışlar gibi ciddi aksaklıklarla
oluşmuştu.
Devrim çağının özelliklerini kavramak, genelde zor ve
ciddi bir işti ve özellikle Partimizin çalışma alanı olan
Balkanlara özgü durumu kavrayabilmek daha da zordu.
Konferans doğru bir görüşle, kendi devrim deneyimiz ile
Rus devrimini inceleyerek Mark-sizm-Leninizmi eylemde
yol gösterici olarak iyice öğrenmek zorunluluğu üzerinde
durdu. Parti, özeleşti-
ri yaparak "her tarihi durumda gereken yolu bulabilecek,
somut koşulları hesaba katabilecek biçimde kendini yeniden
eğitmeli, kitlelerin savaşını dünya devrimine yöneltmeliydi."
1926'da Merkez Komitesinin Viyana'da yaptığı toplantı.
Partinin bolşevikleşmesi sorununda Moskova
Konferansından daha ileri bir noktaya ulaşmadı. Bu
toplantıda "Parti kitlelerini Leninizm temeli üzerinde Parti
bayrağı ve Komintern çevresinde toplamak zorunluluğu"
vurgulandı. Moskova Konferansı ile Merkez Komitesinin
Viyana'daki genel kurul toplantısı, Partinin Leninizm ışığı
altında kendi deneyini inceleyerek bolşevikleşmesinin
önemini" belirtmesi yönünden de doğru bir politika
izliyordu. Ne var ki, her iki toplantıda da yapılan yanlış,
bolşevikleşmeyi, sınırlı sosyalist dönemin bolşevik olmayan
geleneklerini ortadan kaldırma mücadelesi yerine "organik
bir gelişme süreci" olarak yorumlamak oldu.
Komünist Partisini Eylül Ayaklanması çevresinde bir
araya getiren Vitosha Konferansından sonra 1927 Aralık
ayının sonları ile 1928 yılı başlarında Berlin'de toplanan
İkinci Parti Konferansı, Partinin 1923 sonrası çalışmalarını,
taktiklerini, başarılarını, yanlışlarını ve yenilgilerini özenle
incelemeye girişti. İkinci Konferans sırasında, sağ ve sol
sapmalara karşı da çetin bir mücadele verilmesi gerekti.
Daha Moskova Konferansında, Partinin yaptığı
yanlışların değerlendirilmesi konusunda ciddi karşıtlıklar
ortaya çıkmıştı. 9 Haziran'daki bozguncu tutumu savunanlar
ve Nisan 1925 olaylarındaki aşırı sol sapmayı
destekleyenler. Partinin Eylül ayaklanmasının liderliğini
üstlenmesine karşı mücadelede birleştiler. Eylül politikasının
temsilcileri iki cephede birden savaş vermek zorunda
kaldılar. Bütün sorunların ayrıntılarıyla tartışılmasından
sonra, sağ ve sol kanattan olanlar açtıkları bayrakları indirdiler
ve Parti liderliğinin önerdiği kararları onayladılar.
Ne var ki, konferanstan sonra karşıtlıklar daha da
378 379