00SSM Dergi Nisan 2008 - Savunma Sanayii MÃ¼steÅarlÄ±ÄÄ±

“ ... harp sanayii tesisat›m›z›n, 

daha ziyade inkiflaf ve tevsi için 

al›nan tedbirlere devam edilmeli ve 

endüstrileflme mesaimizde de ordu ihtiyac› 

ayr›ca göz önünde tutulmal›d›r...”

Yay›n Sahibi: 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤› ad›na 

Murad BAYAR 

• 

Dan›flma Kurulu: 

Necip BERKMAN 

Prof. Dr. Canan Ç‹L‹NG‹R 

Prof. Dr. Ayd›n KÖKSAL 

Turgut fiENOL 

Dr. Faruk YARMAN 

Dr. Veysel YAYAN 

• 

Yay›n Kurulu: 

Aysun KÜÇÜK (Bflk.) 

Önder BARAN 

Yüksel ERDO⁄AN 

‹brahim Sami EREL 

O¤uz HAMfi‹O⁄LU 

Füsun KAYAALP 

Zülküf KILIÇ 

Canan KOfiAR 

Betül KALAY KAYA 

Mustafa Sezai ÖZTÜRK 

Hakk› Burak SA⁄ 

Levent fiENEL 

• 

Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü 

Mustafa Sezai ÖZTÜRK 

• 

Yay›n ‹dare Adresi: 

T.C. 

M.S.B. 

Savunma Sanayii Müstesarl›¤› 

Ziyabey Caddesi 21. Sokak No:4 (06520) 

Balgat / Ankara 

Telefon: (+90 312) 411 90 00 - 400 ISDN hat 

Faks: (+90 312) 411 93 86 

www.ssm.gov.tr - e-mail: yk@ssm.gov.tr 

• 

Yay›n Türü: 

Ulusal Süreli Yay›n 

• 

Yay›n fiekli: 

3 Ayl›k - Türkçe 

• 

Yay›n Tarihi: 

Nisan 2008 

• 

Bask›-Cilt 

AJANS-TÜRK Bas›n ve Bas›m A.fi. 

‹stanbul Yolu 7. Km. Necdet Evliyagil Cad. 

No:24 Bat›kent / Ankara 

Tel: 0.312 278 08 24 - Faks: 0.312 278 18 95 

www.ajansturk.com.tr - info@ajansturk.com.tr 

Tasar›m: AJANS-TÜRK (Yusuf MEfiE) 

“Tüm yay›n hakk› Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›’na ait olup, 

ücretsizdir, parayla sat›lamaz. Yaz›lar›n sorumlulu¤u yazarlar›na aittir. 

Kaynak gösterilmeden al›nt› yap›lamaz.” 

2

‹ Ç ‹ N D E K ‹ L E R 

D›fl Ticaretin Gelifltirilmesi 

Aç›s›ndan Karfl›l›kl› Ticaret 

Uygulamalar› 

38 

Hüseyin AVfiAR 

Yay›n Kurulu’dan 

5 

Do¤rudan Yabanc› Yat›r›mlar›n 

Teflvikinde Offset Uygulamalar› 

44 

Hüseyin KILIÇ 

“Bir Konuk Bir Söylefli” 

6 

M. Kaya YAZGAN 

Savunma Sanayiinde 

KOB‹’lerin Önemi 

50 

Önder CANBAfi 

“Bir Proje Bir Ekip” 

60 

12 

“Bir Düfl Bir Öykü” 

Havac›l›k ve Uzay Sanayiinde Bir 

Türk Özel Sektör Kuruluflu; 

Alp Havac›l›k 

Tuncer ALPATA 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤› 

Offset ve Yerli Katk› Uygulamalar› 

Finansman Yönteminden Stratejik 18 

Hedeflere Giden Yol: 

