00SSM Dergi Nisan 2008 - Savunma Sanayii MüsteÅarlıÄı
00SSM Dergi Nisan 2008 - Savunma Sanayii MüsteÅarlıÄı
00SSM Dergi Nisan 2008 - Savunma Sanayii MüsteÅarlıÄı
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
“ ... harp sanayii tesisat›m›z›n,<br />
daha ziyade inkiflaf ve tevsi için<br />
al›nan tedbirlere devam edilmeli ve<br />
endüstrileflme mesaimizde de ordu ihtiyac›<br />
ayr›ca göz önünde tutulmal›d›r...”
Yay›n Sahibi:<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤› ad›na<br />
Murad BAYAR<br />
•<br />
Dan›flma Kurulu:<br />
Necip BERKMAN<br />
Prof. Dr. Canan Ç‹L‹NG‹R<br />
Prof. Dr. Ayd›n KÖKSAL<br />
Turgut fiENOL<br />
Dr. Faruk YARMAN<br />
Dr. Veysel YAYAN<br />
•<br />
Yay›n Kurulu:<br />
Aysun KÜÇÜK (Bflk.)<br />
Önder BARAN<br />
Yüksel ERDO⁄AN<br />
‹brahim Sami EREL<br />
O¤uz HAMfi‹O⁄LU<br />
Füsun KAYAALP<br />
Zülküf KILIÇ<br />
Canan KOfiAR<br />
Betül KALAY KAYA<br />
Mustafa Sezai ÖZTÜRK<br />
Hakk› Burak SA⁄<br />
Levent fiENEL<br />
•<br />
Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü<br />
Mustafa Sezai ÖZTÜRK<br />
•<br />
Yay›n ‹dare Adresi:<br />
T.C.<br />
M.S.B.<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müstesarl›¤›<br />
Ziyabey Caddesi 21. Sokak No:4 (06520)<br />
Balgat / Ankara<br />
Telefon: (+90 312) 411 90 00 - 400 ISDN hat<br />
Faks: (+90 312) 411 93 86<br />
www.ssm.gov.tr - e-mail: yk@ssm.gov.tr<br />
•<br />
Yay›n Türü:<br />
Ulusal Süreli Yay›n<br />
•<br />
Yay›n fiekli:<br />
3 Ayl›k - Türkçe<br />
•<br />
Yay›n Tarihi:<br />
<strong>Nisan</strong> <strong>2008</strong><br />
•<br />
Bask›-Cilt<br />
AJANS-TÜRK Bas›n ve Bas›m A.fi.<br />
‹stanbul Yolu 7. Km. Necdet Evliyagil Cad.<br />
No:24 Bat›kent / Ankara<br />
Tel: 0.312 278 08 24 - Faks: 0.312 278 18 95<br />
www.ajansturk.com.tr - info@ajansturk.com.tr<br />
Tasar›m: AJANS-TÜRK (Yusuf MEfiE)<br />
“Tüm yay›n hakk› <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›’na ait olup,<br />
ücretsizdir, parayla sat›lamaz. Yaz›lar›n sorumlulu¤u yazarlar›na aittir.<br />
Kaynak gösterilmeden al›nt› yap›lamaz.”<br />
2
‹ Ç ‹ N D E K ‹ L E R<br />
D›fl Ticaretin Gelifltirilmesi<br />
Aç›s›ndan Karfl›l›kl› Ticaret<br />
Uygulamalar›<br />
38<br />
Hüseyin AVfiAR<br />
Yay›n Kurulu’dan<br />
5<br />
Do¤rudan Yabanc› Yat›r›mlar›n<br />
Teflvikinde Offset Uygulamalar›<br />
44<br />
Hüseyin KILIÇ<br />
“Bir Konuk Bir Söylefli”<br />
6<br />
M. Kaya YAZGAN<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde<br />
KOB‹’lerin Önemi<br />
50<br />
Önder CANBAfi<br />
“Bir Proje Bir Ekip”<br />
60<br />
12<br />
“Bir Düfl Bir Öykü”<br />
Havac›l›k ve Uzay <strong>Sanayii</strong>nde Bir<br />
Türk Özel Sektör Kuruluflu;<br />
Alp Havac›l›k<br />
Tuncer ALPATA<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›<br />
Offset ve Yerli Katk› Uygulamalar›<br />
Finansman Yönteminden Stratejik 18<br />
Hedeflere Giden Yol:<br />
Offset<br />
Hasan GENÇTÜRK<br />
SSM’den Haberler<br />
66<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde<br />
D›fl Kaynak Kullan›m›<br />
(Outsourcing)<br />
24<br />
Planlanan Etkinlikler<br />
81<br />
Fatih YAKICI<br />
Bas›nda SSM<br />
86<br />
Offset Uygulamalar›nda<br />
Etkinlik<br />
32<br />
Bilal AKTAfi<br />
Kariyer Planlamas› ve E¤itim<br />
88<br />
3
Misyonumuz<br />
“Ülkemizin savunma ve güvenli¤ine yönelik TSK ve kamu<br />
kurumlar›n›n sistem ihtiyaçlar›n› karfl›lamak,<br />
<strong>Savunma</strong> sanayiinin gelifltirilmesine yönelik<br />
strateji ve yöntemleri belirlemek ve uygulamak”<br />
Vizyonumuz<br />
“Ülkemizin stratejik savunma ve güvenlik<br />
ihtiyaçlar›na teknolojik geliflmeler do¤rultusunda<br />
özgün yurtiçi çözümler sunan,<br />
uluslararas› pazara entegre ve rekabetçi bir<br />
savunma sanayiine yön veren uzman tedarik kurumu olmak”<br />
4
Tekrar Merhaba,<br />
De¤erli okuyucular, <strong>2008</strong> y›l›n›n ikinci, dergimizin dördüncü say›s›nda sizlerle<br />
paylaflmak istedi¤imiz çok önemli bir temam›z var: <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde Sanayi<br />
Kat›l›m› ve Offset. Bildi¤iniz gibi Müsteflarl›¤›m›z›n vizyonunu “Uzman Tedarik Kurumu”<br />
slogan›yla özetliyoruz. Yani, Silahl› Kuvvetlerimizin modernizasyonu amac›yla ihtiyaç<br />
duyulan savunma sistemlerinin tedari¤ini sa¤l›yoruz. Ancak Müsteflarl›¤›m›z›n bir di¤er<br />
asli görevi de söz konusu tedari¤i gerçeklefltirirken savunma sanayiimizin de<br />
ulusararas› pazara entegre ve rekabetçi bir yap›ya kavuflmas›n› sa¤lamak, gelifltirmek,<br />
desteklemek.<br />
Ulu Önder Atatürk’ün 1 Kas›m 1937 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin aç›l›fl<br />
konuflmas›nda da vurgulad›¤› gibi “....harp sanayii tesisat›m›z›, daha ziyade inkiflaf ve<br />
tevsi için al›nan tedbirlere devam edilmeli ve endüstrileflme mesaimizde de ordu<br />
ihtiyac› ayr›ca göz önünde tutulmal›d›r...” cümlesinden hareketle al›nan tüm tedbirlerin<br />
ve çal›flmalar›n bir sonucu olarak 1985 y›l›nda kurulan <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›-<br />
¤›, yürütmekte oldu¤u tüm projelerde sanayi kat›l›m› ve offset konusunu da her<br />
zaman gözetmektedir. Böylece hem Türk Silahl› Kuvvetleri’nin ihtiyaç duydu¤u<br />
modern savunma sistemleri en k›sa zamanda ve maliyet etkin olarak tedarik edilmekte,<br />
hem de bu tedarikte yerli sanayiimizin kat›l›m› mümkün olan azami seviyeye<br />
yükseltilebilmektedir. Hedefimiz 2011 y›l›nda bu kat›l›m› %50 oran›na ulaflt›rmakt›r.<br />
‹flte bu gerekçelerle <strong>Nisan</strong> say›m›zda Müsteflarl›¤›m›zda yürütülen projelerdeki<br />
sanayi kat›l›m› ve offset uygulamalar›n›, bu konuda mevcut mevzuat›m›z›, hedeflerimizi<br />
ve sektörümüzün de¤erlendirmelerini sizlerle paylaflmaktay›z.<br />
<strong>Dergi</strong>mizde yer almas›n› ve bizimle paylaflmak istedi¤iniz görüfl, öneri ve düflüncelerinizi<br />
iletmek için yk@ssm.gov.tr adresini kullanabilirsiniz. Bir sonraki say›da<br />
gündemi oluflturacak bir baflka temay› sizlerle paylaflmak dile¤iyle...<br />
Yay›n Kurulu<br />
5
B‹R KONUK<br />
SASAD GENEL SEKRETER‹<br />
M. KAYA YAZGAN<br />
B‹R SÖYLEfi‹<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›n›n<br />
2007-2011 Stratejik Plan›nda Türkiye'nin<br />
savunma ihtiyac›n›n yüzde<br />
50'sinin yerli imkânlardan karfl›lanmas›,<br />
ihracat›n 1 Milyar Dolar düzeyine ç›kart›lmas›n›<br />
hedefleyen stratejik amaçlar› nas›l<br />
de¤erlendiriyorsunuz?<br />
Bize göre sat›fl toplam› konusunda belirlenen<br />
hedef savunma sanayiimiz için çok önemli ve<br />
gerçekçi bir hedef. Bilindi¤i gibi SaSaD 10 y›ld›r<br />
düzenledi¤i anketlerle yurdumuzdaki savunma<br />
sanayii sektörünün say›sal performans›n› de¤erlendiriyor.<br />
Toplad›¤›m›z veriler sektörün 2000 /<br />
2001 krizini atlatt›¤›n› ve sa¤l›kl› biçimde büyüdü¤ünü,<br />
gösteriyor.<br />
2007 y›l›nda gerçekleflen verilerin derlemesini<br />
yak›nda tamamlayaca¤›z. Elimizdeki 2006 say›lar›na<br />
göre savunma sanayii üreticilerinin toplam<br />
cirosu 1,720 Milyar Dolar Bunun ise 350 Milyon<br />
Dolar› ihracat; 1,370 Milyar Dolar› da yurt içi<br />
sat›fl olarak gerçekleflti.<br />
6
Y›ldan y›la de¤iflmekle birlikte Türk Silahl›<br />
Kuvvetlerinin savunma sistem, cihaz ve donan›-<br />
m› toplam sat›n al›m› 3–4 Milyar Dolar boyutunda.<br />
Bu durumda 2010 y›l›nda “% 50 oran” olarak<br />
belirlenen hedef, toplam yurtiçi sat›fllar›n parasal<br />
de¤eri olarak 1,5 – 2,0 Milyar Dolar boyutunda.<br />
2006 say›s› olan 1,370 Milyar Dolardan 2010 y›-<br />
l›nda 2 Milyar Dolara ç›kmak önemli ama ulafl›-<br />
labilir, hatta afl›labilir bir hedef.<br />
‹hracat konusunda SSM’nin belirledi¤i hedef<br />
ise çok daha iddial›. <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nin 2006<br />
y›l›ndaki ihracat›n›n 350 Milyon Dolar olu¤u göz<br />
önüne al›n›rsa 5-6 y›l içinde ihracat konusunda<br />
belirlenen 1 Milyar Dolarl›k hedefe ulafl›lmas›n›n<br />
çok daha zorlu bir çaba gerektirece¤ini düflünüyoruz.<br />
Verilen hedefin yüksekli¤i yan›nda kuflkusuz<br />
ihracat› art›rmak yönündeki çabalar›n sektöre<br />
kazand›racaklar›n›n bilincindeyiz ve bu konu<br />
önümüzdeki dönemde SaSaD’›n birinci önceli¤i<br />
olacakt›r.<br />
SASAD ›n önümüzdeki 5 y›l için stratejisini<br />
oluflturdunuz mu? Misyon ve Vizyonunuzu<br />
belirlediniz mi? Bu strateji <strong>Savunma</strong><br />
Tedarik Kurumu olan SSM stratejileri ile<br />
benzerlik gösteriyor mu?<br />
SaSaD’›n günümüzdeki vizyon ve misyonu<br />
Eylül 2007’de Yönetim Kurulumuz taraf›ndan<br />
afla¤›daki biçimde onayland›.<br />
Misyonumuz:<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Firmalar›n›<br />
SaSaD Çat›s› Alt›nda Bir araya Getirerek<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Sektörünün<br />
Güçlendirilmesine Katk›da Bulunmakt›r.<br />
Vizyonumuz:<br />
Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>ni<br />
‹htiyaç ve Tedarik Makamlar› ile Eflgüdüm ‹çinde;<br />
‹flbirli¤i ‹çinde Hareket Ederek<br />
Ülkemizin <strong>Savunma</strong> ve Güvenli ‹htiyaçlar›n› Tam<br />
Olarak Karfl›layabilen<br />
Uluslar Aras› Rekabet Edebilen<br />
Bir Sektör Haline Gelmesine Katk›da Bulunmakt›r.<br />
Sektör için <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›n›n<br />
belirlenen hedeflerin hem üretici kurulufllar›m›z<br />
hem de onlar›n örgütü olan SaSaD için yol gösterici<br />
oldu¤una inan›yoruz. Bu stratejiyi üyelerimizle<br />
en genifl biçimde paylaflt›k. Say›n Müsteflar›m›z<br />
TOBB <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Meclisinin özel<br />
oturumunda strateji doküman›n› sektör temsilci-<br />
7
lerine ayr›nt›lar›yla anlatt›. SaSaD’›n Strateji ve<br />
Operasyonlar ve ‹hracat Kurullar›nda hedefler<br />
incelendi. SaSaD olarak önceliklerimizi ve hedeflerimizi<br />
belirledik ve bu yönde çal›fl›yoruz.<br />
Yukar›da da de¤indi¤im gibi ihracat konusunda<br />
çal›flmalar›m›z› yo¤unlaflt›r›yoruz. Üyelerimizin<br />
öncelik verdikleri ülkeleri belirliyoruz, MSB SSD‹<br />
Daire Baflkanl›¤›’n›n ve SSM Uluslararas› ‹flbirli-<br />
¤i Daire Baflkanl›¤›’n›n deste¤ini alarak bu ülkelerle<br />
iliflkilerimizde etkin olmaya çal›fl›yoruz. Bildi¤iniz<br />
gibi konu stratejik “plan” yapman›n ötesinde<br />
stratejik “yönetim” uygulamakt›r. Bizi hedefimize<br />
götürecek ad›mlar› düzenli ve tutarl› biçimde<br />
atma¤a çal›fl›yoruz.<br />
SSM’nin 2007 <strong>Sanayii</strong> Kat›l›m› ve Offset<br />
direktifinin uygulanma aflamas›nda yabanc›<br />
savunma sanayii flirketlerinin zorlanaca-<br />
¤›n› düflünüyor musunuz?<br />
Evet, yabanc› flirketler zorlanacakt›r. Ama savunma<br />
sektöründe ifl yapmak hiçbir ülkede kolay<br />
de¤ildir. Bilindi¤i gibi yeni yönetmeli¤e göre offset<br />
kapsam›ndaki yükümlülükler<br />
yurdumuzun savuma sanayii<br />
ürünleri ile<br />
karfl›lanacak. “Dolayl› offset” kavram› ortadan<br />
kalkt›¤›na göre art›k tar›m ürünleri ya da turizm<br />
gibi alanlardaki sat›fllar / yat›r›mlar offset yükümlülü¤ünden<br />
kurtulmak için kullan›lamayacak. Ayr›ca<br />
yeni sistem yükümlü¤ün yerine getirilmesini<br />
sa¤lamak ve geliflimi izleyip denetlemek için çok<br />
daha etkin bir sistem getiriyor.<br />
Di¤er yandan bu konuda yabanc› firmalara<br />
verece¤imiz iyi haberler de var. Her fleyden öce<br />
yurdumuzdaki savunma sanayii çok geliflti. Belki<br />
bundan 10–15 y›l önce yabanc› firmalar Türkiye<br />
içinde savunma ürünleri ve parçalar› ürettirecek<br />
kaynak bulmakta zorlan›yordu. Günümüzde bu<br />
aç›dan çok daha flansl› olduklar›na inan›yorum.<br />
Ayr›ca SSM ve SaSaD Türkiye’deki aday firmalar<br />
konusunda çok daha genifl bilgi sahibi olarak<br />
örgütlendi. Daha önce belirtti¤im gibi SaSaD<br />
olarak üyelerimizin ihracat konusundaki giriflimlerine<br />
destek olmak çok öncelik verdi¤imiz bir<br />
konu.<br />
Yerli savunma sanayii flirketlerinin savunma<br />
projelerine kabiliyetleri do¤rultusunda<br />
kat›l›m› konusunda kendilerinden<br />
bekleneni tam olarak yerine getirdiklerini<br />
de¤erlendiriyor musunuz?<br />
“Bekleneni tam olarak yerine getiriyoruz”<br />
demek biraz iddial› bir anlat›m olacak. Ama<br />
san›yorum güncel kalite anlay›fl›nda “müflteri<br />
beklentilerinin üzerine ç›kmak” amaçt›r. Sa-<br />
SaD üyelerinin de bu kalite anlay›fl› çerçevesinde<br />
çal›flt›¤›n› belirtebilirim.<br />
Sektörün niceliksel geliflmesine yukar›da de-<br />
¤indim. Niteliksel olarak da çok büyük bir geliflme<br />
var. Son y›llarda geliflen bir e¤ilimle büyük<br />
savunma projelerinde baz› üyelerimizin ana<br />
yüklenici – ana tasar›mc› - entegratör olarak<br />
görev ald›klar›n› büyük bir mutlulukla görüyoruz.<br />
Baz› üyelerimiz de bu projelerde alt<br />
yüklenici olarak görev al›yor. Taraflar›n<br />
karfl›l›kl› yükümlülüklerinin dengeli olarak<br />
yürütülmesi projenin baflar›s› için vazgeçilmez<br />
bir özellik tafl›yor. Bu da taraflara kalite<br />
uygulamalar›, proje yönetimi, alt yükle-<br />
8
nici yönetimi, teknolojik yetenek, çal›flma düzeni<br />
… gibi bir dizi boyutta yeni yükümlülükler ve sorumluluklar<br />
getiriyor. SaSaD olarak üyelerimize<br />
bu alanlarda destek olmaya çal›fl›yoruz.<br />
<strong>Savunma</strong> firmalar›m›z küresel boyuttaki<br />
rekabete haz›r m›d›r? Bu konuda SASAD<br />
ne tür çal›flmalar yapmaktad›r? SASAD<br />
olarak üyelerinizin savunma projelerinde<br />
yeterli pay› almas› hususunda ne gibi<br />
çal›flmalar› gerçeklefltiriyorsunuz? Bu<br />
konuda liderlik yapan yerli flirketleriniz<br />
var m›?<br />
Küresel rekabet konusunda olumlu ve olumsuz<br />
fleyler söyleyebiliriz.<br />
• Öncelikle bir Türk firmas›n›n uluslar aras›<br />
bir savunma projesinde ana yüklenici olmas›,<br />
önemli boyutta bir sistem / cihaz ihraç<br />
etmeye çal›flmas›n› ele al›rsak birçok<br />
durumda Türk firmas›n›n boyutunun küçük<br />
kald›¤›n› gözlüyoruz. Amerika ve Avrupa’daki<br />
büyük firmalar birleflip dev kurulufllar<br />
oluflturuyor ve bu dev kurulufllarla rekabet<br />
olanaklar›m›z s›n›rl›. Bu durumda pazar<br />
belirlemesinde seçici olmak, Türk Silahl›<br />
Kuvvetlerine satt›¤›m›z kendi ürünlerimizle<br />
belirledi¤imiz pazar› zorlamaya çal›flmak<br />
gerekiyor.<br />
• Bunun yan›nda kötümserli¤e kap›lman›n<br />
da yanl›fl olaca¤›n› düflünüyorum. <strong>Savunma</strong><br />
sanayimizin nitelik ve nicelik aç›s›ndan<br />
(baz› NATO üyeleri de dâhil) birçok ülkeden<br />
çok daha geliflmifl oldu¤u da belirtilebilir.<br />
Uzun y›llard›r çok güçlü bir NATO<br />
üyesi olan Türk Silahl› Kuvvetleri ile çal›-<br />
flan sanayicimiz ve bilinçli ad›mlarla ilerleyen<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›m›z çok<br />
önemli kazan›mlar sa¤l›yor.<br />
SaSaD olarak Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> hakk›nda<br />
uluslar aras› pazarda olumlu bir görünüm<br />
oluflturulmas› öncelikli hedefimiz. Üyelerimizin<br />
kendi ürünlerini ilgili pazarlarda en iyi biçimde<br />
pazarlayaca¤›na inan›yoruz. Bizim görevimiz ise<br />
ülkemizin savunma sanayiinin bütünü hakk›nda<br />
olumlu bir görünüm oluflturmak. Örne¤in “Alman<br />
otomobilleri kalitelidir” gibi olumlu bir görünüm<br />
yayg›nd›r ve Mercedes, BMW, WV gibi markalar›n<br />
sat›fl›n› kolaylaflt›r›r. SaSaD olarak biz de<br />
“Türk Silahl› Kuvvetleri güçlü ve moderndir. Türk<br />
savunma sanayii kurulufllar› da Silahl› Kuvvetlerine<br />
güçlü bir destek sa¤lar” görüflünü yayg›nlaflt›rmaya<br />
çal›fl›yoruz.<br />
Yukar›da önde gelen kurulufllar›m›z›n yurdumuzda<br />
kendi alanlar›ndaki büyük sistem projelerinde<br />
ana yüklenici olarak görev almaya bafllad›klar›n›<br />
mutlulukla belirtmifltim. Sektörümüzün<br />
yurt d›fl›ndaki büyük projelere kat›l›m› da kuflkusuz<br />
bu firmalar›m›z›n öncülü¤ünde gerçekleflecek.<br />
<strong>Savunma</strong> alan›ndaki mevcut devlet politikalar›<br />
ve uygulamalar›n savunma sanayii<br />
firmalar› aç›s›ndan avantajlar› ve dezavantajlar›<br />
sizce nelerdir. Devlet politikalar›n›n<br />
oluflturulmas›nda SASAD’›n katk›s› hangi<br />
düzeydedir?<br />
<strong>Savunma</strong> sanayiindeki projelerin çeflitli aç›-<br />
lardan devletin ola¤an sat›n al›m konular›ndan<br />
çok farkl› biçimde yürütülmesi gerekti¤ini hepimiz<br />
biliyoruz. Özellikle <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›n›n<br />
büyük projelerde uygulad›¤› yöntemler<br />
de bu farkl›l›¤› yans›t›yor. Bu aç›dan ayr›cal›kl›<br />
konumumuzun fark›nday›z. Bütün bunlara karfl›n<br />
birçok uygulamada – özellikle SSM’nin büyük<br />
projeleri d›fl›nda- sanayicimiz hem teknik<br />
flartname hem de idari hükümler aç›s›ndan çok<br />
kat› kal›plarla karfl›lafl›yor.<br />
Yine savunma projelerinin büyük bir mali boyut<br />
gerektirdi¤ini, gerçekleflmesinin uzun y›llar<br />
ald›¤›n› biliyoruz. Mali kaynaklar› iyi belirlenmedi¤i<br />
için çal›flmalar bafllad›ktan bir süre sonra iptal<br />
edilen veya “ivedi ihtiyaç var” diye d›fl al›ma<br />
yönelen projeler üreticimizde büyük hayal k›r›kl›-<br />
¤›na yol aç›yor.<br />
Devlet politikalar› konusunda devletin yasama<br />
bürokrasisi ile iliflkiyi özellikle Türkiye Odalar<br />
9
ve Borsalar Birli¤i (TOBB) <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />
Meclisi kanal›yla kuruyoruz. Bildi¤iniz gibi Sa-<br />
SaD’›n genel Sekreter Yard›mc›s› Y›lmaz Küçükseyhan<br />
bu meclisin baflkan›. Yurdumuzun<br />
gündemine gelen veya bizim getirmek istedi¤imiz<br />
konular üzerindeki görüfllerimiz için MSB yan›nda<br />
TOBB de önemli buldu¤umuz bir kanal.<br />
Son olarak, SASAD üyelerinin savunma<br />
projelerinden azami yararlanmas›n›<br />
sa¤lama ad›na SSM den beklentileri<br />
nelerdir?<br />
Daha önce de¤indi¤im gibi yurdumuzun<br />
savunma programlar›nda<br />
• Sanayicimizin uzun vadeli olarak önünü<br />
görebilmesi;<br />
• Projenin gerektirdi¤i sözleflme yap›s›n›n<br />
sa¤lanabilmesi;<br />
• Üretici – tedarik makam› ve kullan›c› makam<br />
üçgeninin verimli ve yak›n bir iflbirli¤i<br />
içinde çal›flmas›<br />
temel beklentilerimiz.<br />
‹hracat konusundaki çal›flmalar da büyük<br />
önem verdi¤imiz bir konu. Bu alanda<br />
Sektörün öncelikli pazarlar›nda devletimizin<br />
tüm yetkililerinin ve Türk Silahl› Kuvvetlerinin deste¤ini,<br />
her zaman yan›m›zda görmek istiyoruz.<br />
Offset yükümlülü¤ü olan yabanc› firmalar›n<br />
sektördeki üreticilerin örgütü olan SaSaD’a baflvurmalar›<br />
için yönlendirilmeleri yararl› olacakt›r.<br />
Bize zaman ay›rd›¤›n›z için teflekür ederiz.<br />
M. KAYA YAZGAN<br />
SASAD GENEL SEKRETER‹<br />
M. Kaya Yazgan 1971 Y›l›nda Orta Do¤u Teknik Üniversitesinden Elektronik Mühendisi olarak diploma ald›. 1973 y›l›nda<br />
yine ayn› üniversitede ve bölümde Yüksek Lisans›n› tamamlad›. 1978–1990 aras›nda ASELSAN, 1990–2003 aras›nda<br />
ROKETSAN’da ifl gelifltirme, proje yöneticili¤i, projeler koordinatörlü¤ü, yeni programlar direktörlü¤ü gibi görevler<br />
yürüttü. Bu kapsamda 25 y›l savunma sektöründe çok say›da ulusal ve uluslar aras› projenin gelifltirilmesinde çal›flt›.<br />
1995 y›l›nda Proje Yönetim Derne¤inin kuruluflunda görev ald›. NATO Endüstri Dan›flma Grubunda uzman, Session<br />
Européenne des Responsables d'Armement’da Auditor’ olarak çal›flt›.<br />
2003’den sonra proje yönetimi konusunda dan›flmanl›klar yapan ve üniversitelerde ders veren Kaya Yazgan, günümüzde<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> ‹malatç›lar Derne¤i - SaSaD’›n Genel Sekreteri olarak görev yap›yor.<br />
10
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> ‹malatç›lar Derne¤i, k›sa ad›yla SaSaD, yurtiçi ve yurtd›fl› pazarlar için savunma<br />
sistem, cihaz, araç ve gereçlerini üreten kurulufllar›n Türkiye’deki tek örgütüdür. Derne¤imiz 1990<br />
y›l›nda Milli <strong>Savunma</strong> Bakanl›¤›'n›n deste¤iyle 12 kurulufl taraf›ndan oluflturuldu. Günümüzde ise<br />
90’dan fazla üreticiyi çat›s› alt›nda topluyor.<br />
Üyelerimiz 10 alt sektöre yay›larak savunma teknolojilerinde genifl bir yelpaze oluflturuyor:<br />
KARA ARAÇLARI<br />
DEN‹Z ARAÇLARI<br />
HAVACILIK-UZAY<br />
B‹L‹fi‹M<br />
ELEKTRON‹K<br />
ELEKTR‹K<br />
S‹LAH-MÜH‹MMAT- ROKET-FÜZE<br />
ARGE-MÜHEND‹SL‹K<br />
MALZEME-KALIP-PARÇA<br />
G‹Y‹M-KUfiAM<br />
Türk savunma sanayii, günümüzde 1,7 Milyar ADB Dolarl›k üretimi ve 350 Milyon ABD Dolarl›k<br />
ihracat› ile kayda de¤er bir boyuta ulaflm›fl; teknolojik düzeyi de yükselmifltir. NATO içinde önemli ve<br />
büyük bir kuvvet olan Türk Silahl› Kuvvetlerinin hizmetine bir dizi ürünü sunan sanayiimiz giderek d›fl<br />
pazarlarda da önemli bir yer kazanmaktad›r.<br />
SaSaD da geliflen savunma sanayiinin bu geliflimi do¤rultusunda özellikle<br />
• ‹htiyaç ve tedarik makamlar› ile eflgüdümü güçlendirmeye,<br />
• Uluslar aras› iflbirli¤inin ve ihracat›n gelifltirilmesine,<br />
• Yurtiçi ve yurtd›fl›nda ilgili platformlarda sektörünü en iyi biçimde temsil etme¤e,<br />
• Üyeleri aras›nda iflbirli¤i oluflturmaya,<br />
• Türk <strong>Savunma</strong> Sanayinin finansal profilini derleyip yay›nlamaya,<br />
• Oluflturdu¤u ihtisas kurullar›yla sektörü çeflitli boyutlar› ile incelenip öneriler gelifltirmeye<br />
öncelik vermektedir.<br />
SaSaD yap›s› içindeki Strateji ve Operasyonlar, Tan›t›m, NAMSA-NC3A, ‹hracat ve Ar-Ge/<br />
Teknoloji kurullar› ile üyelerinin genifl kat›l›m› ve deste¤i ile Türk savunma sanayii kurulufllar›n›n<br />
temsilcili¤ini yürütüyor.<br />
www.sasad.org.tr<br />
11
B‹R DÜfi<br />
HAVACILIK VE UZAY SANAY‹‹NDE<br />
B‹R TÜRK ÖZEL SEKTÖR KURULUfiU;<br />
ALP HAVACILIK<br />
TUNCER ALPATA<br />
ALP HAVACILIK YÖNET‹M KURULU BAfiKANI<br />
B‹R ÖYKÜ<br />
Sevgili dostlar›m; büyük bir ilgi ve dikkatle<br />
takip etmekte oldu¤umuz <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />
Gündemi <strong>Dergi</strong>sinin, “<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde<br />
Sanayi Kat›l›m› ve Offset ” temas›n›n<br />
ifllendi¤i 4ncü say›s›nda yay›nlanmak üzere, yay›n<br />
kurulu taraf›ndan, konu ile ilgili düflüncelerim<br />
istendi¤inde, ne derece sevindi¤imi, onur ve gurur<br />
duydu¤umu anlatamam.<br />
Ben, Eskiflehir’de, nesillerdir ticaret ile ilgilenen<br />
bir ailenin çocu¤u olarak büyüdüm. Çok küçük<br />
yafllar›mdan itibaren, herhalde Eskiflehir’imizin<br />
suyundan, topra¤›ndan olsa gerek, havac›l›k<br />
afl›¤›, sevdal›s› oldum. Gerçekten bu aflk, bu<br />
sevda, bende tarif edilemez bir tutku, bir özlemdir.<br />
Çocukluk y›llar›mda, Hava Kuvvetlerimizin<br />
Eskiflehir semalar›nda uçan gözbebekleri, savafl<br />
uçaklar›n› büyük bir hayranl›kla izler, kimisine<br />
12
gürültü gibi gelen, o muhteflem seslerini büyülenmifl<br />
gibi dinlerdim. Eskiflehir öteden beri bir<br />
havac›l›k flehridir. Hava Üssü’nde görevli abilerimiz,<br />
komutanlar›m›z›n elinde büyüdüm desem<br />
yeridir. Pilot abilerimi, amcalar›m› sorular›mla,<br />
uçaklar›nda uçma, hiç de¤ilse yak›ndan görme<br />
taleplerimle b›kt›r›ncaya kadar ›srar etti¤imi dün<br />
gibi hat›rlar›m. Bu ›srarlar›m›n sonuç verdi¤i durumlar<br />
da olurdu asl›nda, üsse gidip uçaklara<br />
dokundu¤umu, adeta okflad›¤›m› hat›rlar›m. Bir<br />
iki siyah beyaz foto¤raf›m bile vard›r 70’li y›llarda<br />
uçak bafl›nda çekilen..... Rahmetli babam,<br />
uçaklar› ne kadar sevdi¤imi bildi¤inden yolculuklar›m›zda<br />
mümkün oldu¤unca uçak kullanmaya<br />
gayret ederdi. 1974 K›br›s Bar›fl harekat›n›n hemen<br />
ard›ndan adaya giden ilk sivil kafilede yer<br />
ald›¤›m›z› ve kokpitde seyahat etti¤imi an›ms›-<br />
yorum. Bu gün de Eskiflehir semalar›nda ne zaman<br />
bir jetimizi görsem, hemen yüre¤im kalkar,<br />
y›llar öncesine giderim.<br />
‹flte dostlar›m, Alp Havac›l›k düfllerim ta çocukluk<br />
y›llar›ma kadar gider. Gerçekten havac›-<br />
l›k sektörü içinde yer almak, ülke savunmas› ve<br />
bekas› için bu sektöre yat›r›m yapmak arzusu<br />
içimi y›llarca kemirmifltir. Farkl› bir sektörlerde ticari<br />
faaliyetleri olan rahmetli babam, benim havac›l›k<br />
sektöründe ifl yapma arzumu ve kararl›¤›-<br />
m› gördü¤ünde bir taraftan çok sevnirken bir taraftan<br />
da kayg›lan›yor, “O¤lum emin misin? Çok<br />
iyi düflündün mü? ‹yi araflt›rd›n m›? Türkiye’de<br />
bizlerden çok büyük, çok deneyimli bunca ifl<br />
adamIar›, sanayici varken, onlar bu sektöre girmeyi<br />
riskli bulurken, acaba bu alanda ifl yapmay›<br />
do¤ru buluyor musun? “ sorular›n› yöneltiyordu.<br />
“Sonucunda bu yat›r›m için ay›raca¤›m›z<br />
kaynak bu ülkenin, ayr›ca bu yat›r›m› yapt›ktan<br />
sonra, ülkemizin bekas› ve güvenli¤i için canlar›-<br />
n› ortaya koyan kahramanlar›m›za karfl› mahçup<br />
olmamal›y›z ” diyordu. Babam›n elefltirilerini<br />
her zaman çok önemsedim ve hayat›m›n temel<br />
tafllar› olarak ald›m. Ama yine de babam›n tüm<br />
ikazlar›na ra¤men bu tutkunun önüne geçemiyordum.<br />
Elbette rasyonel düflünceyi bir yana b›-<br />
rakamazd›m, en kötü durum senaryolar›n›, finansal<br />
projeksiyonlar› gözden geçiriyordum,<br />
ama her türlü riski göze almaya peflinen arzulu<br />
oldu¤umu da inkar edemem.<br />
13
Dünyan›n çok önemli ve stratejik bir co¤rafyas›nda<br />
bulunan ülkemizin bekas› ve güvenli¤i<br />
için, ordumuz her zaman çok güçlü olmak zorunda.<br />
Güçlü olmak da tabiki çok modern ve üstün<br />
teknolojiye haiz cihaz ve silahlara sahip olmakla<br />
sa¤lanabilir. Yani bu sektörde ifl yapacak sanayicilerin,<br />
devaml› üstün ve en<br />
son teknolojiyi takip ederek<br />
ürünler üretmeleri gerekir. Bu<br />
ilk tespitim oldu. E¤er bir ürün<br />
üreteceksem, bu ürün mutlaka<br />
üstün teknolojiye haiz olmal›yd›.<br />
‹lk olarak çok detayl› inceledi¤im konu, Cumhuriyetimiz’in<br />
kurucusu Ulu Önder Atatürk’ümüzün,<br />
tüm Cumhuriyet tarihimizde ekonomik<br />
flartlar›n›n en kötü oldu¤u savafl sonras› bir dönemde,<br />
hemen Cumhuriyet’in ilk y›llar›nda, çok<br />
önemle iflaret etti¤i gökyüzüne hakim olmak olgusuydu.<br />
Atatürk’ün “‹stikbal Göklerdedir” diyerek<br />
bizlere yol göstermesine ve sonras›nda<br />
öncelikli bir alan olarak Türk havac›l›k sanayinin<br />
kurulmas›na ra¤men neden sonralar› bu alanda<br />
bir ilgi kayb› yaflanm›flt›? Neden Türk Kamu ve<br />
Özel SEKTÖRÜ heyecanla girifltikleri ve bafllang›çta<br />
önemli mesafeler ald›klar› bu sektörden<br />
nerdeyse ç›km›fllard›? Kamunun k›smen yeniden<br />
konsantre olmaya bafllad›¤› bu alanda niçin<br />
özel sektörün esamesi bile okunmuyordu? Baflka<br />
bir deyiflle sektörde kal›c› olmak için, bilhassa<br />
bir özel sektör kuruluflu olarak, neler yap›lmal›yd›?<br />
Geçmiflten hangi dersler ç›kar›lmal›yd›?<br />
Bu hususlardaki baz› ç›kar›mlar›m› paylaflmak<br />
isterim.<br />
‹kinci bir tespitim ise, üretti¤imiz<br />
ürünler mutlaka uluslararas›<br />
pazara entegre olmal›yd›.<br />
Bu o ifl yerinin devaml›l›¤›<br />
için önemli bir etkendi.<br />
Belki de y›llar önce büyük<br />
bir hevesle kurulan havac›l›k<br />
sektörümüzün ürünleri<br />
bu nedenle gelifltirilemedi,<br />
yani üretece¤imiz ürünlerin<br />
mutlaka yurt d›fl› pazarlarda aran›r olmas› ve sat›lmas›<br />
gerekir. Kan›mca, finansal aç›dan büyük<br />
önem tafl›yan bu husus, ulusal projelerde yer<br />
alacak yerli firmalar için de ürünlerinin yerli olman›n<br />
ötesinde bir anlam ifade edebilmesi için<br />
adeta bir ön koflul niteli¤inde olmal›d›r.<br />
Bir di¤er tespitim kamu ile yap›c› bir entegrasyon<br />
içinde olmak, yat›r›m tekrarlar›na, içeride y›-<br />
k›c› rekabete sebebiyet vermemek, Türk <strong>Savunma</strong><br />
ve Havac›l›k sektöründe oynayaca¤›n›z rolü<br />
iyi bilmek, benimsemek ve o rolü en iyi flekilde<br />
oynayacak flekilde maddi ve manevi fedakarl›klardan<br />
kaç›nmaman›n önemidir.<br />
Dördüncü bir tespitim ise; bu alanda yat›r›m<br />
yapacak sanayicilerimiz sabr› ile ilgili idi. Havac›-<br />
l›k ve <strong>Savunma</strong> Sanayi sektöründe yat›r›m yapacak<br />
sanayicilerimize söylemek istedi¤im en<br />
önemli husus, di¤er baflka sektörlerin dinamikleri<br />
ile bizim sektörümüzün dinamiklerinin gerçekten<br />
çok farkl› oldu¤udur. Yat›r›mlar›m›z›n geri<br />
dönüflü bu sektörde çok uzun olabiliyor, yani<br />
“bugün yat›r, yar›n kazan” felsefesi asla bizim<br />
sektörümüzde geçerli de¤ildir. Çünkü ürün gelifltirme,<br />
yat›r›m yapma, üretme ve sertifikaland›rma<br />
süreçlerimiz ilgilendi¤imiz alan itibariyle<br />
muhtemelen di¤er tüm sektörlerden çok daha<br />
14
uzun sürüyor. ‹flin do¤as› nedeniyle bu böyle.<br />
Sadece bir havac›l›k ürünün üretim yeterlili¤ini<br />
alma süreci uzun y›llar alabiliyor. Dolay›s›yla, bu<br />
sektörde yat›r›m yapmay› amaçlayan, planlayan<br />
de¤erli sanayicilerimiz, mutlaka ama mutlaka<br />
yat›r›mlar›n› yapmadan önce, hedeflerini ve ifl<br />
planlar›n› çok iyi yapmal›d›rlar. ‹lk olarak ülkemizde<br />
halihaz›rda varolan Havac›l›k ve <strong>Savunma</strong><br />
sektöründeki imkan ve kabiliyetleri çok iyi<br />
araflt›rmalar› ve sonras›nda olmayan teknolojilere<br />
yada sektörümüzün lokomotifi olan büyük kurulufllar›n<br />
imkan ve kabiliyetlerini artt›r›c›, tamamlay›c›<br />
alanlara yat›r›m yapmalar›n›<br />
öneririm. Bu, hem ülkemizde<br />
sa¤l›kl› bir flekilde<br />
geliflmekte olan savunma<br />
sektörünün yap›-<br />
lanmas›n› güçlendirir,<br />
hem de y›llarca<br />
çok çekti¤imiz en<br />
büyük yanl›fl›m›z<br />
olan tekrarlar›n önüne<br />
geçilmesini sa¤lar.<br />
Sonunda beklenen<br />
ve arzulanan güçlü<br />
bir TÜRK SAVUNMA<br />
SANAY‹‹ sine kavuflulmas›<br />
hedefine katk› sa¤lanm›fl<br />
olur.<br />
‹flte bundan tam 10 y›l önce yukar›da arz<br />
etti¤im hususlar› günler, gece boyu çal›flarak,<br />
araflt›rarak sonunda Havac›l›k ve <strong>Savunma</strong> Sektöründe<br />
yat›r›m yapma karar› ald›k.<br />
Yukar›da söyledi¤im gibi, bu sektörün dinamikleri<br />
çok farkl›. Bu sektör için yat›r›m yapacak<br />
kayna¤›n›z, paran›z olabilir, ama nas›l kal›c› ve<br />
sektörün ihtiyac› olan üstün teknolojiye, uluslararas›<br />
pazarlarda rekaber edecek üstün teknolojiye<br />
sahip olabilirsiniz? Bunlara sahip olmak için<br />
her türlü maddi kayna¤› ve nitelikli insan gücünü<br />
ortaya koysan›z da nas›l kal›c› olabilirsiniz?<br />
Uluslararas› pazarda rekabet gücü kazanmak<br />
için o pazara girmeniz ve oradaki deneyimli ve<br />
pazar›n kurallar›n› belirleyen büyük oyuncularla<br />
çal›flabilmeniz gerekir, bunu baflarabilmek de<br />
bafll› bafl›na bir iddiad›r. Bu iddiay› gerçeklefltirmede<br />
en önemli kald›raçlardan biri olan Offset<br />
uygulamalar› Alp Havac›l›¤›n düfllerden gerçeklere<br />
dönüflmesi, bugünkü seviyelere gelebilmesindeki<br />
en temel araç olmufltur. Offset, yat›rm<br />
alan›m›z› do¤ru belirlememiz ve dünyan›n havac›l›k<br />
sektöründeki ana oyuncularla tan›flmam›z<br />
için önemli bir vesile olmufltur. Sikorsky firmas›ndan<br />
ald›¤›m›z offsete dayal› küçük bir siparifl,<br />
bizleri daha büyük siparifllere, bir süre sonra bir<br />
ortak giriflime, daha sonra daha büyük siparifllere,<br />
yeni müflterilere ve nihayet<br />
offset kald›rac›n› kullanma<br />
gere¤i duymad›¤›-<br />
m›z büyük projelere<br />
ifltirak etme noktas›-<br />
na tafl›m›flt›r. Kamu<br />
harcamalar›n›n<br />
bir bölümünü telafi<br />
etmek, ‹hracatç›lar›m›z›n<br />
yeni d›fl pazarlara<br />
aç›lmalar›-<br />
na ve/veya mevcut<br />
d›fl pazarlarda ihracat<br />
art›fl› kaydetmelerine<br />
imkan sa¤lamak,<br />
Yabanc› sermaye giriflinde<br />
art›fl sa¤lamak, Yeni istihdam<br />
olanaklar› yaratmak, Teknoloji transferi<br />
yoluyla üretim kalitesinin art›r›lmas›na yard›mc›<br />
olmak, kalifiye iflgücünün niteli¤ini ve niceli-<br />
