00SSM Dergi Nisan 2008 - Savunma Sanayii Müsteşarlığı

Karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›nda ülkelerin beklentileri
genelde ülkenin ekonomik geliflmifllik düzeyine
göre farkl›l›k arz etmektedir. Az geliflmifl ve
geliflmekte olan ülkeler daha çok teknoloji transferi
ve yat›r›m yoluyla yerli sanayilerini gelifltirmeyi
ve istihdam› art›rmay› amaçlarken, geliflmifl ülkeler
uluslararas› alanda rekabet güçlerini ve pazar paylar›n›
art›rmay› amaçlamaktad›rlar. Di¤er taraftan
d›fl ticaret dengesindeki aç›klar›n giderilmesi hedefi
birçok ülkede benimsenen ortak bir hedef olarak
gündeme gelmektedir. Özellikle sivil sektörde karfl›l›kl›
ticaret uygulamalar›na yer veren ülkelerde bu
hedef daha aç›k ortaya ç›kmaktad›r.
Karfl›l›kl› ticaret tekniklerini benimseyen ülkelerde
ortak olarak nitelendirilebilecek hususlardan biri
de karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›n›n yönetim ve
koordinasyonu konusunda genellikle tek
bir sorumlu kurumun var olmas›d›r.
Türkiye’de Karfl›l›kl› Ticaret
Uygulamalar›
Geliflmekte olan bir ülke
olarak Türkiye, 1980
y›l›ndan bu yana d›fla
aç›k ve liberal bir ekonomik
model uygulamaktad›r.
Bu çerçevede amaç;
ekonominin d›fla aç›lmas›,
dünya ekonomisi ile entegrasyonun
sa¤lanmas› ve ihracat›n art›r›lmas›-
na özel bir önem verilerek d›fl ticaret a盤›n›n giderilmesi
olarak belirlenmifltir.
24 Ocak Kararlar› ile bafllayan yeni dönem zarf›nda,
ulusal politikalar›n de¤iflen dünya koflullar›-
na uydurulmas› amac›yla “ihracata dayal› kalk›nma
stratejisi” benimsenmifltir. Bu strateji kapsam›nda
ulusal ekonominin ihracata yönlendirilmesi suretiyle
küreselleflen dünya ile bütünleflmek ve sanayiyi
uluslararas› standartlara yaklaflt›rmak amaçlanm›flt›r.
1980-2007 aras›ndaki dönemde Türkiye’nin ihracat
verileri incelendi¤inde ihracatta dikkate de¤er
bir art›fl oldu¤u gözlenmektedir. Söz konusu dönemde
Türkiye’nin y›ll›k ihracat› 2,9 milyar Dolar
düzeyinden 107,1 milyar Dolar düzeyine ç›karak
yaklafl›k 37 kat artm›flt›r. Ancak ayn› dönemde ithalat
verilerine bak›ld›¤›nda, ithalat›n 7,9 milyar
Dolar düzeyinden 169,9 milyar Dolar düzeyine ç›kt›¤›
görülmektedir. 6 Bugün itibar›yla 62,8 milyar Dolar
olan d›fl ticaret a盤›n›n Cumhuriyetin 100. y›l›
olan 2023 y›l›nda 100 milyar Dolar› aflmas› beklenmektedir.
7
Di¤er taraftan, Türkiye dünyadaki di¤er geliflmekte
olan ülkeler gibi, d›fl ticaret a盤›n›n yan› s›-
ra a¤›r d›fl borç yükü sorunuyla da karfl› karfl›ya
bulunmaktad›r. 2007 y›l›n›n ilk çeyre¤i itibar›yla
Türkiye’nin toplam d›fl borcu 213 milyar Dolar düzeyindedir.
8
Yukar›da sözü edilen ekonomik veriler, Türkiye’de
ekonomi gündemlerinde sürekli olarak kriz
senaryolar›n›n ortaya at›lmas›ndaki bafll›ca etkenleri
oluflturmaktad›r. Gerek d›fl borç yükünün
gerekse d›fl ticaret a盤›n›n
uzun vadede sürdürülebilir olmad›¤›
ortadad›r. Bu nedenle
Türkiye kamu yat›r›mlar›n›n
finansman›nda ve
büyük çapl› kamu al›mlar›nda
yeni politikalar üretmek
mecburiyetindedir.
Karfl›l›kl› ticaret bu noktada
Türkiye aç›s›ndan alternatif
bir politika arac› olarak önem kazanmaktad›r.
Türkiye takas, kliring gibi karfl›l›kl› ticaret yöntemlerine
yabanc› olmamas›na ra¤men, planl› bir
stratejinin parças› olarak karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›na
ilk olarak, 1985 y›l›nda Savunma Sanayii
Müsteflarl›¤› (SSM)’n›n kurulmas›yla birlikte gündeme
gelen offset uygulamalar› ile bafllam›flt›r.
3238 say›l› Kurulufl Kanunu di¤er görevlerinin yan›s›ra
SSM’ye “savunma sanayi ürünleri ihracat› ve
offset ticareti konular›n› koordine etme” görevini de
vermifltir.
SSM, offset uygulamalar›na yön vermek amac›yla
1991, 2000, 2003 ve 2007 senelerinde toplam
4 adet rehber doküman yay›nlam›flt›r. El Kita-
6
7
8
D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, www.dtm.gov.tr
D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, www.dtm.gov.tr
Hazine Müsteflarl›¤›, http://www.hazine.gov.tr/stat/ti87.htm
40