2010 Y›ll›k Rapor - TPAO

konsolide finansal tablolarda söz konusu
yükümlülük tutarı kadar karşılık ayırmaktadır.
Şarta bağlı yükümlülükler, ekonomik fayda
içeren kaynakların işletmeden çıkma ihtimalinin
muhtemel hale gelip gelmediğinin tespiti amacıyla
sürekli olarak değerlendirmeye tabi tutulur.
Ekonomik fayda içeren kaynakların işletmeden
çıkma ihtimalinin uzak olduğu durumlar hariç
finansal tablo dipnotlarında açıklanır. Ekonomik
faydanın işletmeye gireceğinin muhtemel hale
gelmesi halinde, koşullu varlıkla ilgili olarak
finansal tablo dipnotlarında açıklama yapılır.
Ekonomik faydanın işletmeye gireceğinin kesine
yakın hale gelmesi durumunda ise, söz konusu
varlık ve bununla ilgili gelir değişikliğinin olduğu
tarihte konsolide finansal tablolara alınır.
2.9 Kurum Kazancı Üzerinden
Hesaplanan Vergi
2.9.1 Kurumlar Vergisi
Türkiye’de kurumların ticari kazancına vergi
yasaları gereğince indirimi kabul edilmeyen
giderlerin ilave edilerek, vergi yasalarında
yer alan istisnaların indirilerek bulunacak
yasal vergi matrahına uygulanan kurumlar
vergisi oranı % 20’dir. Türk vergi mevzuatına
göre mali zararlar, gelecekte oluşacak kurum
kazancından mahsuplaştırılmak üzere beş yıl
süre ile taşınabilir. Ancak, mali zararlar, geçmiş
yıl karlarından mahsup edilemez. Türkiye’de
ödenecek vergiler konusunda vergi idaresi ile
mutabakat sağlama gibi bir uygulama yoktur.
Kurumlar vergisi beyannameleri hesap döneminin
kapandığı ayı takip eden dördüncü ay içerisinde
verilir. Vergi incelemesine yetkili makamlar,
hesap dönemini takip eden beş yıl süresince
vergi beyannamelerini ve bunlara temel olan
muhasebe kayıtlarını inceleyebilir ve bulguları
neticesinde yeniden tarhiyat yapabilirler.
Konsolidasyon’a tabi şirketler, bu şirketler
vasıtasıyla yürütülen projelerin, kanunların
üzerinde yaptırıma sahip anlaşmalarında
tanımlanan hükümlere uygun olarak
vergilendirilirler.
2.9.2 Ertelenen Vergi
Ertelenen vergiler, yükümlülük metodu
kullanılarak, varlıkların ve yükümlülüklerin
indirilebilir vergi matrahı ile bunların mali
tablolardaki kayıtlı tutarları arasında oluşan geçici
farklar üzerinden hesaplanmaktadır. Başlıca
geçici farklar, gelir ve giderlerin tebliği ile vergi
kanunlarına göre değişik mali tablo dönemlerinde
muhasebeleşmesinden kaynaklanmaktadır.
Ertelenen vergi yükümlülüğü vergiye tabi tüm
geçici farklar için hesaplanırken, indirilecek geçici
farklardan oluşan ertelenen vergi alacakları,
gelecek dönemlerde vergiye tabi kazançlarının
olacağı varsayımıyla hesaplanmaktadır.
Şirket ertelenen vergi varlık ve yükümlülüklerini
bilanço kalemlerinin Sermaye Piyasası Kurulu’nun
Tebliğ XI-29 hükümleri ile yasal finansal tabloları
arasındaki farklı değerlendirilmelerin sonucunda
ortaya çıkan geçici farkların etkilerini dikkate
alarak hesaplamaktadır.
Konsolidasyon kapsamında bulunan şirketlere ait
vergi varlıkları ve yükümlülükleri konsolidasyon
sırasında olduğu gibi kayıtlara alınmıştır.
Ertelenmiş vergi yükümlülükleri, Grup’un geçici
farklılıkların ortadan kalkmasını kontrol edebildiği
ve yakın gelecekte bu farkın ortadan kalkma
olasılığının düşük olduğu durumlar haricinde,
bağlı ortaklık ve iştiraklerdeki yatırımlar ile
ilişkilendirilen vergilendirilebilir geçici farkların
tümü için hesaplanır. Bu tür yatırım ve paylar ile
ilişkilendirilen vergilendirilebilir geçici farklardan
kaynaklanan ertelenmiş vergi varlıkları, yakın
gelecekte vergiye tabi yeterli kar elde etmek
suretiyle söz konusu farklardan yararlanmanın
kuvvetle muhtemel olması ve gelecekte ilgili
farkların ortadan kalkmasının muhtemel olması
şartlarıyla hesaplanmaktadır.
2.10 Arama, Hazırlık ve Geliştirme Gideri
Petrol arama ve üretim sektöründe giderler;
• Arama Giderleri
• Elde Etme Giderleri
• Geliştirme Giderleri
• Üretim Giderleri
olmak üzere dört temel kısımdan oluşmaktadır.
