00SSM Dergi Nisan 2008 - Savunma Sanayii MüsteÅarlıÄı
00SSM Dergi Nisan 2008 - Savunma Sanayii MüsteÅarlıÄı
00SSM Dergi Nisan 2008 - Savunma Sanayii MüsteÅarlıÄı
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
DIfi T‹CARET‹N<br />
GEL‹fiT‹R‹LMES‹ AÇISINDAN<br />
KARfiILIKLI T‹CARET UYGULAMALARI<br />
HÜSEY‹N AVfiAR<br />
UZMAN, SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I<br />
Geliflmekte olan ülkeler, sanayileflme ve<br />
kalk›nmalar› için gerekli olan ara ve yat›-<br />
r›m mallar›n›n ithali amac›yla finansman<br />
bulmakta önemli güçlüklerle karfl› karfl›ya bulunmaktad›rlar.<br />
Finansman sa¤laman›n bir yolu “d›fl<br />
borçlanma” olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Ancak<br />
bu seçenek, geliflmekte olan ülkeler aç›s›ndan<br />
uzun vadede kullan›labilecek bir çözüm olarak gözükmemektedir.<br />
Zira al›nan d›fl borçlar›n geri ödemesi<br />
ve borçlara eklenen faizler ülkelerin ödeme<br />
güçlü¤ü içerisine girmesine ve baflta ödemeler<br />
dengesi olmak üzere tüm makroekonomik dengelerin<br />
tamamen bozulmas›na sebep olabilmektedir.<br />
Geliflmekte olan ülkelerin karfl› karfl›ya oldu¤u<br />
yukar›da sözü edilen finansman s›k›nt›s›n› aflmada<br />
kullan›labilecek alternatif çözüm yollar›ndan biri<br />
“Karfl›l›kl› Ticaret” mekanizmas›d›r. Karfl›l›kl› ticaret<br />
yoluyla uluslararas› ticarette ülkeden döviz ç›k›-<br />
fl› asgariye indirilmekte ve ç›kan dövizin bir k›sm›<br />
veya tamam›n›n ülke ekonomisine geri döndürülmesi<br />
amaçlanmaktad›r. Bu nedenle Türkiye gibi<br />
geliflmekte olan ülkelerin kalk›nma sürecinde yaflad›klar›<br />
en önemli ekonomik sorunlardan biri olan<br />
d›fl aç›k sorununun çözümünde karfl›l›kl› ticaret<br />
mekanizmas› önemli bir politika arac› olarak karfl›-<br />
m›za ç›kmaktad›r.<br />
Karfl›l›kl› Ticaret Nedir?<br />
Karfl›l›kl› ticaret, ülkeler aras›nda oldukça yayg›n<br />
kullan›m alan›na sahip olmas›na ve dünya ticaretindeki<br />
önemli yerine ra¤men, üzerinde anlafl›lm›fl<br />
evrensel bir tan›ma sahip de¤ildir. Karfl›l›kl› ticaret<br />
genel olarak; mal, hizmet veya teknoloji sat›-<br />
fl› karfl›l›¤›nda ödemenin nakit esas›ndan baflka<br />
flekillerde yap›ld›¤› ticaret yöntemlerini ifade eder.<br />
Nakdin yerine geçen bafll›ca ödeme flekilleri; mal,<br />
hizmet ve teknoloji transferidir. 1<br />
Uluslararas› iktisat literatüründe ve uygulamada,<br />
takas, kliring, karfl› sat›n alma (counter purchase),<br />
switch, buy-back (geri sat›n alma), buy-sell<br />
(sat›n al-sat), endüstriyel iflbirli¤i, offset vb. gibi çok<br />
say›da farkl› türü bulunan karfl›l›kl› ticaret yöntemlerinin<br />
temel amaçlar› büyük ölçüde benzerlik arz<br />
etmektedir. Bütün bu uygulamalarda bafll›ca<br />
amaçlar, d›fl borçlanmaya alternatif bir finansman<br />
yöntemi sa¤lamak, ihracat› gelifltirmek, d›fl ticaret<br />
aç›klar›n› dengelemek ve bunlar›n yan›nda ülkenin<br />
teknolojik alt yap›s›n›n gelifltirilmesine katk› sa¤lamak<br />
fleklinde özetlenebilir.<br />
Günümüzde gerek dünyada gerekse Türkiye’de<br />
en çok kullan›lan karfl›l›kl› ticaret yöntemi offsettir.<br />
Offset kavram›, özellikle savunma ve havac›l›k gibi<br />
yüksek teknoloji ve büyük miktarlarda finansman<br />
gerektiren projelerde, ilgili proje nedeniyle ödemeler<br />
dengesinde ortaya ç›kan olumsuz etkilerin k›smen<br />
veya tamamen giderilmesi amac›yla gerçeklefltirilen<br />
ihracat ve di¤er döviz kazand›r›c› nitelikteki<br />
ifllemleri ifade eder.<br />
Al›c› ülkeler offseti ekonomilerine fazla yük olmadan,<br />
savunma sanayi ve di¤er sanayi kollar›nda<br />
baflka türlü yap›lmas› mümkün olmayan yat›r›mla-<br />
1<br />
Nüvit Oktay, Karfl›l›kl› Ticaret Sistemi Dünyadaki ve Türkiyedeki<br />
Uygulamas›,Eskiflehir, 1987, s.1.<br />
38
Change language