¤ini art›rmak, Döviz girdilerini art›rmak gibi<br />
önemli hedefleri olan offset program› bilhassa<br />
<strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteflarl›¤›’n›n baflar›l› çal›flmalar›<br />
ile <strong>Savunma</strong> ve Havac›l›k Sektörü’nün<br />
önünü açm›fl, baflar›lar›n›n nüvesini oluflturmufltur.<br />
Alp Havac›l›k düflünün, gerçe¤e dönüfltürülmesi<br />
için verilen mücadeledeki katk›lar› daha<br />
do¤rusu, bana düfllerimi gerçeklefltirme imkan›<br />
vermeleri nedeniyle, <strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteflarl›¤›’na,<br />
tüm eme¤i geçenlere, ve bilhassa son<br />
y›llarda kazan›lan ivmeden dolay› Sn. Murad<br />
15
Bayar ve ekibine en içten teflekkürlerimi bu vesile<br />
ile bir kez daha sunmak isterim. “Müsteflarl›¤›m›z,<br />
yürütmekte oldu¤u son derece baflar›l›<br />
offset uygulamalar›, <strong>Savunma</strong> ve Havac›-<br />
l›k ürünleri ihracat›n› gelifltirmeye dönük faaliyetleri<br />
ve Türk Sanayi ile gelifltirdi¤i etkin<br />
koordinasyon neticesinde baflar›m›zda büyük<br />
rol oynam›flt›r ”.<br />
Bafllang›çta 3.500 metrekare kapal› alan üzerinde<br />
4 adet CNC Tezgah kapasitesi ile üretime<br />
bafllayan, Eskiflehir Organize Sanayi Bölgesi’nde<br />
yerleflik Alp Havac›l›k, bugün 12.500 metrekare<br />
kapal› alana ulaflan tesislerinde 60 CNC<br />
Ekipman›, onlarca özel prosesi, 240 nitelikli personeli<br />
ile geceli gündüzlü çal›flarak,<br />
Havac›l›k ve Uzay Sanayi’ne dönük,<br />
hassas, kritik yap›-<br />
sal ve motor komponent,<br />
sistemleri ve helikopter<br />
dinamik komponentleri,<br />
sürücü<br />
flaftlar› ve uçufl emniyetli<br />
kritik parça<br />
üretimi yap›yor.<br />
Bunlar›n önemli bir<br />
bölümünde dünyada<br />
tek kaynak üretici<br />
olan Alp Havac›l›k ; baflta<br />
Sikorsky olmak üzere, Pratt<br />
& Whitney, Pratt & Whitney<br />
Canada, Goodrich Landing<br />
Gear, Hamilton Sundstrand ve TAI gibi dünyan›n<br />
en önde gelen dev flirketlerine Blackhawk,<br />
Seahawk, S76, S92, F35, F22, F135, F22, Boeing<br />
787, A380, B737 vb platformlar› için teknoloji<br />
yo¤un üretim gerçeklefltirmektedir.<br />
Alp Havac›l›k’›n <strong>2008</strong> y›l› ihracat› 30 milyon<br />
Amerikan dolar›na yaklaflacakt›r. fiirketin halihaz›rda<br />
alm›fl oldu¤u ek siparifllerle birlikte ihracat<br />
rakam› 2010 y›l›nda 60 milyon Amerikan dolar›-<br />
n› aflacakt›r.<br />
Alp Havac›l›k’›n <strong>2008</strong> y›l› sonu istihdam projeksiyonu<br />
280 kiflidir. Baflta titanyum olmak üzere<br />
tüm havac›l›k alafl›mlar›nda deneyim sahibi<br />
olan Alp Havac›l›k, Uluslararas› Havac›l›k sertifikasyonlar›<br />
olan AS EN 9100 ile birlikte UTC<br />
ASQR-01 onaylar›na sahiptir ve tüm özel prosesleri<br />
de uluslararas› NADCAP organizasyonunca<br />
onaylanm›flt›r. Amerikan <strong>Savunma</strong> Bakanl›¤›’n›n<br />
Sikorsky helikopterleri için uçufl kritik<br />
parça üretim izni verdi¤i dünyadaki çok az say›-<br />
daki kurulufl aras›nda yer almaktad›r.<br />
Alp Havac›l›k, Sikorsky Black Hawk ve Seahawk<br />
helikopterlerinin Arka Kuyruk Pervane fiaftlar›<br />
ve baz› önemli uçufl kritik komponentlerin üreticisidir.<br />
Alp Havac›l›k ço¤u helikopterlerin döner<br />
bölümlerinde yer alan<br />
ve ayn› zamanda yedek<br />
parça niteli¤indeki<br />
komponentlerden<br />
1000’den<br />
fazlas›n› üretmektedir.<br />
Müflterek<br />
Taarruz Uça¤›<br />
(JSF) Türk Endüstri<br />
Grubu<br />
üyesi olan Alp Havac›l›k, bilhassa bu uça-<br />
¤›n inifl tak›mlar›na ait 250’den fazla komponent<br />
ve alt asamblenin üretimini gerçeklefltirmektedir.<br />
Alp Havac›l›k, Müflterek Taarruz Uça¤› (JSF)<br />
Pratt & Whitney F135 Motorunun önemli aksamlar›<br />
olan Fan Rotor Hub ve Coupling Nut Asamblesinin<br />
de tedarikçisidir. Buna ilave olarak halihaz›rda<br />
bu firma ile önemli yeni projeler üzerinde<br />
çal›flma yürütülmektedir. Alp Havac›l›k’›n JSF<br />
projesi kapsam›nda ald›¤› ifllerle önümüzdeki<br />
günlerde sonuçland›rmay› planlad›¤› projelerden<br />
JSF proje dönemine düflecek sat›fl beklentisi 700<br />
milyon Amerikan Dolar›’n› aflm›flt›r.<br />
Güçlü mühendislik ve üretim altyap›s›, kalite<br />
ve zaman›nda teslim performans› sonucu müflterileri<br />
ile uzun dönemli iflbirliklerine imza atan<br />
Alp Havac›l›k, Eskiflehir’deki tesislerinde gerçeklefltirdi¤i<br />
üretiminin tamam›na yak›n bir bölümünü<br />
ihraç etmektedir.<br />
16
Di¤er taraftan, Ulusal Havac›l›k Sektörümüzün<br />
geliflmesi ve Dünya Havac›l›k Sanayi ile rekabet<br />
edebilmesi için çok önemli gördü¤ümüz,<br />
Türk Havac›l›k Sanayi’nin lider kuruluflu TAI’nin<br />
stratejik bir partneri olarak, kendimizi; TAI’nin ihtiyac›<br />
olan “kendi uzmanl›k alanlar›m›zdaki alt<br />
sistemlerin”, bilhassa döner kanatl› platformlar›n<br />
dinamik komponent ve transmisyon sistemleri<br />
alan›ndaki sorumlusu ve tedarikçisi olarak konumland›rmay›,<br />
buna göre yat›r›mlar›m›z› planlamay›<br />
bir misyon ve görev olarak belirledi¤imizi<br />
burada sizlerle paylaflmak isterim.<br />
Gelecek güzel günleri, yar›nlar›m›z› ancak<br />
hep birlikte çal›flarak ve hep birlikte risk alarak,<br />
sevgi ile paylaflarak oluflturabiliriz...<br />
TUNCER ALPATA<br />
ALP HAVACILIK YÖNET‹M KURULU BAfiKANI<br />
17 Mart 1969 tarihinde Ankara’da do¤du. Bilkent Üniversitesi ‹flletme Fakültesi ‹flletme Bölümü’nden 1992 y›l›nda<br />
mezun olduktan sonra Alpata Grubu’nda de¤iflik pozisyonlarda çal›flt›. Kurulufl tarihinden itibaren Alp Havac›l›k San.<br />
Ve Tic. A.fi. Yönetim Kurulu Baflkanl›¤› görevini sürdüren Tuncer Alpata, 2002 y›l›ndan itibaren g›da, biliflim, sigortac›l›k,<br />
otomotiv ve inflaat konular›nda faaliyet gösteren di¤er Alpata Grubu fiirketleri’nde de Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›<br />
görevini sürdürmektedir. Evli ve bir erkek çocuk babas› olan Tuncer Alpata T.C. vatandafl›d›r ve ingilizce bilmektedir.<br />
17
F‹NANSMAN YÖNTEM‹NDEN<br />
STRATEJ‹K HEDEFLERE G‹DEN YOL:<br />
OFFSET<br />
HASAN GENÇTÜRK<br />
ANLAfiMALAR VE HUKUK GRUP D‹REKTÖRÜ, ALTAY KOLL. fiT‹.<br />
Türkiye <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> alan›nda Offset<br />
ile ilk olarak 1973 y›l›nda Alman<br />
IKL/HDW firmas› taraf›ndan üstlenilen<br />
sözleflme kapsam›nda sat›n al›nan 209/1200 s›-<br />
n›f› 6 denizalt›dan 5’nci ve 6’nc›s›n›n gövdesinin<br />
Deniz Kuvvetleri Gölcük Tersanesi’nde yapt›r›lmas›<br />
1<br />
ile tan›flt›. 1983’teki F-16 uçaklar› al›m›<br />
ise offsetlerin savunma al›mlar›ndaki vazgeçilmez<br />
öneminin tescillendi¤i bir dönüm noktas›-<br />
d›r. 1985 y›l›nda o zamanki ad›yla <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />
Gelifltirme ve Destekleme ‹daresi Baflkanl›¤›<br />
(SAGEB) kuruldu. 3238 say›l› kanunla kurulan<br />
SAGEB, 1987 y›l›nda <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />
Müsteflarl›¤› (SSM)’na dönüfltürülürken, yasan›n<br />
kendisine verdi¤i <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’nde Offset<br />
uygulamalar›n› koordine etmek görevini sürdürmeye<br />
devam etti. Türkiye’nin Offset alan›ndaki<br />
politikas›n›n ilk resmi uygulama döküman›<br />
1991 y›l›nda yay›mlanan Offset Elkitab›d›r. Sözkonusu<br />
El Kitab› 2000 y›l›nda ciddi de¤iflikliliklerle<br />
“Offset Yönergesi” olarak yenilenmifltir. Bilahare<br />
2003 ve 2007 y›llar›nda da yenilenen Offset<br />
Yönergesi, 2007 y›l›ndaki de¤iflikliklikle Sanayi<br />
Kat›l›m›/Offset Uygulamalar› Yönergesi<br />
olarak tan›mlanm›flt›r.<br />
1984’ten günümüze Türkiye’nin özellikle savunma<br />
alan›ndaki offset politikas›n› inceledi¤imizde<br />
bafll›ca 3 evreyi gözlemlemek mümkündür:<br />
1. Offsetin, bir finansman arac› olarak kullan›ld›¤›<br />
1984-2000 y›llar›<br />
2. Offsetin <strong>Savunma</strong> sanayii Altyap›s›n› gelifltirmek<br />
amac›yla kullan›ld›¤› 2000-2007<br />
dönemi<br />
3. Offsetin <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nin rekabet gücünü<br />
art›rmak amac›yla ve SSM’in stratejik<br />
hedeflerine ulaflma politikas›n›n önemli<br />
bir arac› olarak kullan›ld›¤› 2007 sonras›<br />
dönem<br />
1. Bir finansman arac› olarak Offset:<br />
Gerek 1984’teki F-16 al›m› kapsam›nda gerçeklefltirilen<br />
offsetler ve gerekse 1985’te kurulan<br />
SSM (o zamanki ad›yla SAGEB) bu dönemde<br />
gerçeklefltirdi¤i tedariklerde offseti daha çok yap›lan<br />
tedari¤in d›fl finansman›n›n belli ölçüde<br />
sa¤lanmas›n› amaçlam›flt›r. Sözkonusu finansman<br />
amac› 1991 tarihli Offset uygulama Elkitab›’n›n<br />
1.2. maddesinde uygulamadan hedeflenen<br />
birincil amaç olarak tan›mlanm›flt›r: “...<strong>Savunma</strong><br />
sanayii ürünleri ve ilgili di¤er endüstriyel<br />
ürünlerin ihrac› ve yabanc› sermaye yat›r›mlar›<br />
yolu ile ülkeye döviz girifli sa¤lanmas› ve böylece<br />
proje nedeniyle yurt d›fl›na gidecek dövizlerin<br />
mümkün olan azami ölçüde tekrar ülke ekonomisine<br />
kazand›r›lmas›...” 2 .<br />
1<br />
2<br />
Altan, Birol, Dr, Türk <strong>Savunma</strong> Sanayisinde "offset" Uygulamalar›,<br />
TÜS‹AD, ‹stanbul, Aral›k 1999,<br />
Offset Uygulama Elkitab›, SSM, 1991, Madde No:1.2, sf:1<br />
18
1985-1991 döneminde gerçeklefltirilen projelerde,<br />
henüz resmi bir offset politikas› kamuya<br />
aç›klanmam›fl olmas›na ve projenin niteli¤ine<br />
göre belli esneklikler tafl›mas›na ra¤men, mümkün<br />
oldukça yeknesak bir uygulama içerisinde<br />
görülen Offset ifllemleri, Do¤rudan ve Dolayl›<br />
Offset fleklindeki klasik offset s›n›fland›rmas›na<br />
dayal› olarak 1991 tarihli Uygulama Elkitab› ile<br />
resmi tan›m›na kavuflturulmufltur. 3<br />
1991-2000 döneminde a¤›rl›kl› olarak yurt<br />
d›fl›ndan yap›lacak tedariklerin finansman arac›<br />
olarak kullan›lmas›n›n yan›nda, offset uygulamalar›<br />
Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nin alt yap›s›n›n<br />
oluflturulmas›nda ciddi bir teknolojik birikim ve<br />
bilgi transferi sa¤lanmas›nda da katk› sa¤lam›flt›r.<br />
Bu dönemde taahhüt alt›na al›nan ve<br />
gerçeklefltirilen tahahütlerde dolayl› offsetlerin<br />
oran› daha yüksek olmufltur. Türkiye gibi savunma<br />
sanayiini henüz yeni yeni oluflturmaya<br />
çal›flan bir ülkede, yüksek teknoloji gerektiren<br />
bu tür tedariklerde do¤rudan offsetlerin a¤›rl›k<br />
kazanmas›n› beklemek gerçekçi de¤ildir. Bu<br />
dönemde geliflen savunma sanayii altyap›s›na<br />
paralel olarak, 1998 y›l›nda yay›mlanan 20 Haziran<br />
1998’de Resmi Gazete’de yay›nlanan<br />
“Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Politikas› ve Stratejisi<br />
Esaslar›” döküman› ile savunma sanayii alan›ndaki<br />
offset uygulamalar›n›n tek elden, MSB’na<br />
ba¤l› bir teflkilat taraf›ndan koordine edilmesi<br />
kararlaflt›r›lm›flt›r 4 . Bu döküman SSM’in offset<br />
politikas›ndaki ilk ciddi de¤iflikli¤in gerçekleflti¤i<br />
2000 y›l›ndaki Offset Yönergesinin de temelini<br />
oluflturacakt›r.<br />
1991-2000 dönemi salt savunma sanayii flirketleri<br />
için altyap›y› tamamlama ve ö¤renme süreci<br />
olmas›n›n yan›s›ra, SSM için de uygulamalardan<br />
edinilen deneyimlerle offset politikas›ndaki<br />
eksiklik ve hatalar›n, uygulamadaki aksakl›klar›n<br />
bire bir görüldü¤ü bir ö¤renme süreci olmufltur.<br />
Bu süreçten edinilen deneyimlerle SSM, offset<br />
uygulamalar›nda giderek daha seçici uygulamalar<br />
içerisinde girerek do¤rudan savunma sanayiini<br />
gelifltirme hedefleri do¤rultusunda offset<br />
ifllemlerine farkl› a¤›rl›k ve önemler atfedecektir.<br />
Bu durumun somut sonuçlar› 2003 ve 2007 y›llar›ndaki<br />
yönergelerde ortaya ç›kacakt›r.<br />
2. <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Altyap›s›n›<br />
Güçlendirmenin Arac› olarak Offset:<br />
1998 y›l›nda yay›mlanan “Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />
Politikas› ve Stratejisi Esaslar›” döküman›<br />
ile bafllayan ve 2000’de yay›mlanan <strong>Savunma</strong><br />
Tedarik ‹fllemlerinde Offset Uygulamalar› Direktifi<br />
ile uygulamaya geçilen ikinci dönemde SSM;<br />
MSB D›fl Tedarik Daire Baflkanl›¤› taraf›ndan<br />
yap›lan tedarikler kapsam›ndaki offsetler de dahil<br />
olmak üzere, savunma sanayii alan›ndaki tüm<br />
offsetlerden sorumlu tek makam olarak görevlendirilmifltir.<br />
Ancak, SSM Offset uygulamalar›nda<br />
adeta bir geçifl dönemi de denebilecek 2003<br />
y›l›na kadar olan döneminde, offset politikas›nda<br />
radikal de¤iflikliklerin tamam›n› uygulamaya koymam›fl,<br />
bunlar›n bir k›sm›n› 2003 yönergesine<br />
dek ertelemifltir. Bu yönergede klasik offset tan›-<br />
m›n› sürdürerek, a¤›rl›¤› do¤rudan offsetlere vermek<br />
yoluna gitmifltir.<br />
2003 Yönergesi ile getirilen en önemli de¤ifliklik,<br />
yüklenici firmalar›n offset yükümlülüklerini<br />
tamamlad›ktan sonra gerçeklefltirecekleri ilave<br />
offsetlerin, firmalar›n gelecekteki offset taahhütlerine<br />
say›lmas›n› öngören Offset Kredisi Sistemi’nin<br />
(Geçici Kredilendirme yada Ön Kredilen-<br />
3<br />
4<br />
Offset Uygulama Elkitab›, SSM, 1991, Madde No:3.3 ve 3.4, sf:2<br />
Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Politikas› ve Stratejisi Esaslar› – Resmi Gazete<br />
20 Haziran 1998<br />
19
dirme olarak da tan›mlanabilir) uygulamaya konulmas›d›r.<br />
Böylece SSM daha önce sadece tedarik<br />
sözleflmesinin imzas›n› müteakip bafllayan<br />
Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> ile iflbirli¤inin, sözkonusu<br />
tedarik sözleflmesi sonunda sona ermesini önleyecek,<br />
rekabetçi bir ortamda sa¤l›kl› bir iflbirli¤i<br />
içerisinde Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nin uluslararas›<br />
pazarlara entegrasyonunu sa¤layacak tedbirlerden<br />
birini hayata geçirmifltir.<br />
Bu dönemde uygulanan politikalar›n temel<br />
hedefi savunma sanayii altyap›s›n›n güçlendirilmesidir.<br />
Bu kapsamda, yat›r›mlarla teknolojik iflbirli¤i<br />
türü offsetlerde katsay› uygulamas›na geçilmifltir.<br />
Teknolojik iflbirli¤i türü offset ifllemlerinde,<br />
bundan yararlanacak olan yerli firmalar›n bu<br />
iflbirli¤inden elde edecekleri kazançlar karfl›s›nda<br />
SSM’e nezdinde yükümlülü¤e girmeleri flart›<br />
getirilmifltir. Bu flart bilahare 2003 yönergesinde<br />
parasal de¤er olarak tan›mlanacakt›r. 2000 yönergesinde<br />
savunma sanayii altyap›s›n›n geliflimi<br />
de dikkate al›narak, ihracat türü offsetlerde<br />
yerli katk› oran›n›n %51’in üzerinde olmas› halinde<br />
ihracat tutar›n›n tamam›n›n offset say›lmas›<br />
kolayl›¤› da getirilmifltir.<br />
2003 yönergesi ile offset ifllemleri ile öncelikle<br />
finansman sa¤lamak de¤il, “... ülke sanayii ve hizmet<br />
sektörlerinin üretim olanak ve yeteneklerinin<br />
ve/veya uluslararas› pazar paylar›n›n/rekabet<br />
güçlerinin art›r›lmas›...” 5<br />
hedeflenmektedir. Bu<br />
kapsamda offset tan›mlar› de¤ifltirilmifl, do¤rudan/dolayl›<br />
offset s›n›fland›r›lmas›ndan vazgeçilerek,<br />
offsetler önceliklerine göre kategorilere ayr›lm›flt›r.<br />
Dörtlü bir kategori piramidi oluflturan<br />
2003 yönergesi ile, 2000’de bafllayan süreç art›k<br />
daha belirgin hale gelmifltir. <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nin<br />
d›fl pazarlara aç›lmas›n›n, geliflimi için zorunlu oldu¤u<br />
gerçe¤inden hareketle, savunma sanayii<br />
ürün ve hizmetlerinin ihracat›na önem verilmifl ve<br />
bu tür offset ifllemlerine katsay› uygulamas›na<br />
geçilmifltir. Teknolojik iflbirli¤i türü offset ifllemlerindeki<br />
uygulamalardan kaynaklanan sorunlar sebebiyle<br />
bu tür ifllemler SSM’in öncelikleri aras›nda<br />
ön s›ralarda kendine yer bulamayarak 4. Kategori<br />
offset ifllemleri olarak tan›mlanm›flt›r.<br />
2000 yönergesi ile uygulamaya konulan,<br />
mevcut offset anlaflmas› kapsam›nda taahhüt<br />
edilenin üzerinde gerçeklefltirilen ifllemler için<br />
offset kredisi verilmesi uygulamas› geniflletilmifl<br />
ve SSM ile herhangi bir sözleflmesi olmayan firmalara<br />
da talepleri halinde gerçeklefltirecekleri<br />
offset ifllemleri için gelece¤e yönelik offset kredisi<br />
verilmesi imkan› tan›nm›flt›r.<br />
3. Stratejik Hedefe Ulaflmada bir Araç<br />
olarak Offset<br />
2007 y›l›nda SSM offset politikalar›n› yeniden<br />
gözden geçirerek, 2007-2011 dönemi için aç›klad›¤›<br />
Stratejik Plan›na uyumlu olarak ciddi de¤iflikliklikler<br />
yapm›flt›r. Offsetin baflar›s›n›n ülke savunma<br />
sanayiinin geliflmifllik düzeyi ile do¤ru<br />
orant›l› oldu¤undan hareketle, offsetleri art›k hedeflerine<br />
ulaflmak için seçici uygulamalar yapaca¤›<br />
politka araçlar›ndan biri olarak konumland›-<br />
ran SSM, Offset tan›m›n› proje kapsam›nda yurt<br />
içinde gerçeklefltirilen yerli katk›y› da içine alacak<br />
flekilde “Sanayi Kat›l›m› ve Offset” olarak de¤ifltirerek<br />
6 bir önceki yönergede belirlenen offset piramidinde<br />
yer alan kategori say›s›n› azaltm›flt›r.<br />
2007 Yönergesi offsetleri yerli katk›, ihracat<br />
ve teknolojik iflbirli¤i-yat›r›m olmak üzere üçe<br />
ay›rm›flt›r; ancak, Yönerge’de yerli katk› ve ihra-<br />
5<br />
6<br />
<strong>Savunma</strong> Tedarik ‹fllemlerinde Offset Uygulamalar› Yönergesi, 2003<br />
Ankara, Md: 3.2.1, sf:2.<br />
Sanayi Kat›l›m› / Offset Uygulamalar› Yönergesi, 14 fiubat 2007,<br />
Ankara<br />
20
cat türü offsetler adeta tek bir kategori olarak de-<br />
¤erlendirildi¤inden kategori say›s› uygulamada<br />
2’ye inmektedir: yerli katk› ve ihracat türü offsetler<br />
ile teknolojik iflbirli¤i türü offsetler.<br />
Stratejik Plan’a uygun olarak ihracat türü offsetlerin<br />
a¤›rl›klar› yeniden belirlenmifltir. Bu kapsamda<br />
daha önce niteli¤ine göre farkl› katsay›lar<br />
uygulanan yaz›l›m ihracatlar›na tek bir katsay›<br />
getirilmifltir. <strong>Savunma</strong> sanayiinin geliflmesine<br />
paralel olarak, platform ihracatlar›na en yüksek<br />
katsay› uygulan›rken, alt yüklenici statüsünde<br />
yap›lacak ihracatlara düflük (parça, komponent<br />
gibi) katsay› uygulanmas› öngörülmüfltür.<br />
2007 yönergesinin önemli bir yenili¤i de, Teknolojik<br />
‹flbirli¤i ve Ar-Ge tipi offsetlerde bu offsetten<br />
faydalanan Türk firmas›ndan istenen, katk›<br />
bedeli geri ödemesinin kald›r›lmas›d›r. Bu de¤ifliklik<br />
özellikle yerli sanayiinin ihtiyaç duydu¤u<br />
teknolojik iflbirli¤i sebebiyle ödemek zorunda kalaca¤›<br />
katk› pay›ndan dolay›, maliyetlerinin artmas›n›<br />
ve dolay›s›yla rekabet gücünün azalmas›n›<br />
önleyici niteliktedir.<br />
Türk savunma sanayiinin birkaç büyük firma<br />
d›fl›nda Küçük ve Orta Ölçekli firmalardan olufltu¤u<br />
dikkate al›narak, KOB‹’lerden yap›lacak ihracatlar<br />
için ilave bir katsay› uygulamas›na devam<br />
edilmifltir.<br />
Yönergede Offset yükümlülü¤ü do¤uracak ifllemlerin<br />
alt s›n›r› 10 milyon ABD Dolar› veya eflde¤erine<br />
ç›kart›lm›fl; offset yükümlülü¤ünün tedarik<br />
bedelinin ithal k›sm› üzerinden de¤il tümü<br />
üzerinden hesaplanmas› yoluna gidilmifltir. Tedarik<br />
kapsam›ndaki yerli katk›n›n da offset tan›-<br />
m›na dahil edilmesi savunma sanayii altyap›s›-<br />
n›n uluslararas› alanda da rekabet gücünün artt›¤›n›n<br />
SSM taraf›ndan teyidi olarak yorumlanmal›d›r.<br />
Ancak yerli katk› gerçekleflmelerine katsay›<br />
uygulanm›yor olmas› da SSM’in öncelikli<br />
hedefinin uluslararas› pazarda rekabet günün<br />
art›r›lmas› ve entegrasyonun h›zland›r›lmas› oldu¤una<br />
iflaret etmektedir.<br />
SSM’in bu amaca ulaflmak için getirdi¤i çok<br />
önemli bir baflka yenilik ise Türkiye’de offset yükümlülü¤ü<br />
bulunan bir firman›n ülkesinde offset<br />
yükümlülü¤ü bulunan bir Türk firmas›n›n bu yükümlülü¤ünün<br />
karfl›l›kl› olarak takas edilebilmesi<br />
imkan› sa¤lamas›d›r. Bu uygulama, Türk savunma<br />
sanayii firmalar›n›n yurt d›fl›nda daha aktif bir<br />
çaba içerisine girmeleri ve Türkiye’ye mal satan<br />
firmalar›n ülkeleri nezdinde bu yönde çaba göstermelerinin<br />
teflvik edilmesi yan›nda, SSM’in<br />
Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’ne d›fl pazarlara girme<br />
konusunda verdi¤i deste¤in giderek artaca¤›n›n<br />
somut bir örne¤i olarak de¤erlendirilmelidir.<br />
Offset taahüdünü yerine getirmede temerrüde<br />
düflülmesi halinde uygulanacak ceza oran›<br />
da %10’dan %6’ya indirilerek yüklenici firmalara,<br />
ceza uygulamas›n›n son tercih oldu¤u mesaj›<br />
verilmektedir.<br />
Geliflim sürecini ve detaylar›n› yukar›da özet<br />
olarak belirtti¤imiz SSM’in mevcut offset politikas›,<br />
offsetleri art›k bir finansman yöntemi olarak<br />
görmemekte, belirlenen stratejik hedeflere ulaflmada<br />
seçici bir flekilde kullan›lan araçlardan biri<br />
olarak tan›mlamaktad›r. Bunu yaparken, SSM,<br />
offset politikas›n›n baflar›ya ulaflmas›n›n ön flart›n›n<br />
cezai müeyyidelerden çok rekabetçi bir sanayiinin<br />
varl›¤› oldu¤u gerçe¤inden hareketle,<br />
yüklenici firmalar› Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> firmalar›<br />
ile iflbirli¤i yaparak rekabet güçlerini art›rma-<br />
21
lar›n› sa¤layacak teflviklerle yönlendirmeyi<br />
amaçlamaktad›r.<br />
Offset Uygulamalar›n›n etkinlefltirilmesi<br />
için baz› öneriler<br />
Bu politika kapsam›nda getirilen olumlu yöndeki<br />
bu de¤iflikliklere ilaveten, baz› ilave tedbir<br />
ve uygulamalar›n da yürürlü¤e konulmas›n›n<br />
Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nin uluslararas› alandaki<br />
rekabet gücünün art›fl›n› ve uluslararas› pazarla<br />
entegrasyon sürecini h›zland›raca¤› de¤erlendirilmektedir:<br />
1. Halen firmalar›n offset yükümlülükleri olmad›-<br />
¤› halde fazladan gerçeklefltirdikleri offsetler<br />
gerçeklefltirildikleri tarihten itibaren 5 y›ll›k süre<br />
içerisinde firman›n do¤acak taahhütlerine<br />
say›l›rken, yükümlülüklerde oldu¤u gibi, bu<br />
süre için bir eskalasyona tabi tutulmamakta,<br />
ayr›ca firmaya ihale aflamas›ndan veya offset<br />
yükümlülü¤ünün do¤mas›ndan çok önce gerçeklefltirdi¤i<br />
bu offset için ilave bir katsay› da<br />
verilmemektedir. Bu durum firmalar›n offset<br />
kredisi sisteminde, Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> firmalar›<br />
ile sa¤l›kl› bir iflbrili¤i iliflkisine girmelerinin<br />
önünde ciddi bir engel yaratmaktad›r.<br />
Tecrübelerin gösterdi¤i üzere, yabanc› firma<br />
ile sözleflmenin yürürlü¤e girmesinden sonra<br />
bafllayan bu tür iflbirlikleri, tedarik sözleflmesi<br />
sona erdi¤inde b›çak gibi kesilmektedir. Bu<br />
ise Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nin geliflmesinde<br />
s›k›nt› do¤urmaktad›r. K›sa süreli ve salt ihaleyi<br />
kazanmak için, maliyeti de proje bedeline<br />
eklenmifl olarak, gerçekleflen bu tür offset ifllemleri<br />
rekabetçi bir alt yap›y› imkans›z hale<br />
getirmektedir. Bu durum ayr›ca ihale sürecinde<br />
tekliflerin de¤erlendirilmesinde de offset<br />
kredisi olan firmalar aleyhinedir. Teklif sahibi<br />
firmalar›n ayn› tür ve miktar offseti teklif ettikleri<br />
bir durumda bu firmalardan birisi teklif etti¤i<br />
offseti ister teklif tarihinden önce gerçeklefltirmifl<br />
olsun, ister gelecekte gerçeklefltirmeyi<br />
taahhüt etsin, aralar›nda herhangi bir<br />
fark olmamakta; iki teklif de ayn› de¤erde kabul<br />
edilmektedir. Oysa ki teklif sahibi firmalardan<br />
biri bu teklifini daha önce (örn. 3 y›l önce)<br />
gerçeklefltirmifl, bir baflka deyiflle zaten elini<br />
tafl›n alt›na koymuflken, di¤eri sadece gelecekte<br />
yerine getirece¤i bir taahhütte bulunmaktad›r.<br />
Bu sebeple offset kredisi uygulamas›nda firman›n<br />
offseti gerçeklefltirdi¤i tarihle, offset yükümlülü¤ünün<br />
do¤du¤u tarih (tedarik sözleflmesinin<br />
yürürlü¤e girdi¤i tarih) aras›ndaki her<br />
y›l için ilave bir katsay› (tam veya küsüratl› katsay›<br />
uygulanabilir) verilmesi veya bu tutarlar›n<br />
belli bir eskalasyon formülü ile eskale edilmesi<br />
yararl› olacakt›r. Bu Türkiye’nin offset taahhütlerinin<br />
art›fl› yan›s›ra ve bundan daha da<br />
önemli olarak rekabet (fiyat/kalite) baz›nda<br />
gerçekleflecek bu iflbirliklerinin daha sa¤l›kl›<br />
ve uzun süreli olmas›na katk› sa¤layacak ve<br />
Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> firmalar›n› rekabetçi bir<br />
ortamda dünya pazarlar›yla entegre edecek<br />
süreci h›zland›racakt›r.<br />
2. SSM’in yürürlükteki Yönerge kapsam›nda uygulad›¤›<br />
katsay›lar›n azami miktarlar›n›n gelinen<br />
noktada düflük kald›¤› gözlemlenmektedir.<br />
Ayr›ca, ilave katsay›lar›n belirlenen azami<br />
katsay›lara ulafl›ld›¤›nda bir anlam› kalmamaktad›r.<br />
Bu sebeple, Yönergede yer alan<br />
uygulanabilir katsay›lar›n üst s›n›r›n›n kald›r›lmas›<br />
offset gerçekleflmelerini art›racakt›r. Üst<br />
limitin sektörler baz›nda kald›r›lmas› da düflünülebilir.<br />
Böylece SSM aç›s›ndan Stratejik<br />
Plan hedeflerini gerçeklefltirmede seçici bir<br />
araç olarak offsetleri daha etkin bir kullan›m<br />
imkan› da do¤acakt›r.<br />
3. SSM nezdinde offset taahhüdü bulunan firmalar›n<br />
taahhütleri ve bu taahhütlerinin gerçekleflme<br />
durumlar›n›n düzenli bir flekilde<br />
güncellenerek SSM’in internet sitesinde yay›mlanmas›<br />
özellikle, offset kapsam›nda yurt<br />
d›fl›na ihracat yapmak isteyen yada teknoloji<br />
transferine ihtiyaç duyan küçük ve orta ölçekli<br />
iflletmeler için imkan yaratacakt›r. Bu tür firmalar,<br />
offset taahhüdü bulunan firmalarla<br />
do¤rudan temasa geçerek kendilerini tan›ta-<br />
22
ileceklerdir.<br />
4. Mevcut Yönerge kapsam›nda ihracatlar› Offset<br />
say›labilecek Türk Firmalar›n›n SSM taraf›ndan<br />
her bir ifllemde Yüklenici firma taraf›ndan<br />
SSM’in onay›na sunulmas› yerine,<br />
SSM’in do¤rudan bu firmalara ait bilgileri kendi<br />
veri taban›nda saklayarak internet sitesinde<br />
düzenli bir flekilde güncellemesi hem offset<br />
taahhüdü için yerli firma aray›fllar›n› k›saltacak,<br />
hem de onay aflamas›nda ilave bir bürokratik<br />
ifllemden kurtulunmas›n› sa¤layacakt›r.<br />
Benzer flekilde SSM taraf›ndan yerli firmalardan<br />
hangilerinin KOB‹ statüsünde ilave<br />
katsay› almaya hak kazand›klar›n›n ilan› bu<br />
firmalar›n ihracat imkanlar›n› art›r›c› sonuç<br />
do¤uracakt›r.<br />
5. ‹hracat türü offsetlerde yerli katk› oran› artt›kça<br />
artan oranda katsay› uygulanmas› sistemine<br />
gidilmesi katma de¤eri yüksek ürün ihracat›n›<br />
art›r›c› etki yapacakt›r. Örne¤in ihracattaki<br />
yerli katk› oran› (YKO) %60’› aflt›¤›nda<br />
KAYNAKÇA<br />
Altan, Birol, Dr, Türk <strong>Savunma</strong> Sanayisinde "offset"<br />
Uygulamalar›, TÜS‹AD, ‹stanbul, Aral›k 1999,<br />
Offset Uygulama Elkitab›, SSM, 1991<br />
SSM, <strong>Savunma</strong> Tedarik ‹fllemlerinde Offset Uygulamalar›<br />
Direktifi, 2000, Ankara<br />
mevcut katsay›n›n %10 art›r›lmas›, YKO<br />
%75’i geçti¤inde mevcut katsay›n›n %15,<br />
YKO %90’› geçti¤inde mevcut katsay›n›n<br />
%20 art›r›lmas› gibi. Bu flekilde basamakl› bir<br />
katsay› uygulamas› ihracat türü offsetlerde<br />
yerli katk›y› azami seviyeye ç›karacakt›r.<br />
6. Taahhüt edildi¤i y›ldan önce gerçeklefltirilen<br />
offsetlerin daha önceki uygulamalarda oldu¤u<br />
gibi bir sonraki y›l›n offset taahhütlerinden eskale<br />
edilmek suretiyle düflülmesi firmalar› offset<br />
taahhütlerini en k›sa sürede gerçeklefltirmek<br />
konusunda teflvik edecektir.<br />
Bafllang›çta bir finansman arac› olarak de¤erlendirilen<br />
offset uygulamalar› zaman içerisinde<br />
rekabet gücü yüksek, teknolojik üstünlü¤ü<br />
olan ulusal savunma sanayiinin oluflturulmas›nda<br />
önemli önemli bir politika arac› haline<br />
dönüflmüfltür. Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’nin geliflimine<br />
ba¤l› olarak, SSM’in offset politikalar›nda<br />
seçici uygulamalar› daha da art›rmas›<br />
beklenmelidir.<br />
SSM, <strong>Savunma</strong> Tedarik ‹fllemlerinde Offset<br />
Uygulamalar› Yönergesi, 2003, Ankara<br />
SSM, Sanayi Kat›l›m› / Offset Uygulamalar› Yönergesi,<br />
14 fiubat 2007, Ankara<br />
SSM, 2007-2011 Stratejik Plan, 2007, Ankara<br />
HASAN GENÇTÜRK<br />
ANLAfiMALAR VE HUKUK GRUP D‹REKTÖRÜ, ALTAY KOLL. fiT‹.<br />
A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesinden ‹flletme alan›nda Lisans, ABD Western Illinois Universitesinden ‹fl ‹daresi alan›nda<br />
Yüksek Lisans derecesi ad›. 1987-1999 y›llar›nda SSM’de Uzman olarak çeflitli projelerde görev yapt›. <strong>Savunma</strong><br />
<strong>Sanayii</strong>lerinde Telafi Edici ‹fllemler (Offset) bafll›kl› Uzmanl›k teziyle bu alanda Türkiye’deki ilk çal›flmay› yapt›. 2001<br />
y›l›nda Dr. Birol Altan ile birlikte haz›rlad›¤› “<strong>Savunma</strong> Tedarik Kanunu Önerisi” bafll›kl› çal›flmas› TÜS‹AD taraf›ndan<br />
yay›mland›. 2002 y›l›nda TÜS‹AD ad›na dan›flman olarak, MSB Tedarik Kararnamesi çal›flmalar›na kat›ld›. Halen<br />
Altay Kollektif fiirketinde Anlaflmalar ve Hukuk Grup Direktörlü¤ü görevini yürütmektedir.<br />
23
SAVUNMA SANAY‹‹NDE<br />
DIfi KAYNAK KULLANIMI<br />
(OUTSOURCING)<br />
FAT‹H YAKICI<br />
UZMAN, SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I<br />
Geçmiflin koruma duvarlar›n›n ortadan<br />
kald›r›lmas›yla ortaya ç›kan küresel rekabet<br />
ortam›, özel sektörde ve kamu<br />
yönetimi yaklafl›mlar›nda önemli de¤iflimleri beraberinde<br />
getirmifltir. Özel sektörde yer alan firmalarda,<br />
temel yeteneklere odaklanma ve ikincil<br />
fonksiyonlar›n› daha yüksek performans ve daha<br />
düflük maliyetle yapabilecek ve organizasyon<br />
de¤er zincirine katk›da bulunabilecek di¤er firmalara<br />
devredilmesi yaklafl›m› olan d›fl kaynak<br />
kullan›m›, 1990’l› y›llardan sonra ABD firmalar›nda<br />
genel kabul görmüfl, Japon ve Uzakdo¤u<br />
menfleli birçok firma karfl›s›nda oldukça zor durumda<br />
kalan ABD ekonomisinin yeniden yap›-<br />
land›r›larak rekabet gücünün tekrar elde edilmesi<br />
konusunda önemli f›rsatlar sa¤lam›flt›r.<br />
Geçmiflte yaln›zca temizlik, haz›r yemek ve<br />
ulafl›m gibi yöneticilerin u¤raflmak istemedikleri<br />
ve pek de önem vermedikleri destek fonksiyonlar›n›<br />
kapsayan d›fl kaynaklardan yararlanma,<br />
bugün üretim, sat›n alma, insan kaynaklar›, bilgi<br />
iflletim sistemleri, pazarlama vb. de¤er zincirinin<br />
neredeyse tamam›n› içeren bir konuma gelmifltir.<br />
Hatta baz›lar›na göre, bundan sonra tart›fl›lmas›<br />
gereken “iflletmecilik faaliyetlerinde d›fl<br />
kaynak kullan›lmal› m›?” sorusu de¤il, “firman›n<br />
temel yetenekleri içerisinde hala d›fl kaynaklara<br />
devredilecek alanlar var m›d›r?” sorusudur. D›fl<br />
kaynaklardan yararlanman›n böylesine yayg›nlaflmas›<br />
ve stratejik bir yönetim arac› olarak de-<br />
¤erlendirilmesinin temel nedeni, firmalara k›sa<br />
ve uzun dönemde rekabet üstünlü¤ü sa¤layabilecek<br />
önemli f›rsatlar› sunma potansiyelidir.<br />
D›fl Kaynak Kullan›m›n›n Önemi<br />
D›fl kaynak kullan›m›; iflletmelerin, kendilerine<br />
rekabet avantaj› sa¤layan faaliyetlere odaklanmalar›<br />
ve as›l faaliyet alanlar›na girmeyen konularda<br />
ise, spesifik olarak o konuda uzmanlaflm›fl<br />
firmalardan yararlanma yolu ile faaliyet göstermelerini<br />
öngören bir yönetim stratejisidir.<br />
Stratejik bir yönetsel ayg›t olarak d›fl kaynaklardan<br />
yararlanma, günümüzde özellikle bilgi teknolojileri<br />
faaliyetlerinde yo¤unlaflmakla birlikte,<br />
farkl› hacimlerde birçok iflletme taraf›ndan kullan›lmaktad›r.<br />
Hemen belirtilmelidir ki d›fl kaynaklardan<br />
yararlanman›n avantajlar› oldu¤u kadar<br />
riskleri de mevcuttur.<br />
1<br />
