You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
HAZAR ANALİZ<br />
decek olursak; Doğu Anadolu Bölgesi’nde<br />
açılan toplam 47 adet kuyunun 1’i Kömürlü<br />
Formasyonu, Karadeniz Bölgesi’nde açılan<br />
toplam 37 adet kuyunun 8’i Çağlayan<br />
Formasyonu, İç Anadolu Bölgesi’nde açılan<br />
toplam 46 adet kuyunun 1’i Karapınar yaylası<br />
Formasyonu’dur.<br />
1<br />
Türkiye kaya gazında<br />
geç mi kaldı ?<br />
ABD ve Kanada, konvansiyonel olmayan<br />
yöntemlerle kaya gazı arama ve üretim<br />
teknolojisi çalışmalarının yoğun olarak yapıldığı<br />
ülkelerin başında geliyor. Kaya gazı,<br />
8-10 yıllık süreçte petrol varil fiyatlarının 100<br />
ABD doları’nın üzerine çıkması ile birlikte<br />
uygun hale gelmiştir. Petrol fiyatlarının son<br />
üç, dört yıl içerisinde bu seviyenin altına<br />
inmemesi nedeniyle de yatırımlar çok cazip<br />
hale gelmiştir. Bu cazibe nedeniyle başta<br />
Avrupa olmak üzere Türkiye gibi doğal gaz<br />
ithalatına bağımlı pazarı olan birçok ülkede<br />
bu kaynakların aranması ve varsa potansiyelin<br />
ortaya çıkarılması için harekete geçilmiştir.<br />
Türkiye kaya gazı potansiyelini değerlendirmede<br />
geç kalmamıştır. Yatırım süreci,<br />
teknolojisi ve yüksek maliyeti nedeniyle<br />
dikkatli planlanması gereken bir yatırım<br />
sahası olduğundan, yerli ve yabancı yatırımcılar<br />
ön araştırma çalışmalarını sağlıklı bir<br />
şekilde yapmak durumundadır. TPAO ile<br />
Shell Upstream Turkey B.V. şirketi arasında<br />
23 Ekim 2011 tarihinde imzalanan “Ortaklık<br />
Anlaşması” çerçevesinde; TPAO’nun operatörlüğünde,<br />
Dadaş Formasyonu’nun şeyl gaz<br />
potansiyelinin ve bu gazın üretilebilirliğinin<br />
belirlenmesi amacıyla gerekli parametrelerin<br />
elde edilmesi için Diyarbakır ili civarında<br />
Sarıbuğday-1 kuyusunun sondajına başlandı.<br />
Kuyunun nihai derinliğinin 4500 metre olması<br />
planlanmıştır. <strong>2013</strong> yılı içerisinde Shell<br />
şirketi tarafından da bölgede iki adet kuyu<br />
açılacak ve bu kuyularda Hidrolik Çatlatma<br />
ile gaz üretimi işlemine başlanacaktır. Sonuç<br />
başarılı olursa 12,5 kilometrekarelik alanda<br />
yatay yönde 50’ye yakın yönlü kuyu açılmaya<br />
başlanacak.<br />
Kaya gazı çıkarmak<br />
depreme yol açar mı?<br />
Dr. Efgan Niftiyev<br />
<strong>Hazar</strong> Strateji<br />
enstitüsü (HASEN)<br />
Bilim ve Uzmanlar<br />
Kurulu Başkanı<br />
“kaya gazı Türkiye<br />
için önemli ancak<br />
yeterli Değil”<br />
“Yakın gelecekte kaya gazının<br />
Türkiye’nin doğal gaz talebini<br />
karşılamada büyük bir paya<br />
sahip olacağını söylemek zor.<br />
Kaya gazı sadece Türkiye’de<br />
değil aynı zamanda ABD,<br />
Ukrayna gibi ülkelerde de<br />
yüksek potansiyele sahip ancak<br />
bu kaynağın geliştirilmesi<br />
doğrultusunda henüz somut<br />
planlamalar ve adımlar söz<br />
konusu olmadı. Ayrıca Türkiye<br />
hem LNG hem de kaya gazı<br />
noktasında henüz gerekli know<br />
how ve altyapı çalışmaları<br />
konusunda kapsamlı çalışmalar<br />
yapılmış değil fakat başlangıçta<br />
uluslararası tecrübeden<br />
yararlanılıp daha sonrasında<br />
yerel sektör kapasitesi<br />
arttırılabilir. Kaya gazı konusunda<br />
sadece Türkiye’nin değil aynı<br />
zamanda global anlamda da<br />
ilerlemiş bir tecrübe söz konusu<br />
değil. Kaya gazı gelecek vaat<br />
eden bir kaynak olsa da<br />
Türkiye’nin şu an için ithal enerji<br />
kaynaklarına alternatif olarak<br />
özellikle elektrik enerjisi<br />
üretiminde kömür ve hidro enerji<br />
gibi alanlara öncelik vermesi<br />
daha sağlıklı olacaktır. Kaya gazı<br />
potansiyeline dönük çalışmaların<br />
somutlaşması ve gerekli<br />
altyapının hazırlanması ile<br />
beraber kaya gazı da ithal enerji<br />
kaynaklarına ileride alternatif<br />
oluşturabilir.”<br />
2<br />
Şeyl gaz operasyonları, yerin 2500 metre derinliğinde<br />
olduğu ve kapalı bir sistemde yani<br />
muhafaza borusu içinde yapıldığı için yeraltı<br />
sularına veya yeraltı su tablosuna ulaşma şansı<br />
yok gibidir. Genelde çatlatma yatay yönde<br />
500 metre çaplı ve 200 metre boyunda bir<br />
silindir içinde meydana gelir. Bu durum yeraltı<br />
sularını kirletmez. Bu operasyonlar, ya çok<br />
ince tabakalı şeyllerde ya da porozitesi çok az<br />
olan kumtaşlarında yapıldığı için zaten ortam<br />
geçirimsizdir ve şeyller örtü kaya durumundadır.<br />
Oluşan çatlaklar en fazla 200 metre<br />
dikey yönde gelişebilir. Yeraltı su tablası yeryüzünden<br />
300 metre derinde olduğuna göre<br />
bir sakınca yoktur denebilir. Ayrıca, çatlatma<br />
operasyonları için gerekli olan yüksek basınçtan<br />
dolayı küçük ölçekte de olsa bazı lokal<br />
depremciklerin ortaya çıkma ihtimali olduğu<br />
söylenebilir ancak ispatlanmış bir durum<br />
bulunmamaktadır. Kaldı ki mevcut mevzuatlarımızda<br />
bu tür operasyonlar için koruyucu<br />
ve önleyici düzenlemeler bulunmaktadır. Her<br />
durumda yatırımcılardan gerekli tedbirlerin<br />
alınması önceden istenmektedir. İngiltere<br />
28 Şubat <strong>2013</strong> tarihi itibariyle kuyularda şeyl<br />
gazı üretimi için koyduğu yasağı kaldırmış<br />
38
Change language