Bildiriler - Spor Bilim

ağlı olarak bir soru daha akla geliyor: konservatuvarda verilen eğitimde, yani notanın, solfejin,
her türlü müzik teorisinin, çalgı bilgisinin en iyi şekilde öğretildiğini hepimizin kabul ettiği
akademik kurumlarda, bu tarz durumlarda ne gibi yöntemlere göre hareket etmek gerektiğini
resmi programdaki hangi formal ders öğretecektir?
Bu bağlamda aklıma takılan küçük bir gerçeğin daha altını çizmek ve burada sizlerle
paylaşmak isterim – ülke olarak yıllarca hep çok başarılı olduğumuz her hangi bir ulusal ya da
uluslar arası folklor yarışmasında, okullu dansçılarımızın yanında, onlara eşlik etmek üzere
yarışmaya katılan müzisyenler grubu neden çoğunlukla söz konusu çalgıların konservatuvar
mezunlarından değil de yerel (lokal) usta çalgıcılardan oluşturuluyor?
Ülkemiz köklü Konservatuvarlarından Ankara Devlet Konservatuvarı İkincisi ve
Müzikoloji Bölümü Birincisi olarak mezun olan, müzik kültürü, etno-kültürel kimlik ve
müzikal-kültürel aidiyet konuları üzerinde yıllarca çalışmalar yapan ve henüz yolun çok başında
olan bir müzik bilimcisi, bir etnomüzikolog olarak aşağıdakileri belirtmekte yarar görüyorum.
Kuşkusuz konservatuvarlarda:
a)davul ve benzeri tüm vurmalı çalgıları çalmak öğretilebilir;
(1)
b)urna ve aynı aileden yaygın Doğulu/Avrupalı türevlerini çalmak yani bu tip
çalgılardan üfleyerek çeşitli tekniklerle ses çıkartmak, nüans yapmak, notaya göre bunlardan
çeşitli derecelerde ve vurgularda tınılar elde etmek öğretilebilir;
ancak,
bu gibi eğitim süreçlerinde, konservatuvarlarda sürdürülen günümüz formal eğitim
metotları ile öğretilemeyecek, aktarılamayacak şeyler de vardır. Bunlar müzikal-kültürel
örüntülerden ibaret pek çok sayıdaki geleneksel tutum, davranış ve uygulamalardır. Etno-kültürel
kimliğimizi nesiller ötesinden belli biçimde şekillendire gelmiş kültürel kodlardır. Bu türden
özgün tamamlayıcıların, burada öğretilememesi, aktarılamaması da gayet doğaldır,
konservatuvarlar, özellikle anabilim dalları ile, bu tip özel sosyo-kültürel dokuların öğretildiği
değil, olağanca zenginlikleriyle araştırılıp korunmak üzere arşivlendiği, ilgililerle paylaşıldığı
yerler olmalıdır.
Burada ilgiliye öğretilmesi ve/veya aktarılması güç olan şey bir çalgıyı çalmak değildir
aslında, notaya ve belli bir metoda sahip herkes bunu öyle veya böyle başarabilir, asıl mesele o
çalgıyı nasıl çalmak gerektiği konusudur ya da başka bir deyişle özgün, yerel (lokal) folklorik
müzikal-kültürel mirasın oluşturduğu birikim paralelinde çalabilmeyi öğretmektir.
Bu bağlamda, sınıfta kolaylıkla öğretilemeyeceklere dair iki örnek vermek gerekirse:
a) alanda güreşi hissederek, yaşayarak, belki o anda kendini pehlivanın yerine koyarak,
onun gibi düşünerek, ya da zurnacı ustanın geçen seneki güreşlerde geliştirdiği bir-iki yeni
yöntemden ilham alıp yenilerini geliştirerek çalmak – bir başka deyişle kendi tarzında ama yine
de Edirne'ye özgü, özellikle de Edirne'nin Kırkpınar tavrına özgü çalmak…
b)tam olarak nerede, hangi geçişle yavaşlanıp başka bir havaya geçileceği, neden ve
nerelerde ne şekilde hızlanıp, karşıda güreşen pehlivanların kalp atışlarını taklit eder gibi
nerelerde durulacağını, müzikal anlamda nerede “nefes alınıp”, nerede bunun üstadın tarzından
da feyiz alınarak, nağmeye dönüştürülerek, “verilebileceği” kolaylıkla öğretilemez.
Bu gibi örnekler doğal olarak çoğaltılabilir…
1 Zurna ailesinin “geleneksel” kategorisinde yer alan türleri dahi hem köken itibarı ile Doğu’da hem de özellikle Orta Çağ Haçlı
Seferleri sonrası Batı Müzik kültürlerinde oldukça geniş bir yer tutmuşlardır. Bkz. Kaynakça: yura ğ, yı rnay, su:na, kaba zurna,
orta zurna, cura zurna/zil zurna; surlija, bishnica, nay-i türki, şahnay, surnay, shalmei, shawm, lizzard, zink (Orta Çağ
cornetto’su), serpent, cor des turcs, török şip, haubois v.s…