D›fl Kaynaklardan Yararlanman›n<br />
Avantajlar›<br />
- Operasyonel verimlilik, firmalar›n ana faaliyet<br />
alanlar›na yo¤unlaflmas›. 1<br />
- ‹fl maliyetlerinin düflürülmesi, zaman kayb›n›n<br />
önlenmesi.<br />
- D›flar›dan iflbölümünü üstlenmifl kurumlar›n,<br />
kendi uzmanl›k alan›ndaki profesyonel<br />
Elmuti, Kathawala, The Effects of Global Outsourcing Strategies on<br />
Participants' Attitudes and Organizational Effectiveness, International<br />
Journal of Manpower, Volume 21, Number 2., 2000<br />
24
ak›fl aç›lar› nedeniyle, destek verdikleri<br />
firman›n ifl yo¤unlu¤u nedeniyle göremedikleri<br />
ya da ilgilenemedikleri alanlara zaman<br />
kaybetmeden müdahale edebilmeleri<br />
ve ileride ç›kabilecek sorunlar› önleyerek<br />
ifl etkinli¤ini en yüksek düzeye ç›karabilmeleri.<br />
2<br />
- ‹nsan kaynaklar›, ar-ge, lojistik, biliflim altyap›s›<br />
vb. gibi firman›n üstlendi¤i birçok<br />
alanda etkin yönetim.<br />
- ‹fl yo¤unlu¤unun azalmas› ile oluflan personel<br />
memnuniyeti ve firma müflterileriyle<br />
daha yo¤un ilgilenebilme; buna ba¤l› olarak<br />
müflteri memnuniyetinin de artmas›. 3<br />
D›fl Kaynaklardan Yararlanman›n Riskleri<br />
D›fl kaynaklardan yararlanma, iflletmelere<br />
önemli faydalar sunmakla birlikte baz› riskleri<br />
de bünyesinde tafl›maktad›r. Bu riskler,<br />
iflletmeler için ciddi maliyetler oluflturabilmektedir.<br />
- Faaliyet maliyetleri; sözleflme maliyeti,<br />
teklif de¤erlendirme maliyeti, görüflme maliyeti<br />
ve benzeri maliyetler gibi.<br />
- Kontrol maliyetleri; faaliyetin amac›na uygun<br />
yürüyüp yürümedi¤i, di¤er koflullara<br />
oldu¤u kadar tedarikçinin faaliyetlerine de<br />
ba¤l› oldu¤undan, düzenli kontroller gerekli<br />
olmakta ve kontrol de bir maliyet unsuru<br />
olarak ortaya ç›kmaktad›r.<br />
- Çal›flanlar üzerindeki etkileri; personel say›s›nda<br />
yap›lan bir düzenleme de çal›flanlar›n<br />
bu durumdan huzursuz olmas›n› beraberinde<br />
getirmekte ve bu durum da bir<br />
etkinsizli¤e neden olmaktad›r. 4<br />
Tüm bu risklerin önceden analiz edilmesi ile<br />
gerçeklefltirilecek olan d›fl kaynak kullan›m›n›n<br />
iflletmelere uzun vadede önemli getiriler sa¤layaca¤›na<br />
flüphe yoktur.<br />
D›fl Kaynak Kullan›m›n›n Uygulama<br />
Alanlar›<br />
D›fl kaynak kullan›m›na imalat sektöründe de<br />
hizmet sektöründe de rastlamak mümkün olmakla<br />
beraber, dünyada bu konuda hizmet sektörü<br />
son dönemde bir ölçüde daha ön plana ç›kmaktad›r.<br />
Ülkemizde d›fl kaynak kullan›m›na ait<br />
en çarp›c› ve bilinen örnekler, tekstil sektöründeki<br />
fason üretim metodu ve inflaat sektöründeki<br />
tafleron firma kullan›m› olmaktad›r. Klasik uygulamalarla<br />
birlikte g›da, ulafl›m, beyaz eflya, büro<br />
yönetimi, otomotiv vb. sektörlerde d›fl kaynak<br />
kullan›m› giderek artmaktad›r. Örnek olarak,<br />
“The Economist” dergisinin araba üreticileri ile ilgili<br />
bir makalesinde; tüm endüstrinin parçalara<br />
bölünmüfl oldu¤u, araç üreticilerinin art›k daha<br />
fazla d›fl kaynak kulland›klar› yer almaktad›r. 5 Bu<br />
oluflum sadece araç üreticileri için de¤il tüm üretim<br />
sektöründe gözlemlenmektedir. Otomotiv<br />
sektöründe Renault, Toyota, Ford, beyaz eflya<br />
sektöründe Arçelik, elektronikte Vestel, g›da<br />
sektöründe Ülker d›fl kaynaklardan baflar› ile yararlanarak<br />
rekabet üstünlüklerini pekifltirmeyi<br />
baflaran iflletmeler olarak dikkati çekmektedirler.<br />
6 <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde D›fl Kaynak<br />
Kullan›m›<br />
Avrupa ülkelerinde ve ABD'de savunma sanayii<br />
iki temel katmandan oluflmaktad›r. Birinci<br />
katmanda, az say›da ana yüklenici flirketler vard›r;<br />
ikinci katmanda çok say›da yerli ve yabanc›<br />
alt yüklenici flirketler yer almaktad›r. Çok yayg›n<br />
olarak ABD ve Avrupa ülkeleri savunma sanayiilerinde<br />
uygulanan bir örgütlü yap›yla yan sanayii<br />
firmalar›; ana sanayi firmas›na tamamlanm›fl<br />
ürün veren birinci kademe yan sanayi firmalar›,<br />
birinci kademe yan sanayi firmalar›na ürün üreten<br />
ikinci kademe yan sanayi firmalar›, ikinci kademe<br />
yan sanayi firmalar›na çok daha ayr›nt›y›<br />
üreten küçük ölçekte üçüncü kademe yan sanayi<br />
firmalar› fleklinde yap›lanmaktad›rlar. En üstte<br />
ana sanayi firmas› olmak üzere, ana sanayi fir-<br />
2<br />
Koçel, T.; ‹flletme Yöneticili¤i, Beta Yay›nlar›, 6. Bask›, ‹stanbul, 1998<br />
3<br />
Ataman, G., ‹flletme Yönetimi, Türkmen Kitabevi, Istanbul, 2001, s:312<br />
4<br />
Ataman, 2001, a.g.e. s:335<br />
5<br />
“The Economist” <strong>Dergi</strong>si, Outsourcing Strategies, 23 fiubat 2002, s:99<br />
6<br />
Yaz›c›, ‹flletmelerde D›fl Kaynak Kullan›m› ve Örnek Uygulamalar, Dokuz<br />
Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ‹flletme Anabilim Dal›<br />
Uluslararas› ‹flletmecilik Program› Tezsiz Yüksek Lisans Bitirme Projesi,<br />
2003<br />
25
mas›ndan küçük ölçekli yan sanayi firmalar›na<br />
do¤ru geniflleyen piramit fleklinde bir yap›lanma<br />
söz konusudur. Ana sanayi firmalar›, a¤›rl›kl›<br />
olarak kendisine ürün üreten birinci kademe yan<br />
sanayi firmalar›na yönelik mali, teknik ve idari<br />
konularda destek vermekte ve daha küçük yan<br />
sanayi firmalar›na dönük benzer destek ise bu<br />
firmalardan beklenmektedir. Bu flekilde oluflturulan<br />
yap›lanma ile her kademede yer alan firmalar›n<br />
d›fl kaynak kullan›m›n› uygulamalar› sa¤lanmaktad›r.<br />
ABD ve AB savunma sanayiilerini<br />
daha verimli ve güçlü bir yap›ya kavuflturmak<br />
amac›yla, öncelikle flirket birleflmelerini teflvik<br />
etmifl sonra da oluflturulan alt kademeler ile ifl<br />
paylafl›m›n›n yayg›nlaflmas› ve savunma sanayii<br />
taban›n›n sürekli olarak desteklenmesi sa¤lanm›flt›r.<br />
Boeing D›fl Kaynak Kullan›m› Uygulamas›<br />
Dünyan›n en büyük sivil ve askeri uçak üreticilerinden<br />
biri olan Boeing, d›fl kaynak kullan›m›<br />
stratejisini 1990’l› y›llardan itibaren uygulamaya<br />
bafllam›flt›r. Boeing, üretiminde yaklafl›k 100 ülkeden<br />
toplam 6.450 firma ile çal›flmaktad›r. Boeing<br />
taraf›ndan baflka bir flekilde “offloading” olarak<br />
uygulanan d›fl kaynak kullan›m› stratejisi ile<br />
Boeing hem çok büyük boyutlardaki makinelerden<br />
ve metal flekillendirme hatlar›ndan kurtulmakta<br />
hem de yan sanayiden büyük uçak parçalar›n›n<br />
sa¤lanmas›n›, hatta tasar›m konusunda<br />
da yan sanayiden faydalanma çal›flmalar›n›, artan<br />
bir oranda sürdürmektedir. Boeing’te üretilen<br />
bir uça¤›n % 65-70’i d›fl kaynaklardan sa¤lanmaktad›r.<br />
Örnek olarak, C-17 uça¤›n›n üretiminde<br />
700’den fazla yan sanayi firmas› ile çal›flmaktad›r.<br />
Büyük flirketler, küçük parçalar›n üretiminde<br />
sabit maliyetlerin çok olmas› sebebiyle rekabetçi<br />
olamamaktad›rlar. Bu nedenle, Boeing d›fl<br />
kaynak kullan›m› stratejisinin uygulamas›na öncelikle<br />
küçük parçalar›n d›flar›dan sa¤lanmas› ile<br />
bafllam›flt›r. Boeing’in bu yaklafl›m›, art›k tüm<br />
dünyada kabul edilmifl olup piyasada küçük ifllefiekil<br />
1. Boeing - Yan Sanayi Tedarik A¤›<br />
26
i daha kaliteli, daha ucuza ve daha<br />
h›zl› yapacak birçok küçük flirket var<br />
iken sabit maliyetleri büyük flirketlerin<br />
katlanmalar› yanl›fl bir yönetim<br />
sistemi olarak kabul edilmektedir. 7<br />
fiekil 1’de görüldü¤ü üzere Boeing,<br />
üç kademeden oluflan yan sanayinin<br />
üçüncüsünden hammadde ve<br />
detay parça, ikincisinden tamamlanm›fl<br />
küçük ürün ve sistemler, birincisinden ise bu<br />
sistemlerin entegre edildi¤i büyük sistemleri sa¤lamaktad›r.<br />
Burada, di¤er geliflmifl ülkelerde de<br />
örnekleri oldu¤u gibi, Boeing birinci kademe alt<br />
yükleniciler ile sözleflmeler imzalamakta; di¤er<br />
kademedekiler birinci kademe alt yükleniciye<br />
karfl› sorumlu olmaktad›rlar. Boeing bu flekilde,<br />
2000’li y›llardan itibaren temel yeteneklerinde,<br />
entegrasyon faaliyetlerinde yo¤unlaflarak, parça<br />
ve sistem üretiminin tamam›na yak›n›n› yan sanayiye<br />
vererek, ABD’de önemli bir havac›l›k sanayii<br />
alt yap›s›n›n oluflmas›n› sa¤lam›flt›r.<br />
Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde D›fl Kaynak<br />
Kullan›m›<br />
<strong>Savunma</strong> sanayii yap›lanmas›yla ilgili tüm hususlar›<br />
tan›mlayan 3238 say›l› “<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />
Hakk›ndaki Kanun”un amac›, “ülkemizde modern<br />
bir savunma sanayiinin gelifltirilmesi ve<br />
TSK’n›n modernizasyonunun sa¤lanmas›” fleklinde<br />
ifade edilmifltir. Bu amaca ulafl›labilmesinin<br />
temel prensibi; TSK’n›n ihtiyaç duydu¤u her türlü<br />
silah, araç ve gerecin mümkün ve ekonomik<br />
oldu¤u ölçüde Türkiye’de üretilmesidir. Bu kapsamda,<br />
SSM’nin kuruluflundan bu yana geçen<br />
20 y›ll›k zaman zarf›nda, gerek TSK’n›n modern<br />
ekipmanla teçhiz edilmesi ve gerekse Türk <strong>Savunma</strong><br />
<strong>Sanayii</strong>’nin gelifltirilmesi hedefleri istikametinde<br />
büyük mesafe kat edilmifltir.<br />
Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’nin havac›l›k, askeri<br />
elektronik, roket ve mühimmat ile entegrasyon<br />
alt sektörlerinde lokomotif firmalar› Türk Silahl›<br />
Kuvvetleri Güçlendirme Vakf› (TSKGV) ve devlet<br />
kontrolünde olan firmalard›r. Tablo 1’de görülece¤i<br />
üzere, bu firmalar›m›z 20 y›l› aflk›n süren<br />
ANA AfiAMALAR DÜN BUGÜN<br />
Ürün Tasar›m› Lisansör Ana Firma Lisansör Ana Firma<br />
Yerli Ana Sanayi<br />
- Parça Tasar›m› Lisansör Ana Firma Lisansör Ana Firma<br />
(Gelifltirme,Test, Ölçme) Yerli Ana Sanayi Yerli Ana Sanayi<br />
- Sistem Entegrasyonu Yan Sanayi<br />
- Ürün Onay›<br />
Ürün ‹malat› ve Tedari¤i Yan Sanayi Yan Sanayi<br />
Tablo 1. Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Yan Sanayi Geliflimi<br />
çal›flmalar ile sistem tasar›m›ndan nihai ürün<br />
üretimine kadar tüm aflamalar› gerçeklefltirebilecek<br />
kabiliyete sahip olmufllard›r. Bu geliflmeye<br />
paralel olarak yan sanayimiz de kritik parçalarda<br />
uzmanlaflma yolunda önemli ad›mlar atmaya<br />
bafllam›fl; teknik resimlerden basit parçalar üretmek<br />
yerine, kritik parçalar›n tasar›m, gelifltirme<br />
ve üretimini gerçeklefltirecek seviyelere ulaflm›flt›r.<br />
Son y›llarda, özgün birçok proje gerçeklefltiren<br />
savunma ana sanayimiz, milli sanayinin entegrasyonunda<br />
yani d›fl kaynak kullan›m›nda istenilen<br />
baflar›lar› elde edememifltir. Bununla birlikte<br />
özellikle metal iflleme, ›s›l ifllem, döküm, talafll›<br />
imalat konular›nda ve elektronik parça ve<br />
makina üretiminde yan sanayiden faydalanmaktad›rlar.<br />
Yan sanayiden faydalanma oran›, deniz<br />
ve kara araçlar› projelerinde ve füze sistemleri<br />
üretiminde yüksek olmakla birlikte, hava araçlar›nda<br />
ve elektronik sistemlerde daha düflük olmaktad›r.<br />
Örnek olarak, FNSS firmas› Z›rhl› Muharebe<br />
Arac› üretimi s›ras›nda yaklafl›k 100 yan sanayi<br />
firmas› ile iflbirli¤inde bulunmufltur ve proje kapsam›nda<br />
% 66 gibi önemli bir yerli katk› oran›na<br />
ulaflm›flt›r. FNSS, bu kapsamda yan sanayiye<br />
e¤itim vermek, sistem, aparat ve tezgah yat›r›m›<br />
yapmak suretiyle, bu kurulufllar›n da NATO Askeri<br />
fiartnameleri’nde istenen kalite seviyesine<br />
ulaflmalar›n› sa¤lam›flt›r. Bu çal›flmalar ile FNSS<br />
kara araçlar›nda önemli bir yan sanayi altyap›s›-<br />
n› oluflturmufltur.<br />
7<br />
Destefani, J., A Look At Boeing’s Outsourcing Strategy, Manufacturing<br />
Engineering <strong>Dergi</strong>si, Mart 2005<br />
27
Sistem entegratörlü¤ü üzerinde son y›llarda<br />
uzmanlaflan Havelsan, özellikle G-S›n›f› Firkateyn<br />
Savafl Yönetim Sistemi (GENES‹S) ve Helikopter<br />
Simülatörleri (HELS‹M) projeleri ile biliflim<br />
ve elektronik sektöründeki firmalardan faydalanarak<br />
bu sektörlerdeki küçük ölçekli firmalar›n<br />
projelere kat›l›m›n› desteklemektedir.<br />
Roketsan firmas›n›n üretimine de 80 civar›nda<br />
yerli yan sanayi firmas› katk› sa¤lamaktad›r<br />
ve yan sanayinin Roketsan’›n toplam cirosu içindeki<br />
pay› % 21,9’dur.<br />
Askeri elektronik sektöründe yer alan Aselsan’›n<br />
ise, onayl› 154 yan sanayi firmas› ile çal›flmas›na<br />
ra¤men d›fl kaynak kullan›m›na istenilen<br />
düzeyde önem vermedi¤i, toplam cirosu içinden<br />
yan sanayiye verilen iflin pay›n›n % 1,5 civar›nda<br />
olmas›ndan anlafl›lmaktad›r.<br />
Havac›l›k ve Uzay konusunda faaliyet gösteren<br />
TAI (TUSAfi Havac›l›k ve Uzay <strong>Sanayii</strong><br />
A.fi.)’nin kulland›¤› yan sanayinin toplam ciro<br />
içindeki pay›, son y›llarda yapt›¤› çal›flmalar neticesinde,<br />
% 13,5 olmufltur. Buradan nitelikli<br />
hammadde ve elektronik girdilerin yüksek oranda<br />
oldu¤u üretimlerde, yurtiçine daha az miktarda<br />
ifl verildi¤i anlafl›lmaktad›r. 8<br />
TAI, son y›llarda alm›fl oldu¤u siparifller neticesinde,<br />
mevcut üretim kapasitesinde s›k›nt›lar<br />
yaflamas› nedeniyle, son üç y›ld›r yan sanayi ile<br />
iflbirli¤ine önem vermektedir. Bu kapsamda,<br />
özellikle Boeing için üretilen sivil uçak parçalar›-<br />
n›n yan sanayiye verilmesi amac›yla, 25 <strong>Nisan</strong><br />
2005 tarihinde kendi tesislerinde bir sergi düzenlemifltir.<br />
TAI, bu tarihten itibaren yan sanayi firmalar›<br />
ile çal›flmalar› daha da art›rmak için yönetim<br />
organizasyonunda da de¤ifliklikler yaparak<br />
d›fl kaynak kullan›m› stratejisini oluflturmufltur.<br />
Bu strateji do¤rultusunda TAI, kendi kabiliyet ve<br />
kapasitesi d›fl›nda kalan ve TAI’de yapt›r›lmas›<br />
maliyet etkin olmayan iflleri, tercihen yerli yan<br />
sanayi olanaklar›n› de¤erlendirerek temin etmesi,<br />
milli sanayinin savunma sanayiine entegrasyonu<br />
aç›s›ndan di¤er ana savunma firmalar›na<br />
örnek olmal›d›r.<br />
D›fl Kaynak Kullan›m› ‹le Mevcut Milli<br />
Sanayinin <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>ne Entegrasyonu<br />
Sorunlar:<br />
Türkiye’de savunma sanayiinin kurulmas› ve<br />
gelifltirilmesine yönelik Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />
vizyonu do¤rultusunda bilinçli olarak son 23 y›ld›r<br />
sürdürülen çabalar sonucu uluslararas› düzeyde<br />
tecrübe kazanm›fl, özgün teknoloji ve<br />
ürün gelifltirme yetene¤ine sahip firmalar›n yer<br />
ald›¤› bir “üst katman” oluflturulmufltur. Bu katmanda<br />
a¤›rl›kl› olarak, TSKGV ve kamunun hissedar<br />
oldu¤u ve projelerde milli ana yüklenici<br />
olarak görev alan büyük ve orta ölçekli firmalar<br />
yer almaktad›r.<br />
Milli sanayi kat›l›m›n›n art›r›lmas› konusunda<br />
duruma bakt›¤›m›zda, projelerde milli ana yüklenici<br />
rolünü üstlenen firmalar aç›s›ndan de¤erlendirildi¤inde,<br />
ilgili projede birlikte çal›flacaklar› yan<br />
sanayileri ve birlikte çal›flma modelini seçmekte<br />
özgür b›rak›lmalar› ilk bak›flta bir avantaj olarak<br />
görülmektedir. Ancak, tedarik makamlar›nca takip<br />
edilebilir olmayan yan sanayi derinli¤i, ana<br />
yükleniciler, yani üst katman firmalar› taraf›ndan<br />
da bilinir ve takip edilebilir durumda de¤ildir. Yan<br />
sanayi seçimini do¤ru yapabilmek ve uygun birlikte<br />
çal›flma modellerini uygulayabilmek ana<br />
yüklenici taraf›nda bilgi-iletiflim teknolojileri olanaklar›yla<br />
desteklenmifl seçme, izleme, gelifltirme<br />
ve yönetim ifllevlerine sahip bütünsel bir sistemin<br />
varl›¤›n› gerektirmektedir. Konsorsiyum ya<br />
da altyüklenici modellerinde projede rol alan fir-<br />
8<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> – KOB‹ ‹flbirli¤i Konferans›, 13-14 Kas›m 2006 - Ankara<br />
28
ma say›s› artt›kça yönetim zorlaflmakta; firmalar<br />
aras› yetenek ve altyap› farkl›l›klar› nedeniyle,<br />
yönetime ve eflgüdüme gere¤inden fazla zaman<br />
ve iflgücü harcanmas›n› gerektirmektedir. Projelerin<br />
zaman ve kaynak bask›s› nedeniyle, ana<br />
yükleniciler taraf›ndan, tedarik makam›n›n beklentilerine<br />
uygun bir yan sanayi katman›n›n ve<br />
destekleyen sistemin oluflturulmas›na zaman ve<br />
kaynak ayr›lamamaktad›r. 9<br />
Ana sanayinin d›fl kaynak kullan›m›nda yetersiz<br />
kalmas› sonucunda; alt yüklenici yönetiminin<br />
yeterince etkin yap›lamamas›, firma üst yönetiminin<br />
yeterince teflvik edip desteklememesi gibi<br />
nedenlerle, firma d›fl›nda kolayca yapt›r›lacak<br />
rutin ve niteliksiz, hatta firman›n personel ve süreç<br />
yap›s›na uygun olmayan ifller de firma içinde<br />
yap›lmaktad›r. Ayr›ca, savunma ana sanayinde<br />
yak›n bir zamana kadar lisans alt›nda üretim yap›l›yor<br />
olmas› nedeniyle, ürün gelifltirme çal›flmalar›<br />
çok s›n›rl› kalm›flt›r. Bu yap› içerisinde<br />
yan sanayinin ürün gelifltirmeye kat›l›m› mümkün<br />
olmam›flt›r.<br />
Çözüm Önerileri:<br />
- Ana sanayi taraf›ndan yap›lmas›<br />
gerekenler:<br />
<strong>Savunma</strong> sanayii gibi ülkemiz için kritik öneme<br />
sahip, sürükleyici ve yüksek teknolojiye dayal›<br />
bir sektörde, yan sanayilerin genifl ölçüde rol<br />
almalar›n› sa¤lamakla yan sanayilerin teknolojik<br />
seviyelerini, rekabet güçlerini, potansiyellerini<br />
yükseltmek; ekonomiye katk›lar›n› ve etkinliklerini<br />
art›rmak mümkün olabilecektir. Bu çerçevede;<br />
d›fl kaynak kullan›m›n›n bir yönetim stratejisi olarak<br />
kullan›lmaya bafllanmas›, kabiliyet, kapasite<br />
ve maliyet analizinin yap›lmas›, temel yeteneklerin<br />
tespit edilerek d›fl kaynaklardan yararlan›lacak<br />
faaliyetler için detayl› analiz yap›lmas›, proje<br />
planlamas›nda yüksek oranda yerli parça kullan›m›n›<br />
sa¤lamak amac›yla yan sanayiye yapt›r›-<br />
lacak ifllerin planlanmas›, az say›da ve parça<br />
üreten yan sanayi firmas› ile uzun dönemli sözleflmeler<br />
yap›larak, kalite art›fl›, yeni ürün gelifltirme<br />
ve tam zaman›nda üretim ilkesine dayal›<br />
iliflkiler kurulmas› gerekmektedir. Ayr›ca mevcut<br />
projeler kapsam›nda yan sanayiye verilmesi<br />
planlanan parça, hizmet, sistemler ile ilgili yan<br />
sanayii bilgilendirici toplant›lar yap›lmas›, seçilen<br />
yan sanayi firmalar›n›n sürekli kalite, sertifikasyon<br />
ve ar-ge konular›nda desteklenmesi, sat›n<br />
alma, imalat, lojistik konular›nda yan sanayinin<br />
sürekli bilgilendirilmesi ile ana sanayi milli sanayinin<br />
entegrasyonunu sa¤lamak zorundad›r.<br />
- Yan sanayi taraf›ndan yap›lmas›<br />
gerekenler:<br />
Ana sanayi ve yan sanayi entegrasyonu için<br />
yap›lan bu önerilerle birlikte savunma sanayii<br />
sistemlerinin di¤er sistemlerden farkl› özelliklere<br />
sahip olmas› nedeniyle, yan sanayinin savunma<br />
ana sanayi ile çal›flmas› için baz› asgari gerekler<br />
vard›r: Yan sanayi taraf›ndan<br />
üretilecek sistem veya parça,<br />
mümkün olan en düflük maliyetle<br />
üretilmeli, mümkün olan<br />
en yüksek kalitede üretilmeli<br />
ve zaman›nda teslim edilmelidir.<br />
Bu gereklerin yerine getirilmesi<br />
için yan sanayimiz kapasite<br />
art›r›c› modernizasyon yat›r›mlar›na önem vermeli,<br />
d›fl pazara yönelik piyasa araflt›rmalar›nda<br />
bulunmal›, profesyonel olarak kadrolaflmal›, arge<br />
çal›flmalar›na ve kalite belgelendirme<br />
çal›flmalar›na (ISO, AQAP) gerekli hassasiyeti<br />
göstermelidir.<br />
9<br />
Zaim, A. <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Politikalar›n›n Hayata Geçirilmesinde<br />
KOB‹’lerin Rolü, SAVTEK 2006, <strong>Savunma</strong> Teknolojileri Kongresi Bildirisi,<br />
Haziran 2006<br />
29
- <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›’n›n<br />
yapmas› gerekenler:<br />
Milli sanayinin savunma sanayiine<br />
entegrasyonunu sa¤lamak için, ana<br />
ve yan sanayinin yapmas› gerekenler<br />
d›fl›nda sektörün desteklenmesi için<br />
devletin de baz› konularda çal›flmalar›<br />
olmas› gerekmektedir. 3238 say›l›<br />
SSM kurulufl kanununda yer alan 10. c<br />
alt maddesinde “Mevcut milli sanayii,<br />
savunma sanayii ihtiyaçlar›na göre reorganize<br />
ve entegre etmek” görevini yerine getirmek<br />
SSM’ye verilmifltir. Müsteflarl›¤›n yürüttü¤ü projeler<br />
kapsam›nda, ana sanayi firmalar›m›z, gerek<br />
offset gerekse yerli katk› ve sanayileflme faaliyetleri<br />
sonucu bir yandan ana tedarik projelerinde<br />
ana yüklenici olurken, di¤er yandan, elde<br />
ettikleri kabiliyetlerin bir neticesi olarak, bafll›ca<br />
uluslararas› savunma firmalar› ve dünya pazarlar›<br />
için ana alt yükleniciler aras›nda yer almaktad›r.<br />
Ana sanayimizin, elde etti¤i kabiliyetleri milli<br />
sanayinin geliflmesi için yan sanayi ile paylaflmas›<br />
ve onlar› da uluslararas› alanda rekabet<br />
edebilir düzeye ulaflt›rmas› gerekmektedir. Bu<br />
kapsamda, milli sanayinin savunma sanayiine<br />
entegrasyonu için ihtiyaç belirleme safhas›ndan<br />
bafllayarak tedarik sisteminde ülkenin bütün milli<br />
güç unsurlar›ndan yararlan›lmas›, sanayi, üniversite<br />
ve araflt›rma kurulufllar›n›n olabilecek<br />
katk›lar›n›n sisteme dahil edilmesi,<br />
TSK'nin modernizasyonu<br />
için gerçeklefltirilmesi öngörülen<br />
ana savunma sistemi üretim projeleri<br />
çerçevesinde, yurtiçinde mevcut<br />
bulunmayan bir kabiliyetin gelifltirilebilmesi<br />
için yerli ana sanayiye önceden<br />
bilgi ve yeterli zaman verilmesi çok<br />
önemlidir. Projeler kapsam›nda ise ana sanayi<br />
ile gerçeklefltirilen sözleflmelere ana sanayinin<br />
yan sanayiye ifl vermesini teflvik edecek<br />
maddelerin konulmas› ve al›nacak taahhütlerin<br />
takip edilmesi gerekmektedir. ‹hracat hedefine<br />
yönelik yan sanayi için kredi mekanizmalar›n›n<br />
oluflturulmas›, tan›t›m pazarlama ve sat›fl faaliyetlerinin<br />
somut tasar›m, üretim ve tedarik projelerine<br />
yönelik olarak, ekonomik, politik ve teknolojik<br />
ç›karlar› gözeterek yan sanayinin desteklenmesi,<br />
offsetlerin belirli birkaç firmada kalmas›n›n<br />
engellenmesi ve yan sanayiye daha fazla önem<br />
verilerek yerlilefltirmenin offset vas›tas›yla art›r›lmas›<br />
yan sanayinin geliflimini destekleyecektir.<br />
Ayr›ca ana savunma firmalar›n›n yan sanayii kalite,<br />
ar-ge ve test konular›nda sürekli desteklemesinin<br />
temin ve takip edilmesi, yan sanayi bilgilendirme<br />
toplant›lar›n›n ana sanayi taraf›ndan<br />
sürekli bir flekilde organize edilmesinin sa¤lanmas›,<br />
son olarak, TAI’nin bafllatm›fl oldu¤u yan<br />
sanayi ile stratejik iflbirli¤i çal›flmalar›n›n di¤er<br />
ana savunma firmalar› taraf›ndan da uygulanmas›n›n<br />
temin edilmesi gerekmektedir.<br />
Sonuç<br />
Sa¤lam bir savunma sanayii alt yap›s›n›n<br />
oluflturulmas› ve sanayinin d›fl piyasalara aç›l›-<br />
m›n›n teflvik edilmesi için savunma sanayi firmalar›,<br />
milli sanayinin mevcut kabiliyetlerinden faydalanmak<br />
zorundad›r. Özgün gelifltirme projeleri<br />
ile savunma sanayiinde yerli katk› pay›n›n art›r›lmas›<br />
ve Türkiye’de ar-ge’ye dayal› yeni ürün ya<br />
da teknoloji gelifltiren yan sanayinin oluflturulmas›<br />
için ilgili tüm taraflar›n yetenek temelli iflbirli¤ini<br />
sa¤lamalar› önem arz etmektedir.<br />
30
<strong>Savunma</strong> sanayii firmalar›m›z makina yat›-<br />
r›mlar›, kapal› alanlar›, yüzlerce mühendis say›s›,<br />
onlarca kalite belgeleri ile baflar›y› sa¤lad›klar›na<br />
inanmaktad›rlar. Halbuki gerçek baflar›;<br />
yüksek pazar pay›, sat›fl hacmi, ihracat,<br />
kâr ve sürdürülebilir büyümedir. Bu nedenle,<br />
bu baflar›lar› sa¤lamak ve güçlü bir savunma<br />
sanayi alt yap›s›n› oluflturmak için ana savunma<br />
sanayii firmalar›m›z›n üretimlerini sadelefltirmeleri,<br />
uzmanl›klar›n› sürdürmeleri ve<br />
milli sanayimizden yararlanmalar› gerekmektedir.<br />
KAYNAKÇA<br />
ATAMAN, G., ‹flletme Yönetimi, Türkmen Kitabevi, ‹stanbul,<br />
2001<br />
DESTEFANI, J., A Look At Boeing’s Outsourcing Strategy,<br />
Manufacturing Engineering <strong>Dergi</strong>si, Mart 2005<br />
ELMUT‹, D. ve KATHAWALA, Y., The Effects of Global Outsourcing<br />
Strategies on Participants' Attitudes and Organizational Effectiveness,<br />
International Journal of Manpower, Volume 21, Number<br />
2. , 2000<br />
KOÇEL, T.; ‹flletme Yöneticili¤i, Beta Yay›nlar›, 6. Bask›, ‹stanbul,<br />
1998.<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> – KOB‹ ‹flbirli¤i Konferans›, 13-14 Kas›m<br />
2006 - Ankara<br />
“The Economist” <strong>Dergi</strong>si, Outsourcing Strategies, 23 fiubat<br />
2002<br />
YAZICI, T., ‹flletmelerde D›fl Kaynak Kullan›m› ve Örnek Uygulamalar,<br />
Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ‹flletme<br />
Anabilim Dal› Uluslararas› ‹flletmecilik Program› Tezsiz Yüksek Lisans<br />
Bitirme Projesi, 2003<br />
ZA‹M, A, <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Politikalar›n›n Hayata Geçirilmesinde<br />
KOB‹’lerin Rolü, SAVTEK 2006, <strong>Savunma</strong> Teknolojileri Kongresi<br />
Bildirisi, Haziran 2006<br />
FAT‹H YAKICI<br />
UZMAN, SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I<br />
Fatih YAKICI, 1975 y›l›nda Ankara’da do¤mufl, 1993 y›l›nda Ankara Atatürk Anadolu Lisesi’nden mezun olmufltur.<br />
1999 y›l›nda Gazi Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi ‹ktisat bölümünden mezun olan Fatih YAKICI ayn›<br />
y›l <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›’nda çal›flmaya bafllam›flt›r. 1999-2005 y›llar› aras›nda Yerli Katk› ve Sanayileflme<br />
fiube Müdürlü¤ü’nde görev yapm›fl ve 2006 y›l›nda “Milli Sanayinin <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>ne Entegrasyonunda D›fl Kaynak<br />
Kullan›m›n›n Önemi” bafll›kl› uzmanl›k tezi ile uzmanl›k kadrosuna atanm›flt›r. Halen Tedarik Yönetimi Daire<br />
Baflkanl›¤›’nda görev yapmakta olup ‹ngilizce bilmektedir. Proje Yönetimi, Sözleflme Yönetimi ve Süreç Yönetimi<br />
alanlar›nda çeflitli e¤itimler alm›flt›r.<br />
31
OFFSET UYGULAMALARINDA ETK‹NL‹K<br />
B‹LAL AKTAfi<br />
UZMAN, SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I<br />
<strong>Savunma</strong> sanayimizin geliflmesinde ve dünya<br />
pazarlar›na aç›lmas›nda en önemli<br />
araçlardan biri olan offset uygulamalar›,<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤› (SSM) taraf›ndan<br />
yürütülen projelerin de¤erlendirilmesinde önemli<br />
bir a¤›rl›¤a sahip olmaya devam etmektedir.<br />
Offset günümüzde özellikle geliflmekte olan<br />
ülkelerce; savunma, havac›l›k, enerji vb. yüksek<br />
teknoloji/maliyet gerektiren projelerde, ilgili proje<br />
nedeniyle ortaya ç›kan ödemeler dengesi aç›klar›n›<br />
asgariye indirmek, ihracat yoluyla mevcut<br />
veya kurulacak sanayilerin kalite standartlar›n›<br />
ve verimlili¤ini yükselterek yurt içinde katma de-<br />
¤er yaratmak ve uluslararas› pazarlarda rekabet<br />
edebilecek mal veya hizmet üretebilmek için kullan›lan<br />
bir araç olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r.<br />
Geliflmifl ülkeler ise offset ifllemlerini, pazar pay›n›n<br />
korunmas›, belirli pazarlara yeni ürünlerle<br />
girme iste¤i, mallara uzun dönemli talep yarat›lmas›,<br />
stoklar›n veya üretim fazlas›n›n eritilmesi,<br />
yeni sanayileflmifl ülkeler için teknoloji transferi<br />
sa¤lanmas›, geliflmekte olan ülkelerle iflbirli¤inin<br />
sa¤lanmas› amaçlar›na destek olarak kullanmaktad›rlar.<br />
Baz› geliflmekte olan ülkeler, döviz s›k›nt›lar›<br />
nedeni ile küçük ölçekli d›fl al›mlar›nda dahi offsete<br />
baflvursalar da, offsetin az geliflmifl veya<br />
geliflmekte olan ülkelere has bir uygulama oldu-<br />
¤u düflüncesi yanl›flt›r. ‹statistikler geliflmifl ülkeler<br />
aras›nda daha büyük hacimde offset ticaretine<br />
iflaret etmektedir. Amerika Birleflik Devletleri<br />
(ABD) ve Avrupa Birli¤i (AB) aras›ndaki offset ihtiva<br />
eden ticaret bunu teyit etmektedir. AB, ABD<br />
kaynakl› offsetlerin %65'ini almakta ve kontrat<br />
baz›nda ortalama offset taahhüdü, kontrat bedelinin<br />
%100'ü civar›nda gerçekleflmektedir<br />
(Grafik 1).<br />
Grafik 1: 1993-2006 A.B.D. Kaynakl› Bölgesel Toplam ‹hracat<br />
ve Offset Sözleflmeleri (U.S. DoC, Bureau of<br />
Ind.&Sec., Offsets in Defense Trade, 12th Report, Aral›k<br />
2007)<br />
Türkiye’nin jeo-stratejik öneme sahip bir konumda<br />
olmas› nedeni ile bulundu¤u bölgede<br />
daima istikrarl› ve güçlü bir ülke olmak zorunlulu¤u<br />
vard›r. Dolay›s›yla, Türkiye zaman zaman<br />
savunma harcamalar›nda k›s›nt›ya gitse bile<br />
bundan vazgeçemeyece¤i aç›kt›r. Bu nedenle,<br />
savunma harcamalar›ndan kaynaklanan offsetin<br />
savunma sanayi alt yap›s›n›n desteklenmesinde<br />
kullan›lmas› önem arz etmektedir.<br />
32
Offset Uygulamalar›n›n<br />
Baflar›s›n› Etkileyen Unsurlar<br />
Offset ifllemlerinde amaç, milli ekonomi için<br />
ciddi bir fayda (teknolojik, bilimsel, ihracat, pazar,<br />
diplomatik vb) teminidir. Bu sebeple, tüm<br />
offset taahhütlerinin baflar›l› programlara dönüflmesi<br />
hedef al›nmal›d›r. Bu sonucun sa¤lanmas›<br />
için de, offset yükümlüsü taraf ile ortak ve yo¤un<br />
bir gayret gösterilmesi flartt›r. Aksi takdirde offsetin<br />
cezaya tabi olup nakite dönüflümü, kontrat›n<br />
her iki taraf›n›n da sorumlu oldu¤u en baflar›-<br />
s›z sonuç olarak görülmelidir. Offset, al›c› taraflarca<br />
sadece rekabet ortam›nda sa¤lanan bir<br />
avantaj ve kontrat muhatab›n›n uymaya mecbur<br />
oldu¤u bir yükümlülük olarak görülmemelidir.<br />
Aksi taktirde, bu imkan›n faydal› bir flekilde kullan›lmas›<br />
mümkün de¤ildir.<br />
Offset yüklenicisinin taahhüdünü gerçeklefltirememe<br />
riskini de her zaman göze ald›¤›, yükümlülükleri<br />
kapsam›nda gerçeklefltirece¤i faaliyetler<br />
için kaynak ihtiyac› olabilece¤i veya en<br />
az›ndan bir banka teminat mektubu vermek zorunda<br />
oldu¤u için offsetin bedelsiz olmad›¤› ortadad›r.<br />
Offset ifllemlerinin sat›c› firmaya mali yük getirecek<br />
istekleri kapsamas› (offsetten malzeme,<br />
ekipman temini veya yat›r›m talebi), yine bu maliyetlerin<br />
ana kontrat maliyetine yans›mas› ve<br />
bunun al›c› taraf›ndan ödenmesi ile sonuçlanaca¤›<br />
bilinerek bu tür uygulamalardan kaç›n›lmal›d›r.<br />
Offset yapman›n kolay ve cazip oldu¤una inanan<br />
bir yüklenici ile çal›flmak, yüklenici için s›f›ra<br />
yak›n risk, al›c› için maksimum fayda<br />
sa¤layacakt›r. Sözleflme öncesi<br />
ön onay taleplerinin h›zla sonuçland›r›lmas›<br />
ve asgari offset kredi<br />
miktar›n›n firmalara bildirilmesi, karfl›-<br />
l›kl› güvenin temininde dolay›s›yla risklerin<br />
azalmas›nda önemlidir.<br />
Baflar›l› offset uygulamalar› ile elde<br />
edilebilecek bafll›ca faydalar flunlard›r:<br />
• Pazarlama Deste¤i: Büyük firmalar›n alt<br />
yüklenicileri aras›na girilerek yerli sanayiye<br />
uzun süreli ifl imkânlar› yarat›lmas›, karfl›l›kl›<br />
taleplerin uzun dönem garanti alt›na<br />
al›nmas›, bir pazarlama arac› olarak kullan›larak<br />
pazarlama maliyetlerinin düflürülmesi,<br />
yerli firma pazar pay›n› ve marka<br />
imaj›n›, di¤er firmalar›n ellerinde stok bulundurdu¤u<br />
ve sat›fllar›n durgun oldu¤u ortamda<br />
art›rmas› ve mevcut pazar pay›n›n<br />
korunmas›, yeni pazarlara girebilme imkân›,<br />
ilan edilmifl ya da edilmemifl kota ve<br />
ambargolar›n afl›lmas›.<br />
• Yeni Üretim, Yönetim Tekniklerine ve<br />
Yeni Teknolojilere Eriflim: Teknolojik iflbirli¤i<br />
yoluyla üretim çeflitlili¤inin ve kalitesinin<br />
art›r›lmas›, teknoloji yenileme veya<br />
yeni teknoloji edinme hedeflerine katk›<br />
sa¤lanmas›, at›l kapasite kullan›m›n› teflvik<br />
ve istihdam devaml›l›¤›, ticari olarak<br />
mümkün olmayan ya da pahal› olan e¤itim<br />
imkânlar› sa¤lanmas›.<br />