Offset 

Hasan GENÇTÜRK 

SSM’den Haberler 

66 

Savunma Sanayiinde 

D›fl Kaynak Kullan›m› 

(Outsourcing) 

24 

Planlanan Etkinlikler 

81 

Fatih YAKICI 

Bas›nda SSM 

86 

Offset Uygulamalar›nda 

Etkinlik 

32 

Bilal AKTAfi 

Kariyer Planlamas› ve E¤itim 

88 

3

Misyonumuz 

“Ülkemizin savunma ve güvenli¤ine yönelik TSK ve kamu 

kurumlar›n›n sistem ihtiyaçlar›n› karfl›lamak, 

Savunma sanayiinin gelifltirilmesine yönelik 

strateji ve yöntemleri belirlemek ve uygulamak” 

Vizyonumuz 

“Ülkemizin stratejik savunma ve güvenlik 

ihtiyaçlar›na teknolojik geliflmeler do¤rultusunda 

özgün yurtiçi çözümler sunan, 

uluslararas› pazara entegre ve rekabetçi bir 

savunma sanayiine yön veren uzman tedarik kurumu olmak” 

4

Tekrar Merhaba, 

De¤erli okuyucular, 2008 y›l›n›n ikinci, dergimizin dördüncü say›s›nda sizlerle 

paylaflmak istedi¤imiz çok önemli bir temam›z var: Savunma Sanayiinde Sanayi 

Kat›l›m› ve Offset. Bildi¤iniz gibi Müsteflarl›¤›m›z›n vizyonunu “Uzman Tedarik Kurumu” 

slogan›yla özetliyoruz. Yani, Silahl› Kuvvetlerimizin modernizasyonu amac›yla ihtiyaç 

duyulan savunma sistemlerinin tedari¤ini sa¤l›yoruz. Ancak Müsteflarl›¤›m›z›n bir di¤er 

asli görevi de söz konusu tedari¤i gerçeklefltirirken savunma sanayiimizin de 

ulusararas› pazara entegre ve rekabetçi bir yap›ya kavuflmas›n› sa¤lamak, gelifltirmek, 

desteklemek. 

Ulu Önder Atatürk’ün 1 Kas›m 1937 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin aç›l›fl 

konuflmas›nda da vurgulad›¤› gibi “....harp sanayii tesisat›m›z›, daha ziyade inkiflaf ve 

tevsi için al›nan tedbirlere devam edilmeli ve endüstrileflme mesaimizde de ordu 

ihtiyac› ayr›ca göz önünde tutulmal›d›r...” cümlesinden hareketle al›nan tüm tedbirlerin 

ve çal›flmalar›n bir sonucu olarak 1985 y›l›nda kurulan Savunma Sanayii Müsteflarl›- 

¤›, yürütmekte oldu¤u tüm projelerde sanayi kat›l›m› ve offset konusunu da her 

zaman gözetmektedir. Böylece hem Türk Silahl› Kuvvetleri’nin ihtiyaç duydu¤u 

modern savunma sistemleri en k›sa zamanda ve maliyet etkin olarak tedarik edilmekte, 

hem de bu tedarikte yerli sanayiimizin kat›l›m› mümkün olan azami seviyeye 

yükseltilebilmektedir. Hedefimiz 2011 y›l›nda bu kat›l›m› %50 oran›na ulaflt›rmakt›r. 

‹flte bu gerekçelerle Nisan say›m›zda Müsteflarl›¤›m›zda yürütülen projelerdeki 

sanayi kat›l›m› ve offset uygulamalar›n›, bu konuda mevcut mevzuat›m›z›, hedeflerimizi 

ve sektörümüzün de¤erlendirmelerini sizlerle paylaflmaktay›z. 

Dergimizde yer almas›n› ve bizimle paylaflmak istedi¤iniz görüfl, öneri ve düflüncelerinizi 

iletmek için yk@ssm.gov.tr adresini kullanabilirsiniz. Bir sonraki say›da 

gündemi oluflturacak bir baflka temay› sizlerle paylaflmak dile¤iyle... 