1-Arama Giderleri
Arama ruhsatının alınmasından ticari petrol keşfi
yapılmasına kadar ki süreç içerisinde yapılan
giderler genel olarak arama gideri olarak kabul
edilir.
2-Elde Etme Giderleri
Petrol hakkına sahip olmak için katlanılan tüm
giderlerdir.
3-Geliştirme Giderleri
Sahanın elde edilmesi ve petrol arama
aşamalarını takiben yapılan giderlerdir.
4-Üretim Giderleri
Petrolün üretimi aşamasında katlanılan
giderlerdir.
Uluslararası Finansal Raporlama Standardı 6:
Maden Kaynaklarının Arama ve Değerlendirilmesi
Standardı yalnızca arama ve değerlendirme
giderlerinin muhasebeleştirilmesini konu
edinmekte, arama ruhsatının alınmasından
önce katlanılan giderleri, geliştirme giderlerini ve
üretim giderlerini kapsam dışı bırakmaktadır.
Arama, hazırlık ve geliştirme giderleri Petrol
Kanunu gereği gelir tablosuna alınabiliyorken
şirket uluslararası muhasebe standartlarına
göre raporlama da bulunduğu için ilgili giderleri
aşağıda uygulaması açıklanan başarılı sonuç
metoduna göre muhasebeleştirmiştir. Açılan
kuyunun faaliyeti ile ilgili yapılan yeraltı ve yerüstü
düzenleri (platform, boru hatları ve benzeri
giderler) ile petrol veya doğal gaz araması
yapmak veya sondaj aşamasında kullanılmak
için alınan makine, teçhizat ve diğer duran
varlıklar aktifleştirilmekte ve amortisman yolu ile
itfa edilmektedir.
Yurt dışı ortak işletim anlaşmaları dolayısıyla
ödenen tutarlar (yatırımlar ve alacaklar)
aktifleştirilmekte, bilahare petrol keşfi olması
durumunda elde edilen gelirler ile itfa edilmektedir.
Yeterli petrolün kalmaması durumunda itfa
edilemeyen yatırım ve/veya alacak bakiyesi
giderleştirilmektedir.
Casing gibi sondaj malzemeleri arama faaliyetinin
sonucuna göre işleme tabi tutulmaktadır.
Kuyu başarılı ise casing aktifleştirilmekte ve
amortisman ayrılmakta, kuyu kuru ise zarar
kaydedilmektedir.
2.11 Petrol Muhasebesi
Başarılı Sonuç Metodu
Bu yöntemdeki temel öngörü, üretim öncesi
giderlerin üretilebilir petrol rezervlerinin bulunması
ile aktifleştirilmesi ve amortisman yoluyla mamul
maliyetine yansıtılmasıdır. Başka bir ifade ile,
Başarılı Sonuç Yönteminde üretim öncesi giderler,
arama faaliyetinde başarı sağlandığı taktirde
mamul maliyetiyle ilişkilendirilmektedir. Başarısız
arama faaliyetleri için katlanılan üretim öncesi
giderler dönem gideri olarak kabul edilmekte ve
direkt olarak gelir tablosuna yansıtılmaktadır. Bu
yöntemin alternatifi olan Tam Maliyet Yönteminde
ise (Full Cost Method) üretim öncesi araştırma ve
değerlendirme harcamaları sonuç başarılı olsun
veya olmasın aktifleştirilmekte ve amortismana
tabi tutulmaktadır.
Şirket, petrol arama ve geliştirme
maliyetlerini başarılı sonuç metoduna göre
muhasebeleştirmektedir. Geliştirme giderleri,
kanıtlanmış sahalarda petrol veya doğalgaz
üretimini hızlandırmak için katlanılan maliyetler
olup, bu faaliyetler hedefine ulaşmasa dahi,
tutarlar aktifleştirilmektedir.
Rezervlerin bulunması halinde aktifleştirilen
petrol arama ve geliştirme maliyetleri, her yılki
fiili üretimin, dönem başı toplam tahmini rezerv
miktarına bölünmesiyle bulunan itfa oranı ile
tükenmeye tabi tutulur.
Petrol ve Doğal Gaz Rezerv Tahminleri
Grup’un ana faaliyetini oluşturan ispat edilmiş
(kanıtlanmış) petrol ve doğal gaz rezervleri,
jeolojik ve mühendislik verilerine göre, mevcut
ekonomik ve faaliyet koşulları altında, bilinen
kuyulardan (depo) makul ihtimaller dâhilinde,
ileriki dönemlerde elde edilebileceği beklenen
tahmini petrol ve doğal gaz miktarlarıdır.
Mevcudiyeti kanıtlanmış rezervler, mevcut
kuyulardan, mevcut makine ve işletim yöntemleri
kullanılarak elde edilmesi beklenen doğal kaynak
rezervleridir. Petrol ve doğal gaz rezervleri
64 TPAO 2010 TPAO 2010 65