• Ülke ‹çine Yat›r›m Çekilmesi: Ticari krediler<br />
bulman›n zor oldu¤u anlarda<br />
firma kredisi sa¤lanmas› veya<br />
döviz ç›k›fl›n›n azalt›lmas›.<br />
• Lojistik Destek Hizmeti Temini:<br />
Müttefik devletler aras›nda<br />
ekipman standardizasyonu<br />
ve malzeme/yedek<br />
parça de¤iflimi.<br />
33
Do¤rudan Tedarik / Haz›r Al›m Projeleri<br />
Kapsam›nda Offset<br />
Do¤rudan tedarik (tek kaynak), haz›r al›m projeleri<br />
offset uygulamalar›n›n en dikkatli olunmas›<br />
gereken projeleridir. Tedarik projesi kapsam›ndaki<br />
alanda k›s›tl› üretim kabiliyeti olmas›, ihracata<br />
dayal› çözümlerin bulunmas›n› zorlaflt›rmaktad›r.<br />
Al›c› ülke için uygulanabilecek yöntemlerden<br />
biri, döviz kayb›n›n engellenmesi için parça üretimi<br />
ve tamir/bak›m yetene¤i kazan›m›d›r.<br />
Haz›r al›m projelerinde tedarik edilecek ürünün/sistemin<br />
niteli¤i dikkate al›narak, azami yerli<br />
katk› prensibi ile tedarik maliyetini art›rmayacak<br />
sanayi kat›l›m›/offset (SK/O) uygulamalar›-<br />
n›n neler olabilece¤i irdelenmelidir. Bunlar, offset<br />
taahhüt oran›n›n düflürülmesi, belirlenmifl bir<br />
alanda yat›r›m, kabiliyet kazan›m›, teknolojik iflbirli¤i<br />
bafll›klar› alt›nda yüklenicinin mevcut imkân<br />
ve kabiliyetleri ile uyumlu çözümler olabilir.<br />
Yüksek maliyetli haz›r al›m projelerinde Sanayi<br />
Kat›l›m›/Offset Yönergesi-2007 (SK/O Yönergesi)’nde<br />
belirtilen sözleflme süresi+2 y›ll›k<br />
süre, yükleniciler için risk art›r›c› bir faktör olarak<br />
görülmektedir. Bu nedenle, haz›r al›m projelerinin<br />
teklife ça¤r› dosyalar›nda makul bir gerçeklefltirme<br />
süresi belirlenebilir.<br />
Ar-Ge Faaliyetlerinin Desteklenmesi: Her<br />
teknolojinin bir ömrü vard›r ve gelifltirilmeye ihtiyaç<br />
duyar. Sanayiciler teknolojiyi kullan›r ama<br />
onu üretme veya gelifltirme kabiliyetleri ya yoktur<br />
ya da yeterli de¤ildir. Bu noktada, Ar-Ge organizasyonlar›<br />
ve üniversiteler devreye girer ve<br />
bunlar›n desteklenmeye ihtiyaçlar› vard›r. Offset<br />
imkânlar› çerçevesinde desteklenebilir Ar-Ge faaliyetleri<br />
belirlenerek offset yükümlüsü firmalara<br />
bir portföy sunulmal›d›r.<br />
Uygulamaya ‹liflkin De¤erlendirmeler<br />
Bilgi - Veri Paylafl›m›: Sanayi Kat›l›m› / Offset<br />
(SK/O) uygulamalar› kapsam›nda karfl›lafl›-<br />
lan en önemli sorunlardan bir tanesi, gerçeklefltirilen<br />
faaliyetler hakk›nda paydafllar›n rutin raporlar<br />
d›fl›nda yeterince bilgilendirilememesidir.<br />
Bu konuda, internetin sa¤lam›fl oldu¤u ortamlardan<br />
azami derecede istifade edilmelidir. Offset<br />
uygulamalar›na konu olan ürün, hizmet, ihracat,<br />
yat›r›m ve iflbirliklerine iliflkin bilgiler ve offset<br />
gerçekleflme rakamlar› Müsteflarl›k web sayfas›nda<br />
güncel olarak yay›mlanarak, baflta paydafllar<br />
olmak üzere kamuoyunun bilgisine sunulmal›d›r.<br />
Elektronik imza uygulamas›n›n yayg›nlaflt›¤›<br />
bugünlerde SK/O sözleflmeleri kapsam›nda kredilendirme<br />
ve ön-onay müracaatlar›n›n elektronik<br />
ortamda yap›lmas›, onay sürecinin h›zlanmas›na<br />
katk› sa¤layabilece¤i de¤erlendirilmelidir.<br />
Düzenli olarak yap›lan endüstri günleri ve offset<br />
konferanslar›na yabanc› firmalar›n da kat›l›-<br />
m›n›n sa¤lanmas›, yerli firmalar için uygun diyalog<br />
ortamlar› oluflturmaktad›r. Bu tür organizasyonlara<br />
devam edilmelidir.<br />
Offset talep eden ülkelerin güncel e¤ilimleri<br />
takip etmesi, offsetlerden azami kazanc›n temini<br />
için önemlidir. De¤iflmez bir talep profili ve karfl›<br />
tarafta rekabet aç›s›ndan endifle yaratan; ekonomik<br />
ve sosyal flartlar nedeni ile karfl›lanmas›nda<br />
güçlük olan içerikteki ›srarlar, rekabetin<br />
yo¤un oldu¤u durumlar›n d›fl›nda arzu edilen sonucu<br />
vermemektedir. Di¤er offset talep eden ülkelerin<br />
geçmifl tecrübeleri incelenmeli, devam<br />
eden ihaleler kapsam›nda ne tür kazan›mlar elde<br />
ettikleri takip edilerek bir bilgi bankas› oluflturulmal›d›r.<br />
Bu sayede, elde edilen bilgiler, hem<br />
34
mevcut uygulamalar›n do¤rulu¤unun düzenli<br />
olarak kontrol edilmesine hem de muhatap<br />
olunan offset yüklenicisi firmalar›n baflka<br />
ülkelerdeki offset yükümlülükleri kapsam›nda<br />
portföylerinde neler oldu¤u hakk›nda<br />
bilgi sahibi olunmas›na katk› sa¤layacakt›r.<br />
Teknolojik ‹flbirli¤i ve Yat›r›m: Yükleniciler<br />
genellikle offset olarak, ihracata dayal›<br />
offset ifllemleri (geri al›m, karfl› al›m vb.) yerine<br />
ortak üretim veya ortak yat›r›m yapmay› tercih<br />
ederler. Ço¤u zaman da üretim hatt›n›n nakli,<br />
imalat resimlerinin verilmesi veya iflbafl› e¤itimleri<br />
ise teknoloji transferi olarak teklif edilir.<br />
Teknolojik iflbirli¤i türü SK/O faaliyetlerinde<br />
geri ödeme flart›n›n kald›r›lmas›, her ne kadar<br />
teknoloji transferinin önündeki ciddi bir engeli<br />
kald›rm›fl olsa da, zaten ihracat sa¤layacak ifl<br />
paketleri ile birlikte gelecek teknolojik iflbirli¤i ve<br />
yat›r›m tekliflerinin, ifl paketinin gerekli bir parças›<br />
olup olmad›¤›n›n de¤erlendirilmesini zorlaflt›rm›flt›r.<br />
Bu husus, SK/O faaliyetlerinden istenilen<br />
sonuçlar›n al›nmas›nda ciddi risk tafl›yan bir<br />
noktad›r.<br />
Yat›r›m türü offsetler, savunma sanayinin alt<br />
yap›s›n›n desteklenmesinde kritik öneme sahiptir.<br />
Bu nedenle, savunma sanayimiz için hayati<br />
önemi haiz yat›r›m planlamas› yap›lmal› ve yat›-<br />
r›m yap›lacak alanda offseti sa¤layan firmadan<br />
tek kaynak üretici olma haklar› da talep edilmelidir.<br />
Tek kaynak üretici olma hakk›, kurulacak tesisin<br />
istihdam ve idamesini sa¤layacakt›r.<br />
Teknolojik iflbirli¤i ve yat›r›m türü SK/O’lar de-<br />
¤erlendirilirken, nitelikli istihdamda art›fl sa¤layan,<br />
savunma sanayi alan›nda döviz ç›k›fl›n› engelleyen,<br />
On Y›ll›k Temin ve Tedarik Program›<br />
(OYTEP) kapsam›ndaki projelerin altyap›s›n›n<br />
oluflturulmas›na destek veren faaliyetlere a¤›rl›k<br />
verilmelidir. Bu tür faaliyetlerin ihracat flart› yerine<br />
istihdam art›fl› ile iliflkilendirilmesi, hem bir<br />
otokontrol mekanizmas› olacak hem de sektördeki<br />
istihdama katk› sa¤layacakt›r.<br />
Offset<br />
çerçevesinde<br />
talep<br />
edilecek teknolojilerin,<br />
firmalardan<br />
bu konuda bir teklif istenmeden belirlenmifl olmas›;<br />
karmafl›k sistemlerden oluflan savunma<br />
cihaz ve teçhizat›n›n tüm safhalar›na iliflkin teknolojiler<br />
yerine, belirlenmifl yetenek ve kapasitelere<br />
uygun, ulusal politikalar do¤rultusunda edinilmesi<br />
gerekli teknolojilerin talep edilmesi, offsetlerden<br />
azami faydan›n elde edilmesine katk›<br />
sa¤layacakt›r.<br />
Dolayl› (di¤er sanayi) Offset Taahhütleri:<br />
Offset kapsam›nda gerçekleflen y›ll›k ortalama<br />
80 milyon dolarl›k sanayi ürünleri (2. ve 3. kategori)<br />
ihracat›n›n, y›ll›k 100 milyar dolar civar›nda<br />
olan Türkiye’nin toplam ihracat rakam› içerisinde<br />
döviz ç›k›fl›nda dengeleyici bir unsur olarak de-<br />
¤erlendirilmesi fazlas›yla iyimser bir düflünce<br />
iken, sanayi ürünleri ihracat›n›n offset uygulamalar›<br />
d›fl›na ç›kar›lmas›, yerli savunma sanayi flirketleri<br />
aç›s›ndan çok yararl› olmufltur. Halen devam<br />
eden offset sözleflmeleri kapsam›nda, bakiye<br />
olarak yaklafl›k 350 milyon dolar tutar›nda savunma<br />
sanayi alan› d›fl›nda gerçeklefltirilmesi<br />
planlanan offset yükümlülü¤ü bulunmaktad›r. Bu<br />
kapsamdaki offset yükümlülüklerinin savunma<br />
sanayi alan›na (gerekirse belli bir katsay› ile de<br />
azalt›larak) yönlendirilmesi hususu yüklenici firmalar<br />
ile müzakere edilmelidir. Böylece, Müsteflarl›¤›n<br />
ilgi alan› d›fl›nda kalan sanayi alanlar›nda<br />
gerçekleflen faaliyetlerin takibi için harcanan<br />
emekten de tasarruf edilmifl olacakt›r.<br />
SK/O Tekliflerinin De¤erlendirilmesi: ‹lk defa<br />
2000 y›l›nda kullan›lmaya bafllanan ve May›s-<br />
2003 y›l›nda Offset Direktifine giren “offset<br />
35
de¤erlendirme formülü”, proje ödemesi nedeniyle<br />
oluflacak döviz ç›k›fl›n›n, proje ödemeleriyle<br />
orant›l› olarak yurt içine döndürülmesini hedef almakta<br />
idi. Uygulamada görülen s›k›nt›lar nedeniyle<br />
proje ödemelerinden ba¤›ms›z hale getirilen<br />
mevcut formül yine de, teknolojik seviyeye<br />
bak›lmaks›z›n proje kapsam›ndaki yerli katk›y›,<br />
yat›r›m› eflit görmekte ve içeri¤i ba¤lay›c› nitelikte<br />
olmayan ihracat taahhütlerinin y›llara sari dengeli<br />
gerçekleflmesini k›ymetlendirmektedir. Tekliflerin<br />
içeri¤ini dikkate almadan sadece matematiksel<br />
puanlanmas›n› sa¤layan “De¤erlendirme<br />
Formülü” tekliflere nicelik olarak de¤er vermekte,<br />
nitelik olarak de¤erlendirmemektedir. Tekliflerin<br />
niteliklerinin de de¤erlendirilece¤i bir analitik de-<br />
¤erlendirme yöntemi ile projede hedeflenen yerli<br />
katk› alanlar›na a¤›rl›klar verilebilir ve söz konusu<br />
sektörde daha fazla bilgisi olan uzman personelin<br />
katk›s›ndan da fayda sa¤lanabilir.<br />
SSM taraf›ndan yürütülen projelerin de¤erlendirilmesinde<br />
SK/O teklifleri, yüklenici firman›n<br />
seçiminde çok kritik bir öneme sahip olmaya devam<br />
etmektedir. Yüklenici adaylar›n›n SK/O Yönergesi<br />
ve ilgili teklife ça¤r› dosyas›nda belirtilen<br />
SK/O yükümlülüklerine iliflkin zorunlu kriterleri<br />
zaten flarts›z kabul etmesi gerekti¤inden tekliflerin<br />
de¤erlendirilmesine iliflkin yukar›da belirtilen<br />
çekinceler ortada oldu¤u sürece, teklif de¤erlendirme<br />
a¤›rl›klar›nda SK/O puan› a¤›rl›¤›n›n çok<br />
yüksek olmas› teknik ve kalite aç›s›ndan düflük<br />
olan sistemlerin öne ç›kmas›na neden olabilir.<br />
Bu nedenle teklif de¤erlendirmelerinde SK/O<br />
puan›ndaki a¤›rl›¤›n düflürülerek (%30 ve alt›)<br />
bu a¤›rl›¤›n teknik, teslimat süresi ve maliyet hususlar›na<br />
kayd›r›lmas› de¤erlendirilmelidir.<br />
Yerli Firmalar›n SK/O Yükümlülü¤ü: Offset<br />
talep eden di¤er ülkelerin uygulamalar› incelendi¤inde,<br />
genellikle devlet taraf›ndan yerli olmayan<br />
firmalar muhatap al›nmaktad›r. SK/O Yönergesi<br />
ise, sözleflme bedeli 10 milyon ABD Dolar›n›<br />
geçen her sözleflmede yüklenicisinin yerli<br />
veya yabanc› oldu¤una bak›lmaks›z›n %6 oran›nda<br />
bir teminat mektubu vermesini zorunlu k›lmaktad›r.<br />
Bu durum, %50’si yerli kaynaklarla<br />
karfl›lanaca¤› belli olan projelerde (örn. yaz›l›m<br />
projeleri) yüklenicilerin ilave bir teminat mektubu<br />
masraf›na girmesine neden olmaktad›r. Yüklenicisi<br />
yerli firma ve yerli katk› oran›n›n %50’den<br />
fazla olaca¤› projelerde, teminat mektubu almak<br />
yerine, son teslimat ödemesi yap›lmadan önce<br />
SK/O taahhütlerin gerçekleflme durumunun de-<br />
¤erlendirilmesini müteakip bakiye SK/O taahhüdüne<br />
karfl›l›k gelen miktar üzerinden bir teminat<br />
mektubu al›nmas›, proje maliyetlerinin düflmesinde<br />
etkili olacakt›r. Ana yüklenicisi yerli firma<br />
olan projelerde, SK/O yükümlülü¤ünün yerli firmalar<br />
eliyle yabanc› firmalara transfer edilebilece¤i<br />
hususu, yerli firmalar›n projelere teklif vermede<br />
karfl›laflt›¤› güçlüklere bir yenisini eklemifltir.<br />
Offset ‹mkânlar› ve Yerli <strong>Savunma</strong> Sanayi<br />
fiirketleri: <strong>Savunma</strong> sanayi d›fl›ndaki ürün ve<br />
hizmetlerin ihracat›n› offset kapsam› d›fl›nda tutan<br />
SK/O Yönergesi ayn› zamanda savunma sanayinde<br />
faaliyet gösteren firmalar›m›za olan güvenin<br />
de göstergesidir. Türk savunma sanayi firmalar›n›n<br />
mevcut imkân ve kabiliyetlerini gelifltirmelerini<br />
teminen, offset yükümlüsü firmalar ile<br />
iflbirli¤i (lisans, know-how, Ar-Ge vb.) faaliyetlerine<br />
girmelerine öncelik verilmelidir. ‹flbirli¤i projelerinde<br />
ihracat garantisi ve tek kaynak üretici<br />
hakk› al›nmas› veya sat›c› firman›n kendi ülkesinde<br />
veya üçüncü bir ülkede Türk flirketinin altyüklenici<br />
olarak pay almas› halindeki offset kredileri<br />
teflvik edilmelidir.<br />
Offset f›rsatlar›ndan yararlanmak isteyen yerli<br />
firmalar›m›z da, sanayi kat›l›m› ve offset konular›n›<br />
takip edecek en az bir personel ihdas etmelidirler.<br />
Bu personel, yürürlükteki offset mevzuat›na<br />
hakim, offset yükümlüsü firmalar›n faaliyet<br />
alanlar›yla kendi firmas› aras›nda iflbirli¤i<br />
alanlar›n› tespit edip karfl›l›kl› fayda üretebilecek<br />
donan›ma sahip olmal›d›r.<br />
Offsetten Vazgeçmek: Afla¤›da belirtilen<br />
durumlar söz konusu oldu¤unda offsette esneklik<br />
sa¤lanmas› veya vazgeçilmesi de düflünülmelidir:<br />
36
• Yüklenici adaylar›n›n kapasitelerinin<br />
offseti gerçeklefltirmeye müsait<br />
olmad›¤› aç›kça belli ise,<br />
• Ana tedarik sözleflmesinde yüklenici<br />
firma yerli bir firma ise,<br />
• Offset olarak teklif edilen hizmetin<br />
maliyeti, offsetten elde edilecek<br />
faydadan daha fazla ise,<br />
• Küçük çapl› bir direkt al›m söz<br />
konusu ise,<br />
• Sözleflme konusu döviz ç›kt›-<br />
s›n› engelleyecek nitelikte<br />
bir depo seviyesi bak›m<br />
sözleflmesi ise.<br />
Di¤er bir ifade ile offset alm›fl olmak<br />
için gerçekleflme ihtimali zay›f veya uzun vadede<br />
ülke ekonomisine katk› sa¤lamayacak offset<br />
almaktansa, fiyat indirimini tercih etme cesareti<br />
göze al›nmal›d›r. Aksi halde, sat›n al›nacak hizmetin<br />
maliyeti, standart tedarik mekanizmas›yla<br />
elde edilme maliyetinden çok daha pahal›ya mal<br />
olabilir.<br />
KAYNAKÇA<br />
• AKTAfi B., “De¤iflen Dünya Koflullar›nda Daha Etkin Offset Uygulamalar›na<br />
Yönelik Yeni Yaklafl›m”, SSM Uzmanl›k Tezi,<br />
2004.<br />
• ALNIAK O., “MSB D›fl Tedarik Faaliyetleri ve Offset Uygulamalar›”,<br />
MSB Araflt›rma Teknoloji ve Faaliyetleri Bülteni, Say› 9.,<br />
1999<br />
• BRAUER J., DUNNE J.P., “Arms Trade and Economic Development<br />
– Theory, Policy and Cases in Arms Trade Offset”, Routlegde<br />
Yay›nlar›-2004<br />
• COLE J. (1987), Evaluating Offset Agreements: Achieving a Balance<br />
of Advantages, Law and Policy in International Business.<br />
• KARAKAYA T., “An Assessment Of Offset Applications In Defence<br />
Projects”, Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, ‹stanbul,<br />
2001<br />
• U.S. Department of Commerce, Bureau of Industry and Security,<br />
Offsets in Defense Trade, Twelfth Report to Congress, Aral›k<br />
2007<br />
• http://www.bis.doc.gov/defenseindustrialbaseprograms/osies/offsets/finaloffsets<br />
elevenreport.pdf, Aral›k 2006<br />
• TÜS‹AD (1999), Türk <strong>Savunma</strong> Sanayisinde “Offset” Uygulamalar›,<br />
TÜS‹AD-T/99-12/276-1.<br />
• Status Report Of The Presidential Commission On Offsets In International<br />
Trade, 18 January 2001.<br />
• KREMER D., SAIN B. (1998), Offsets in weapon System Sales:<br />
A case study of the Korean Fighter Program.<br />
• WILLETT S., ANTHONY I., “Countertrade and Offsets Policies<br />
and Practices in the Arms Trade”, Copenhagen Peace Research<br />
Institute, http://www.ciaonet.org/wps/wis01, fiubat <strong>2008</strong><br />
• WTO Panel Report, 1999.<br />
B‹LAL AKTAfi<br />
UZMAN, SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I<br />
Bilal AKTAfi, 1973 y›l›nda Ankara’da do¤du. 1994 y›l›nda Selçuk Üniversitesi Makina Mühendisli¤i Bölümü’nden lisans,<br />
1997 y›l›nda Gazi Üniversitesi Makina Mühendisli¤i Bölümü’nden yüksek lisans derecesi ald›. 1994-1998 y›llar›<br />
aras›nda Zonguldak Karaelmas Üniversitesi’nde Araflt›rma Görevlisi olarak çal›flt›. 1998 y›l›nda göreve bafllad›¤›<br />
SSM’de 2004 y›l›nda “De¤iflen Dünya Koflullar›nda Daha Etkin Offset Uygulamalar›na Yönelik Yeni Yaklafl›m” bafll›kl›<br />
uzmanl›k tezi ile uzman kadrosuna atand›. 1998-2007 y›llar› aras›nda Offset ve Yerli Katk› fiubesi’nde birçok projenin<br />
offset faaliyetlerinin de¤erlendirmelerinde ve yürütülmesinde görev yapm›fl olup ‹ngilizce bilmekte ve halen SSM<br />
Roket-Füze ve Mühimmat Daire Baflkanl›¤›’nda görev yapmaktad›r.<br />
37
DIfi T‹CARET‹N<br />
GEL‹fiT‹R‹LMES‹ AÇISINDAN<br />
KARfiILIKLI T‹CARET UYGULAMALARI<br />
HÜSEY‹N AVfiAR<br />
UZMAN, SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I<br />
Geliflmekte olan ülkeler, sanayileflme ve<br />
kalk›nmalar› için gerekli olan ara ve yat›-<br />
r›m mallar›n›n ithali amac›yla finansman<br />
bulmakta önemli güçlüklerle karfl› karfl›ya bulunmaktad›rlar.<br />
Finansman sa¤laman›n bir yolu “d›fl<br />
borçlanma” olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Ancak<br />
bu seçenek, geliflmekte olan ülkeler aç›s›ndan<br />
uzun vadede kullan›labilecek bir çözüm olarak gözükmemektedir.<br />
Zira al›nan d›fl borçlar›n geri ödemesi<br />
ve borçlara eklenen faizler ülkelerin ödeme<br />
güçlü¤ü içerisine girmesine ve baflta ödemeler<br />
dengesi olmak üzere tüm makroekonomik dengelerin<br />
tamamen bozulmas›na sebep olabilmektedir.<br />
Geliflmekte olan ülkelerin karfl› karfl›ya oldu¤u<br />
yukar›da sözü edilen finansman s›k›nt›s›n› aflmada<br />
kullan›labilecek alternatif çözüm yollar›ndan biri<br />
“Karfl›l›kl› Ticaret” mekanizmas›d›r. Karfl›l›kl› ticaret<br />
yoluyla uluslararas› ticarette ülkeden döviz ç›k›-<br />
fl› asgariye indirilmekte ve ç›kan dövizin bir k›sm›<br />
veya tamam›n›n ülke ekonomisine geri döndürülmesi<br />
amaçlanmaktad›r. Bu nedenle Türkiye gibi<br />
geliflmekte olan ülkelerin kalk›nma sürecinde yaflad›klar›<br />
en önemli ekonomik sorunlardan biri olan<br />
d›fl aç›k sorununun çözümünde karfl›l›kl› ticaret<br />
mekanizmas› önemli bir politika arac› olarak karfl›-<br />
m›za ç›kmaktad›r.<br />
Karfl›l›kl› Ticaret Nedir?<br />
Karfl›l›kl› ticaret, ülkeler aras›nda oldukça yayg›n<br />
kullan›m alan›na sahip olmas›na ve dünya ticaretindeki<br />
önemli yerine ra¤men, üzerinde anlafl›lm›fl<br />
evrensel bir tan›ma sahip de¤ildir. Karfl›l›kl› ticaret<br />
genel olarak; mal, hizmet veya teknoloji sat›-<br />
fl› karfl›l›¤›nda ödemenin nakit esas›ndan baflka<br />
flekillerde yap›ld›¤› ticaret yöntemlerini ifade eder.<br />
Nakdin yerine geçen bafll›ca ödeme flekilleri; mal,<br />
hizmet ve teknoloji transferidir. 1<br />
Uluslararas› iktisat literatüründe ve uygulamada,<br />
takas, kliring, karfl› sat›n alma (counter purchase),<br />
switch, buy-back (geri sat›n alma), buy-sell<br />
(sat›n al-sat), endüstriyel iflbirli¤i, offset vb. gibi çok<br />
say›da farkl› türü bulunan karfl›l›kl› ticaret yöntemlerinin<br />
temel amaçlar› büyük ölçüde benzerlik arz<br />
etmektedir. Bütün bu uygulamalarda bafll›ca<br />
amaçlar, d›fl borçlanmaya alternatif bir finansman<br />
yöntemi sa¤lamak, ihracat› gelifltirmek, d›fl ticaret<br />
aç›klar›n› dengelemek ve bunlar›n yan›nda ülkenin<br />
teknolojik alt yap›s›n›n gelifltirilmesine katk› sa¤lamak<br />
fleklinde özetlenebilir.<br />
Günümüzde gerek dünyada gerekse Türkiye’de<br />
en çok kullan›lan karfl›l›kl› ticaret yöntemi offsettir.<br />
Offset kavram›, özellikle savunma ve havac›l›k gibi<br />
yüksek teknoloji ve büyük miktarlarda finansman<br />
gerektiren projelerde, ilgili proje nedeniyle ödemeler<br />
dengesinde ortaya ç›kan olumsuz etkilerin k›smen<br />
veya tamamen giderilmesi amac›yla gerçeklefltirilen<br />
ihracat ve di¤er döviz kazand›r›c› nitelikteki<br />
ifllemleri ifade eder.<br />
Al›c› ülkeler offseti ekonomilerine fazla yük olmadan,<br />
savunma sanayi ve di¤er sanayi kollar›nda<br />
baflka türlü yap›lmas› mümkün olmayan yat›r›mla-<br />
1<br />
Nüvit Oktay, Karfl›l›kl› Ticaret Sistemi Dünyadaki ve Türkiyedeki<br />
Uygulamas›,Eskiflehir, 1987, s.1.<br />
38
›n bafllamas›na arac›l›k eden<br />
ve istihdam ile teknolojik altyap›y›<br />
gelifltiren bir araç olarak<br />
görmekte, ülkeden yüksek<br />
miktarda döviz ç›k›fl› öngören<br />
al›mlara ancak bu yolla raz›<br />
olabilmektedirler. Sat›c› aç›-<br />
s›ndan ise offset, çok uluslu<br />
flirketler aras›nda rekabetin<br />
k›z›flt›¤› bir dünyada büyük ölçekli<br />
ihalelerin kazan›lmas›<br />
için araç olarak kullan›lan, gerekli<br />
altyap›n›n bulundu¤u veya<br />
oluflturulabildi¤i durumlarda kal›c› bir pazar imkan›<br />
yaratan ifllemlerdir. Öte yandan, yine sat›c›<br />
aç›s›ndan bak›ld›¤›nda, offset sat›c›ya ilave bir maliyet<br />
getiren ve bir zorunluluk sonucu verilen taahhüt<br />
olarak görülmektedir.<br />
Dünyada Karfl›l›kl› Ticaret Uygulamalar›<br />
Klasik takas, dünyan›n en eski ticaret yöntemi<br />
olmas›na ra¤men modern anlamda karfl›l›kl› ticaret<br />
yöntemlerinin ortaya ç›k›fl› 20. yüzy›l›n bafllar›nda<br />
olmufltur. 1930’lu y›llarda dünyay› saran ekonomik<br />
buhran, takas ve kliring anlaflmalar›n›n yayg›nlaflmas›na<br />
neden olmufltur. 1930-1933 y›llar› aras›nda<br />
birçok Avrupa ülkesi d›fl ticaret ve ödemelerle ilgili<br />
kontroller oluflturmufllar ve çok say›da takas nitelikli<br />
ikili anlaflmalar imzalam›fllard›r.<br />
II. Dünya Savafl› sonras›nda ülkeler aras›nda<br />
imzalanan kliring anlaflmalar› savafltan bitkin ç›kan<br />
Avrupa ülkeleri ekonomilerinin canlanmas›nda<br />
önemli rol oynam›flt›r. Ayn› dönemde Amerika Birleflik<br />
Devletleri de karfl›l›kl› ticaret konusuna ilk kez<br />
ad›m atm›fl ve bir tak›m zirai mallar› takas yoluyla<br />
tedarik etmifltir. 2<br />
1960’l› y›llardan bafllayarak karfl›l›kl› ticaret<br />
yöntemleri, özellikle offset uygulamalar› yoluyla,<br />
askeri al›mlar konusunda yayg›nlaflmaya bafllam›flt›r.<br />
1970’lere gelindi¤inde offset uygulamalar›,<br />
silah ticaretinde Amerikal› ve Avrupal› silah üreticileri<br />
aras›ndaki rekabette en önemli faktörlerden biri<br />
durumuna gelmifltir.<br />
1970’lerde yaflanan petrol krizleri karfl›l›kl› ticarete<br />
ilgiyi art›rm›flt›r. Bu dönemde, karfl›l›kl› ticaret<br />
uygulamalar›n›n miktar olarak dünya ticareti içindeki<br />
pay›n›n yaklafl›k %5 dolay›nda<br />
oldu¤u tahmin edilmektedir.<br />
3<br />
Ayn› dönemde Sovyetler<br />
Birli¤i’nin komünist blok<br />
üyesi ülkelerle ticaretinin<br />
%50’den fazlas› karfl›l›kl› ticaret<br />
yoluyla gerçekleflmifltir. 4<br />
1990’l› y›llar›n bafllar›nda<br />
Sovyetler Birli¤i’nin da¤›lmas›<br />
ve dünyada komünist blokun<br />
y›k›lmas› sonucunda baz› gözlemciler<br />
art›k karfl›l›kl› ticaretin<br />
giderek azalaca¤› ve sonra da<br />
tamamen yok olaca¤› beklentisi içine girmifllerdir.<br />
Ancak beklenenin aksine, karfl›l›kl› ticaret de¤iflen<br />
ihtiyaçlara göre yeni formlara bürünerek yeni co¤rafyalara<br />
yay›lmaya bafllam›flt›r. Asya pazar›nda<br />
Endonezya, Malezya ve Tayland gibi ülkeler resmi<br />
karfl›l›kl› ticaret politikalar› gelifltirerek, d›fl ticaretlerini<br />
gelifltirmeyi, yat›r›m ve teknoloji transferi yoluyla<br />
ekonomilerini güçlendirmeyi amaç edinmifllerdir.<br />
Öte yandan, Avrupa’da, Ortado¤u’da ve geliflmekte<br />
olan birçok ülkede offset uygulamalar› giderek yayg›nl›k<br />
kazanm›flt›r.<br />
Günümüzde karfl›l›kl› ticaret yöntemleri 70’den<br />
fazla ülkede uygulanmaktad›r. 5<br />
Söz konusu ülkelerde<br />
karfl›l›kl› ticarete iliflkin uygulamalar her ne<br />
kadar ülkelerin kendine özgü konumlar›ndan ve ihtiyaçlar›ndan<br />
kaynaklanan farkl›l›kl›lar gösterse de<br />
önemli ortak yönler de tafl›maktad›r.<br />
Karfl›l›kl› ticaret türleri farkl› isim ya da biçimler<br />
alt›nda da olsa ülkelerin ço¤unda genel ekonomi<br />
politikas›n›n bir parças› olarak uygulanmakta ve elde<br />
edilmek istenen özel kazan›mlar›n yan›s›ra, ülkenin<br />
genel ekonomi politikas› do¤rultusunda ulafl›lmak<br />
istenen hedefler için bir yard›mc› politika<br />
arac› olarak görülmektedir. Bu durum sivil al›mlarda<br />
karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›na yer veren ülkelerde<br />
daha da belirgindir.<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
Pmpiliu Verzariu, The Evolution of International Barter, Countertrade<br />
and Offset Practices, 2000, s.2<br />
G. Banks, "The Economics and Politics of Countertrade" World<br />
Economy, Volume 6, 1983, s. 163.<br />
Verzariu, a.g.e. s.10<br />
Countertrade&Offset(Cto), The Offset Guidelines Quarterly Bulletin,<br />
London, 2005.<br />
39
Karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›nda ülkelerin beklentileri<br />
genelde ülkenin ekonomik geliflmifllik düzeyine<br />
göre farkl›l›k arz etmektedir. Az geliflmifl ve<br />
geliflmekte olan ülkeler daha çok teknoloji transferi<br />
ve yat›r›m yoluyla yerli sanayilerini gelifltirmeyi<br />
ve istihdam› art›rmay› amaçlarken, geliflmifl ülkeler<br />
uluslararas› alanda rekabet güçlerini ve pazar paylar›n›<br />
art›rmay› amaçlamaktad›rlar. Di¤er taraftan<br />
d›fl ticaret dengesindeki aç›klar›n giderilmesi hedefi<br />
birçok ülkede benimsenen ortak bir hedef olarak<br />
gündeme gelmektedir. Özellikle sivil sektörde karfl›l›kl›<br />
ticaret uygulamalar›na yer veren ülkelerde bu<br />
hedef daha aç›k ortaya ç›kmaktad›r.<br />
Karfl›l›kl› ticaret tekniklerini benimseyen ülkelerde<br />
ortak olarak nitelendirilebilecek hususlardan biri<br />
de karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›n›n yönetim ve<br />
koordinasyonu konusunda genellikle tek<br />
bir sorumlu kurumun var olmas›d›r.<br />
Türkiye’de Karfl›l›kl› Ticaret<br />
Uygulamalar›<br />
Geliflmekte olan bir ülke<br />
olarak Türkiye, 1980<br />
y›l›ndan bu yana d›fla<br />
aç›k ve liberal bir ekonomik<br />
model uygulamaktad›r.<br />
Bu çerçevede amaç;<br />
ekonominin d›fla aç›lmas›,<br />
dünya ekonomisi ile entegrasyonun<br />
sa¤lanmas› ve ihracat›n art›r›lmas›-<br />
na özel bir önem verilerek d›fl ticaret a盤›n›n giderilmesi<br />
olarak belirlenmifltir.<br />
24 Ocak Kararlar› ile bafllayan yeni dönem zarf›nda,<br />
ulusal politikalar›n de¤iflen dünya koflullar›-<br />
na uydurulmas› amac›yla “ihracata dayal› kalk›nma<br />
stratejisi” benimsenmifltir. Bu strateji kapsam›nda<br />
ulusal ekonominin ihracata yönlendirilmesi suretiyle<br />
küreselleflen dünya ile bütünleflmek ve sanayiyi<br />
uluslararas› standartlara yaklaflt›rmak amaçlanm›flt›r.<br />
1980-2007 aras›ndaki dönemde Türkiye’nin ihracat<br />
verileri incelendi¤inde ihracatta dikkate de¤er<br />
bir art›fl oldu¤u gözlenmektedir. Söz konusu dönemde<br />
Türkiye’nin y›ll›k ihracat› 2,9 milyar Dolar<br />
düzeyinden 107,1 milyar Dolar düzeyine ç›karak<br />
yaklafl›k 37 kat artm›flt›r. Ancak ayn› dönemde ithalat<br />
verilerine bak›ld›¤›nda, ithalat›n 7,9 milyar<br />
Dolar düzeyinden 169,9 milyar Dolar düzeyine ç›kt›¤›<br />
görülmektedir. 6 Bugün itibar›yla 62,8 milyar Dolar<br />
olan d›fl ticaret a盤›n›n Cumhuriyetin 100. y›l›<br />
olan 2023 y›l›nda 100 milyar Dolar› aflmas› beklenmektedir.<br />
7<br />
Di¤er taraftan, Türkiye dünyadaki di¤er geliflmekte<br />
olan ülkeler gibi, d›fl ticaret a盤›n›n yan› s›-<br />
ra a¤›r d›fl borç yükü sorunuyla da karfl› karfl›ya<br />
bulunmaktad›r. 2007 y›l›n›n ilk çeyre¤i itibar›yla<br />
Türkiye’nin toplam d›fl borcu 213 milyar Dolar düzeyindedir.<br />
8<br />
Yukar›da sözü edilen ekonomik veriler, Türkiye’de<br />
ekonomi gündemlerinde sürekli olarak kriz<br />
senaryolar›n›n ortaya at›lmas›ndaki bafll›ca etkenleri<br />
oluflturmaktad›r. Gerek d›fl borç yükünün<br />
gerekse d›fl ticaret a盤›n›n<br />
uzun vadede sürdürülebilir olmad›¤›<br />
ortadad›r. Bu nedenle<br />
Türkiye kamu yat›r›mlar›n›n<br />
finansman›nda ve<br />
büyük çapl› kamu al›mlar›nda<br />
yeni politikalar üretmek<br />
mecburiyetindedir.<br />
Karfl›l›kl› ticaret bu noktada<br />
Türkiye aç›s›ndan alternatif<br />
bir politika arac› olarak önem kazanmaktad›r.<br />
Türkiye takas, kliring gibi karfl›l›kl› ticaret yöntemlerine<br />
yabanc› olmamas›na ra¤men, planl› bir<br />
stratejinin parças› olarak karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›na<br />
ilk olarak, 1985 y›l›nda <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />
Müsteflarl›¤› (SSM)’n›n kurulmas›yla birlikte gündeme<br />
gelen offset uygulamalar› ile bafllam›flt›r.<br />
3238 say›l› Kurulufl Kanunu di¤er görevlerinin yan›s›ra<br />
SSM’ye “savunma sanayi ürünleri ihracat› ve<br />
offset ticareti konular›n› koordine etme” görevini de<br />
vermifltir.<br />
SSM, offset uygulamalar›na yön vermek amac›yla<br />
1991, 2000, 2003 ve 2007 senelerinde toplam<br />
4 adet rehber doküman yay›nlam›flt›r. El Kita-<br />
6<br />
7<br />
8<br />
D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, www.dtm.gov.tr<br />
D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, www.dtm.gov.tr<br />
Hazine Müsteflarl›¤›, http://www.hazine.gov.tr/stat/ti87.htm<br />
40
›, Direktif yada Yönerge fleklinde yay›nlanan bu<br />
dokümanlar›n sonuncusu, 14 fiubat 2007 tarihinde<br />
yay›nlanan “Sanayi Kat›l›m›/Offset Uygulamalar›<br />
Yönergesi”dir. Söz konusu Yönerge önceki rehber<br />
dokümanlara göre önemli de¤ifliklikler içermekte<br />
olup, karfl›l›kl› ticaret ve offset uygulamalar› alan›nda<br />
yeni bir dönemin bafllang›c›n› teflkil etmektedir.<br />
Sonuç ve Öneriler<br />
Türkiye’de karfl›l›kl› ticaret konusundaki sorunlar›<br />
iki ana bafll›k alt›nda toplamak mümkündür. Birinci<br />
bafll›k alt›nda, karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›na<br />
yer verilen tek sektör olan savunma sektörü ile ilgili<br />
uygulamalar yer almaktad›r. ‹kinci bafll›kta ise sivil<br />
al›mlarla ilgili uygulamalar bulunmaktad›r.<br />
Yukar›da belirtildi¤i üzere Türkiye’de savunma<br />
sanayinde offset 1985 y›l›ndan beri sistemli<br />
olarak uygulanmaktad›r. SSM’nin yürüttü¤ü<br />
offset programlar› sayesinde<br />
bu alanda çok önemli<br />
kazan›mlar elde edilmifltir.<br />
Özellikle 2007 y›l›nda yürürlü¤e<br />
giren Sanayi Kat›-<br />
l›m›/Offset uygulamalar›<br />
Yönergesi bu alanda<br />
önemli aç›l›mlar getirmifltir.<br />
Ancak yine de söz konusu<br />
Yönerge’de üzerinde durmaya<br />
de¤er baz› eksiklikler söz konusudur.<br />
Yönerge’de yerli katk› faaliyetleri offset uygulamalar›na<br />
dahil edilmifltir. Offset tekliflerinde yerli<br />
katk› faaliyetleri ve savunma ürünleri ihracat› ayn›<br />
bazda de¤erlendirilmektedir. Ancak uygulama aflamas›na<br />
geçildi¤inde, yerli katk› ve savunma ihracat›<br />
aras›nda önemli farkl›l›klar söz konusudur. <strong>Savunma</strong><br />
ürünleri ihracat› yüksek katsay›larla teflvik<br />
edilirken, yerli katk› için herhangi bir teflvik mekanizmas›<br />
bulunmamaktad›r. Bu nedenle yüklenici<br />
firmalar aç›s›ndan offset taahhütlerini ihracat yoluyla<br />
kapatmak, yerli katk› faaliyetleri yoluyla kapatmaya<br />
göre daha cazip hale gelmektedir. Zira firmalar,<br />
ayn› ürünü yerli katk› mahiyetinde SSM projesinde<br />
kullanmak yerine, yurtd›fl›na ihraç etme yolunu<br />
seçmeleri halinde, ürünün niteli¤ine göre, katsay›<br />
mekanizmas›ndan yararlanarak, 4 kata kadar<br />
avantaj sa¤layabilmektedirler.<br />
Ayr›ca yine Yönerge’ye göre, yerli katk› faaliyetleri<br />
Yurt ‹çi Katma De¤er baz›nda hesaplan›rken,<br />
savunma ürünleri ihracat›nda Yurt ‹çi Katma De¤er<br />
oran›n›n %50’den fazla olmas› durumunda ilgili fatura<br />
tutar›n›n tamam› yüklenicinin taahhüdünden<br />
düflülmektedir. Bu durum da yerli katk› faaliyetleri<br />
aç›s›ndan ikinci bir dezavantaj oluflturmaktad›r.<br />
Yerli katk› faaliyetleri ile ilgili sözü edilen dezavantajlar›n<br />
ortadan kald›r›labilmesi için, savunma<br />
ürünleri ihracat›na tan›nan teflvikler yerli katk› faaliyetlerine<br />
de tan›nmal›d›r. Zira yap›lan ifller aras›nda<br />
nitelik olarak hiçbir fark bulunmamaktad›r. Aradaki<br />
tek fark birinde ürünün SSM projesinde kullan›lmas›,<br />
di¤erinde ise yurt d›fl›na sat›lmas›d›r.<br />
