RİZE - Türkiye İstatistik Kurumu

Genel Bilgiler
Karadeniz'e ulamakta olup geri kalanı ise bu 16 akarsudan birinin kolu durumundadır. Dorudan
doruya Karadeniz'e ulaan akarsuların en uzun olanları Çalayan deresi (34.7km), Arılı Deresi (31.5
km), Fırtına Deresi (68.0 km), Hemin Deresi (38,5 km), Sabuncular Deresi (46.0 km), Talı Dere
(34.0 km), yi Dere (78.4 km)'dir. Dierlerinin boyları kısadır. Öyle ki kol durumundaki bir çok akarsu
bile bunların en uzunu olan Venek Deresinden (20.3 km) daha uzundur. Örnein Fırtına Deresinin
kolları olan Durak Deresi 33.0 km, Hala Deresi 32.5 km ve Talı Dere'nin kolu olan Balamya Çayı 22.6
km. uzunluundadır.
Rize'nin büyük akarsuları olarak belirtilen 7 akarsudan en uzun olanı yi dere (78.4 km) ama
beslenme sahası en geni olanı Fırtına Deresi'dir (1149.3 km). Havza genilii yönünden ikinci sırayı yi
Dere (1047.4 km), uzunluk yönünden ikinci sırayı ise Fırtına Deresi (68km) alır. Akarsular hidrorafik
ve rimlilik açısından deerlendirilirken ölçü olarak havza genilii alındıı için Rize akarsularının
karakterinin incelenmesinde Fırtına Deresi'ni örnek olarak almakta fayda vardır. Rize'de akarsuların
karakteri yamur, kar, gür kaynaklar tarafından belirlenir. "Yamurlu Karadeniz Rejimi" statüsünde
incelenen bu akarsulardan, biri Eylül'den Kasım ortalarına kadar, dieri Mart'tan Austos'a kadar iki
kabarık ve Kasım ortalarından Mart'a kadar bir çekik devre vardır. Bu devrede akarsular sadece göl ve
kaynak sularıyla beslenmektedirler. Çünkü bu devrede yöre yaıı kar eklinde olduu için akarsuyun
yamur sularından beslenme ansı yok gibidir. Nitekim en çekik seviyenin Ocak ayına tekabül etmesi
de bunu kanıtlar (Fırtına deresi Ocak ortalama debisi 11.3 m3/sn).
Haziran'dan itibaren kar suyu desteinin azalmasına paralel olarak akarsular da çekilmeye balar.
Ancak gene de Haziran-Austos arasındaki seviyeleri dier aylardan daha yüksektir. Bu seviye kaybı
Eylül'de son bulur ve son bahar yamurlarının etkisiyle Eylül ortalarından Kasım'a kadar ikinci kabarık
devre yaanır.
Türkiye'nin dier akarsularıyla kıyaslandıında oldukça düzenli rejimli oldukları görülen Rize
akarsularının asıl dikkat çeken özellikleri elektrik enerji potansiyelleri ve sediment miktarlarıdır.
Türkiye'nin dier akarsularına göre oldukça az sediment taıyan Rize akarsuları yıllık elektrik enerji
potansiyeli bakımından da elverili artlar arz ederler. Rize akarsularının Dou Karadeniz Havzası içinde
yer aldıkları ve Dou Karadeniz Havzası'nın da yıllık elektrik enerji potansiyeli bakımından Fırat ve Dicle
Havzalarından sonra yaklaık 12 milyar Kwh. le üçüncü sırayı aldıı dikkate alınırsa, Rize akarsularının
Türkiye elektrik enerji potansiyeli içindeki yeri daha iyi anlaılır.
Rize Daları'nın 2400 m'yi aan bölümlerinde buzul aandırması ve biriktirmesi sonucu olumu
olan 19 adet küçük alanlı göl tespit edilmitir. Bu göllerin en büyükleri 0.07 km 2 yüzölçümündeki
Ambar Gölü (2950m) ile Büyük deniz Gölü'dür (2900m.) 2400-3000 m yükseklikler arasında yer alan
bu göllerin en küçüü ise 0.01 km 2 yüzölçümündeki Öküzyataı Gölü'dür. (2775 m). Bunların bir kısmı
buzyalaı, bir kısmı da moren set gölüdür.
dari ve Sosyo-Ekonomik Durum
dari yap: Rize’de merkez ilçeler dahil 12 ilçe, 21 belediye ve 348 köy bulunmaktadır.
Nüfus: Rize ilinin nüfusu, 2012 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre 324 152’dir.
Alan: Dou Karadeniz bölgesinde yer alan Rize’nin yüzölçümü 3 922 kilometrekare olup Türkiye
yüzölçümünün % 0,5’ine denk gelmektedir.
lçeler: Nüfus bakımından en büyük ilçeleri sırasıyla Çayeli, Ardeen, Pazar’dır. Yüzölçümü
bakımından en büyük ilçesi kizdere, nüfus bakımından en küçük ilçesi ise Hemin’dir.
lin öne çkan özellikleri
Ekonomik: Rize ekonomisi, ekilebilir arazi sınırlı olmasına ramen asıl olarak tarıma dayalıdır.
Rize'de çay dıındaki bitkisel ürünler, genelde aile içi tüketimde kullanılmakta ya da yerel pazarlarda il
içi tüketime sunulmaktadır. Bu ürünlerin üretim miktarı bakımından kayda deer olanları, tarla
TÜİK, Seçilmiş Göstergelerle Rize, 2012
XIII