Bildiriler - Spor Bilim

şimdi sizlerle paylaşmak istediklerimi o zaman, süre açısından tam anlamıyla ifade etme fırsatı
bulamamıştım.
Basit bazı örnekler getirerek probleme olan yaklaşımımı açmaya çalışacağım.
Formal eğitimde, konservatuvarların eğitim-öğretim programları, (buna Kırkpınar örneği
de dahil) her türlü geleneksel müzik ya da kültür iletim-aktarım zincirinden oldukça farklı bir
biçimde işlemektedir. Konservatuvarlarda standart derslerden bazıları solfej-bona-müzik teorisi
v.s. (Batı/GTM-Divan Müziği?/Halk Müziği) hatta neredeyse tümü sınıf ortamında, belli
standartlara uygun olarak verilmekte ve değerlendirme ölçütleri yine akademik eğitim-öğretim
kriterlerine göre işletilmektedir. Ancak burada öğretilecek olan geleneksel ikili, açık hava
çalgılarından belki de en önemlileri arasında yer alan davul-zurna ikilisi ise bu çalgımız bu tip
kurumlarda, sınıf ortamında hangi yöre üslubu dikkate alınarak öğretileceklerdir? Örneğin şu
anda zurna eğitim-öğretimi hangi yöre/bölge tavrına göre yapılmaktadır? Çünkü hepimizce
malum – yalnız ülkemizdeki çeşitleri ile bile ses, tını, yapı ve çalınış tekniği açısından irili-ufaklı
bilinen-bilinmeyen pek çok çeşidi bulunan zurna: Edirne'de farklı, hemen yanındaki
Kırklareli'nde, Keşan'da bile farklıdır. Üslup ve yapı söz konusuysa, Gelibolu'ndan, ya da
Çanakkale'den tutun da, çalgı olarak çok sevildiği Antalya, Fethiye, Muğla, Balıkesir, Kırıkkale,
Elazığ, Van, Kars ve burada sayamayacağımız kadar çok yerde yine bölgesel kültür kökenine
bağlı yerel/mahalli farklılıklar gösterebilmektedir. Müzikal-kültürel özellikleri çerçevesinde
önemli yapısal, tınısal değişiklikler olduğu kadar, yine temelde bölge kültürünün şekillendirdiği
çalınış tekniklerinde önemli üslup farklılıkları göstermektedir. Çünkü söz konusu kültürel
kodların paralelinde tarihsel süreç içerisinde geliştirilen geleneksel repertuvar da, tarz ya da üslup
olarak birbirinden ayrılmaktadır…
Öyleyse ilk akla gelen soru yine şu olmaktadır: Konservatuvarların formal eğitim çizgisi
içerisinde bu yörelerden hangisine göre zurna eğitimi verilecek ve neye, hangi kıstaslara göre
ister-istemez bazıları göz ardı edilmiş olacaktır? Kaldı ki hiç kimse her çalgıyı her yöre tavrı ve
tarzına göre çalmak zorunda değildir. Bu, müzikal ve teknik kalite göz önünde bulundurulursa,
pratikte imkansız değilse de - oldukça zor bir iştir. Yalnızca zurnanın bırakın dünya
coğrafyasındaki çeşitlerini, ülkemiz sınırları içerisinde bile, yapı, tarz, tını, dizi, çalınış tekniği
v.b. gibi bazı değişkenlere bağlı pek çok çeşidi bulunmaktadır… Dolayısıyla burada yine aynı
soruya gelmekteyiz. Bunlardan hangi biri, yine hangi kriterlere göre temel alınıp öğretilecektir ve
programa bağlı öğretilmeyen, öğretilemeyen, bir şekilde elenen diğerleri unutulup kaybolmayı
neyle hak etmişlerdir? Konservatuvarlarda zurna öğretimi – çalgıyı üfleyip bu çalgıdan ses
çıkarmak ve bu sesleri de perde yüksekliklerine göre nota saymanın, notaya alınmış belli bir
repertuvarın yine notaya göre seslendirilmesinin ötesine gidemeyecektir öyleyse… Bu da bir
bakıma çalgının özünde var olan, bu çalgıyı çalma kültüründe önemli yer tutan doğaçlama
yorumun derinliğinden ve duygusundan yoksun, pek de tatmin edici sonuçlar ortaya koyamayan
sınırlı bir yaklaşımı getirecektir. Hiçbir geleneksel çalgı üstadı ya da uzmanı bu tarz “her şeyi her
kültüre/bölgeye/yöreye/mahalleye göre çalabilen” adeta bir “universal music mashine” olarak
değerlendirilmek istemez aslında çünkü bu beraberinde profesyonel uzmanlıktan uzak, daha
yüzeysel ve popüler bir kimliği çağrıştırmakta, kalite bakımından müzisyen olarak “özel”
olmamayı düşündürmektedir. Bir ders odasında öğretim elemanı tarafından notası ile, metodu ile
öğretilen (ve aslında bir açık hava çalgısı olan) zurna ile – belki de sokakta, mahalle aralarında, er
meydanında, ustanın her nefes alış verişini, en ufak hareketini, nerede hızlanıp nerede
yavaşladığını hemen oracıkta takip etme, gözlemleme, belleğine kaydetme olanağının yarattığı
eşsiz fırsatla öğrenilen zurna arasında önemli bir fark olmaz mı? Olacaksa bu fark neden, nereden
kaynaklanmaktadır?
Yılların zurnacılarından, merhum Osman Zurna ve ailesi ile birlikte, Kırkpınar Güreş
Havaları ile adeta özdeşleşen bir başka üstad Fahrettin Zurnacı'nın kendi ifadesi ile: “Biz
pehlivanların o anki durumuna göre müziği değiştiriyoruz, bazen yavaşlatıyoruz, bazen de “ceng
harbi”ne (Ceng-i Harbi usulü) geçip hızlanıyoruz, bunu da bir yerde – “bak dikkat et yenilmek
üzeresin!, gözünü aç! toparlan!” mesajı olsun diye yapıyoruz” … Şimdi ustanın bu sözlerine