<strong>Savunma</strong> sanayinin bir ülkede derinlik kazanabilmesi<br />
için gerekli olan unsurlardan<br />
biri, belli bafll› ana yüklenici<br />
firmalar yan›nda, savunma<br />
projelerinde bu ana<br />
yüklenicileri destekleyebilecek<br />
küçük ve orta boy<br />
iflletmelerin varl›¤›d›r. Bu<br />
aç›dan savunma sanayinin<br />
Küçük ve Orta Boy ‹flletmeler<br />
(KOB‹)’i bünyesinde<br />
içerecek flekilde yap›lanmas›<br />
son derece önemlidir. Bu<br />
ise KOB‹’leri destekleyecek özel teflvik<br />
mekanizmalar› sayesinde mümkündür. 2007 Yönergesine<br />
bak›ld›¤›nda KOB‹’ler için sa¤lanan yegane<br />
teflvik, savunma ürünlerinin bu firmalardan<br />
ihraç edilmesi durumunda ilave 1 katsay› verilmesidir.<br />
Bu teflvik olumlu olmakla birlikte son derece<br />
yetersizdir. Ayn› teflvikin KOB‹’lerin yerli katk› faaliyetlerinde<br />
yer almalar› durumunda da sa¤lanmas›<br />
gerekmektedir. Di¤er taraftan, KOB‹’lerin desteklenmesi<br />
amac›yla, sanayi kat›l›m›/offset sözleflmelerine<br />
özel hükümler konularak, taahhütlerin belirli<br />
bir oran›n›n KOB‹’ler yoluyla gerçeklefltirilmesi taahhüt<br />
alt›na al›nmal› ve bu taahhüdün yerine getirilmemesi<br />
durumunda cezai yapt›r›m uygulanmal›-<br />
d›r.<br />
SSM offset uygulamalar› ile ilgili olarak vurgulanmas›nda<br />
yarar olan bir di¤er husus da offset<br />
41
taahhütlerinin gerçeklefltirilmesi hususunda proaktif<br />
bir politikan›n gereklili¤idir. Offset taahhütlerinin<br />
gerçeklefltirilmesi konusunda, yüklenicilerden gelecek<br />
teklifleri beklemek yerine, proaktif bir tutum<br />
sergilemek ve yüklenicilere belirli bir proje portföyü<br />
sunmak önem arz etmektedir. Bu sayede offset taahhütlerini<br />
savunma sanayinin ihtiyaçlar› do¤rultusunda<br />
daha etkin flekilde kullanmak mümkün olabilecektir.<br />
Özellikle offset kapsam›ndaki teknolojik<br />
iflbirli¤i faaliyetlerinde baflar› elde edilebilmesi için,<br />
önceden belirlenmifl hedef teknolojilerin al›nmas›<br />
yönünde çal›fl›lmas› gerekmektedir.<br />
Yukar›da belirtildi¤i gibi, Türkiye’de karfl›l›kl› ticaret<br />
konusunda daha acil ve önemli olan ikinci sorun<br />
ise sivil al›mlardaki karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›d›r.<br />
Bu noktada temel sorun, Türkiye’nin sivil<br />
al›mlar konusunda herhangi bir karfl›l›kl› ticaret<br />
stratejisinin bulunmamas›d›r.<br />
Küreselleflme sürecinin de<br />
etkisiyle dünya ekonomisindeki<br />
genel trend; uluslararas›<br />
ticaretin serbestlefltirilmesi,<br />
sermayenin, mal<br />
ve hizmetlerin serbestçe<br />
dolafl›m› önündeki engellerin<br />
kald›r›lmas› do¤rultusundad›r.<br />
Bu ba¤lamda karfl›-<br />
l›kl› ticaret kimi çevrelerce, mal<br />
ve hizmetlerin uluslararas› serbest<br />
dolafl›m›na karfl› bir engel olarak görülmektedir.<br />
Nitekim Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) de baflta<br />
offset olmak üzere karfl›l›kl› ticaret tekniklerini serbest<br />
ticareti k›s›tlay›c› bir mekanizma olarak de¤erlendirmektedir.<br />
Özellikle sivil al›mlar söz konusu oldu¤unda<br />
DTÖ rekabette yaln›zca fiyat ve kalite koflullar›n›n<br />
belirleyici olmas›na önem vermektedir.<br />
DTÖ üyesi ülkelerden bir bölümünün imzalam›fl oldu¤u<br />
Kamu Al›mlar› Anlaflmas› (Agreement on Government<br />
Procurement) kamu al›mlar› ile ilgili olarak<br />
yerli üreticileri kay›rmayan ve yabanc› rakiplere<br />
ayr›mc› uygulamalar öngörmeyen yasal düzenleme<br />
ve prosedürlerin yap›lmas›n› amaçlamaktad›r.<br />
Bu çerçevede söz konusu anlaflmay› imzalayan<br />
devletler, kamu ihalelerinde yüklenici seçiminde<br />
herhangi bir flekilde offset, yerli katk› vb. karfl›-<br />
l›kl› ticaret ifllemini zorunlu tutmayacaklar›na dair<br />
taahhütte bulunmaktad›rlar. Kamu Al›mlar› Anlaflmas›<br />
henüz Türkiye taraf›ndan imzalanmam›flt›r.<br />
Kald› ki söz konusu anlaflman›n 16. maddesi, geliflmekte<br />
olan ülkeler için bir aç›k kap› b›rakmakta<br />
ve geçifl sürecinde sivil al›mlarda bu ülkelerin offset<br />
uygulamas›n›n mümkün olabilece¤ini belirtmektedir.<br />
Nitekim ‹srail devleti söz konusu madde<br />
hükmüne istinaden, anlaflmay› imzalam›fl olmas›-<br />
na ra¤men, halen sivil al›mlarda offset uygulamas›na<br />
devam etmektedir.<br />
Türkiye, geliflmekte olan bir ülke olarak dünyada<br />
önemli bir ithalatç› konumundad›r. Kamu kurumlar›<br />
taraf›ndan her y›l milyonlarca Dolarl›k d›fl<br />
al›m yap›lmakta, ancak bu al›mlarda herhangi bir<br />
karfl›l›kl› ticaret ya da offset mekanizmas› öngörülmedi¤inden,<br />
söz konusu al›mlar nedeniyle d›fl ticaret<br />
dengesinde büyük aç›klar meydana<br />
gelmektedir.<br />
D›fl ticaret dengesinde y›llard›r<br />
sürekli büyüyen aç›klar<br />
veren Türkiye, karfl›l›kl›<br />
ticaret uygulamalar› konusunda,<br />
büyük çapl› d›fl<br />
al›mlar gerçeklefltiren bütün<br />
kamu kurum ve kurulufllar›n›<br />
içine alacak bir<br />
strateji gelifltirmelidir.<br />
D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› (DTM)<br />
taraf›ndan yay›nlanan Türkiye D›fl Ticaret<br />
Stratejisi doküman›nda “karfl›l›kl› ticaretin bir<br />
flekli olan offset uygulamalar›n›n, d›fl ticaretin gelifltirilmesi<br />
kapsam›nda önemli bir araç olarak de-<br />
¤erlendirildi¤i” ifade edilmektedir. 9 Yine DTM taraf›ndan<br />
yay›nlanan 2004-2006 ‹hracat Stratejik Plan›’nda<br />
da karfl›l›kl› ticaretin Türkiye’nin ihracat›n›n<br />
artt›r›lmas›ndaki rolüne vurgu yap›lmaktad›r.<br />
Di¤er taraftan sivil al›mlarda offset uygulamalar›na<br />
yönelik olarak DTM taraf›ndan 98/27 ve<br />
2007/6 say›l› tebli¤ler yay›nlanm›fl ve bedeli 5 milyon<br />
Dolar› aflan uluslararas› ihalelerde offset al›nmas›<br />
öngörülmüfltür. 10<br />
9<br />
10<br />
D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, Türkiye D›fl Ticaret Stratejisi, 2005-2010-2015-<br />
2023.<br />
D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat stratejik Plan› 2004-2006, Ankara,<br />
2004, s.19.<br />
42
Ancak ne var ki söz konusu dokümanlarda yer<br />
alan bu hususlar sadece ka¤›t üzerinde kalm›fl ve<br />
bugüne kadar uygulama alan› bulamam›flt›r. Bunun<br />
bafll›ca nedeni ise kamu kurum ve kurulufllar›nda<br />
karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›n›n önemi ve<br />
yararlar› konusunda yeterli düzeyde fark›ndal›k olmamas›d›r.<br />
Bu nedenle, d›fl al›m gerçeklefltiren kamu<br />
kurum ve kurulufllar› karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›<br />
konusunda en üst düzeyde bilinçlendirilmeli ve<br />
karfl›l›kl› ticaretin Türkiye’nin d›fl ticaretine sa¤layaca¤›<br />
faydalar anlat›lmal›d›r. Bu çerçevede, söz<br />
konusu kurum ve kurulufllar›n üst düzey yöneticilerine<br />
yönelik olarak karfl›l›kl› ticaretin önemi ve karfl›l›kl›<br />
ticaret teknikleri konusunda e¤itim ve seminerler<br />
düzenlenmelidir.<br />
DTM, sivil al›mlardaki karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›<br />
konusunda ülkede koordinatör ve yönlendirici<br />
kurum olmal›d›r. 4059 say›l› DTM Teflkilat ve<br />
Görevleri Hakk›nda Kanun’da de¤ifliklik yap›larak,<br />
sivil offset uygulamalar›nda DTM koordinatör makam<br />
olarak belirlenmelidir.<br />
Buraya kadar anlat›lanlar do¤rultusunda, karfl›-<br />
l›kl› ticaret uygulamalar›n›n, verimli ve etkili flekilde<br />
kullan›lmas› durumunda, Türkiye gibi geliflmekte<br />
olan ülkeler aç›s›ndan d›fl ticaretin gelifltirilmesinde<br />
önemli f›rsatlar ortaya ç›karaca¤› aflikard›r. Karfl›-<br />
l›kl› ticaret yoluyla d›fl ticaret dengesi aç›klar›n›n<br />
önemli ölçüde kontrol alt›na al›nabilmesi, bu sayede<br />
makroekonomik dengelere ve genel olarak ülke<br />
kalk›nmas›na önemli katk›lar sa¤lanmas› mümkündür.<br />
Karfl›l›kl› ticaret uygulamalar› geliflmekte olan<br />
ülkeler aç›s›ndan önemli bir ticaret politikas› arac›-<br />
d›r. Ancak karfl›l›kl› ticaret, uzun vadede geliflmekte<br />
olan ülkelerin uluslararas› alandaki rekabet eksikliklerine<br />
kesin bir çözüm olarak görünmemektedir.<br />
Geliflmekte olan ülkeler aç›s›ndan temel hedef,<br />
kalk›nma sürecini tamamlayarak, geliflmifl ülke statüsüne<br />
yükselmek ve uluslararas› alanda rekabet<br />
edebilir bir seviyeye ulaflmak olmal›d›r. Bu nedenle<br />
karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›, geliflmekte olan<br />
ülkeler aç›s›ndan uzun vadede serbest ticarete bir<br />
alternatif de¤il, serbest ticareti tamamlay›c› bir politika<br />
arac› olarak düflünülmelidir.<br />
KAYNAKÇA<br />
BANKS, G., "The Economics and Politics of Countertrade"<br />
World Economy, V.6, June 1983.<br />
BERKSOY, T., Az Geliflmifl Ülkelerde ‹hracata Yönelik Sanayileflme,<br />
‹stanbul 1992.<br />
COUNTERTRADE&OFFSET(CTO), The Offset Guidelines Quarterly<br />
Bulletin, London, 2005.<br />
DIfi T‹CARET MÜSTEfiARLI⁄I , ‹hracat stratejik Plan› 2004-<br />
2006, Ankara, 2004.<br />
DIfi T‹CARET MÜSTEfiARLI⁄I, Türkiye D›fl Ticaret Stratejisi<br />
2005-2010-2015-2023<br />
OKTAY, Nüvit, Karfl›l›kl› Ticaret Sistemi Dünyadaki ve Türkiyedeki<br />
Uygulamas›, Anadolu Üniversitesi Yay›nlar›, Eskiflehir, 1987.<br />
ROWE, Michael, Countertrade, London, 1997.<br />
SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I, Sanayi Kat›l›m›/Offset<br />
Uygulamalar› Yönergesi, 2007.<br />
VERZAR‹U, Pompiliu, The Evolution of International Barter,<br />
Countertrade and Offset Practices, U.S. Department of Commerce,<br />
2000.<br />
HÜSEY‹N AVfiAR<br />
UZMAN, SAVUNMA SANAY‹‹ MUSTEfiARLI⁄I<br />
1999 y›l›nda Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nden mezun olmufl ve ayn› y›l<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›’nda göreve bafllam›flt›r. 2006 y›l›nda Ankara Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstitüsü<br />
Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dal›’nda yüksek lisans derecesi alm›flt›r. “D›fl Ticaretin Gelifltirilmesi<br />
Aç›s›ndan Karfl›l›kl› Ticaret ‹fllemleri ve Offset Uygulamalar›” tezi ile uzman olmufltur. Halen Sanayileflme Daire<br />
Baflkanl›¤›’nda görev yapmakta olup, ‹ngilizce bilmektedir.<br />
43
DO⁄RUDAN<br />
YABANCI YATIRIMLARIN TEfiV‹K‹NDE<br />
OFFSET UYGULAMALARI<br />
HÜSEY‹N KILIÇ<br />
UZMAN, SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I<br />
Geliflmekte olan ülkeler, küreselleflen<br />
dünya ekonomisinde rekabetçi bir konumda<br />
yer alabilmek için, kendi öz kaynaklar›n›<br />
etkin kullanman›n yan› s›ra yabanc›<br />
kaynaklara da ihtiyaç duymaktad›rlar. Günümüz<br />
dünyas›nda do¤rudan yabanc› yat›r›mlar, yat›r›-<br />
m›n yap›ld›¤› ülkeye sermaye deste¤i ile birlikte<br />
yat›r›m becerisi ve know-how sa¤lamas›, ihracat<br />
ve istihdam olanaklar›n› art›rmas›, öz kaynaklar›n<br />
yetersiz oldu¤u ve d›fl borçlarla yat›r›m yapman›n<br />
maliyetli oldu¤u bir ortamda yat›r›m yapmay›<br />
mümkün k›lmas› ve bu sayede ekonomik<br />
büyümeye katk› sa¤lamas› gibi nedenlerle, sadece<br />
geliflmekte olan ülkelerin de¤il geliflmifl ülkelerin<br />
de yak›ndan takip ettikleri bir konudur.<br />
Yabanc› sermayenin bir ülkeye gelifl sebeplerini,<br />
yüksek getiri beklentisi, mevcut pazar pay›-<br />
n› geniflletme arzusu, ucuz iflçilik ve hammaddeye<br />
yak›nl›k gibi faktörlerle maliyetlerin düflürülme<br />
iste¤i gibi ekonomik nedenler belirler 1 . Ayr›ca, bir<br />
ülkede var olan siyasi istikrar, yabanc› sermaye<br />
giriflinde önemli bir etkendir. Ülkemize son 4 y›lda<br />
(2002-2006 y›llar› aras›) gelen toplam yabanc›<br />
sermayeli flirket say›s›, önceki y›llara göre<br />
yaklafl›k % 62 oran›nda art›fl göstermifltir.<br />
Günümüz dünyas›nda, yabanc› sermaye yat›-<br />
r›mlar›n›n teflviki, hemen her ülkede öncelikli politika<br />
hedefleri aras›ndad›r. Bu amaçla ülkeler,<br />
kendi önceliklerine göre yabanc› sermaye için<br />
çeflitli teflvik mekanizmalar› kullanmaktad›rlar.<br />
Yabanc› yat›r›mlar›n teflvik edilmesindeki en<br />
önemli enstrümanlardan biri de offset uygulamalar›d›r.<br />
<strong>Savunma</strong> Sanayi Altyap›s›n›n Yat›r›mlar<br />
Yoluyla Gelifltirilmesi Aç›s›ndan Offset<br />
Uygulamalar›<br />
II. Dünya Savafl› sonras›nda ortaya ç›kan ve<br />
1950'li y›llardan itibaren dünya ticareti içerisindeki<br />
yeri ve önemi giderek artan offset uygulamalar›,<br />
günümüzde özellikle geliflmekte olan ülkelerce<br />
döviz darbo¤az›n›n afl›lmas›, teknoloji<br />
transferi yoluyla mevcut veya kurulacak sanayilerin<br />
kalite standart ve verimlili¤inin yükseltilmesi<br />
ve bu sayede yurt içinde katma de¤er yarat›-<br />
larak, uluslararas› pazarlarda rekabet edebilecek<br />
mal veya hizmet üretilebilmesi amac›yla kullan›lan<br />
bir araçt›r.<br />
Türkiye gibi geliflmekte olan ve göreceli olarak<br />
k›t kaynaklara sahip ülkeler, Araflt›rma ve<br />
Gelifltirme (Ar-Ge) faaliyetlerine yeterince kaynak<br />
ay›ramad›klar›ndan, yeni teknolojilere ulaflmakta<br />
önemli güçlüklerle karfl› karfl›ya kalmaktad›rlar.<br />
Bu çerçevede offset uygulamalar›, söz<br />
konusu ülkelerin yeni teknolojilere erifliminde ve<br />
dolay›s›yla yeni yat›r›mlar›n finansman›nda<br />
önemli bir araç olarak gündeme gelmektedir.<br />
1<br />
U.Salih Uçar, “Türkiye’de Yabanc› Sermayenin Analizi, Önündeki<br />
Engeller ve Çözüm Önerileri” (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü<br />
Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2003, s.15.<br />
44
• Döviz girdilerini art›rarak, ödemeler dengesindeki<br />
a盤›n kapat›lmas›n› sa¤lamak.<br />
• Yerli mal ve hizmetler için uluslararas›<br />
alanda yeni pazarlar yaratmak sureti ile<br />
üretim art›fl›n› sa¤lamak.<br />
• Ticari olarak mümkün olmayan ya da pahal›<br />
olan e¤itim, yat›r›m ve teknolojik iflbirli¤i<br />
imkanlar› sa¤lamak.<br />
• Ticari kredi bulman›n zor oldu¤u durumlarda<br />
firma kredisi sa¤lamak ve böylece döviz<br />
ç›k›fl›n› azaltmak.<br />
Offset uygulamalar›ndan beklenen yararlar,<br />
ülkelerin ekonomi politikalar›na ve geliflmifllik<br />
düzeylerine ba¤l› olarak de¤ifliklik göstermektedir.<br />
Ülkemizde offset ifllemlerinin uygulanma nedenlerini<br />
afla¤›daki flekilde s›ralamak mümkündür.<br />
• Kamu harcamalar›nda, harcamalar›n bir<br />
bölümünün telafisi sureti ile kaynak kullan›m›nda<br />
tasarruf ve ihtiyaçlar›n daha ekonomik<br />
teminini sa¤lamak.<br />
• Yeni ihracat imkanlar›n›n yarat›lmas›,<br />
mevcut sanayilerin gelifltirilmesi ve sanayi<br />
kollar›na istihdam sa¤lanmas›.<br />
• ‹ç pazar›n ve d›fl ticaretin dinamizmini art›rmak<br />
suretiyle uluslararas› pazar entegrasyonuna<br />
katk› sa¤lamak.<br />
• Teknolojik alt yap›n›n oluflturulmas›na katk›<br />
sa¤lamak. Offset projeleri, yüksek teknolojiye<br />
dayal› bilgi transferi ile savunma<br />
sanayinin beslenmesi, gerekli bilgi ve teknoloji<br />
birikiminin sa¤lanmas› aç›s›ndan<br />
özellikle uzun vadede büyük önem tafl›-<br />
maktad›r.<br />
<strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteflarl›¤›’n›n (SSM) yay›mlam›fl<br />
oldu¤u 1991, 2000, 2003 ve 2007 Offset<br />
Direktifleri’nde, yabanc› sermaye yat›r›mlar›<br />
yoluyla ülkeye döviz girifli sa¤lanmas›, her türlü<br />
teknoloji transferi ve yurt içinde yarat›lacak yeni<br />
üretim imkanlar›yla döviz tasarrufunun sa¤lanmas›<br />
ve böylece mevcut/kurulacak sanayinin<br />
kalite, standart ve verimlilik düzeyinin yükseltilmesi<br />
temel hedefler olarak belirlenmifltir.<br />
Söz konusu Direktifler ile yeni ve/veya tevsi yabanc›<br />
sermaye yat›r›mlar›, teknoloji-lisans ve<br />
know-how transferi, Ar-Ge faaliyetleri ve yabanc›<br />
firmalar taraf›ndan yap›lan ortakl›k yat›r›mlar›,<br />
dolayl› offset türleri olarak desteklenmektedir.<br />
2007 Sanayi Kat›l›m›/Offset Uygulamalar›<br />
Yönergesi ile teknoloji transferinin önündeki engellerden<br />
birisi olan geri ödeme flart› ortadan<br />
kald›r›lm›fl, “teknolojik iflbirli¤i ve yat›r›m türü<br />
Sanayi Kat›l›m›/Offset’lerde, SSM taraf›ndan, ilgili<br />
faaliyetin katsay›s›z de¤eri kadar ihracat garantisi<br />
istenebilir” hükmü getirilmifltir. 2003 Yönergesi’nde<br />
var olan geri ödeme mekanizmas›-<br />
n›n kald›r›larak, yerine ihracat garantisi uygulamas›n›n<br />
getirilmesini olumlu bir ad›m olarak de-<br />
¤erlendirmek mümkündür. Ancak bu yeni düzenlemenin<br />
de kat› ve esnek olmayan bir yaklafl›mla<br />
uygulamaya aktar›ld›¤› takdirde, yabanc›<br />
yat›r›mlar›n ve teknolojik iflbirli¤i faaliyetlerinin<br />
önünde önemli bir engel teflkil etmesi muhtemeldir.<br />
45
Offset Kapsam›nda Yap›lan Yabanc›<br />
Yat›r›mlar›n Analizi<br />
SSM’nin ana görevlerinden birisi, TSK’n›n ihtiyaçlar›n›<br />
karfl›lamak üzere bafllat›lan projelerde,<br />
harcanan kayna¤›n mümkün oldu¤unca Türk<br />
sanayiine bir ifl olarak geri dönmesini ve projelerin<br />
mümkün oldu¤unca Türk sanayiince gerçeklefltirilmesini<br />
sa¤lamakt›r. Bu çerçevede offset<br />
uygulamalar›, bahsedilen bu hedeflere ulafl›lmas›nda<br />
en önemli araçlardan birisidir.<br />
SSM taraf›ndan yürütülen offset sözleflmeleri<br />
kapsam›nda 31.12.2007 tarihi itibariyle, teknolojik<br />
iflbirli¤i, yat›r›m, Ar-Ge ve e¤itim alan›nda<br />
yaklafl›k 600 milyon ABD Dolar› tutar›nda offset<br />
faaliyeti gerçeklefltirilmifltir. Toplam offset gerçekleflmesi<br />
tutar›n›n 3,5 milyar ABD Dolar› mertebesinde<br />
oldu¤u dikkate al›nd›¤›nda, yat›r›m ve<br />
teknolojik iflbirli¤i türü offsetlerin toplam gerçekleflme<br />
içindeki pay›, yaklafl›k %17 düzeyinde<br />
kalmaktad›r.<br />
Di¤er taraftan yat›r›m ve teknolojik iflbirli¤i faaliyetleri<br />
neticesinde elde edilen kazan›mlar sayesinde,<br />
yaklafl›k 435 milyon ABD Dolar› tutar›nda<br />
ihracat gerçeklefltirilmifltir. ‹hracatlar, yerli sanayi<br />
firmalar›n›n bu alanlarda kazand›klar› kabiliyetler<br />
sonucunda devam etmektedir.<br />
Burada, SSM offset uygulamalar› neticesinde<br />
gerçeklefltirilen do¤rudan yabanc› yat›r›mlara<br />
iliflkin örnek projelere yer verilecektir.<br />
General Electric – TEI A.fi.<br />
General Electric (GE) firmas›n›n offset taahhüdü<br />
kapsam›nda, TEI firmas›na makine ve teçhizat<br />
yat›r›m›, e¤itim, sermaye yat›r›m› ve teknoloji<br />
transferi sa¤lanm›flt›r. Kazan›lan kabiliyetler<br />
neticesinde, TEI taraf›ndan yaklafl›k 355 milyon<br />
ABD Dolar› tutar›nda ihracat gerçeklefltirilmifltir.<br />
Parça üretimine 4 çeflit parçay› devreye alarak<br />
bafllayan TEI, bugün yaklafl›k 500 çeflit parça<br />
ürünü offset kapsam›nda ihraç etmekte ve yaklafl›k<br />
450 adedinde de tek tedarikçi konumundad›r.<br />
Firma taraf›ndan offset kapsam›nda uçak,<br />
helikopter, jeneratör, deniz araçlar› motor parçalar›<br />
ihracat› ve motor montaj› hizmet ihracat› yap›lmaktad›r.<br />
1993 y›l›ndan 2006 y›l›na kadar TEI<br />
firmas›n›n offsetten sat›fllar› 682 milyon ABD<br />
Dolar› ve ortalama yerli katk› oran› % 52 civar›ndad›r.<br />
2<br />
<strong>Savunma</strong> sanayiinde yap›lan do¤rudan yabanc›<br />
yat›r›mlar›n, istihdam art›fl› üzerinde de<br />
önemli etkileri söz konusudur. Bu husus TE-<br />
I örne¤inde net bir flekilde görülmektedir. 1985<br />
y›l›nda 58 kiflinin çal›flt›¤› firmada, 2006 y›l› itibariyle<br />
795 kifli çal›flmaktad›r. 3<br />
Sikorsky Aircraft Corporation – Alp<br />
Havac›l›k A.fi.<br />
Alp Havac›l›k A.fi., Sikorsky Aircraft Corporation<br />
(Sikorsky) ve Alpata fiirketler Grubu taraf›ndan<br />
29 Temmuz 1999 tarihinde, ortakl›k yat›r›m›<br />
fleklinde kurulmufl bir anonim flirkettir. Kurulufl<br />
sermayesinin yar›s› olan ve Sikorsky firmas›na<br />
düflen pay, Sikorsky firmas›n›n dolayl› offset taahhütlerine<br />
say›lm›flt›r.<br />
Di¤er taraftan Alp Havac›l›k firmas›na, Sikorsky<br />
firmas› taraf›ndan offset taahhütleri kapsam›nda,<br />
makine ve teçhizat yat›r›mlar› yap›lm›fl<br />
ve bu yat›r›mlar sonucunda, yaklafl›k 34 milyon<br />
ABD Dolar› tutar›nda ihracat gerçeklefltirilmifl<br />
olup ortalama yerli katk› oran› ise % 66 civar›ndad›r.<br />
4<br />
2<br />
TEI A.fi.<br />
3<br />
TEI A.fi.<br />
4<br />
Alp Havac›l›k A.fi.<br />
46
Yap›lan yat›r›m›n ihracata dönüflme oran›,<br />
yaklafl›k % 550 mertebesindedir. Firman›n 2007-<br />
2011 y›llar› aras›ndaki kesin sipariflleri ise yaklafl›k<br />
130 milyon ABD Dolar› civar›ndad›r.<br />
Do¤rudan yabanc› yat›r›mlar›n istihdam üzerindeki<br />
olumlu etkisi, Alp Havac›l›k örne¤inde de<br />
aç›k bir flekilde görülmektedir. 1999 y›l›nda 39<br />
kiflinin çal›flt›¤› firmada, 2006 y›l› itibariyle yaklafl›k<br />
190 kifli çal›flmaktad›r. Firmaca, kesinleflen<br />
ifl paketleri nedeniyle, istihdam›n 2011 y›l› sonunda<br />
400 kifli olmas› hedeflenmektedir.<br />
OD-ECA A.fi. – ECA<br />
OD-ECA Yüksek Teknoloji Sanayi ve Ticaret<br />
A.fi, Ortado¤u Mühendislik, ‹nflaat, Dan›flmanl›k<br />
ve Ticaret A.fi. ile Frans›z ECA firmas›n›n ortak<br />
yat›r›mlar› ile 23 Temmuz 2002 tarihinde kurulan<br />
bir anonim flirkettir. Kurulufl sermayesinin ilgili<br />
k›sm› ve yap›lan makine-teçhizat yat›r›m›, May›n<br />
Avlama Gemisi Projesi yüklenicisi Abeking Rasmussen&Lürssen<br />
Konsorsiyumu’nun dolayl› offset<br />
taahhütlerine say›lm›flt›r.<br />
Firma, yap›lan yat›r›mlar neticesinde, 2002<br />
y›l›ndan bugüne kadar halen dünyan›n 17 geliflmifl<br />
deniz kuvvetleri taraf›ndan kullan›lmakta<br />
olan may›n avlama robotlar› (PAP) cihazlar›n›n<br />
baflta komple ‘coaxial bobin’ üniteleri olmak üzere,<br />
"equipped disc" ," guide rope" ve di¤er hareketli<br />
parçalar›n› üretmekte, ülkemizde üretilen<br />
birçok malzemeyi hammadde olarak kullanarak,<br />
mamul maddeye dönüfltürmekte ve do¤rudan<br />
yurtd›fl›na ihraç etmektedir. Yap›lan yat›r›mlar<br />
sonucu oluflan, toplam ihracat tutar› 3 milyon<br />
Euro olup, bu tutar Konsorsiyum’un do¤rudan<br />
offsetleri kapsam›nda de¤erlendirilmifltir. Firma,<br />
kazand›¤› kabiliyetler neticesinde ihracatlar›n›<br />
devam ettirmektedir.<br />
Stork/Fokker Elmo Projesi<br />
Do¤rudan yabanc› yat›r›mlar yoluyla, savunma,<br />
uzay ve havac›l›k sanayii alan›nda kabiliyetlerin<br />
yükseltilmesi, ihracat imkanlar›n›n art›r›lmas›<br />
ve istihdam art›fl›n›n sa¤lanmas› amac›yla,<br />
Stork Aerospace Grup alt›ndaki Fokker Elmo firmas›<br />
taraf›ndan, Ege Serbest Bölgesi’nde yaklafl›k<br />
12 milyon ABD Dolar› tutar›nda gerçeklefltirilecek<br />
olan savunma platformlar› için elektrik/kablaj<br />
sistemleri yat›r›m›na, Boeing firmas›-<br />
n›n offset taahhütleri kapsam›nda izin verilmifltir.<br />
Söz konusu yat›r›mdan, ilk 5 y›l içinde (2007-<br />
2011 y›llar› aras›) 300 ile 400 kifli aras› bir istihdam<br />
sa¤lanmas› beklenmektedir.<br />
Offset kapsam›nda yap›lan bahse konu yat›-<br />
r›m neticesinde, 2007 ve 2016 y›llar› aras›nda<br />
yap›lacak olan savunma platformlar› için elektrik/kablaj<br />
sistemleri ihracat›, Boeing, Lockheed<br />
Martin ve EADS firmalar›n›n offset taahhütleri<br />
kapsam›nda de¤erlendirilecektir.<br />
MKEK – GIAT<br />
Makina Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK) yat›r›m<br />
program›nda yer alan 20 mm. Fiflek Üretim<br />
Hatt› Modernizasyonu Projesi kapsam›nda, 8<br />
adet tezgah›n (tak›mlar, yedek parçalar, teknik<br />
tard›m ve e¤itim olmak üzere), Frans›z flirketi<br />
Manurhin firmas› taraf›ndan MKEK’ ye temin<br />
edilmesi, Frans›z GIAT firmas›n›n Z›rhl› Muharebe<br />
Araçlar› offset yükümlülükleri çerçevesinde<br />
de¤erlendirilmifltir.<br />
Sonuç ve Öneriler<br />
Türkiye gibi geliflmekte olan ülkeler için do¤rudan<br />
yabanc› yat›r›mlar ve bu vesileyle gerçeklefltirilecek<br />
teknoloji transfer faaliyetleri, genel<br />
olarak ülke ekonomisine katk›lar› aç›s›ndan<br />
47
önemli oldu¤u kadar, savunma sanayiinin gelifltirilmesi<br />
aç›s›ndan da önem arz etmektedirler.<br />
<strong>Savunma</strong> sanayiinde do¤rudan yabanc› yat›-<br />
r›mlar› teflvik edebilmenin ve yeni teknolojilere<br />
sahip olabilmenin en önemli yollar›ndan birisi<br />
offset uygulamalar›d›r. <strong>Savunma</strong> projelerinden<br />
kaynaklanan offset yükümlülüklerinin, verimli ve<br />
etkin bir flekilde kullan›lmas› durumunda, savunma<br />
sanayiinde önemli yat›r›mlar›n yap›lmas›n›n<br />
sa¤lanmas› ve yeni teknolojilerin elde edilmesi<br />
mümkündür.<br />
Offset uygulamalar›nda do¤rudan<br />
yabanc› yat›r›mlar› teflvik edebilmek<br />
için her fleyden önce,<br />
1991’den bu yana SSM’nin<br />
offsete iliflkin bütün düzenlemelerinde<br />
var olan ve savunma<br />
sanayiindeki do¤rudan<br />
yabanc› yat›r›mlar›, savunma<br />
ürünleri ihracat›-<br />
na göre ikincil öncelikli<br />
sayan yaklafl›m›n de-<br />
¤ifltirilmesi gerekmektedir.<br />
Bu konuda gelifltirilecek<br />
yeni yaklafl›m,<br />
offset uygulamalar› çerçevesinde<br />
savunma sanayiinde<br />
yap›lacak yat›r›mlar›n ve teknolojik iflbirli¤i<br />
faaliyetlerinin savunma ürünleri ihracat›yla eflde¤er<br />
düzeyde olmas› esas›na dayanmal›d›r. Zira<br />
gerekli fizibilite çal›flmalar› sonucunda yap›lacak<br />
yat›r›mlar›n ve al›nacak teknolojilerin, baflar›l›<br />
offset örneklerinde oldu¤u gibi ileride ihracat<br />
art›fl›na neden olmas› kaç›n›lmazd›r.<br />
2007 Yönergesi’nde, offset yüklenicisi firman›n<br />
yerli mi yabanc› m› olaca¤›na iliflkin aç›kça<br />
bir hüküm bulunmamaktad›r. Yönerge’nin bütününden<br />
anlafl›lan, sanayi kat›l›m›/offset sözleflmesinin<br />
de ana yüklenici firma ile imzalanaca¤›-<br />
d›r. Yerli firmalardan, yaln›zca proje kapsam›nda<br />
yerli katk› miktar›n› art›rmas› beklenebilir; kendisine<br />
ya da bir baflka yerli firmaya teknoloji transferi<br />
yapmas› beklenemez. Ayn› flekilde firman›n<br />
kendi yat›r›m›n› geniflletmesi de offset aç›s›ndan<br />
herhangi bir anlam ifade etmemektedir. Dolay›-<br />
s›yla, böyle bir yaklafl›m, offset yüklenicisinin yabanc›<br />
bir firma olmas› halinde ülkemize gelebilecek<br />
do¤rudan yabanc› yat›r›mlar› ve teknolojik<br />
kazan›mlara engel olacakt›r.<br />
<strong>Savunma</strong> sanayiinde yabanc› yat›r›mlar›n ve<br />
teknoloji transferinin desteklenmesinin önündeki<br />
engellerden biri de offset düzenlemeleri kapsam›nda<br />
söz konusu faaliyetler için öngörülen katsay›lar›n<br />
düflük olmas›d›r. 2007 Sanayi Kat›l›-<br />
m›/Offset Uygulamalar› Yönergesi’nde savunma<br />
sanayiinde do¤rudan yabanc› yat›r›m için 2, teknolojik<br />
iflbirli¤i için öngörülen en yüksek katsay›<br />
ise 3 olarak belirlenmifltir. Bu rakamlar,<br />
ço¤u durumda yeni yat›r›mlar›n<br />
gerçeklefltirilmesini ve önemli<br />
teknolojilerin ülkemize kazand›-<br />
r›lmas›n› teflvik edici olmaktan<br />
uzakt›r. Katsay› mekanizmas›n›n<br />
mant›¤›, offset<br />
yüklenicisinin normal<br />
koflullarda gerçeklefltirmeyi<br />
düflünmeyece¤i<br />
bir faaliyeti,<br />
katsay›n›n sa¤lad›¤›<br />
teflvikle, gerçeklefltirmesini<br />
mümkün k›lmak<br />
ve bu sayede ülke aç›s›ndan<br />
önem arz eden yat›-<br />
r›mlar›n gerçeklefltirilmesini ve<br />
teknolojilerin kazan›lmas›n› sa¤lamakt›r. Bu nedenle,<br />
katsay›lar›n offset yüklenicisi firmalar aç›-<br />
s›ndan yeterince teflvik edici olmas› gerekmektedir.<br />
Halihaz›rda % 30’lar düzeyinde olan yurtiçi<br />
savunma tedari¤i oran›n›n 2010 y›l›na kadar %<br />
50 seviyesine, savunma ürün ve hizmet ihracat›-<br />
n›n da 2011 y›l›nda y›ll›k 1 milyar ABD Dolar›’na<br />
ç›kar›lmas› hedeflenmektedir. Bu hedeflere ulafl›labilmesi<br />
için, önceli¤i belirlenen konularda yat›r›m<br />
yap›lmas› (ortak flirket kurulumu, mevcut<br />
flirketlere ortak olma gibi) veya teknoloji kazand›r›lmas›<br />
gereklidir. Ortak giriflimler yoluyla ülke-<br />
48
miz savunma sanayiinin önemli kabiliyetler kazanaca¤›<br />
ve uluslararas› rekabet güçlerinin artaca¤›<br />
de¤erlendirilmektedir.<br />
Yukar›da sözü edilen uygulamaya paralel<br />
olarak, savunma sanayiinde faaliyet gösteren<br />
KOB‹’lere yap›lacak yat›r›mlar daha fazla teflvik<br />
edilmelidir. Zira bu flekilde gerçekleflecek yat›-<br />
r›mlar ve teknolojik iflbirli¤i faaliyetleri, KOB‹’lerin<br />
savunma sanayiine entegrasyonu aç›s›ndan büyük<br />
önem arz etmektedir.<br />
Sonuç olarak, offset uygulamalar› etkili ve verimli<br />
kullan›ld›¤› takdirde savunma sanayiinde<br />
yabanc› yat›r›mlar›n teflvik edilmesinde önemli<br />
bir araçt›r. Önemli olan, bu arac› savunma sanayiinin<br />
öncelikleri do¤rultusunda, do¤ru bir flekilde<br />
kullanabilmektir. Belirli bir plan dahilinde gerçeklefltirilecek<br />
yabanc› yat›r›mlar, ülkemiz savunma<br />
sanayii alt yap›s›n›n gelifltirilmesinde önemli rol<br />
oynayacakt›r.<br />
KAYNAKÇA<br />
BATMAZ, Nihat, Do¤rudan Yabanc› Sermaye Yat›r›mlar› ve<br />
Türkiye (1923-2003), Beta Bas›m Yay. ‹stanbul, 2005.<br />
Hazine Müsteflarl›¤›, Uluslararas› Do¤rudan Yat›r›m Verileri<br />
Bülteni, fiubat 2007.<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›, <strong>Savunma</strong> Tedarik ‹fllemlerinde<br />
Offset Uygulamalar› Yönergesi, Ankara, 2003.<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›, Sanayi Kat›l›m›/Offset Uygulamalar›<br />
Yönergesi, Ankara, 2007.<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›, Straejik Plan 2007-2011, Ankara,<br />
2007.<br />
UÇAR, U¤ur Salih, “Türkiye’de Yabanc› Sermayenin Analizi,<br />
Önündeki Engeller ve Çözüm Önerileri” (Gazi Üniversitesi Sosyal<br />
Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2003.<br />
ÜRÜT, Serap, “‹ktisadi Kalk›nmada Dolays›z Yabanc› Sermaye<br />
Yat›r›mlar›n›n Önemi ve Türkiye Örne¤i” (Mu¤la Üniversitesi Sosyal<br />
Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi), Mu¤la, 2002.<br />
HÜSEY‹N KILIÇ<br />
UZMAN, SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I<br />
Hüseyin KILIÇ, 1999 y›l›nda Gazi Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi ‹flletme bölümünden mezun<br />
olmufltur. 2000 y›l›nda aç›lan s›nav› kazanmas›n› müteakip <strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteflarl›¤›nda görev yapmakta<br />
olup, ‹ngilizce bilmektedir. “ Do¤rudan Yabanc› Yat›r›mlar›n Teflvikinde Offset Uygulamalar›” konulu uzmanl›k tezi<br />
çal›flmas›n› müteakip uzman olmufltur. Görev süresi boyunca Fiyat ve Maliyet Analizi, Proje Yönetimi, Maliyet<br />
Muhasebesi ve Denetimi konular›nda e¤itimlere kat›lm›flt›r. Halen Sanayileflme Daire Baflkanl›¤›nda uzman olarak<br />
görevini sürdürmektedir.<br />
49
SAVUNMA SANAY‹‹NDE<br />
KOB‹’LER‹N ÖNEM‹<br />
ÖNDER CANBAfi<br />
UZMAN, SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I<br />
<strong>Savunma</strong> sanayiini kuramayan ülkeler, sanayide<br />
ileri ülkeler s›n›f›na girmekte zorluklarla<br />
karfl›laflan ülkelerdir. <strong>Savunma</strong> sanayiinin<br />
kurulup gelifltirilmesi, söz konusu ülkeye<br />
sa¤lad›¤› politik ve stratejik üstünlü¤ün yan› s›ra,<br />
iflsizli¤in azalt›lmas›, savunma sanayii için yurt<br />
d›fl›na giden kaynaklar›n yurt içinde tutularak art›<br />
katma de¤erin yarat›lmas›n› olumlu yönde etkileyecektir.<br />
Türkiye'nin içinde bulundu¤u co¤rafyan›n<br />
özel flartlar› göz önüne al›nd›¤›nda, her türlü sald›rganl›¤›n<br />
gerekti¤inde güç kullanarak cayd›r›lmas›na<br />
dayal› temel savunma stratejisinin, ancak<br />
etkin ve güçlü bir silahl› kuvvetlerin her an<br />
göreve haz›r bulundurulmas›yla sürdürülebilece-<br />
¤i aç›kt›r. Bu itibarla Türkiye, So¤uk Savafl'›n sona<br />
ermesinden bu yana silahl› kuvvetlerinin vurucu<br />
gücünü art›rma ve savunma ekipman› ihtiyaçlar›n›<br />
mümkün oldu¤u ölçüde yurtiçi kaynaklardan<br />
karfl›lama hususlar›nda büyük bir hassasiyet<br />
göstermektedir.<br />
Ülkemizde savunma sanayii de dahil sanayi<br />
sektöründe faaliyet gösteren KOB‹'lere genel<br />
olarak bak›lacak olursa, eski teknolojiler ile geleneksel<br />
üretim yap›lan çok küçük iflletmelerin yan›<br />
s›ra, uluslararas› standartlara uygun olarak<br />
gerek tüketici mallar› gerekse ana sanayiye girdi<br />
üretimi yapan, kalite sistemlerini kurmufl ça¤dafl<br />
KOB‹'lerin ülkemizin pek çok yöresinde varoldu-<br />
¤u görülmektedir. Ülkemizde 1990'l› y›llarda<br />
bafllayan Kalite Güvence Sistemi uygulamalar›<br />
KOB‹'ler aras›nda giderek yayg›nlaflmaktad›r.<br />
Küreselleflme olgusu ve liberal ekonomi flartlar›nda<br />
giderek çetinleflen rekabet ortam›nda ve<br />
özellikle savunma sanayiinde varl›klar›n› sürdürebilmeleri<br />
ve d›fla aç›lmalar› aç›s›ndan kalite bilinci<br />
KOB‹'ler aras›nda bir zorunluluk olarak geliflmektedir.<br />
KOB‹'lerin en önemli özelli¤i esnek bir yap›ya<br />
sahip olmalar›ndan piyasalardaki dalgalanmalara<br />
ve taleplerdeki de¤iflikliklere çabuk adapte<br />
olabilmekte, daha düflük maliyetlerle teknoloji<br />
gelifltirebilmeleridir. <strong>Savunma</strong> sanayii aç›s›ndan<br />
en önemli konulardan biri olan teknoloji gelifltirme<br />
alan›nda çal›flabilecek yenili¤e aç›k müteflebbis<br />
önemli bir potansiyeli oluflturmaktad›r.<br />
Belirlenmifl bir plan dahilinde desteklemelerle bu<br />
müteflebbislerin say›lar› art›r›labilir, var olan potansiyel<br />
kullan›labilir.<br />
Ülkemizde teknolojik geliflmelerin gerçeklefltirilmesi<br />
aç›s›ndan çok önemli olan bu müteflebbis<br />
ve iflletmeler en önemlisi bilgisayar yaz›l›m› olmak<br />
üzere, elektronik cihazlar, plastik malzemeler,<br />
özel amaçl› kimyasal maddeler, t›bbi cihazlar,<br />
otomasyon sistemleri gibi çeflitli dallarda faaliyet<br />
göstermektedir.<br />
<strong>Savunma</strong> sanayii ile iliflkili klasik alt sektörler<br />
aç›s›ndan bak›ld›¤›nda ise KOB‹'lerin metal ve<br />
50
hafif sanayi, plastik ve kauçuk sanayi, kaplama<br />
sanayi sektörlerinde önemli kapasitelere ve kabiliyetlere<br />
sahip olduklar› görülmektedir.<br />
<strong>Savunma</strong> sanayiinde KOB‹'ler mevcut potansiyelleri<br />
göz önüne al›nd›¤›nda yeterince rol alamamaktad›rlar.<br />
Asl›nda savunma amaçl› tedarik<br />
harcamalar› içinde yerli sanayiinin pay› 2006 y›l›<br />
rakamlar›na göre %37 gibi halen oldukça düflük<br />
bir seviyede bulunmaktad›r. Halihaz›rda savunma<br />
sanayiinde üretim yapan KOB‹'ler büyük firmalara<br />
alt ürün baz›nda girdi temin etmekte veya<br />
Türk Silahl› Kuvvetlerinin çeflitli yedek parça<br />
vb. ihtiyaçlar›n› karfl›lamaktad›rlar. Bugünkü durumuyla<br />
savunma sanayiindeki taleplerin<br />
KOB‹'leri bu alana teflvik edebilecek ölçüde<br />
bir cazibe teflkil etmedi¤ini söylemek<br />
yanl›fl olmayacakt›r. <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde<br />
faaliyet gösteren ana sanayiine<br />
girdi mamüllerin gerekse Türk Silahl›<br />
Kuvvetleri'nin yedek parça ihtiyaçlar›-<br />
n›n karfl›lanmas› için yap›lan al›mlarda<br />
parti büyüklüklerinin genellikle düflük<br />
olmas› ve fiyatlar›n da bu durumu<br />
telafi edici seviyede olmamas›<br />
KOB‹'lerin bu<br />
alanda çal›flmalar›n›<br />
k›s›tlayabilmektedir.<br />
Oysa yerli sanayi iflletmelerinin<br />
kabiliyetlerinin<br />
gelifltirilmesi sadece<br />
yedek parça ihtiyac›n›n<br />
yurt içinden karfl›lanabilmesi aç›s›ndan bile fazlas›yla<br />
önem arz etmektedir. Dolay›s› ile baz›<br />
ürünlerde yerli sanayinin kurulabilmesini sa¤layacak<br />
teflvik politikalar› uygulanmas›, sonras›nda<br />
ilgili hedefler tan›mlananarak ve finansal aç›-<br />
dan destekler sa¤lanarak sektörün cazibesinin<br />
art›r›lmas› gerekmektedir.<br />
KOB‹’lerin ülke ekonomisindeki önemli yerinin<br />
ve bu önemli yerin nereden kaynakland›¤›n›n<br />
iyi anlafl›lmas› KOB‹’ler için, yani ülke ekonomisi<br />
için yap›labileceklerin tespiti aç›s›ndan gereklidir.<br />
Bununla birlikte esasda genel olarak sanayinin<br />
temelini oluflturan, tüm sanayi dallar›n›n lokomotifli¤ini<br />
yapan savunma sanayiinde, KO-<br />
B‹’lerden tatmin edici oranda istifade edilmesini<br />
sa¤layacak planlaman›n yap›labilmesi için, oligopol<br />
piyasa olarak ekonomide oynad›¤› rol ve<br />
mikro çapta iflletmelerin çal›flma prensipleri aç›-<br />
s›ndan savunma sanayiinin kendisine has özelliklerinin<br />
tan›mlanmas› gereklidir.<br />
KOB‹’lerin içerisinde yer almas›n› bekledi-<br />
¤imiz <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’nin genel özellikleri<br />
itibariyle ne oldu¤unu incelemek gerekmektedir.<br />
<strong>Savunma</strong> sanayii’nin farkl› görüfller çerçevesinde<br />
bir çok tan›m› yap›lm›flt›r. En uygun oldu-<br />
¤u düflünülen tan›m; <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’ni<br />
tüm imalat sanayii sektörlerini kapsayan<br />
bir bileflke olarak de¤erlendiren<br />
ve kapsam›nda <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’ni<br />
ülke sanayiinin di¤er sektörlerinden<br />
ar›nd›r›lm›fl bir bölümü olarak<br />
görülmeyen düflünceyi kapsamaktad›r.<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’nin elektronikten<br />
makine sanayiine, çelik üretiminden<br />
kimya sanayiine, bilgisayar<br />
yaz›l›m›ndan otomasyona<br />
kadar hemen hemen<br />
her dal ile<br />
girdi al›fl verifli<br />
olup, kendisi de<br />
havac›l›k ve uzay<br />
sanayii, tanklar, z›rhl›<br />
araçlar ve aksam›, Gemi infla sanayii, Askeri<br />
elektronik ve elektromekanik sanayii, roket ve<br />
füze sistemleri ve bunlarla ilgli yan sanayii ile<br />
araflt›rma-gelifltirme, dan›flmanl›k ve destek hizmetleri<br />
fleklinde çeflitli dallara ayr›lmaktad›r.<br />
<strong>Savunma</strong> sektörü, ekonominin di¤er sektörlerindeki<br />
faaliyetlerle benzerlikler göstermekle<br />
birlikte ileri teknoloji, yüksek kalite, kapsaml› lojistik<br />
destek, iç pazarda tek müflteri, d›fl politik<br />
etkilere ba¤l› bir d›fl pazar, büyük ve genellikle<br />
özgün yat›r›mlar, üst düzeyde gizlilik gibi farkl›-<br />
l›klar›da bünyesinde bulundurmaktad›r.<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde, iç ve d›fl belirsizlikler,<br />
51
isk, gelifltirme süresi ve büyük finansman ihtiyac›,<br />
silah fiyatlar›n›n tespit biçimi ve silah özelliklerinin<br />
ihtiyaca göre farkl›l›k göstermesi gibi hususlar<br />
serbest piyasa sisteminin oluflmas›n› engellemektir.<br />
Ekonominin di¤er sektörlerinin aksine, savunma<br />
piyasas›nda üretim siparifl esas›na göre yap›l›r.<br />
Baflka bir deyiflle, üretim sat›fl sonras› bafllar.<br />
Stok için üretim ise ancak <strong>Savunma</strong> Bakanl›¤›’n›n<br />
talebine ba¤l› olarak yap›l›r ya da hiç yap›lmaz.<br />
Silah sistemlerini yurtiçinden tedarik etmeye<br />
yönelen ülkelerin aflmalar› gereken zorluklar<br />
vard›r. Afl›lmas› gereken bu güçlüklerden baz›lar›;<br />
bu alana yeterli kaynak ayr›lmas›, teknoloji ve<br />
know-how transferi, teknoloji üretimi, talep yetersizli¤i,<br />
ihracat güçlükleri, silah üretim sürecinde<br />
özellikle finansman, sermaye mal›, hammadde<br />
ve yar› mamullerde d›fla ba¤›ml›l›¤›n devam etmesi,<br />
maliyet ve kalite güvenilirli¤i gibi ekonomik<br />
ve teknik faktörlerdir.<br />
<strong>Savunma</strong> piyasas›na iflletmelerin giriflini, etkileyen<br />
pekçok faktör bulunmaktad›r. <strong>Savunma</strong> piyasas›na<br />
giriflte engelleyici faktörlerin bafl›nda<br />
teknoloji gelifltirme gereksinimi ve bunun finansman›<br />
gelir. Di¤er bir faktör ise ölçek ekonomilerinden<br />
yararlanabilme imkân›d›r.<br />
Teknolojik geliflimin savunma piyasas›na girecek<br />
yeni iflletme taraf›ndan finanse edilememesi<br />
durumunda, teknolojik de¤ifliklikler piyasaya<br />
girifli engeller.<br />
<strong>Savunma</strong> sanayiine giriflte di¤er bir k›s›tlay›c›<br />
unsur ise ölçek ekonomileridir. E¤er büyük iflletmeler,<br />
küçük kapasiteli iflletmelere nazaran daha<br />
düflük maliyetlerle çal›fl›yorlarsa, küçük kapasiteyle<br />
savunma piyasas›na girmek yüksek maliyetlerin<br />
oluflmas›na neden olur.<br />
<strong>Savunma</strong> piyasas›nda, al›mlar›n baz› kalemler<br />
için çok düflük miktarlarda olmas›, baz› durumlarda<br />
bu mekanizman›n ters ifllemesini de<br />
gerekli k›lmaktad›r. Zira büyük ölçekli iflletmeler<br />
için fizibl olmayan miktarlardaki üretimi, küçük<br />
ölçekli firmalar daha maliyet etkin bir flekilde gerçeklefltirebilmektedir.<br />
Silah sat›fl› sonucu elde edilen kârlar, teknolojik<br />
de¤iflim sonucu piyasada önceden faaliyet<br />
göstermekte olan iflletmelerin teknik üstünlüklerinin<br />
ve dolay›s›yla rekabet güçlerinin azalmas›,<br />
yap›lan silah al›mlar› ile ilgili sözleflmeler sonucu<br />
kazan›lan teknik kabiliyetler ve bu sözleflmelerin<br />
iflletmelerin büyümelerine olan katk›lar› <strong>Savunma</strong><br />
piyasas›na girifli teflvik eden unsurlard›r.<br />
Yukar›da tan›mlanan <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’sinde<br />
faaliyet gösteren ‹flletmelerin genel<br />
olarak gösterdikleri özellikler, <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’ne<br />
dahil olmak isteyen KOB‹’lerin tafl›-<br />
malar› gereken özelliklerin bilinmesi aç›s›ndan<br />
önemlidir.<br />
<strong>Savunma</strong> sanayi iflletmeleri, savunma ile ilgili<br />
ihtiyaçlar›n karfl›lanmas›na yönelik üretim yapan<br />
kurulufllard›r.<br />
<strong>Savunma</strong> sanayiine yeni giren bir firma, di¤er<br />
sektörlerde oldu¤u gibi, piyasada mevcut ürünlerin<br />
bir kopyas›n› veya benzerini üreterek, ürün<br />
teknolojisine sahip firmalarla normal piyasa koflullar›nda<br />
rekabet yaparak ürününü satamazlar.<br />
Bu alandaki firmalar›n rekabet gücü, teknolojisine,<br />
ar-ge’sine ve mühendislik kapasitelerine<br />
ba¤l›d›r.<br />
Silahl› kuvvetler taraf›ndan ortaya konulan ihtiyaçlar,<br />
bu firmalar için çeflitli k›s›tlamalar› da<br />
beraberinde getirmektedir. <strong>Savunma</strong> sistemlerinin<br />
d›fl pazarlarda al›m-sat›m› genelde devletten<br />
devlete sat›fl anlaflmalar›n› gerektirmektedir.<br />
<strong>Savunma</strong> ürünlerinin gerektirdi¤i yüksek üretim<br />
teknolojisi, askeri kalite standartlar›, test-muayene<br />
ve Ar-Ge faaliyetleri için gerekli ekipman<br />
ve nitelikli iflgücü, sivil piyasadaki üretim faaliyetlerine<br />
oranla çok büyük miktarlarda finansal<br />
kayna¤a ihtiyaç göstermesine neden olur.<br />
Bahsedilen bu özellikler aras›nda pazar ekonomisi<br />
d›fl›nda yer alan savunma sanayi’inde,<br />
52
faaliyet göstermelerini umdu¤umuz KOB‹ niteli-<br />
¤indeki iflletmelerin neler oldu¤u, çaplar›, kabiliyetleri,<br />
avantajlar›, dezavantajlar›, beklentileri,<br />
devletin onlardan beklentileri, savunma sanayiinde<br />
yapabileceklerinin tart›fl›lmas› gerekmektedir.<br />
KOB‹’ler, <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’ine dahil olurken<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’nin sektör olarak gösterdi¤i<br />
ihtiyaçlar› karfl›lamak üzere özel piyasa<br />
koflullar›na uyumlu hale getirmeleri gereken<br />
genel özellikler tafl›maktad›rlar.<br />
KOB‹’ler için yap›lan tan›mlar ülkeler, kurum,<br />
kurulufl ve uzmanlar taraf›ndan ülkelerin içinde<br />
bulunduklar› ekonomik duruma ve sektörel hacme<br />
ba¤l› olarak de¤ifliklikler göstermektedir. Bu<br />
nedenle herkes taraf›ndan kabul edilen ortak bir<br />
KOB‹ tan›m› mevcut de¤ildir.<br />
Yine de KOB‹’ler için; "iflletmenin ayn› anda<br />
hem sahibi, hem de yöneticisi durumunda olan<br />
çevresinin d›fl›na ç›kmam›fl lokal faaliyetlerde<br />
bulunan, yaln›zca özkaynaklar› ile finanse edilmifl<br />
iflletmeler", "ba¤›ms›z bir kifli taraf›ndan istenilen,<br />
sahip olunan ve üretim yapt›¤› alanda bask›n<br />
(lider) konumda bulunmayan iflletmeler" ve<br />
"kredi, personel, stok seviyeleri, üretim, servis,<br />
pazarlama ve sat›fl gibi kritik kararlar›n firmada<br />
görevli uzmanlar›n yard›m› olmas›z›n bir veya iki<br />
kifli taraf›ndan al›nd›¤› iflletmeler" olarak farkl› niteliksel<br />
tan›mlar gelifltirilmeye çal›fl›lm›flt›r.<br />
Tan›mlar yap›l›rken en çok kullan›lan kriterler;<br />
genellikle istihdam edilen personel say›s›, y›ll›k<br />
sat›fl hacmi, sermaye büyüklü¤ü ve y›ll›k bilanço<br />
de¤erleridir.<br />
KOB‹’lerin <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’ne girerken<br />
tafl›d›klar› üstün özellikleri yitirmemesi<br />
önemlidir.<br />
KOB‹’lerin üstünlükleri <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde<br />
çal›flan ve bu sektörde dünya rekabetinde yerine<br />
göre yer alabilen büyük sermayeli iflletmelere<br />
karfl›l›k de¤erlendirmeler de¤ildir. Aksine, söz<br />
konusu üstünlüler bu çapta büyük firmalar›n KO-<br />
B‹’lerin birer müflterisi olarak düflünülerek yap›-<br />
lan de¤erlendirmeleri içermektedir.<br />
Pazar› yak›ndan takip edebilen, müflterilerin<br />
ihtiyaçlar›n› daha iyi bilen ve personeliyle daha<br />
yak›n iliflkiler kurabilen KOB‹’ler, üretim, pazarlama<br />
ve hizmet konular›nda büyüklerden daha<br />
fazla bir esnekli¤e sahiptirler. Bu esneklik, d›fl<br />
çevrede meydana gelebilecek de¤iflikliklere yerinde<br />
ve zaman›nda uyum sa¤layabilme olana¤›<br />
tan›d›¤›ndan, KOB‹’ler birçok olumsuzlu¤u daha<br />
az bir zararla geçifltirebilmektedirler. Bu iflletmelerin<br />
özellikle büyük iflletmeler karfl›s›ndaki kuvvetli<br />
ve sonuçta ülke ekonomisi için yararlar›n›<br />
flöylece s›ralayabiliriz.<br />
• Tercihlere Daha Esnek Bir Yaklafl›m; müflteriye<br />
daha yak›n olma ve daha yo¤un biçimde<br />
müflteriye yönelik olarak çal›flan KOB‹’ler, bu<br />
tercihleri hemen alg›lay›p üretim sürecinde<br />
gerekli de¤ifliklikleri h›zla yaparak karfl›lamaya<br />
çal›fl›rlar. Çevresel koflullardaki de¤iflikliklere<br />
olan tepki ve esneklik dereceleri büyük<br />
ölçekli firmalara göre daha yüksektir.<br />
• Yeniliklere Daha Yatk›n Olunmas›; büyük ölçekli<br />
firmalara göre KOB‹’ler her düzeyde tepe<br />
yönetimine yak›n olmalar›, onlar›n tepe yönetim<br />
sorunlar›n› daha kolay anlamalar›na ve<br />
buna ba¤l› olarak hemen pazarlanabilir, teknik<br />
yeniliklerde bulunabilmelerine yol açar.<br />
• Teknik Yeniliklerde Daha Fazla Verimlilik;<br />
KOB‹’ler, ayn› mali harcama ile büyük iflletmelere<br />
oranla daha fazla teknik yeniliklerde<br />
bulunabilmektedir. Her bak›mdan büyük ölçekli<br />
iflletmelerin tamamlay›c›s› ve yard›mc›s›<br />
olabilen KOB‹’ler teknik alandaki düflünce ve<br />
uygulamalar›, ilk defa ortaya koyarak bunlar›<br />
daha da gelifltirmek ve iflletmek üzere büyük<br />
ölçekli iflletmelere sunabilmektedir.<br />
• Daha Yüksek Oranda ‹stihdama Katk›; KO-<br />
B‹’lerde bir kifli istihdam etmek için gerekli<br />
olan yat›r›m harcamas›, büyük firmalara oranla<br />
1/3 kadar daha az oldu¤undan, KOB‹’lerin<br />
desteklemesi ayn› zamanda ülkedeki iflsizli-<br />
¤in azalt›lmas› anlam›na gelmektedir.<br />
• Büyük Firmalar›n Tamamlay›c›s› Olmak;<br />
53
günümüz ekonomik hayat›n›n temel gerçeklerinden<br />
biri de hiç kuflkusuz küçük, büyük fark›<br />
gözetmeden tüm firmalar aras›ndaki ba-<br />
¤›ml›l›kt›r. Ço¤u ülkelerde birçok KOB‹ büyük<br />
boy savunma sanayii firmalar›n›n yan sanayicisi<br />
ya da tafleronu durumundad›r.<br />
• Rekabetin Tescil Edilmesi; mal ve hizmet piyasalar›nda<br />
KOB‹’lerin say›s›n›n artmas›, büyük<br />
boy firmalar›n piyasa paylar›n›n ve güçlerinin<br />
azalmas›na ve burada da rekabetin yo¤unlaflmas›na<br />
yol açmaktad›r. Rekabetin yo¤unlaflmas›yla<br />
da kalite ve verimlilik yükselmekte,<br />
teknik yenilikler h›zlanmakta, kaynaklar etkin<br />
kullan›lmakta, özgürlükler artmaktad›r.<br />
KOB‹’lerin bu avantajlar› yan›nda bu iflletmelerin<br />
kendi bünyelerinden kaynaklanan yap›sal<br />
nitelikte desteklenmesi gereken, yönlendirilmeye<br />
ihtiyac› olan zay›f yönleri de vard›r.<br />
• Finansman; KOB‹’lerin sermaye yap›s› asl›nda<br />
büyük firmalar›nkine oranla sa¤l›ks›z de-<br />
¤ildir. Ne var ki çoklukla kendi öz kaynaklar›<br />
teminat vermeye yetmedi¤i ve bu bak›mdan<br />
kaynak verenlere yeterli kaynak sa¤lamad›¤›<br />
için, gerek sermaye piyasas›ndan gerekse<br />
bankalardan d›fl kaynak bulmalar› oldukça s›-<br />
n›rl› düzeyde olmaktad›r. Ayr›ca bu firmalar›n<br />
yat›r›m harcamalar›na özellikle de, teknik geliflme<br />
harcamalar›na sürekli olarak de¤il de<br />
belli aral›klarda bulunmalar› karfl›s›nda, belli<br />
bir fona sahip olmamalar› da etkinliklerini<br />
azaltmaktad›r.<br />
• Yönetim ve Organizasyon; sürekli de¤iflen piyasa<br />
koflullar› ve teknolojiler karfl›s›nda ve<br />
uzmanl›k gerektiren savunma sanayiinde gerekli<br />
olan teknik ve mesleki bilgiye sahip<br />
ve/veya yöneticilerin yeterli ölçüde sahip bulunmamalar›<br />
yada yetiflememeleri do¤ru karar<br />
vermelerini güçlefltirmektedir.<br />
• Üretim; yabanc› kaynak sa¤lanmas›ndaki<br />
güçlükler yan›nda öz sermayenin de arzulanan<br />
ifl hacmine göre yetersiz kalmas›, KO-<br />
B‹’lerin piyasa kredisi ile yüksek fiyatla girdi<br />
temin etmelerine, savunma sanayii<br />
için üretim miktar›n›n maliyetleri düflürecek<br />
kadar yüksek miktarl› olmamas› nedenleriyle<br />
üretim maliyetlerinin yüksek olmas›na yol<br />
aç›lmaktad›r. Enflasyonun yüksek oldu¤u dönemlerde,<br />
yeterli ham ve yard›mc› madde<br />
sto¤u yaparak istenilen üretim hacmini gerçeklefltirip<br />
yüksek sat›fl gelirine ulaflamayan<br />
KOB‹’ler güçlerini giderek yitirebilmektedirler.<br />
• Personel; KOB‹’lerde belli bafll› iflletme fonksiyonlar›<br />
için, uzman personelin olmay›fl› personel<br />
al›m›nda firma sahibinin cimri davranmas›,<br />
firma faaliyetlerinin yetersiz kalmas›na<br />
neden olmaktadir.<br />
• Teknoloji ve Bilgi Ak›m›; büyük iflletmelere<br />
oranla KOB‹’lerin müflteriye ya da tüketiciye<br />
daha yak›n olmalar› nedeniyle, onlar›n sorunlar›n›<br />
keflfedip teknik yeniliklerde bulunma<br />
potansiyeli daha yüksektir. Ancak bu potansiyelin<br />
harekete geçirilmesi için h›zl›, do¤ru,<br />
aç›k ve zaman›nda geliflebilmeleri di¤er yandan<br />
da bu veriler ifllenip iflletme için de¤erlendirilmelidir..<br />
KOB‹’lerin ço¤u, büyük iflletmelerin yerine<br />
getiremedi¤i bir tak›m fonksiyonlar› yerine<br />
getirdikleri için ekonomik ve toplumsal Kalk›nmada<br />
sisteme olumlu katk›da bulunmaktad›rlar.<br />
Ticari rekabetin ekonomik sistem olarak benimsendi¤i<br />
toplumlarda sistemin sa¤l›kl› olarak<br />
iflleyifliyle KOB‹’lerin sistem içindeki varl›klar› ve<br />
güçleri aras›nda yak›n bir iliflki vard›r.<br />
Kimileri yap›lan iflin özelliklerinden dolay› KO-<br />
B‹ kalmak durumundad›r. Kimileri için de KOB‹<br />
kalmak arzu edilen bir durumdur. Bu çerçevede<br />
konuya yaklafl›l›rsa; "piyasa ekonomisinin dinamik<br />
yap›s› ve gücü, büyük ölçüde sistemdeki<br />
KOB‹’lerin varl›klar›yla ve güçleriyle yak›ndan<br />
iliflkilidir" denilebilir.<br />
KOB‹’lerin, sadece ekonomik hayatta de¤il,<br />
sosyal hayatta da önemli rolleri vard›r, KOB‹’ler,<br />
54
ülkede genifl bir alana yay›ld›klar› için bölgesel<br />
geliflmifllik farklar›n› gidermede, mülkiyeti genifl<br />
bir alana yaymada, istihdam olana¤› meydana<br />
getirip, bunu sürdürmede ve demokratik hayat›<br />
canl› tutmada önemli bir güçtür. Güçlü KOB‹’ler<br />
büyük iflletmeleri de olumlu yönde etkileyecek<br />
ve sosyal yönden bir rahatlama olacakt›r.<br />
KOB‹’lerin birer mesleki okul niteli¤i tafl›malar›<br />
ve üretebilme yetenekleri, bölgesel geliflmede<br />
ve göçleri önlemede önemli bir rol oynar. Gelipgeçici,<br />
dönemsel veya mevsimlik krizlerden en<br />
az etkilenme özellikleri, toplumsal bar›fl›n korunmas›na<br />
ve bunal›mlar›n afl›lmas›na da katk›da<br />
bulunabilir.<br />
Yap›lan aç›klamalardan sonra KOB‹’lerin ülkemiz<br />
aç›s›ndan tafl›d›klar› önem flu flekilde s›-<br />
ralanabilir;<br />
1- Emek yo¤un teknoloji ile çal›flma ve kaynak<br />
kullan›m›nda etkili olma özelli¤ine ba¤l› olarak<br />
ülke çap›nda istihdam yaratmaya ve iflsizli¤in<br />
azalt›lmas›na katk›da bulunmak,<br />
2- Talep de¤iflikliklerine ve çeflitliliklerine daha<br />
k›sa bir sürede, daha kolay bir flekilde uyum<br />
sa¤lamak,<br />
3- Büyük ölçekli iflletmelerin kulland›klar› hammadde,<br />
yard›mc› malzeme, iflletme malzemesi<br />
veya yar› mamul gibi girdileri üreterek onlar›n<br />
geliflimini tamamlama ve böylece ekonomide<br />
"yan sanayi" oluflturmak,<br />
4- Büyük ölçekli iflletmelerin üretti¤i ayn› mal ve<br />
hizmetleri üretip, onlar› rekabetçi ortama çekerek<br />
ekonomiye canl›l›k kazand›rmak,<br />
5- Esneklik ve yenilikleri teflvik etmek,<br />
6- Emek yo¤un olmalar› nedeniyle bölgesel istihdam<br />
olanaklar›n›n art›r›lmas›na önemli katk›da<br />
bulunarak küçük flehirlerden büyük flehir<br />
merkezlerine insan göçünün engellenmesine<br />
ve bölgenin kendi potansiyeli içinde kalk›nmas›na<br />
temel oluflturmak.<br />
Gelir da¤›l›m›n› olumlu yönde etkiyerek, sermayenin<br />
büyük sanayi iflletmelerinde ve az kiflinin<br />
elinde toplanmas›n› önleyerek toplumda gelirin<br />
gerek fonksiyonel gerekse bölgesel düzeyde<br />
da¤›l›m›n› olumlu yönde etkilemek.<br />
Tafl›d›klar› özellikleri itibariyle KOB‹’lerin<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’nde bulunduklar› yer ekonomik,<br />
sosyal ve stratejik aç›dan önemlidir.<br />
Do¤rudan savunma sanayiine giremeyen, ancak<br />
ana kotraktör durumundaki firmalara yan sanayi<br />
olan KOB‹’ler bu aç›dan de¤erlendirilmelidir.<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> projeleri, büyük kapsaml›<br />
projeler olmas› nedeniyle; iyi organize olmufl,<br />
büyük (güçlü) firmalar›n oluflmas›n› gerektirir.<br />
Yo¤un yat›r›mlar yap›l›r, nispeten pahal› personel<br />
istihdam edilir ve Ar-Ge harcamalar› yüksektir.<br />
Ana <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> firmalar› her seviyedeki<br />
iflleri kendileri gerçeklefltirmezler. Teknolojik<br />
olarak geliflmifl ülkelerde, uzmanl›k alanlar›na<br />
göre küçük ölçekli firmalarla yak›n temas halindedirler.<br />
Bu yüzden, kablolar, elektronik, yaz›l›m,<br />
konnektörler ve çok hassas mekanik parçalar gibi<br />
alanlarda ana <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> firmalarla çal›flan<br />
çok say›da küçük ölçekli firmalar vard›r.<br />
<strong>Savunma</strong> sanayii aç›s›ndan en önemli konulardan<br />
biri olan teknoloji gelifltirme alan›nda gelecek<br />
vaad eden pek çok genç müteflebbis<br />
önemli bir potansiyeli oluflturmaktad›r. <strong>Savunma</strong><br />
sanayiinde KOB‹’ler -mevcut potansiyelleri göz<br />
önüne al›nd›¤›nda- yeterince rol alamamaktad›rlar.<br />
Asl›nda savunma amaçl› tedarik harcamala-<br />
55
› içinde yerli sanayiinin pay› da 2005 y›l› için<br />
%25 civar›nda oldukça düflük bir seviyede iken<br />
2006 y›l›nda bu oran %37 olmas›na karfl›n<br />
savunma harcamalar›ndaki art›fl ile beraber<br />
2011 y›l› %50 hedefi dikkate al›nd›¤›nda bu<br />
potansiyelin kullan›labilmesi oldukça önemlidir.<br />
Halen savunma sanayiinde üretim yapan<br />
KOB‹’ler büyük firmalara girdi temin etmekte veya<br />
Türk Silahl› Kuvvetleri’nin çeflitli yedek parça<br />
vb. ihtiyaçlar›n› karfl›lamaktad›rlar. Bugünkü durumuyla<br />
savunma sanayiindeki taleplerin KO-<br />
B‹’ler için büyük bir cazibe teflkil etmedi¤ini söylemek<br />
yanl›fl olmayacakt›r. Bu sektörde gerek<br />
ana sanayiine girdi mamullerin gerekse Türk Silahl›<br />
Kuvvetleri’nin yedek parça ihtiyaçlar›n›n<br />
karfl›lanmas› için yap›lan al›mlarda parti büyüklüklerinin<br />
genellikle düflük olmas› ve fiyatlar›n da<br />
bu durumu telafi edici seviyede olmamas› KO-<br />
B‹’lerin bu konuya fazla ilgi duymamalar› sonucunu<br />
do¤urmaktad›r. Oysa yerli sanayi iflletmelerinin<br />
kabiliyetlerinin gelifltirilmesi kritik dönemlerde<br />
yedek parça ihtiyac›n›n yurt içinden karfl›-<br />
lanabilmesi aç›s›ndan önem arz etmektedir. Dolay›s›<br />
ile baz› ürünlerde yerli sanayinin cezbedilece¤i<br />
bir fiyat politikas› uygulanabilmelidir.<br />
<strong>Savunma</strong> ana sanayii piyasas›n› genel piyasalardan<br />
ay›ran özel durumlar› göz önüne al›nd›-<br />
¤›nda savunma sanayii için çal›flan KOB‹’lerin<br />
do¤rudan bu piyasan›n içinde yer almad›klar›<br />
düflünülebilir. <strong>Savunma</strong> ana sanayii piyasas›nda<br />
yer alabilenler ancak büyük sermayeli, teknolojik<br />
alt yap›s› yüksek ve gerekti¤inde devletin deste-<br />
¤ini de alabilen kapasitesi yüksek firmalard›r.<br />
<strong>Savunma</strong> ana sanayii için üretim yapan küçük<br />
iflletmeler ise ancak savunma yan sanayii<br />
olarak tan›mlanan piyasan›n birer parças› olabilirler.<br />
<strong>Savunma</strong> yan sanayii piyasas› Savuma<br />
ana sanayii piyasas› olarak de¤erlendirilip bu piyasalardan<br />
belirli özel flartlar beklenemez. <strong>Savunma</strong><br />
yan sanayii genel piyasa içerisinde yer<br />
alan, kurallar› buna göre çal›flan piyasalard›r.<br />
Müflterileri ayr›ca savunma ana sanayii piyasas›nda<br />
rolleri olan büyük firmalard›r. Bu çerçevede<br />
KOB‹’lerin oluflturdu¤u savunma yan sanayii<br />
piyasas› genel piyasa koflullar› alt›nda de¤erlendirilmektedir.<br />
Ülkemizde savunma ana sanayii istenilen düzeyde<br />
olmad›¤› için bu sektörde çal›flan firmalara<br />
ara mamül üreten KOB‹’lerinde tatmin edici<br />
veya beklenen düzeyde olmad›¤› görülmektedir.<br />
Bu sektörde varolan KOB‹’lerin varl›¤› müflterileri<br />
olarak gösterilen büyük sermayeli savunma<br />
ana sanayii firmalar›n›n varl›¤›na ba¤l›d›r. KO-<br />
B‹’lerin bu alanda ifl pay› alabilmeleri için bu büyük<br />
firmalar›n milli yap›da olmalar› zorunlulu¤u<br />
yoktur. Yabanc› ortakl› yüksek teknoloji sahibi<br />
<strong>Savunma</strong> ana sanayii firmalar›n›n da yurdumuzda<br />
olmas› KOB‹’lere ifl imkan› anlam›na gelmektedir.<br />
Türkiye’de faaliyet gösteren savunma ana sanayii<br />
firmalar›n›n çok olmas› KOB‹’lere verilecek<br />
ifl pay›n›n da çok olaca¤› anlam›na gelebilir. Ayr›ca<br />
tedarik modeli de bu oran› etkileyecektir.<br />
SSM kuruluflundan beri flimdiye kadar yapt›¤›<br />
projelerde genellikle teknoloji transferine dayal›<br />
yurt içinde ortak üretim modeli benimsenmifl ve<br />
sanayileflme ile ifl pay› çok ay›rtedilerek de¤erlendirilmemifltir.<br />
Ayr› bir tart›flma konusu olan<br />
“sanayileflme mi, yurt içi katk› pay› m› önemli”yi<br />
bir kenara b›rak›rsak ifl pay› için sanayileflmenin<br />
flart oldu¤undan hareketle tedarik modellerinin<br />
buna göre kurulmas› önemlidir.<br />
Sanayimize, onun en önemli lokomotifi olan<br />
KOB‹’lerimize savunma sanayiinde tatmin edici<br />
düzeyde yer verilmesini sa¤layan tedarik modeli,<br />
ulusal savunma ana sanayii firmalar›m›z›n yapaca¤›<br />
Ar-Ge çal›flmalar› ile kendi sistemlerimizi<br />
gelifltirdi¤imiz modeldir.<br />
56
Günümüz itibariyle <strong>Savunma</strong> ana sanayii firmalar›na<br />
yar› mamül üreten KOB‹’lerin büyük<br />
k›sm› metal ve kimya sanayiinde çal›flmaktad›rlar.<br />
Biliflim sektöründe faaliyet gösteren KOB‹<br />
say›s› istenilen düzeyde de¤ildir. Ancak daha<br />
önce de bahsedildi¤i gibi bu KOB‹’lerin çoklu¤u<br />
müflterisi konumundaki büyük firmalar›n varl›¤›<br />
ve bunlar›n ifl hacmiyle do¤rudan ilgilidir.<br />
Sahip olunan yerli kaynak ve imkanlar›n<br />
kullan›lmas› suretiyle Türk Silahl› Kuvvetleri’nin<br />
modernizasyonuna yönelik savunma<br />
sanayi politikas›n›n net flekilde belirlenmesi<br />
genel ekonomimiz içerisinde hat›r› say›l›r düzeyde<br />
yer bulan KOB‹’lerimizin <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde<br />
geliflimi aç›s›ndan oldukça büyük<br />
bir ad›m olacakt›r.<br />
Türkiye’deki imalat sanayiinin durumu incelendi¤inde,<br />
silah üretiminde önemli bir potansiyele<br />
sahip olmakla beraber ülkemizdeki mevcut<br />
altyap›, henüz silah üretiminin bütün alanlar› için<br />
(özellikle test imkanlar›) gerekli girdileri sa¤layabilecek<br />
yeterlilikte de¤ildir. Silah sanayinin Türkiye’de<br />
henüz yeterince geliflmemifl olmas› silah<br />
üretimini önemli ölçüde d›fl ülkelere ba¤›ml› k›lmakta<br />
ve buna ba¤l› olarak yerli katk› oran›n› belirli<br />
bir seviyenin üzerine ç›karmak mümkün olmamaktad›r.<br />
Özellikle hammadde ve yar› mamul<br />
imalat›nda Türkiye’nin büyük bir a盤› bulunmakta<br />
ve bu alanda yeni yat›r›mlara yönelecek KO-<br />
B‹’lere ihtiyaç duyulmaktad›r.<br />
Türkiye, özellikle yüksek teknoloji ürünlerinde<br />
d›fla ba¤›ml› olup, toplam d›fl al›mlar›n›n büyük<br />
bir yüzdesini bu tür girdiler oluflturmaktad›r. Modern<br />
teknolojiyi haiz yerli silah ve teçhizat üretiminin<br />
maliyet etkin biçimde gerçeklefltirilebilmesi<br />
uzun vadeli istikrarl› politikalar› gerektirmektedir.<br />
<strong>Savunma</strong> sanayiimizi gelifltirmek üzere ihtiyaç<br />
duyulan herfleyi maliyet etkinlik aranmaks›-<br />
z›n üretmek yerine, bu sistemleri gerekti¤inde<br />
üretebilecek teknolojik altyap›ya ve bilgi birikimine<br />
sahip olmaya yönelik modeller ile tedari¤e gidilmesi<br />
gerekmektedir. Bu yaklafl›m, önemli ölçüdeki<br />
kayna¤›n yurtiçinde kalmas›n› temin etmesinin<br />
yan›s›ra, beraberinde KOB‹’lere önemli,<br />
bir dizayn ve gelifltirme kabiliyeti de kazand›racakt›r.<br />
Böylelikle ekonomik olarak büyük tasarruflar<br />
söz konusu olabilir. Ayr›ca ekonominin lokomotifi<br />
konumundaki, üretim içinde pay› istenilen<br />
düzeyde olmayan KOB‹’lerin ifl imkanlar›n›n<br />
art›r›lmas› sa¤lanm›fl olacakt›r.<br />
Bak›m ve tamir faaliyetlerinin tamam› özellefltirilerek<br />
yerli savunma sanayi firmalar›na b›rak›lmal›<br />
ve böylelikle çok daha etkin ve ucuz bir tamir<br />
ve bak›m hizmeti temini mümkün k›l›nmal›-<br />
d›r. Ekonomik aç›dan da hiç hafife al›nmayacak<br />
bir katk› sözkonusu olaca¤› aç›kt›r.<br />
Yeni planlanan savunma sanayi projelerinde,<br />
her ne kadar maliyetleri art›r›c› bir unsur olsa da,<br />
hizmeti ya da ürünü temin edecek olan ana sanayi<br />
firmalar› ile birlikte o projede faaliyet gösterecek<br />
olan yan sanayi firmalar›n›n (KOB‹’lerin) da<br />
seçilmesi ve böylelikle daha teklif öncesinde,<br />
e¤er varsa, yan sanayide yap›lacak yat›r›mlar›n<br />
da proje maliyetlerinin içine sokulmas›, yan sanayinin<br />
de savunma ana sanayiine paralel olarak<br />
geliflmesine olanak tan›yacak ve böylelikle, savunma<br />
ana sanayiine göre oldukça yetersiz bir<br />
seviyede olan, Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>’ne hizmet<br />
veren yan sanayinin gelifltirilmesine yard›mc› olunacakt›r.<br />
Bunun için de mevcut olan KOB‹’lerin<br />
kabiliyetlerinin ve tesis imkanlar›n›n makro olarak<br />
tek bir kurum taraf›ndan araflt›r›larak sürekli bir<br />
iliflki ile tam bir bilgiye sahip olunmas› elzemdir.<br />
“Offset” uygulamalar› özellikle bu alanda yerli savunma<br />
sanayiine büyük katk›da bulunacakt›r.<br />
Bütün bu hedefler için ülkemizde savunma<br />
sanayii kuruluflu olarak üretim yapan savunma<br />
ana sanayimiz ile beraber çal›flan KOB‹’lerin çal›flmalar›n›n<br />
desteklenmesi için gerek finansal<br />
gerekse teknolojik olarak ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas›<br />
ve s›k›nt›lar›n›n asgariye indirilmesi gerekli<br />
olup savunma sanayiinin kendine has yap›-<br />
s› da göz önüne al›narak destekleme programlar›<br />
yap›lmal›d›r.<br />
Üniversite-Sanayi iflbirli¤i sa¤layarak üretti¤imiz<br />
beyin gücünü sanayiye aktarmam›z, bunu<br />
57
mala dönüfltürmemiz gerekmektedir. Bu kapasiteden<br />
sanayinin yararlanaca¤› mekanizmalar<br />
bulmam›z ve iflletmemiz laz›m. Üniversitelerdeki<br />
bilginin sanayiye aktar›m›n› sa¤lamal›y›z. Bunu<br />
sa¤lamak üzere yap›lan organizasyonlar›n bafl›nda<br />
teknokentler gelmektedir. Bu kapsamda<br />
teknokentlere gereken önemin verilmesi<br />
gereklidir.<br />
<strong>Savunma</strong> sanayinin özellikleri; yani yüksek<br />
teknolojili üretim, özel kalite standartlar›, yetiflmifl<br />
insan gücü, Ar-Ge faaliyetlerinin süreklili¤i,<br />
güvenlik ve gizlilik, vb. koflullar gözönünde tutuldu¤unda<br />
Milli <strong>Savunma</strong> Bakanl›¤›, <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />
Müsteflarl›¤› ve ana yüklenici firmalarla<br />
KOSGEB’in iflbirli¤i içinde çal›flmas› gerekmektedir.<br />
Milli <strong>Savunma</strong> Bakanl›¤› taraf›ndan önümüzdeki<br />
20 y›lda 150 Milyar $’l›k al›m yap›lmas›n›n<br />
beklendi¤i bu sektörde, küçük ve orta boy<br />
firmalar›n›n savunma sanayi pazar›nda yeterince<br />
pay alabilmelerini sa¤layacak iflbirli¤inin sa¤lanmas›<br />
gereklidir.<br />
Ülkemiz KOB‹'lerinin savunma sanayiinde<br />
daha etkin k›l›nabilmesi için ilgililere afla¤›daki<br />
öneriler s›ralanabilir:<br />
- <strong>Savunma</strong> sanayiinin özelliklerinin KOB‹’ler taraf›ndan<br />
alg›lanabilmesini sa¤layacak, ana<br />
sanayi ve KOB‹ aras›nda irtibat› sa¤layabilecek,<br />
(KOB‹’lerin kabiliyet ve tesis çaplar›n›<br />
çok iyi bilmesi hasebiyle) bu iflletmelere ifl verebilecek<br />
kurulufllara rehberlik hizmeti verecek<br />
KOB‹’lerle do¤rudan iliflki içerisinde bulunacak<br />
savunma sanayiinde uzman bir kuruluflun<br />
önderli¤i sayesinde savunma sanayiinde<br />
istifade edilecek iflletme say›s›n›n artmas› ve<br />
kalitelerinin yükseltilmesi sa¤lanm›fl olacakt›r.<br />
- Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›, <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />
Müsteflarl›¤›, KOSGEB, TOBB, Esnaf ve<br />
Sanatkarlar Konfederasyonu ile di¤er ilgili kamu<br />
kurum ve özel kurulufl temsilcilerinin yer<br />
ald›¤› bir Dayan›flma Birli¤i veya Konseyi<br />
oluflturulmal›d›r. Ulusal kalk›nmay› da direkt<br />
etkileyebilecek olan bu oluflumun alaca¤› kararlar,<br />
en üst düzeyde kabul görüp, uygulanmas›<br />
sa¤lanmal›d›r.<br />
- KOB‹'lere d›fl kaynak temininde, geliflmifl<br />
dünya ülkeleri boyutuna ulafl›lmal›d›r. Faaliyette<br />
olan KOB‹’ler özellikle finansal aç›dan<br />
desteklenmeli ve çeflitli vergi kolayl›klar› sa¤lanabilmelidir.<br />
Mali olanaklar›n güçlendirilmesi,<br />
Türk KOB‹’lerinin, küreselleflen dünyada<br />
rekabet boyutuna ulafl›p, ayakta kalabilmeleri<br />
için gerekli bir kofluldur. Özellikle savunma<br />
sanayiinde faaliyet göstermek isteyen iflletmeler,<br />
bu sektörün bahsedilen önemine binaen<br />
finansal olarak <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Destekleme<br />
Fonundan desteklenmelerinin mümkün<br />
olabilece¤i de¤erlendirilmektedir.<br />
- Giriflimcili¤in önündeki bürokratik engeller ortadan<br />
kald›r›lmal›d›r.<br />
- Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›, KOSGEB, Ticaret<br />
ve Sanayi Odalar›, Üniversiteler ve il baz›nda<br />
ilgili kurulufllar›n iflbirli¤i sa¤lanarak,<br />
KOB‹ yönetimlerine, “yönetim dan›flmanl›¤›,<br />
finans yönetimi, teknik bilgi aktar›m›, Ar-ge,<br />
ürün ve süreç gelifltirme, ortak üretim, pazarlama<br />
ve ihracat imkanlar›n›n gelifltirilmesi”<br />
yönünde e¤itim ve teflvikler sa¤lanmal›d›r.<br />
Ayr›ca <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤› taraf›ndan<br />
organize edilecek dönemsel olarak yap›-<br />
lacak sempozyumlar ve seminerlerle savunma<br />
sanayiine ilginin art›r›lmas› veya ilgili iflletmelerin<br />
sektörle ilgili bilgilere vak›f olmalar›<br />
sa¤lanabilir.<br />
- Özellikle son y›llarda özel sektörün de aktif<br />
kat›l›m› ile sürdürülen faaliyetler neticesinde<br />
ülkemizde savunma sanayii alan›nda teflkil<br />
edilen yeni yap›lanman›n gelifltirilerek muhafazas›nda<br />
ve bu alanda eriflilen uzmanl›k seviyesi<br />
paralelinde devlet taraf›ndan yönlendirilmesinde<br />
yarar görülmektedir.<br />
- Sektör baz›nda uzmanl›k alan› olmas› avantaj›yla<br />
kanunun koydu¤u amaca da dönük olarak<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›’n›n devlet<br />
imkanlar›n› en üst düzeyde geri dönüflümünü<br />
sa¤layacak flekilde sektörde çal›flmak isteyen<br />
58
KOB‹’lerin hizmetine sunabilece¤i planlamay›<br />
yapmas› yan›nda, bu planlamay› yapabilmesi<br />
için sektörde var olan ve olabilecek KOB‹’leri<br />
çok iyi tan›mas› gerekmektedir.<br />
- <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤› savunma<br />
sanayiinde çal›flan ana kontraktör olabilecek<br />
büyüklükteki firmalar ile bu firmalara yan sanayi<br />
olarak destek verebilecek Küçük ve Orta<br />
Boy ‹flletmeleri belli dönemlerde bir araya getirerek<br />
birbirlerini tan›malar›na imkan sa¤lanabilir.<br />
KAYNAKÇA<br />
Akgül, A.;Dünya’da <strong>Savunma</strong> Harcamalar› ve <strong>Savunma</strong><br />
Sanayilerinin Yap›s›. 1987<br />
Bostanc› E. Y, Silah ‹hracat›na Getirilen S›n›rlamalar ve Türkiye<br />
Uygulamas›. Ankara 1994<br />
Candemir H. Baturalp, Military Expenditures and Economic<br />
Performance: A Survey of Literature and the Case of Turkey.<br />
Ankara 1995<br />
Dinç M, Uluslararas› <strong>Savunma</strong> Pazar›ndaki Rekabetin Temel<br />
Unsurlar› ve Türkiye’de Yerleflik <strong>Savunma</strong> Sistemleri Üreticilerinin<br />
Uluslararas› <strong>Savunma</strong> Pazar›ndaki Rekabet Güçleri. Ankara 1995<br />
Düzyol H. S, “<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Ekipmanlar› Alt Komisyonu<br />
Raporu.” VII. Befl Y›ll›k Kalk›nma Plan›, Makina ‹malat <strong>Sanayii</strong><br />
Özel ‹htisas Komisyonu Raporu. 1996 Ankara<br />
Ercan D.A, Türk <strong>Savunma</strong> Sanayisi Politikas› ve NATO’nun<br />
<strong>Savunma</strong> Yetenekleri Giriflimi Ankara 2001<br />
Gansler Jacques S. Affording Defense. Boston 1989<br />
- <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤› taraf›ndan haz›rlanarak<br />
yay›nlanan “Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />
Ürünleri Katalo¤u” nun <strong>Savunma</strong> sektörü ile<br />
ilgili tüm birimlere (yurtiçi, yurtd›fl›) ulaflt›r›lmas›<br />
ile katalog dahili firmalar›n yayg›n flekilde<br />
tan›nmalar›na imkan tan›nabilir.<br />
- Giriflimcilere altyap› ve dan›flmanl›k hizmeti<br />
veren teknoparklar art›r›larak, tüm yurttaki KO-<br />
B‹’lerin projelerinin hayata geçirilmesine destek<br />
olunmal›d›r. Bu yolda üniversitelerle iflbirli-<br />
¤ine gidilerek, faaliyetteki teknoparklar daha<br />
ifllevsel k›l›nmal›d›r. Ar-ge hizmetlerine gerekli<br />
fonlar sa¤lanmal› ve rekabet üstünlü¤ü sa¤layan<br />
bulufllar mutlaka ödüllendirilmelidir.<br />
- Tedarik modellerinin tamam›nda muhatap firman›n<br />
yurtiçi üretime zorlanmas› düflünülürken,<br />
tedarik edilecek sistemin alt sistemlerini<br />
birer kalem olarak belirleyip gerçekci bir yaklafl›mla<br />
ülkemizde yap›labilecek olanlar›n<br />
kalem baz›nda yerlilefltirilmesi istenilebilir.<br />
Gücelio¤lu Ö, Küçük Ölçekli ‹flletmelerin KOSGEB’den<br />
Beklentileri. Ankara 1994<br />
KOSGEB, Dünyada ve Türkiye’de KOB‹ Tan›mlar› Ankara 2000<br />
Marfels C, “The Structure of The Military-Industrial<br />
Complex in the United States and its Impact on Industrial<br />
Concentration.” Kyklos 1978.<br />
Müftüo¤lu T. Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli ‹flletmeler.<br />
Ankara 1993<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›, <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nin Sorunlar›<br />
Semineri. Ankara 2001<br />
Szonyi,A.J.;Small Business Management Fundemantals, 1991,<br />
s:17<br />
WULF, H..;”Developing Countries.”The Structure of the Defence<br />
Industry: An International Survey. London. 1983<br />
Yak›c› F. ve Pilli G, “<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde Yerli Katk› ve<br />
Sanayileflme” <strong>Savunma</strong> ve Güvenlik Bülteni Ankara2001<br />
ÖNDER CANBAfi<br />
UZMAN, SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I<br />
Önder CANBAfi, 1973 y›l›nda Ankara’da do¤du. 1997 y›l›nda Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi ‹ktisat<br />
Bölümünden mezun oldu. 1998-1999 y›llar› aras›nda Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, ‹ktisat Bölümünde<br />
Tezsis Yüksek lisans program›na devam etti. (Diploma yok). 2004 y›l›nda bafllayan Hacettepe Üniversitesi, Sosyal<br />
Bilimler Enstitüsü, ‹flletme Bölümü, Muhasebe Finans alan›nda Yüksek Lisans çal›flmalar›nda Tez aflamas›ndad›r.<br />
1998 y›l›ndan buyana <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›nda görev yapmaktad›r. “KOB‹’lerin <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> ‹çindeki<br />
Yeri” konulu uzmanl›k tezi çal›flmas›n› müteakip uzman olmufltur. I. Paket Z›rhl› Muharebe Arac›, II. Paket Z›rhl› Araç,<br />
M60 Tank Modernizasyonu, projelerinde) proje grubu üyesi olarak Milli ‹mkanlarla Tank Üretimi (ALTAY) ve Leopard<br />
Tank Modernizasyonu Projelerinde Ekonomik ve ‹dari ‹fller Koordinatorü ve II. Paket Z›rhl› Araç Projesinde Proje<br />
Müdürü olarak görev yapm›flt›r.<br />
59
B‹R PROJE<br />
SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I<br />
OFFSET VE YERL‹ KATKI UYGULAMALARI<br />
B‹R EK‹P<br />
Dünya’da offset uygulamalar› ilk olarak II.<br />
Dünya Savafl›’ndan sonra Avrupa’n›n<br />
yeniden yap›lanmas› faaliyetleri s›ras›nda<br />
karfl›lafl›lan ekonomik zorluklar› aflmak üzere<br />
gündeme gelmifltir. Offset uygulamalar›,<br />
Dünya ekonomik konjonktüründeki geliflmelere<br />
paralel olarak, geliflmifl ve geliflmekte<br />
olan ülkelerde 1980’lerden itibaren<br />
tekrar güncellik kazanm›flt›r.<br />
Günümüzde offset, geliflmekte<br />
olan ülkelerin döviz darbo¤az›n› aflmak,<br />
ihracat yoluyla mevcut veya kurulacak sanayilerin<br />
kalite, standart ve verimlili¤ini yükseltmek<br />
suretiyle yurt içinde katma de¤er yaratmak<br />
ve uluslararas› pazarlarda rekabet edebilecek<br />
mal veya hizmet üretebilmek için kulland›klar› bir<br />
araç olmas›n›n yan›nda, sanayileflmifl ülkelerce<br />
de savunma sanayilerini gelifltirmede ve mevcut<br />
pazar paylar›n› art›rmada etkili bir flekilde kullan›lmaktad›r.<br />
Offset ifllemlerinin ülkemizde savunma sanayii<br />
alan›nda uygulanmas›na, 1984 y›l›nda imzalanan<br />
F-16 savafl uçaklar›n›n yurt içinde ortak<br />
üretim yoluyla tedari¤ine iliflkin anlaflma ile bafllanm›flt›r.<br />
F-16 offset anlaflmas› kapsam›nda<br />
Amerikan General Dynamics firmas› taraf›ndan<br />
taahhüt edilen offsetler Milli <strong>Savunma</strong> Bakanl›¤›<br />
taraf›ndan uygulamaya aktar›lm›fl ve takip<br />
edilmifltir.<br />
Bilahare, 1985 y›l›nda kabul edilen 3238 say›-<br />
l› kurulufl kanunu ile <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›’na<br />
(SSM) di¤er görevlerinin yan›s›ra “savunma<br />
sanayii ürünleri ihracat› ve offset ticareti<br />
konular›n› koordine etme” görevi de verilmifltir.<br />
Türkiye’de offset politikalar›n›n belirlenmesi<br />
amac›yla 21 Mart 1990 tarihinde Hazine ve D›fl<br />
Ticaret Müsteflarl›¤›’nda yap›lan toplant› sonucunda,<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤› koordinatörlü¤ünde<br />
bir Offset Özel ‹htisas Komisyonu kurulmas›<br />
karar› al›nm›flt›r.<br />
SSM’nin koordinasyonunda ilgili kurulufllar›n<br />
(MSB, DPT, HDTM, TOBB ve ‹GEME) temsilcilerinden<br />
oluflan Özel ‹htisas Komisyonu’nun çal›flmalar›<br />
sonucunda haz›rlanan Komisyon Ra-<br />
60
poru’nda, SSM’nin kurulufl kanununda yer alan<br />
amaçlar do¤rultusunda, öncelikle savunma sanayiinin<br />
gelifltirilmesini hedef alan ve özel uygulama<br />
esaslar›n› aç›klayan ayr› bir elkitab› yay›mlanmas›n›n<br />
uygun olaca¤› belirtilmifltir.<br />
Yap›lan çal›flmalar neticesinde, offset uygulamalar›na<br />
aç›kl›k kazand›r›lmas› ve de¤erlendirme<br />
usüllerinin belirlenmesi amac›yla, konu ile ilgili<br />
uygulamalar› sistematik bir çerçeveye oturtan<br />
ilk rehber doküman olma özelli¤ini haiz<br />
“SSM Offset Uygulama Elkitab›” haz›rlanm›fl ve<br />
Temmuz 1991 tarihinde yay›mlanm›flt›r.<br />
Bu çal›flmalara paralel olarak, SSM taraf›ndan<br />
yürütülmekte olan projeler çerçevesinde<br />
sürdürülen offset faaliyetlerinin takip edilmesi<br />
amac›yla Haziran 1991 tarihinde SSM bünyesinde<br />
Offset fiube Müdürlü¤ü ihdas edilmifltir.<br />
11 Temmuz 2005 tarih ve 2005/10 say›l› Genelge<br />
ile Offset fiube Müdürlü¤ü’nün ad› “Offset<br />
ve Yerli <strong>Sanayii</strong> Koordinasyon fiube Müdürlü¤ü”<br />
olarak de¤ifltirilmifltir. Bilahare, 19 Ocak 2007 tarih<br />
ve 2007/4 say›l› Genelge ile “Offset ve Yerli<br />
Katk› fiube Müdürlü¤ü” ad›n› alm›flt›r.<br />
Offset ve Yerli Katk› fiube Müdürlü¤ü’nün görevleri;<br />
- <strong>Savunma</strong> projeleri çerçevesinde sürdürülen<br />
offset faaliyetlerini koordine etmek,<br />
- SSM bünyesinde yürütülen projelerin Teklife<br />
Ça¤r› Dosyalar› (TÇD) içerisinde offset<br />
ile ilgili bölümü haz›rlamak,<br />
- Müsteflarl›¤›m›za sunulan offset tekliflerini<br />
de¤erlendirmek, offset yükümlüsü firmalarla<br />
offset sözleflmelerini müzakere etmek<br />
ve imzalamak,<br />
- Offset uygulamalar›n› takip etmek ve yeni<br />
offset politikalar› oluflturulmas› yönünde<br />
faaliyet göstermek,<br />
- 14 fiubat 2007 tarihinden itibaren TÇD’si<br />
yay›mlanan projelerin ihale/TÇD aflamas›nda<br />
yerli katk›ya (sanayi kat›l›m›) iliflkin<br />
bölümlerini haz›rlamak, de¤erlendirme<br />
aflamas›nda ilgili bölümlere iliflkin teklifleri<br />
de¤erlendirmek, sözleflme müzakerelerini<br />
yapmak, yerli katk› / sanayileflme maddelerini<br />
görüflmek ve yerli katk› taahhütlerini<br />
takip etmek,<br />
- Offset konusunda ilgili yay›nlar› izlemek,<br />
yurt içi / yurt d›fl› seminer ve toplant›lara<br />
kat›lmakt›r.<br />
Offset uygulamalar›n›n amac› ülkelerin ekonomi<br />
politikalar›na ve geliflmifllik düzeylerine<br />
ba¤l› olarak de¤ifliklik göstermektedir. <strong>Savunma</strong><br />
<strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›’n›n sanayi kat›l›m› / offset<br />
uygulamalar›ndaki amac›;<br />
- Yurt içi savunma sanayiini gelifltirmek,<br />
- <strong>Savunma</strong> tedarik projelerine yerli firmalar›n<br />
kat›l›m›n› art›rmak,<br />
- <strong>Savunma</strong> sanayii ihracat›n› art›rmak,<br />
- Teknolojik altyap›n›n modernizasyonuna<br />
katk› sa¤lamak,<br />
- Askeri ve sivil üretim aras›nda geçifl esnekli¤i<br />
sa¤lamak,<br />
- Yerli – yabanc› flirket entegrasyonuna imkan<br />
sa¤lamakt›r.<br />
Yukar›da belirtilen amaçlar do¤rultusunda,<br />
SSM’nin kuruluflundan bugüne kadar imzalanan<br />
offset anlaflmas› say›s› 77’ye ulaflm›flt›r. Bunlardan<br />
22 adedi baflar›yla tamamlanm›fl olup, 55<br />
adet anlaflma devam etmektedir. ‹mzalanan offset<br />
anlaflmalar› kapsam›nda 3.9 milyar ABD Dolar›<br />
do¤rudan offset, 3.1 milyar ABD Dolar› dolayl›<br />
offset olmak üzere toplam 7 milyar ABD Dolar›<br />
tutar›nda offset taahhüdü al›nm›flt›r.<br />
61
m›ndan ç›karmak, proje kapsam›nda gerçeklefltirilecek<br />
yerli katk›y› offset olarak de¤erlendirmek,<br />
offset uygulamalar›nda karfl›lafl›lan sorunlara<br />
çözümler getirmek, SSM stratejik plan› do¤rultusunda<br />
TSK ihtiyaçlar›n›n yurt içinden karfl›-<br />
lanma oran›n› art›rmak ve savunma ihracat›na<br />
katk›da bulunmak üzere 14 fiubat 2007 tarihinde<br />
Sanayi Kat›l›m› / Offset (SK/O) Uygulamalar›<br />
Yönergesi yay›mlanm›flt›r.<br />
Tablo-1 : 31 Aralık 2007 itibarıyla vadesi gelen offset<br />
taahhüt ve gerçekleşme durumu<br />
‹mzalanan offset anlaflmalar›nda firmalar›n<br />
offset taahhütleri y›llara sari olarak verildi¤inden<br />
31 Aral›k 2007 tarihi itibar›yla vadesi gelen toplam<br />
offset taahhüt miktar› 3.11 milyar ABD Dolar›<br />
olup, bu taahhüdün 1.29 milyar ABD Dolar›<br />
do¤rudan offset, 1.82 milyar ABD Dolar› dolayl›<br />
offsettir. Ayn› tarih itibar›yla do¤rudan offsette<br />
1.35 milyar ABD Dolar›, dolayl› offsette 2.12 milyar<br />
ABD Dolar› olmak üzere toplam 3.47 milyar<br />
ABD Dolar› tutar›nda gerçekleflme sa¤lanm›flt›r.<br />
Gerçekleflme oranlar›, do¤rudan offsette % 105<br />
ve dolayl› offsette % 116 olmufltur (Tablo-1)<br />
Müsteflarl›¤›m›z taraf›ndan yay›mlanan ve<br />
offset uygulamalar›na iliflkin usül ve esaslar› belirleyen<br />
1991 Offset Uygulama Elkitab›, 2000<br />
Offset Uygulamalar› Direktifi ve 2003 Offset Uygulamalar›<br />
Yönergesi’nin ard›ndan, offset uygulamalar›nda<br />
savunma alan›na a¤›rl›k vermek, di-<br />
¤er sanayi (sivil) ürün ihracat›n› offset kapsa-<br />
SK/O Uygulamalar› Yönergesi ile önemli de-<br />
¤ifliklikler yap›lm›flt›r. Bu de¤iflikliklerden baz›lar›<br />
afla¤›daki gibidir;<br />
- SK/O, “<strong>Savunma</strong> projeleri kapsam›nda,<br />
yerli sanayi firmalar›n›n imkan ve kabiliyetlerinin<br />
kullan›lmas›, ihracat yoluyla firmalar›n<br />
uluslararas› rekabet güçlerinin art›r›lmas›<br />
ve teknolojik iflbirli¤i, yat›r›m ve Ar-<br />
Ge imkanlar› sa¤lanmas› amac›yla gerçeklefltirilen<br />
faaliyetlerdir” fleklinde yeniden<br />
tan›mlanm›flt›r.<br />
- SK/O kategorileri; A) Tedarik Sözleflmesi<br />
kapsam›nda Türk sanayine verilen ifller<br />
(yerli katk›), B) <strong>Savunma</strong>, havac›l›k ve<br />
uzay sanayi ürün/hizmetlerinin ihracat›, C)<br />
<strong>Savunma</strong>, havac›l›k ve uzay sanayi ve/veya<br />
di¤er yüksek teknoloji gerektiren alanlarda;<br />
teknolojik iflbirli¤i, yeni ve/veya tevsi<br />
yat›r›m, Ar-Ge faaliyetleri olarak belirlenmifl,<br />
di¤er sanayi ürün ve hizmet ihracat›<br />
offset kapsam›ndan ç›kar›lm›flt›r.<br />
- Asgari SK/O bedeli, Tedarik Sözleflmesi<br />
bedeli 10 milyon ABD Dolar› ve üzerindeki<br />
projeler için geçerli olmak üzere yeniden<br />
belirlenmifltir.<br />
- Yerine getirilmeyen taahhütler için uygulanacak<br />
ceza oran› ve yükümlü firmalardan<br />
al›nacak banka teminat mektubu oran›<br />
%10’dan %6’ya çekilmifltir.<br />
- Teknoloji transferinde, offsetten yararlanan<br />
firma/kurum’dan talep edilen %30-50<br />
geri ödeme flart› de¤ifltirilerek, teknolojik<br />
iflbirli¤i ve yat›r›m türü SK/O’larda ihracat<br />
garantisi istenmesi hükmü getirilmifltir.<br />
- ‹hracat, teknolojik iflbirli¤i, yat›r›m ve<br />
62
Ar-Ge alanlar›nda gerçeklefltirilecek offsetlerde<br />
teflvik amac›yla uygulanan katsay›lar<br />
de¤ifltirilerek, KOB‹’lerden yap›lacak<br />
ihracatta, özgün tasar›m ürünlerinin ve yeni<br />
ürünlerin ihracat›nda mevcut katsay›ya<br />
1 (bir) eklenece¤i belirtilmifltir.<br />
<strong>Savunma</strong> projeleri kapsam›nda, 2007<br />
SK/O Uygulamalar› Yönergesi’ne göre gerçeklefltirilecek<br />
yerli katk› offset olarak de¤erlendirildi¤inden,<br />
yerli sanayi firmalar› Ana<br />
Yüklenici firma ile irtibata geçerek projelere<br />
kat›l›m sa¤layabilir, offset yükümlüsü firmalarla<br />
irtibata geçerek ihracat imkan›ndan yararlanabilirler.<br />
Müsteflarl›¤›m›za karfl› offset yükümlülü¤ü<br />
bulunan firma isimleri ile ait oldu¤u<br />
projeler Tablo- 2’de yer almakta olup, firmalar›n<br />
irtibat noktalar›na www.ssm.gov.tr adresinden<br />
ulafl›lmaktad›r.<br />
‹mzalanan offset anlaflmalar› kapsam›nda yerine<br />
getirilen ve devam eden yükümlülükler çerçevesinde<br />
birçok baflar›l› offset uygulamas› bulunmaktad›r.<br />
Bunlardan baz› örnekler afla¤›dad›r;<br />
- Z›rhl› Muharebe Arac› (ZMA) Top/Taret<br />
(Dragar) Offset Sözleflmesi kapsam›nda,<br />
MKEK’n›n 20 mm fiflek üretim hatt› modernize<br />
edilmifltir.<br />
- ZMA Gündüz ve Gece Termal Görüfl Sistemleri<br />
(DNTSS) Offset Sözleflmesi kapsam›nda,<br />
Aselsan’dan Malezya’ya DNTSS<br />
ihracat› gerçeklefltirilmifltir.<br />
- I.Paket ZMA Offset Sözleflmesi kapsam›nda,<br />
Birleflik Arap Emirlikleri ile Malezya’ya<br />
z›rhl› muharebe araçlar›, aksam ve yedek<br />
parça ihracat› gerçeklefltirilmifltir.<br />
- II.Paket F-16 Motor ve CT7 Motor Offset<br />
Sözleflmeleri kapsam›nda TEI firmas›, 500<br />
adedin üzerinde çeflitli uçak motor parçalar›n›n<br />
tek kaynak üreticisi konumuna gelmifltir<br />
ve halen önemli miktarda ihracat<br />
gerçeklefltirmektedir.<br />
- Genel Maksat Helikopter Offset Sözleflmesi<br />
kapsam›nda, Milsoft firmas› taraf›ndan<br />
Sea-Hawk S-92 ve S-76 Helikopterleri<br />
için yaz›l›m gelifltirme ve ihracat› gerçeklefltirilmifltir.<br />
Sikorsky firmas› ile Alp Havac›l›k<br />
ortakl›¤›nda çeflitli helikopter parçalar›n›n<br />
üretimi ve ihracat› gerçeklefltirilmektedir.<br />
Ayn› sözleflme kapsam›nda TAI firmas›<br />
taraf›ndan UH-60M, MH-60R ve MH-<br />
60S helikopterlerinin kuyruk k›sm› parçalar›n›n<br />
ihracat› gerçeklefltirilmektedir.<br />
- KMS Lançer Offset Sözleflmesi kapsam›nda,<br />
Bar›fl Elektronik firmas›ndan yüksek<br />
bas›nçl› so¤utma tüpleri ihracat› gerçeklefltirilmifltir.<br />
- ATACMS Offset Sözleflmesi kapsam›nda,<br />
Kalekal›p firmas› lançer parçalar› üretiminde<br />
öncelikli tedarikçi olmufltur.<br />
- Bar›fl Kartal› (H‹K) Offset Sözleflmesi kapsam›nda<br />
TAI ve Kalekal›p firmalar›na,<br />
Boeing 737-747-767-777 uçaklar›n›n gövde<br />
ve kanat parçalar›n›n üretimi ifli verilmifltir.<br />
- Meltem-3 Offset Sözleflmesi kapsam›nda<br />
TAI’ye, Boeing 787 uça¤›n›n baz› parçalar›n›n<br />
üretimi ifli verilmifltir.<br />
Halihaz›rda fiube Müdürlü¤ümüz taraf›ndan<br />
offset sözleflme müzakereleri sürdürülen projeler<br />
afla¤›dad›r;<br />
- ATAK (AGUSTA Westland)<br />
- M‹LL‹ TANK (ROTEM-Güney Kore)<br />
- AFSUDES (KONGSBERG-Norveç)<br />
- PO IV MOTOR ALIMI (GE-ABD)<br />
-M‹LGEM SAVAfi S‹ST. TEDAR‹⁄‹<br />
(RAMSYS-Almanya)<br />
- JANDARMA HEL‹KOPTER MODERN‹ZAS-<br />
YON (Aselsan)<br />
- ‹LAVE PENGUIN TEDAR‹K PROJES‹<br />
(KONGSBERG-Norveç)<br />
63
Tablo - 2<br />
OFFSET YÜKÜMLÜSÜ F‹RMALAR<br />
Firma Ad› : Proje Ad› :<br />
FNNS <strong>Savunma</strong> Sistemleri A.fi .............................. Z›rhl› Muharebe Arac› (ZMA)<br />
Raytheon Company ............................................... ZMA Gece Görüfl Sistemleri<br />
EADS CASA ..........................................................Hafif Nakliye Uça¤› (HNU)<br />
General Electric...................................................... II.Pk. F-16 Motor<br />
Sikorsky Int. Op. Inc................................................Gen.Mak.Helik. (Black Hawk)<br />
Agusta Westland ....................................................Sahil Güvenlik Helikopteri (Mart›-I)<br />
Ayd›n Yaz›l›m ve Elektronik San.A.fi. ....................C3 Komuta-Kontrol-Muhabere<br />
Eurocopter Int. ........................................................I. Pk. Cougar Helikopter<br />
Eurocopter Int.. ......................................................II. Pk. Cougar Helikopter<br />
Israel Aircraft Ind.(IAI) ... ........................................F-5 Modernizasyon<br />
Abeking&Rasmussen..............................................May›n Avlama Gemisi<br />
Thales Underwater Systems...................................May›n Avlama Gemisi Sonar<br />
Astrium.................................................................. ..X-Band Uydu Haberleflme Sis.<br />
MTU Friedrichshafen GmbH ..................................90 Tonluk Sahil Güvenlik Botu<br />
EADS / Linos Photonics / Proxitronic ....................Füze ‹kaz Sis. (MWS-TU)<br />
Israel Military Industries (IMI)..................................Karfl› Ted.F›r.Sis.Mühimmat›(CFD/CMDS)<br />
Thales Airborne Systems........................................Deniz Karakol Uça¤› ( Meltem-II)<br />
Boeing ....................................................................H‹K (Bar›fl Kartal›)<br />
ELTA Systems Ltd. ................................................H‹K ESM<br />
BAE Systems ..........................................................SPEWS II Elektronik Harp<br />
IMI / Renk AG / MTU Friedrichshafen ....................M-60 Tank Modernizasyonu<br />
Elbit System Ltd. ....................................................Yarasa<br />
IUP ..........................................................................‹nsans›z Hava Arac›<br />
EADS LFK ..............................................................Stinger<br />
ALENIA Aeronautica ..............................................Deniz Karakol Uça¤› (Meltem-III)<br />
Agusta Westland ....................................................‹lave Sahil Güvenlik Helikopteri (Mart›-II)<br />
Thales Nederland B.V ............................................Uzun Ufuk<br />
MTU Friedrichshafen GmbH ..................................SAR-35 Bot Modernizasyonu<br />
Oerlikon Contraves ................................................Elektr.Harp ve Test E¤. Sahas› (EHTES)<br />
Dearsan / Oto Melara / MTU Friedrichshafen ........Yeni Tip Karakol Botu<br />
Kore Aerospace Industries (KAI) ............................Temel E¤itim Uça¤›<br />
MTU Friedrichshafen GmbH ..................................M‹LGEM Ana Tahrik Sistemi Tedarik<br />
Thales Nederland B.V. / RAM System ..................M‹LGEM Savafl Sistemi Tedarik<br />
Fincantieri /RMK Marine / Aselsan / Thales ..........Sah.Güv.Ara.Kur.Gemi Ted.ve Enteg.<br />
TAI ..........................................................................ARI “T-38 Avy.Modernizasyonu”<br />
64
OFFSET VE YERL‹ KATKI fiUBES‹<br />
Daire Baflkan›<br />
Nuran ‹NC‹<br />
Uzman<br />
Bar›fl GÜNEfi<br />
fiube Müdürü<br />
Göknur P‹LL‹<br />
Uzman<br />
Hüseyin KILIÇ<br />
Uzman<br />
Atilla GÜÇLÜ<br />
Uzman Yrd.<br />
Güzin ODUNCUO⁄LU<br />
Uzman<br />
Can ATUK<br />
Uzman Yrd.<br />
Türkan COfiKUN<br />
Uzman<br />
Hüseyin AVfiAR<br />
Proje Asistan›<br />
Gül EZER<br />
65
KATAR RESM‹ Z‹YARET‹ (22-24 Ocak <strong>2008</strong>)<br />
Uluslararas› kalite standartlar›nda üretilen<br />
Türk savunma sanayii ürünlerinin devlet<br />
deste¤inde pazarlanmas›/tan›t›lmas›, ihracat›-<br />
n›n art›r›lmas› ve muhtemel ikili iflbirli¤i imkanlar›n›n<br />
araflt›r›lmas›/gelifltirilmesi maksad›yla,<br />
Müsteflar›m›z›n da kat›ld›¤› Milli <strong>Savunma</strong> Bakan›<br />
Say›n M.Vecdi GÖNÜL baflkanl›¤›nda bir heyet,<br />
21-24 Ocak <strong>2008</strong> tarihleri aras›nda<br />
Katar’a resmi bir ziyaret gerçeklefltirmifltir.<br />
Söz konusu ziyarette, üst düzey Katarl› yetkililer ile yap›lan ikili resmi görüflmelerde savunma<br />
sanayii alan›nda muhtemel iflbirli¤i konular› ele alnm›flt›r.<br />
GÖRÜNTÜ ANAL‹Z‹ VE OTOMAT‹K HEDEF TANIMA<br />
S‹STEM‹ PROJES‹ (GAOHTS) (28 Ocak <strong>2008</strong>)<br />
Türk Silahl› Kuvvetleri’nin görüntü kaynaklar›<br />
olan uydu, insans›z hava arac›<br />
(‹HA) ve keflif uçaklar› üzerinde bulunan alg›lay›c›lar›ndan<br />
temin edilen optik, elektrooptik,<br />
infrared, lorop ve SAR/SLAR sensör<br />
verilerin kullan›larak hedef kategorilerinin<br />
tespit, teflhis ve tan›nmas› amac›yla yürütülen<br />
Görüntü Analizi ve Otomatik Hedef<br />
Tan›ma Sistemi (GAOHTS) Projesi<br />
Protokolü, Havelsan ‹fl Ortakl›¤› (Havelsan,<br />
Aselsan, ODTÜ ve SDT) ile 28 Ocak<br />
<strong>2008</strong> tarihinde imzalanm›flt›r.<br />
66
BAfiKENT GRUBU ÖDÜL TÖREN‹ (29 Ocak <strong>2008</strong>)<br />
“Y›l›n Müsteflar›” seçilen Müsteflar›m›za ödülü<br />
babas› ‹çiflleri Eski Bakan› Sn. Cahit BAYAR<br />
taraf›ndan verildi ve bu ilginç an, izleyenlerin<br />
yo¤un alk›fllar› ile karfl›land›. Müsteflar›m›z›n,<br />
yapt›¤› teflekkür konuflmas›nda ödülü<br />
“TSK’n›n modernizasyonu ve <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nin<br />
gelifltirilmesi için büyük bir özveri ile çal›flan<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤› personeli<br />
ad›na ald›¤›n›” belirtti¤i tören, kokteyl ile sona<br />
erdi.<br />
Ülkemizin önde gelen sivil toplum örgütlerinden<br />
Baflkent Grubu’nun düzenledi¤i<br />
2007 y›l› “Cumhuriyetin 84. Y›l› Alt›n Adamlar›”<br />
ödül töreni, 29 Ocak <strong>2008</strong> günü Ankara<br />
Etap Alt›nel Oteli’nde düzenlenen bir törenle<br />
gerçeklefltirildi.<br />
Aralar›nda, 9ncu Cumhurbaflkan› Sn. Süleyman<br />
DEM‹REL’in de bulundu¤u çok say›da eski<br />
ve yeni parlementer, bas›n, ifl ve sanat dünyas›ndan<br />
seçkin kiflilerin bulundu¤u törende<br />
67
TÜRK S‹LAHLI KUVVETLER‹ (TSK) B‹LG‹ S‹STEM‹<br />
PROJES‹ (31 Ocak <strong>2008</strong>)<br />
Müsteflarl›¤›m›zca yürütülen TSK Bilgi<br />
Sistemi (TBS) projesi kapsam›ndaki<br />
yaz›l›m gelifltirme ve tedarik faliyetleri baflar›yla<br />
tamamlanm›fl olup, projenin teslimat›,<br />
Müsteflarl›¤›m›zca düzenlenen ve<br />
Milli <strong>Savunma</strong> Bakan› Sn. M. Vecdi<br />
GÖNÜL’ün de teflrif etti¤i bir törenle<br />
gerçeklefltirilmifltir.<br />
Müsteflarl›¤›m›z›n ülkemiz savunma sanayiinin<br />
milli imkanlarla gelifltirilmesi hedeflerine<br />
uygun olarak tasarlanarak gelifltirilmifl<br />
bu proje ile, Genelkurmay karargah birimlerinin<br />
fonksiyonel alanlar›n› destekleyecek<br />
modüller gelifltirilmifl, Kuvvet Komutanl›klar›<br />
ile entegrasyonu, bilgi portal› ve di¤er<br />
yaz›l›m bileflenlerinin kurulumlar› sa¤lanm›flt›r.<br />
68
ASKER‹ GEM‹ PROJELER‹NE SANAY‹N‹N<br />
ENTEGRASYONU ENDÜSTR‹ GÜNÜ (01 fiubat <strong>2008</strong>)<br />
Müsteflarl›¤›m›z taraf›ndan askeri<br />
gemi infla sanayinin gelifltirilmesine<br />
yönelik olarak yürütülen çal›flmalar<br />
kapsam›nda Milli <strong>Savunma</strong><br />
Bakan›m›z Sn. M.Vecdi GÖNÜL ile<br />
birlikte Deniz Kuvvetleri Komutanl›¤›<br />
ve Sahil Güvenlik Komutanl›¤› temsilcileri<br />
de dahil olmak üzere üst düzey<br />
askeri ve sivil bürokratlar ve<br />
300’ü aflk›n firma temsilcisinin kat›l›-<br />
m› ile 01 fiubat <strong>2008</strong> tarihinde ‹stanbul’da<br />
“Askeri Gemi Projelerine Sanayinin<br />
Entegrasyonu Endüstri Günü”<br />
düzenlenmifltir.<br />
‹htiyaç makam›, tedarik makam›, sanayi,<br />
üniversite ve araflt›rma kurumlar› aras›ndaki<br />
iflbirli¤i ve koordinasyonun art›r›lmas› aç›s›ndan<br />
uygun bir platform sa¤layan Endüstri<br />
Günü’nde; Müsteflarl›¤›m›z projelerinde ana<br />
ve alt yüklenici olarak görev alan firmalar›-<br />
m›z›n kazan›m, tecrübe, gelece¤e yönelik<br />
planlama ve beklentileri kat›l›mc›lar ile paylafl›lm›fl,<br />
donanmam›z›n ihtiyac› gemilerin dizayn›n›n<br />
yerli olmas›, inflas›n›n yurt içinde<br />
yap›lmas› ve gemilerde yer alan kritik sistemler<br />
de dahil olmak üzere gemi infla ve<br />
donat›m malzemelerinin azami ölçüde yurt<br />
içinden karfl›lanmas›na yönelik olarak gerçeklefltirilen<br />
ve gerçeklefltirilecek faaliyetler<br />
hakk›nda gemi infla ve gemi infla yan sanayi<br />
bilgilendirilmifl ve önümüzdeki 15-20 y›ll›k<br />
dönemde tedarik edilecek askeri gemiler de<br />
dikkate al›narak oluflturulan “Gemi Ürün K›-<br />
r›l›m›” aç›klanm›flt›r.<br />
Askeri gemi infla yan sanayinin gelifltirilmesine<br />
yönelik çal›flmalar›n ikinci aflamas›nda,<br />
“Gemi Ürün K›r›l›m›”nda yer alan sistem ve<br />
malzemelerin yurt içinde üretiminin “yap›labilir”<br />
olarak de¤erlendirebilmesi ve firmalar›m›z›n<br />
gelece¤e yönelik sa¤l›kl› planlamalar<br />
yapabilmesi için “Gemi Ürün K›r›l›-<br />
m›”nda yer sistem ve malzemelere iliflkin<br />
tedarik zamanlar› ve miktarlar› sanayi ile<br />
paylafl›lacakt›r. Bu kapsamda, Müsteflarl›-<br />
¤›m›zda çeflitli çal›fltaylar düzenlenecektir.<br />
Çal›fltaylar›n konular›, Endüstri Günü sonras›nda<br />
çal›fltaylara kat›l›m sa¤lamaya istekli<br />
firmalar›n say›s› ve faaliyet alanlar›n›n<br />
de¤erlendirilmesi ile kesinlefltirilecektir.<br />
69
NATO SANAY‹‹ B‹LG‹LEND‹RME GÜNÜ (12 fiubat <strong>2008</strong>)<br />
D<br />
›fliflleri Bakanl›¤›’nda NATO ihale süreçleri<br />
hakk›nda sanayicilerin bilgilendirilmesi<br />
amac›yla 12 fiubat <strong>2008</strong> tarihinde bir<br />
endüstri günü düzenlenmifltir. Toplant›da<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflar› Say›n Murad<br />
BAYAR, D›fliflleri Bakanl›¤› Müsteflar› Say›n<br />
Ertu¤rul APAKAN ve Milli <strong>Savunma</strong> Bakanl›¤›<br />
Müsteflar Yard›mc›s› Tümgeneral Beyaz›t<br />
KARATAfi birer aç›l›fl konuflmas› yapm›fllar<br />
ve NATO NC3A ve NAMSA’da görevli Türk<br />
personel, ilgili kurumlar›n çal›flmalar›na ve<br />
ihale süreçlerine iliflkin bilgi vermifllerdir.<br />
Müsteflar›m›z Say›n Murad BAYAR, aç›l›fl<br />
konuflmas›nda NATO’nun de¤iflen tehdit ortam›nda<br />
flekillenen yeni stratejilerinin ülkemiz<br />
sanayine önemli ifl f›rsatlar› sundu¤unun<br />
alt›n› çizerek, firmalar›m›z›n NATO ihalelerine<br />
bafllang›ç aflamas›ndan itibaren ilgi göstermelerinin<br />
ve birbirleriyle ve NATO üyesi<br />
ülke firmalar›yla iflbirli¤i al›flkanl›¤› kazanmalar›n›n<br />
önemine dikkat çekmifllerdir.<br />
SSM - ASO TOPLANTISI (13 fiubat <strong>2008</strong>)<br />
Ana yüklenici firmalar›m›z ile <strong>Savunma</strong><br />
<strong>Sanayii</strong> alan›nda görev alabilecek, ASO<br />
üyesi firmalar›n bir araya getirilerek <strong>Savunma</strong><br />
<strong>Sanayii</strong> alan›nda karfl›l›kl› iflbirli¤inin gelifltirilmesi<br />
amac›yla, 13 fiubat <strong>2008</strong> tarihinde,<br />
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi’nde<br />
Say›n Müsteflar›m›z ve ASO Yönetim<br />
Kurulu Baflkan›n›n kat›ld›¤›, bir çal›flma toplant›s›<br />
gerçeklefltirilmifl olup; Sözkonusu toplant›da<br />
Müsteflarl›¤›m›z›n yan› s›ra savunma<br />
sanayimizin önde gelen kurulufllar›n›n da ifltiraki<br />
ve yürüttükleri savunma projeleri<br />
kapsam›nda do¤rudan veya alt yüklenicileri<br />
arac›l›¤›yla Türk <strong>Sanayii</strong>ne açt›klar› ya da yak›n<br />
bir gelecekte açmay› öngördükleri ifl<br />
paketlerinin içeri¤i ve teknolojik beklentiler<br />
konusunda kat›l›mc›, sanayici ve ifl adamlar›-<br />
na bilgi verilmifltir.<br />
70
DEN‹Z KUVVETLER‹ KOMUTANI VE DEN‹Z<br />
KUVVETLER‹ KURMAY BAfiKANI'NIN Z‹YARET‹<br />
(22 fiubat <strong>2008</strong>)<br />
Deniz Kuvvetleri Komutan› Oramiral Metin ATAÇ ve Deniz Kuvvetleri Kurmay Baflkan›<br />
Koramiral Emin Murat B‹LGEL, Say›n Müsteflar›m›za nezaket ziyaretinde bulunmufllard›r.<br />
PAK‹STAN DEN‹Z KUVVETLER‹ KURMAY BAfiKANI<br />
KORA. ASAF HUMAYUN'UN Z‹YARET‹<br />
(26 fiubat <strong>2008</strong>)<br />
P<br />
akistan Deniz Kuvvetleri<br />
Kurmay Baflkan›<br />
Kora. Asaf HUMAYUN<br />
ve beraberindeki heyet<br />
Müsteflarl›¤›m›z› ziyaret etmifl,<br />
heyete bir brifing verilerek<br />
karfl›l›kl› görüfl al›flveriflinde<br />
bulunulmufltur.<br />
71
CEZAY‹R RESM‹ Z‹YARET‹ (04-06 Mart <strong>2008</strong>)<br />
Türk savunma sanayii ürün ve hizmetlerinin ihracat› ve ikili savunma sanayii iflbirli¤inin<br />
gelifltirilmesine yönelik stratejilerimiz do¤rultusunda, Milli <strong>Savunma</strong> Bakan› Say›n M.<br />
Vecdi GÖNÜL baflkanl›¤›nda, <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflar› Say›n Murad BAYAR refakatinde,<br />
sektör üst düzey temsilcilerinin de kat›l›m› ile Cezayir’e resmi bir ziyaret gerçeklefltirilmifltir.<br />
Haziran 2007 tarihinde yap›lan ilk ziyaretin devam› niteli¤inde gerçekleflen bu ziyarette,<br />
önemli projelerde her iki ülke makamlar› nezdinde yak›nlaflma sa¤lanm›fl ve baz› ad›mlar›n<br />
at›lmas›na yönelik mutabakata var›lm›flt›r.<br />
M‹LL‹ SONAR DEN‹Z B‹R‹MLER‹ ÜRET‹M VE<br />
ENTEGRASYONU PROJES‹ VE SUALTI AKUST‹K<br />
LABORATUVARI AÇILIfi TÖREN‹ 8 MART 2006<br />
( 14 Mart <strong>2008</strong>)<br />
SSM taraf›ndan yürütülmekte olan M‹L-<br />
GEM Projesi kapsam›nda 2005 y›l›nda<br />
Sözleflmesi imzalanan Milli Sonar Deniz Birimleri<br />
Üretim ve Entegrasyonu Projesi’nde<br />
çal›flmalara 8 A¤ustos 2006 tarihinde bafllanm›flt›r.<br />
• Proje kapsam›nda gelifltirilecek olan Milli<br />
Sonar Sistemi’nin, tasar›mdan üretime kadar<br />
Türkiye’de ilk defa gerçeklefltirilecek<br />
olan prototip M‹LGEM gemisine enstelasyonu<br />
ve entegrasyonu hedeflenmektedir.<br />
• Bu kapsamda Milli Sonar Sistemi’nin deniz<br />
birimleri TÜB‹TAK-MAM, gemi içi birimleri<br />
ise Dz.K.K.l›¤›-ARMERKOM taraf›ndan<br />
gelifltirilmektedir.<br />
• Gelifltirilmekte olan prototipin sualt› akustik<br />
testlerinin Sualt› Akustik Laboratuvar›<br />
(SAL)’nda yap›lmas› projenin hedefleri aras›ndad›r.<br />
Proje’nin baflar›yla tamamlanmas› ile Türki-<br />
72
ye’de ilk kez milli bir sonar<br />
sisteminin gelifltirilmesi ve<br />
milli sonar sistemi prototipin<br />
seri üretimine geçilmesi<br />
ile (8+4) adet M‹LGEM gemisinde<br />
kullan›lmas› söz konusu<br />
olacakt›r. Ayr›ca ülkemizde<br />
sualt› akustik ölçümlerinin<br />
yap›lmas›na imkan<br />
sa¤layacak bir laboratuvar<br />
kazand›r›lm›fl olacakt›r. Deniz<br />
Kuvvetleri Komutanl›¤›-<br />
m›z›n bu alandaki ihtiyaçlar›<br />
30 y›l süresince TÜB‹TAK<br />
taraf›ndan ücretsiz olarak<br />
karfl›lanacak olup, SAL’›n<br />
iflletme sorumlulu¤u TÜB‹TAK’a ait olacakt›r.<br />
Elde edilecek bu altyap›n›n halihaz›rda Müsteflarl›¤›m›z<br />
taraf›ndan haz›rl›k çal›flmalar› sürdürülen<br />
birçok Ar-Ge ve ana sistem projesi<br />
kapsam›nda kullan›lmas› planlanmaktad›r.<br />
Örne¤in halen çal›flmalar› sürdürülen ve M‹L-<br />
GEM Ar-Ge projelerinden olan Sulat› Telefonu<br />
Gelifltirilmesi Projesi kapsam›ndaki<br />
akustik ölçüm ve<br />
testler SAL’da icra edilecektir.<br />
<strong>Savunma</strong> Sanayimiz için oldukça<br />
kritik bir öneme sahip<br />
olan Sualt› Akustik Laboratuvar›<br />
Tübitak MAM Malzeme<br />
Enstitüsü taraf›ndan yürütülen<br />
proje çerçevesinde<br />
tamamlanarak, Deniz Kuvvetleri<br />
Komutan› Oramiral<br />
Metin ATAÇ, Donanma Komutan›<br />
Oramiral U¤ur Y‹-<br />
⁄‹T, Kuzey Deniz Saha Komutan›<br />
Koramiral A. Feyyaz Ö⁄ÜTÇÜ, SSM<br />
Müsteflar› Say›n Murad BAYAR, Tübitak<br />
Baflkan Yard›mc›s› Prof.Dr. Ömer ANLA-<br />
⁄AN, Tübitak MAM Baflkan Vekili Prof.Dr.<br />
Önder YET‹fi ve di¤er üst düzey askeri ve sivil<br />
yetkililerin kat›ld›¤› bir törenle 14 Mart<br />
<strong>2008</strong> tarihinde resmi olarak hizmete<br />
aç›lm›flt›r.<br />
YEN‹ T‹P KARAKOL BOTU PROJES‹ ELEKTRON‹K<br />
VE S‹LAH S‹STEMLER‹ TEDAR‹K VE ENTEGRASYON<br />
SÖZLEfiMES‹ ‹MZA TÖREN‹ ( 18 Mart <strong>2008</strong>)<br />
Adet Yeni Tip Karakol Botu Tedari¤i kapsam›nda Yeni Tip Karakol Botu Projesi<br />
16Elektronik ve Silah Sistemleri Tedarik ve Entegrasyon Sözleflmesi ‹mza Töreni<br />
Dearsan, Havelsan ve Aselsan aras›nda projenin ana entegratörü Havelsan A.fi.’nin tesislerinde<br />
Say›n Müsteflar›m›z›n<br />
kat›l›mlar›yla gerçekleflmifltir.<br />
Söz konusu botlar, bo¤azlarda, üs,<br />
liman yaklaflma sular› ve sahillere<br />
yak›n bölgelerde keflif, gözetleme,<br />
karakol ve DSH görev fonksiyonlar›n›<br />
karfl›layacakt›r. Ayr›ca üs, liman savunma<br />
görev fonksiyonuna da katk›<br />
sa¤layacakt›r.<br />
73
SAVUNMA SANAY‹‹NDE TELEKOMÜN‹KASYON VE<br />
B‹L‹fi‹M‹N YER‹ VE GELECE⁄‹ (19 Mart <strong>2008</strong>)<br />
“Muhaberesiz Muharebe Olmaz”<br />
“<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde Telekomünikasyon &<br />
Biliflimin Yeri ve Gelece¤i” konulu konferans,<br />
19 Mart <strong>2008</strong> tarihinde, <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />
Müsteflarl›¤›, Telekomünikasyon Kurumu ve<br />
Telekom Dünyas› <strong>Dergi</strong>si taraf›ndan ortaklafla<br />
düzenlenmifltir. “Muhaberesiz muharebe olmaz”<br />
ilkesinden yola ç›k›lan bu konferansa,<br />
yaklafl›k 50 firma kat›l›m sa¤lam›flt›r.<br />
Konferans›n aç›l›fl konuflmalar›, Telekom Dünyas›<br />
<strong>Dergi</strong>si Genel Yay›n Yönetmeni Sn. Erdo-<br />
¤an TANRIÖVEN, Telekomünikasyon Kurumu<br />
Baflkan› Sn. Dr. Tayfun ACARER ve <strong>Savunma</strong><br />
<strong>Sanayii</strong> Müsteflar› Sn. Murad BAYAR taraf›ndan<br />
yap›lm›flt›r.<br />
yon Kurumu Baflkan› Sn. Dr. Tayfun ACARER<br />
ise ülkemize gereken ivmeyi kazand›rabilmek<br />
için kamu yöneticilerine büyük görevlerin ve sorumluluklar›n<br />
düfltü¤üne iflaret etmifltir.<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflar› Sn. Murad BA-<br />
YAR, savunma sektörü ile komflu sektörlerden<br />
biri olan telekomünikasyon sektörünün ortak<br />
paydalar›n›n büyük oldu¤unu ve modern savunman›n,<br />
telekomünikasyon ve biliflim teknolojilerinin<br />
kullan›m›yla bafllad›¤›n› ifade etmifltir. Ayr›ca,<br />
konferans›n ana amac›n›n, iki sektörü bir<br />
araya getirerek bir sinerji yaratmak ve hedefleri<br />
f›rsatlara dönüfltürmek oldu¤unu belirtmifltir.<br />
Telekom Dünyas› <strong>Dergi</strong>si Genel Yay›n Yönetmeni<br />
Sn. Erdo¤an TANRIÖVEN, konuflmas›nda,<br />
uluslararas› pastadan pay alabilmenin Ar-<br />
Ge’ye dayand›¤›na ve Türkiye’de bir katma de-<br />
¤er yaratabilmek için kamunun, özel sektörün<br />
ve üniversite camias›n›n el ele vererek çal›flmas›n›n<br />
gereklili¤ine de¤inmifltir. Telekomünikas-<br />
74
Aç›l›fl konuflmalar›n›n ard›ndan,<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›<br />
Daire Baflkanlar›’ndan Sn. Lütfi<br />
VARO⁄LU, Müsteflarl›¤›n çal›flma<br />
sistemi ile savunma tedarik<br />
sisteminin genel yap›s›na iliflkin<br />
bilgiler içeren bir sunum yapm›fl;<br />
sunumunda, telekomünikasyon<br />
ve biliflim teknolojileri ile<br />
savunma sanayii aç›s›ndan yak›n<br />
dönem imkânlar›n› ortaya<br />
koymufltur. Sunumun ard›ndan<br />
konferans, üç ayr› oturum ile devam etmifltir.<br />
Baflkanl›¤›n› <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›,<br />
MEBS Daire Baflkan› Sn. Mete ARSLAN’›n<br />
yapt›¤› ilk oturuma ASELSAN, STM, Türksat<br />
A.fi., Globalstar, SELKOM ve GATE Elektronik<br />
firmalar›n›n temsilcileri kat›lm›flt›r. Oturumda,<br />
konuflmac›lar›n alt›n› çizdi¤i en önemli husus,<br />
telekomünikasyon teknolojilerinin ilk olarak<br />
askeri amaçlarla do¤du¤u; ancak, flu anda<br />
sektör aç›s›ndan itici gücün, sivil uygulamalar<br />
oldu¤udur.<br />
‹kinci oturumun baflkanl›¤›n›, Telekomünikasyon<br />
Kurumu Baflkan Yard›mc›s› Sn. Doç. Dr.<br />
Ertu¤rul KARAÇUHA yürütmüfltür. Bu oturumda<br />
yer alan firmalar s›ras›yla ‹deal Teknoloji,<br />
ComPro, SDT, SpinTEK ve Telenity’dir. Kat›l›mc›lar,<br />
bu oturumda her iki sektörün ortak<br />
noktalar›n›n kaliteli insan kayna¤› ile<br />
yüksek beklentili ürün tecrübesi oldu-<br />
¤unu ifade etmifller ve sektörel iflbirli¤inin<br />
faydalar›na de¤inmifllerdir.<br />
firmalar›n›n temsilcileri ifltirak<br />
etmifllerdir. Bu oturumda, Ar-<br />
Ge deste¤i konusunda at›lan<br />
ad›mlar›n yan› s›ra firmalar›n<br />
yat›r›mlar›n›n ve üniversite sanayii<br />
iflbirli¤inin önemi vurgulanm›flt›r.<br />
Özellikle iki kamu kurumunun<br />
kendi hizmet alanlar›na yönelik<br />
yeni aç›l›mlar yaratabilmek için<br />
zemin yaratmak amac›yla gerçeklefltirdikleri<br />
bu birliktelik, ulusal sanayi aç›-<br />
s›ndan son derece faydal› bulunmufltur. Genel<br />
olarak, sensör temelli haberleflme mimarileri,<br />
aç›k mimari uygulamalar›yla modernizasyonlar,<br />
a¤ merkezli savafl/a¤ temelli yetenek ve anayurt<br />
güvenli¤i projeleri, telekomünikasyon ve<br />
savunma alan›nda kesiflim projeleri olarak ifade<br />
edilmifl ve bu alanlarda her iki sektörün oyuncular›n›n<br />
ortak giriflimlerde bulunmas›n›n önemi<br />
ifade edilmifltir.<br />
KOB‹ kat›l›m›n›n a¤›rl›kl› oldu¤u konferansta,<br />
kamu taraf›nda <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›-<br />
¤›’n›n ve Telekomünikasyon Kurumu’nun; özel<br />
sektör taraf›nda ise ana yükleniciler ile KOB‹’lerin<br />
iflbirli¤inin, mevcut kaynaklardan elde edilen<br />
fayday› art›raca¤›, yeni pazarlara entegrasyonu<br />
h›zland›raca¤›, ulusal yeterlilik ile yetkinli¤i art›-<br />
raca¤› de¤erlendirilmifl; bu sayede toplam kazan›mda<br />
art›fl›n mümkün olaca¤›n›n alt› çizilmifltir.<br />
Konferans›n son oturumuna ise <strong>Savunma</strong><br />
<strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›, Uluslararas›<br />
‹flbirli¤i Daire Baflkan› Sn. Lütfi<br />
VARO⁄LU baflkanl›k etmifltir. Bu<br />
oturuma Türk Telekom, Gantek<br />
Teknoloji, ANEL, Turkcell Teknoloji,<br />
Multitek Ar-Ge ve HAVELSAN<br />
75
7. ANAYURT GÜVENL‹⁄‹ FUARI,<br />
SOFEX <strong>2008</strong> AMMAN - ÜRDÜN<br />
(31 Mart - 3 <strong>Nisan</strong>)<br />
Son y›llarda, Türkiye'de gerek ortak yat›r›m<br />
modeliyle gerekse de yerli imkanlarla üretimi<br />
gerçeklefltirilen bafll›ca savunma sanayii<br />
ürünlerinin uluslararas› pazarda kalite ve fiyat<br />
aç›s›ndan rekabet edebilir bir konuma ulaflt›¤›<br />
ve bunun sonucu olarak Türkiye'de faaliyet<br />
gösteren belli bafll› savunma sanayii firmalar›-<br />
n›n yapt›klar› d›fl temaslarda, geçmifl y›llara<br />
oranla daha fazla baflar› sa¤lad›¤› görülmektedir.<br />
Firmalar›m›z, özellikle z›rhl› araç, telsiz,<br />
gece görüfl, yaz›l›m, silah-mühimmat vb. alanlarda<br />
sat›fl gerçeklefltirmifl, gelecek y›llara yönelik<br />
siparifller alm›fl veya bu do¤rultuda çeflitli<br />
iflbirli¤i yöntemleri ile yeni pazarlama faaliyetlerinde<br />
bulunmaktad›rlar.<br />
Türk savunma sanayii altyap›s›n›n gelifltirilmesi<br />
istikametindeki çal›flmalar›n baflar›ya ulaflabilmesi<br />
aç›s›ndan, devletin savunma ürün ve<br />
hizmetleri ihracat›n› desteklemeye yönelik faaliyetlerde<br />
ve giriflimlerde bulunmas›, bunlar›<br />
koordine etmesi ve yönlendirilmesi büyük<br />
önem arz etmektedir.<br />
Bu meyanda, savunma sanayii ihracat›n›n ar-<br />
76
t›r›lmas›na<br />
yönelik olarak,<br />
Müsteflarl›¤›m›z<br />
taraf›ndan<br />
yürütülmekte<br />
olan faaliyetler<br />
aras›nda<br />
“Uluslararas› <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Fuarlar›-<br />
na” tek çat› alt›nda “Milli Kat›l›m” gerçeklefltirilmesi<br />
önemli çal›flmalardan bir tanesidir.<br />
Bu kapsamda, SOFEX <strong>2008</strong> fuar›na kat›l›m<br />
gerçeklefltirilmifltir. 31 Mart – 3 <strong>Nisan</strong> <strong>2008</strong><br />
tarihleri aras›nda, toplam 60 ülkeden 300 firman›n<br />
kat›l›m gerçeklefltirdi¤i, Ürdün'ün baflkenti<br />
Amman'da düzenlenen ve bu y›l ilk kez<br />
"Milli Kat›l›m" sa¤lad›¤›m›z 7. Anayurt Güvenli¤i<br />
- SOFEX 08' uluslararas› fuar›nda SSM<br />
koordinasyonunda 20 Türk savunma sanayii<br />
flirketi yer alm›flt›r.<br />
Fuara ASELSAN, ANEL, BMC, B‹LG‹-G‹S,<br />
ELEKTROLAND, GATE ELEKTRON‹K,<br />
G‹RSAN, HAVELSAN, HEMA TEKNOLOJ‹-<br />
LER‹, MKEK, MILSOFT, M‹B, ÖZTEK-<br />
SPECTRA, ROKETSAN, SELKOM, STM,<br />
TAI, T‹SAfi, TARGET ve STM kat›lm›flt›r.<br />
Türk “Milli Pavyonu”nu ziyaret eden, incelemelerde<br />
bulunan üst düzey yetkililer aras›nda<br />
baflta Ürdün Kral› Abdullah II Bin Al Hussein<br />
olmak üzere, Ürdün Prensi Faysal bin El Huseyin,<br />
konuyla ilgili Prensler, üst düzey Kuvvet<br />
Temsilcileri; M›s›r Cumhurbaflkan› Hüsnü Mübarek’in<br />
o¤lu Kemal Mübarek; Suriye Genelkurmay<br />
Baflkan Yard›mc›s› Gen. Rajha; Suudi<br />
Arabistan Özel Kuvvetler Konutan› Prens<br />
Fahad Bin Turkey Abdül Aziz; Kuveyt KKK<br />
Yrd. Ahmed Al-Mulla, Dz.K.K. Abdullah Al-<br />
Mazir; BAE Dubai Polis fiefi Gen. Dhai Khal<br />
Fam; Pakistan Genelkurmay Baflkan›; Nijerya<br />
<strong>Savunma</strong> Bakan›; Sudan Özel Kuvvetler Komutan›;<br />
Azerbaycan <strong>Savunma</strong> Bakan Yrd.;<br />
Malezya Genelkurmay Baflkan›; BAE Genelkurmay<br />
Baflkan›; Gana Genelkurmay Baflkan›;<br />
‹ngiltere, Bahreyn, Yemen, Oman, Cezayir’in<br />
resmi heyet temsilcileri ve genel olarak<br />
fuar› ziyaret eden Ürdün ve di¤er ülkelerden<br />
gelen resmi<br />
üst düzey<br />
sivil<br />
ve askeri<br />
temsilciler<br />
yer alm›flt›r.<br />
SSM Murad<br />
BAYAR fuar boyunca Ürdün Prensi, Genelkurmay<br />
Baflkan› ve Kuvvet temsilcileri baflta<br />
olmak üzere, ayn› zamanda “ikili iflbirli¤i ve<br />
ihracat”a yönelik olarak ilgili di¤er ülke heyetleri<br />
ile de fuar boyunca SSM Stand›nda ve ilgili<br />
di¤er standlarda yo¤un temaslarda bulunmufltur.<br />
SSM ve 20 Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> fiirketinin<br />
yer ald›¤› standlar grubu, SOFEX <strong>2008</strong>’in "En<br />
‹yi Ülke Temsil ve Tasar›m›" Özel Odülü'ne lay›k<br />
görülmüfltür. Ödül, Say›n Müsteflar›m›za<br />
Ürdün Prensi Faysal bin El Huseyin taraf›ndan,<br />
60 ülkeden 300 firman›n 700 temsilcisinin<br />
kat›l›mda bulundu¤u Gala Yeme¤i'nde sunulmufltur.<br />
77
SAVUNMA SANAY‹‹ ‹CRA KOM‹TES‹ TOPLANTISI<br />
(09 <strong>Nisan</strong> 2007)<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> ‹cra Komitesi, Baflbakan<br />
Sn. Recep Tayyip ERDO⁄AN baflkanl›-<br />
¤›nda toplanm›flt›r. Toplant›da de¤erlendirme<br />
çal›flmalar› tamamlanan projelerde yüklenici<br />
firmalar ile sözleflme imzalamak üzere <strong>Savunma</strong><br />
<strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤› yetkili k›l›nm›flt›r. Bu<br />
çerçevede;<br />
1. Elektro Optik (EO) / K›z›lötesi (IR) Alçak ve<br />
Orta ‹rtifa Sensörleri ve Bireflimli Aç›kl›kl›<br />
Radar (SAR) Sensörü Projesinde, ASEL-<br />
SAN firmas› ile sözleflme görüflmelerine<br />
bafllanmas›na,<br />
5. Orta Menzilli Modern Tanksavar Projesinde,<br />
ROSOBORONEXPORT ile sözleflme<br />
görüflmelerine bafllanmas›na, karar al›nm›flt›r.<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> ‹cra Komitesi bu<br />
toplant›s›nda ayr›ca,<br />
1. Kunda¤› Motorlu Namlulu Alçak ‹rtifa Hava<br />
<strong>Savunma</strong> Silah Sistemi tedarikinin<br />
ASELSAN A.fi. ana yüklenicili¤inde gerçeklefltirilmesi<br />
çal›flmalar›n›n yap›lmas›na,<br />
2. Kara Kuvvetleri Komutanl›¤› Temel E¤itim<br />
Uça¤› Projesinde, CESSNA firmas› ile sözleflme<br />
görüflmelerine bafllanmas›na,<br />
3. SAT botu projesinde YONCA Onuk A.O.<br />
ile sözleflme görüflmelerine bafllanmas›na,<br />
4. Milli Karakol Gemisi (M‹LGEM) Projesinde,<br />
ikinci geminin Deniz Kuvvetleri Komutanl›-<br />
¤› tersanelerinde infla edilmesine,<br />
78
2. 35 mm OERLIKON Atefl ‹dare cihazlar›n›n<br />
modernizasyonu ve tedarikinin ASELSAN<br />
A.fi. ana yüklenicili¤inde gerçeklefltirilmesi<br />
çal›flmalar›n›n yap›lmas›na,<br />
3. Alçak ‹rtifa Hava <strong>Savunma</strong> Füze Sistemi<br />
tedariki kapsam›nda;<br />
a. Kunda¤› Motorlu (otonom) Alçak ‹rtifa<br />
Hava <strong>Savunma</strong> Füze Sisteminin haz›r<br />
al›m yoluyla tedarik edilmesi çal›flmalar›-<br />
n›n yap›lmas›na,<br />
b. K.K.K.l›¤› ihtiyac› Çekili Sistem Alçak ‹rtifa<br />
Hava <strong>Savunma</strong> Füze Sisteminin yurt<br />
içi gelifltirme yoluyla tedarik edilmesi çal›flmalar›n›n<br />
yap›lmas›na,<br />
4. Modern Piyade Tüfe¤i Projesinin Makina<br />
ve Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK) ana<br />
yüklenicili¤inde yurt içi gelifltirme yoluyla<br />
tedariki çal›flmalar›n›n bafllat›lmas›na,<br />
5. F-16 modernizasyonu blok-40/50 seri uygulamas›n›n<br />
TUSAfi- Türk Havac›l›k ve<br />
Uzay <strong>Sanayii</strong> A.fi.’nin ana yüklenicili¤inde,<br />
yurt içi kurulufllar bünyesindeki imkân / kabiliyetler<br />
azami ölçüde kullan›larak bafllat›lmas›na,<br />
6. Ay S›n›f› Denizalt› Cihaz/Sistem Yenilenmesi<br />
Projesinde ASELSAN-HAVELSAN ifl<br />
ortakl›¤›’n›n ana yüklenici ve entegratör olarak<br />
görevlendirilmesine, kararlaflt›r›lm›flt›r.<br />
Bu kararlara ilave olarak; SSM sorumlulu¤unda<br />
yurtiçi imkanlardan azami flekilde yararlanarak<br />
bafllat›lmas› karar› al›nan projeler tabloda<br />
s›ralanm›flt›r.<br />
BAfiLATILAN YEN‹ PROJELER<br />
Havadan Tafl›nabilir Hafif Çekili Obüs Tedariki<br />
F16 Simülatör Tedariki<br />
Hava <strong>Savunma</strong> Telsiz A¤› Kurulmas›<br />
NBC Mobil Arazi Laboratuar› Tedariki<br />
79
UÇUfiA ELVER‹fiL‹L‹K SERT‹F‹KASYONU" BR‹F‹NG‹<br />
(31 Mart <strong>2008</strong>)<br />
Müsteflarl›¤›m›z taraf›ndan düzenlenen<br />
"Uçufla Elverifllilik Sertifikasyonu"<br />
konulu brifing, 31 Mart <strong>2008</strong> tarihinde,<br />
SSM Konferans Salonu'nda gerçeklefltirilmifltir.<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> sektörlerinden yaklafl›k<br />
25 firman›n kat›l›m sa¤lad›¤› brifinginde,<br />
Müsteflarl›¤›m›zda yürütülen Uçufla Elverifllilik<br />
Sertifikasyonu faaliyetleri ve altyap›<br />
çal›flmalar› hakk›nda bilgi verilmifl,<br />
Uçufla Elverifllilik süreçleri ve teknik ayr›nt›lar<br />
konusunda <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> ile<br />
ortak çal›flmalar›n ve bilgilendirmenin<br />
devam edece¤i belirtilmifltir.<br />
SASAD YÖNET‹M KURULU ÜYELER‹N‹N Z‹YARET‹<br />
(10 <strong>Nisan</strong> <strong>2008</strong>)<br />
Yeni göreve bafllayan SASAD Yönetim Kurulu Üyeleri ve Yöneticileri Say›n Müsteflar›m›za<br />
nezaket ziyaretinde bulunmufllar ve yap›lan toplant›da karfl›l›kl› görüfl al›flveriflinde<br />
bulunulmufltur.<br />
80
PLANLANAN ETK‹NL‹KLER<br />
DSA <strong>2008</strong> - 11. ASYA SAVUNMA FUARI<br />
KUALA LUMPUR, MALEZYA (21-24 <strong>Nisan</strong> <strong>2008</strong>)<br />
Dünya’n›n önde gelen uluslararas› savunma<br />
sanayii fuar organizasyonlar› aras›nda yer alan,<br />
40 dan fazla ülkenin 600 firmas›n›n yer alaca¤›, 60<br />
ülkeden 200 den fazla resmi heyetin kat›l›m gerçeklefltirice¤i,<br />
2006 y›l›ndan itibaren “Milli Kat›l›m”<br />
seviyesinde ifltirak etti¤imiz DSA Uluslararas›<br />
<strong>Savunma</strong> Fuar›’n›n onbirincisi 21-24 <strong>Nisan</strong> <strong>2008</strong><br />
tarihleri aras›nda Malezya’n›n baflkenti Kuala<br />
Lumpur’da düzenlenecektir. Müsteflarl›¤›m›z koordinasyonunda, fuara ifltirak edecek olan<br />
firmalar tek bir çat› alt›nda toplanm›fl ve gerçeklefltirilen uzun soluklu çal›flmalar do¤rultusunda<br />
36 savunma sanayii firmam›z ile “Milli Kat›l›m” gerçekleflmesi planlanm›flt›r<br />
SAVUNMA SANAY‹‹ BAfiARI ÖDÜLLER‹ GÜNÜ (May›s <strong>2008</strong>)<br />
<strong>Savunma</strong> sanayii alan›nda, özgün ve zorlu çal›flmalar›, üstün gayretleri ile<br />
gerçeklefltiren firmalar›m›z›n, teflvik edilmesi ve baflar›lar›n›n süreklili¤inin<br />
sa¤lanmas› amac›yla savunma sanayii alan›nda üretim yapan, hizmet<br />
üreten veya proje yürüten yerli firmalar›m›za C‹RO (ciro/personel),<br />
‹HRACAT (‹hracat/personel), ARGE (Ar-ge/personel), En Yüksek<br />
Katmade¤erli Offset ve En Yenilikçi Ürün konular›n› kapsayan alanlarda gösterdikleri<br />
üstün baflar›lar›n›n takdir edilerek, önceden belinenecek kriterler (Ödül Klavuzu)<br />
dahilinde, oluflturulacak bir DE⁄ERLEND‹RME JÜR‹S‹ taraf›ndan, “<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />
Baflar› Ödülü ve Sertifikas›”n›n yap›lacak üst düzeyde bir tören ile verilmesi<br />
planlanmaktad›r.<br />
8 NC‹ SAVUNMA SANAY‹‹ KUPASI (17 May›s <strong>2008</strong>)<br />
Türkiye Jokey Kulübü (TJK) ile yap›lan koordinasyon neticesinde daha önceki ismi<br />
“<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤› Kupas›” olan at yar›fl›n›n bu y›ldan itibaren “<strong>Savunma</strong><br />
<strong>Sanayii</strong> Kupas›” olarak TJK takviminde yer almas› ve bu seneki koflular›n 17 May›s<br />
<strong>2008</strong> tarihinde Ankara Hipodrumu’nda yap›lmas› kararlaflt›r›lm›flt›r.<br />
81
“KARA SAVUNMA S‹STEMLER‹” ENDÜSTR‹ GÜNÜ<br />
(16-17 Haziran <strong>2008</strong>)<br />
“Güç Paketi” Çal›fltay› <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤› Konferans salonunda Kara<br />
Araçlar› Daire Baflkanl›¤› ve Sanayileflme Daire Baflkanl›¤› iflbirli¤i ile düzenlenecektir.<br />
ULUSLARARASI AR-GE KONFERANSI<br />
(11-12 Kas›m <strong>2008</strong>)<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤› Konferans salonunda AR-GE Daire Baflkanl›¤› ve<br />
Sanayileflme Daire Baflkanl›¤› iflbirli¤i ile düzenlenecektir.<br />
SAVTEK KONFERANSI<br />
(26-27 Haziran <strong>2008</strong>)<br />
4. <strong>Savunma</strong> Teknolojileri Kongresi bu y›l Haziran ay›nda Ortado¤u Teknik<br />
Üniversitesi’nde düzenlenecektir.<br />
IDEAS <strong>2008</strong>,<br />
KARAÇ‹,<br />
PAK‹STAN<br />
(24 - 28 Kas›m <strong>2008</strong>)<br />
‹lk kez Kas›m 2006 tarihinde<br />
Milli kat›l›m gerçeklefltirilmifl<br />
olan IDEAS Uluslararas› <strong>Savunma</strong><br />
<strong>Sanayii</strong> Fuar›’na Müsteflarl›-<br />
¤›m›z koordinasyonunda <strong>2008</strong><br />
y›l› için “Milli Kat›l›m” sa¤lanmas›na<br />
yönelik çal›flmalar<br />
devam etmektedir.<br />
82
YEN‹ F‹K‹RLER YEN‹ ‹fiLER <strong>2008</strong><br />
EN ‹Y‹ TEKNOLOJ‹K ‹fi F‹KR‹ YARIfiMASI<br />
SAVUNMA SANAY‹‹ ÖZEL ÖDÜLÜ<br />
Bu y›l dördüncüsü düzenlenen Yeni<br />
Fikirler Yeni ‹fller Yar›flmas› kapsam›nda<br />
bir ifl fikrinin teknoloji tabanl› bir<br />
ifle dönüfltürülmesi için ODTÜ ve OD-<br />
TÜ Teknokent, finalistlere pek çok imkan<br />
sa¤lamaktad›r. Birinci grubun kazanaca¤›<br />
‘Elginkan Vakf› Teknoloji Ödülü’nün<br />
yan› s›ra, <strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteflarl›¤›<br />
(SSM)’n›n <strong>Savunma</strong><br />
<strong>Sanayii</strong> Özel<br />
Ödülü, ODTÜ Teknokent’te<br />
3 y›l süreyle<br />
ücretsiz ofis alan›, ‹fl<br />
Plan› Haz›rlama ve<br />
Proje Yönetimi Kurslar›,<br />
uluslararas› fuar<br />
kat›l›mlar›, hukuksal<br />
ve teknolojik dan›flmanl›k<br />
hizmetleri gibi<br />
pek çok f›rsat, yar›flmaya<br />
baflvuracak ve<br />
finale ç›kmaya hak kazanacak<br />
ekiplere verilecektir.<br />
<strong>Savunma</strong><br />
<strong>Sanayii</strong> Özel Ödülünün yar›flma konular›<br />
SSM taraf›ndan belirlenmifl olup, ayr›<br />
bir jüri taraf›ndan de¤erlendirilecek ve<br />
birinci olan ekibe 50.000 YTL tutar›nda<br />
<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Özel Ödülü<br />
verilecektir.<br />
Yar›flma kapsam›ndaki Özel Ödül’<br />
genel anlamda YFY‹ Yar›flmas› ile ayn›<br />
amaçlar› paylaflmaktad›r. Ancak bunlar›n<br />
yan›nda, ilgilenenler ve kat›l›mc›lar<br />
için “savunma” odakl› olarak afla¤›daki<br />
hususlar bu özel kategorinin amaçlar›<br />
aras›nda yer almaktad›r:<br />
• “Millî savunma” ve “savunma teknolojileri”<br />
konular›ndaki fark›ndal›¤›<br />
artt›rmak,<br />
• “<strong>Savunma</strong> teknolojileri”nin<br />
yurtiçinde gelifltirilmesinin<br />
öneminin<br />
daha iyi kavranmas›na<br />
katk› sa¤lamak,<br />
• <strong>Savunma</strong> sektöründe<br />
çal›flmas› muhtemel<br />
üniversite ö¤rencilerini<br />
mezuniyetlerinden önce<br />
bilgilenmek, bu sahada<br />
görevli kamu ve<br />
sanayi kurulufllar›n› tan›malar›n›<br />
sa¤lamak.<br />
Özel Ödül, tüm özel<br />
ve devlet üniversitelerinin 3. s›n›f ve üzeri<br />
lisans ve lisansüstü ö¤rencilerine yöneliktir.<br />
Yar›flmaya baflvuru yolunda ilk<br />
ad›m› için gereken, www.yfyi.info<br />
adresinden online kay›t yapt›rmak.<br />
Yar›flman›n son baflvuru tarihi 18 <strong>Nisan</strong><br />
<strong>2008</strong>’dir. YFY‹ Yar›flmas› Takvimi bir<br />
sonraki sayfada yer almaktad›r.<br />
83
KAR‹YER PLANLAMASI VE E⁄‹T‹M<br />
PERSONEL ORYANTASYON E⁄‹T‹M PROGRAMLARI<br />
Müsteflarl›¤›m›zda yeni göreve bafllayan personele yönelik olarak, Ocak ve fiubat aylar›n›<br />
kapsayan yaklafl›k 7 hafta süreli oryantasyon program› düzenlenmifltir.<br />
Program kapsam›nda;<br />
• Birim Tan›t›mlar›<br />
• ‹fl Bafl› E¤itimler<br />
• Kiflisel Geliflim E¤itimleri<br />
• Firma Ziyaretleri<br />
• Kamu Kurum / Kurulufllar› Tan›t›m›<br />
• ‹stanbul’da Çeflitli Kurum ve Firma Ziyaretleri Ve Kurum Kültürü E¤itimi düzenlenmifltir.<br />
Program›n ilk bölümünde birim tan›t›mlar› ve ifl bafl› e¤itimlerin yan› s›ra,<br />
Memuriyet ile ilgili temel kavramlar,<br />
5018 say›l› kanun,<br />
Kamuda etik kurallar,<br />
SSM’de protokol,<br />
SSM proje yönetim plan› konular›nda bilgilendirme yap›lm›fl,<br />
Çeflitli uzmanl›k tezlerinin sunumu vas›tas›yla müsteflarl›¤›m›z›n yap›s› ve iflleyifli hakk›nda ön<br />
bilgi sahibi olmalar› amaçlanm›flt›r.<br />
88
ODTÜ / Viflnelik Tesisleri’nde HRM<br />
‹nsan Kaynaklar› Dan›flmanl›k Ltd.<br />
fiti.’nden<br />
• Ekip çal›flmas›<br />
• Sunum teknikleri<br />
• Yaz›l› iletiflim ve raporlama<br />
• Yarat›c› düflünce ve problem<br />
çözme<br />
• Hedef belirleme<br />
• Olumlu düflünce ve motivasyon<br />
• Zaman yönetimi<br />
• Protokol kurallar› konular›n› içeren kiflisel geliflim e¤itimleri al›nm›flt›r.<br />
Sektörel bilgi edinmelerini sa¤lanmak üzere,<br />
FNSS, ODTÜ TEKNOKENT, ASELSAN,<br />
MKE ve TA‹’ye ziyaretler düzenlenmifltir.<br />
Ayn› zamanda, d›fl paydafllar›m›z olan MSB,<br />
D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, Hazine Müsteflarl›¤›,<br />
Devlet Planlama Teflkilat›, Say›fltay ve D›fliflleri<br />
Bakanl›¤›’ndan yetkililer gelerek kendi kurumlar›n›<br />
ve SSM ile iliflkilerini anlatm›fllard›r.<br />
Program›n son bölümünde ise,<br />
TÜB‹TAK MAM, Sabiha Gökçen Havaalan› –<br />
Heafl ‹stanbul Tersanesi Komutanl›¤› ve Yonca Onuk ziyaret edilmifltir.<br />
Bu süre zarf›nda, ABC Dan›flmanl›k Ve E¤itim Hizmetleri Ltd. fiti.’nden Kurum kültürü ve<br />
Temel ifle girifl becerilerini gelifltirme e¤itimleri al›nm›fl ve 26 fiubat <strong>2008</strong> tarihinde Say›n<br />
Müsteflar›m›z›n yeni personel ile yapt›¤› toplant› ile program sonlanm›flt›r.<br />
89
KAR‹YER PLANLAMASI FAAL‹YETLER‹M‹Z<br />
Mart <strong>2008</strong> tarihinde Bilkent<br />
13Üniversitesi’nde düzenlenen ve<br />
kamu ve özel sektörden 45 kurum ve<br />
kuruluflun kat›ld›¤› Bilkent Üniversitesi<br />
10. Kariyer Fuar› kapsam›nda Müsteflarl›¤›m›z›<br />
temsilen stant aç›larak, Bilkent<br />
Üniversitesi ö¤renci ve mezunlar›-<br />
na <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteflarl›¤›’n› tan›ma<br />
imkân› sa¤lanm›flt›r.<br />
4<br />
- 7 <strong>Nisan</strong> <strong>2008</strong> tarihleri<br />
aras›nda TOBB EKONOM‹ VE<br />
TEKNOLOJ‹ ÜN‹VERS‹TES‹'nde<br />
düzenlenen ve kamu ve özel sektörden<br />
36 kurum ve kuruluflun kat›ld›¤›<br />
Kariyer Günleri kapsam›nda Müsteflarl›¤›m›z›<br />
temsilen stant aç›lm›fl, ayn›<br />
zamanda Müsteflarl›¤›m›z› tan›tmaya<br />
yönelik bir sunum gerçeklefltirilmifltir.<br />
90
<strong>2008</strong> YILI H‹ZMET‹Ç‹ E⁄‹T‹M PLANLAMALARIMIZ<br />
• 03-07 Mart <strong>2008</strong> tarihlerinde, Müsteflarl›¤›m›z›n<br />
çeflitli birimlerinin kat›l›m›yla, “Maliyet Art›<br />
Sözleflme” e¤itimi düzenlenmifltir.<br />
• E¤itimin tekrar›, 26-30 May›s <strong>2008</strong> tarihlerinde<br />
gerçeklefltirilecektir.<br />
• May›s <strong>2008</strong> içerisinde Kurum çal›flanlar›m›za<br />
yönelik, Muhasebat Kontrolörleri Derne¤i<br />
taraf›ndan, “Damga Vergisi Uygulamalar›” e¤itimi<br />
düzenlenecektir.<br />
• Üst yönetim kademesi için, May›s ay› içerisinde<br />
“657 say›l› Devlet Memurlar› Kanunu Uygulamalar›” ile ilgili bir bilgi güncelleme e¤itimi<br />
düzenlenecektir.<br />
<strong>2008</strong> YILI SOSYAL FAAL‹YETLER‹M‹Z<br />
Kurum kültürümüzün gelifltirilmesine ve çal›flanlar›m›z aras›nda sosyal iliflkilerin güçlendirilmesine<br />
destek vermek amac›yla, çeflitli komiteler kurulmufltur. Personelimizin gönüllü<br />
kat›l›m›yla oluflturulan komiteler, kültürel ve sportif faaliyetlerine, tiyatro organizasyonlar›, tavla<br />
ve bowling turnuvalar›, do¤a yürüyüflü organizasyonlar› planlamalar›yla bafllam›flt›r.<br />
<strong>2008</strong> y›l› sosyal faaliyetleri kapsam›nda 09 May›s <strong>2008</strong> tarihinde Müsteflarl›¤›m›z çal›flanlar›<br />
taraf›ndan, Cerrahi Onkoloji Derne¤i yarar›na, Müsteflarl›¤›m›z konferans salonunda bir kermes<br />
düzenlenecektir.<br />
91