Yay›n Kurulu 

5

B‹R KONUK 

SASAD GENEL SEKRETER‹ 

M. KAYA YAZGAN 

B‹R SÖYLEfi‹ 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›n›n 

2007-2011 Stratejik Plan›nda Türkiye'nin 

savunma ihtiyac›n›n yüzde 

50'sinin yerli imkânlardan karfl›lanmas›, 

ihracat›n 1 Milyar Dolar düzeyine ç›kart›lmas›n› 

hedefleyen stratejik amaçlar› nas›l 

de¤erlendiriyorsunuz? 

Bize göre sat›fl toplam› konusunda belirlenen 

hedef savunma sanayiimiz için çok önemli ve 

gerçekçi bir hedef. Bilindi¤i gibi SaSaD 10 y›ld›r 

düzenledi¤i anketlerle yurdumuzdaki savunma 

sanayii sektörünün say›sal performans›n› de¤erlendiriyor. 

Toplad›¤›m›z veriler sektörün 2000 / 

2001 krizini atlatt›¤›n› ve sa¤l›kl› biçimde büyüdü¤ünü, 

gösteriyor. 

2007 y›l›nda gerçekleflen verilerin derlemesini 

yak›nda tamamlayaca¤›z. Elimizdeki 2006 say›lar›na 

göre savunma sanayii üreticilerinin toplam 

cirosu 1,720 Milyar Dolar Bunun ise 350 Milyon 

Dolar› ihracat; 1,370 Milyar Dolar› da yurt içi 

sat›fl olarak gerçekleflti. 

6

Y›ldan y›la de¤iflmekle birlikte Türk Silahl› 

Kuvvetlerinin savunma sistem, cihaz ve donan›- 

m› toplam sat›n al›m› 3–4 Milyar Dolar boyutunda. 

Bu durumda 2010 y›l›nda “% 50 oran” olarak 

belirlenen hedef, toplam yurtiçi sat›fllar›n parasal 

de¤eri olarak 1,5 – 2,0 Milyar Dolar boyutunda. 

2006 say›s› olan 1,370 Milyar Dolardan 2010 y›- 

l›nda 2 Milyar Dolara ç›kmak önemli ama ulafl›- 

labilir, hatta afl›labilir bir hedef. 

‹hracat konusunda SSM’nin belirledi¤i hedef 

ise çok daha iddial›. Savunma Sanayiinin 2006 

y›l›ndaki ihracat›n›n 350 Milyon Dolar olu¤u göz 

önüne al›n›rsa 5-6 y›l içinde ihracat konusunda 

belirlenen 1 Milyar Dolarl›k hedefe ulafl›lmas›n›n 

çok daha zorlu bir çaba gerektirece¤ini düflünüyoruz. 

Verilen hedefin yüksekli¤i yan›nda kuflkusuz 

ihracat› art›rmak yönündeki çabalar›n sektöre 

kazand›racaklar›n›n bilincindeyiz ve bu konu 

önümüzdeki dönemde SaSaD’›n birinci önceli¤i 

olacakt›r. 

SASAD ›n önümüzdeki 5 y›l için stratejisini 

oluflturdunuz mu? Misyon ve Vizyonunuzu 

belirlediniz mi? Bu strateji Savunma 

Tedarik Kurumu olan SSM stratejileri ile 

benzerlik gösteriyor mu? 

SaSaD’›n günümüzdeki vizyon ve misyonu 

Eylül 2007’de Yönetim Kurulumuz taraf›ndan 

afla¤›daki biçimde onayland›. 

Misyonumuz: 

Savunma Sanayii Firmalar›n› 

SaSaD Çat›s› Alt›nda Bir araya Getirerek 

Savunma Sanayii Sektörünün 

Güçlendirilmesine Katk›da Bulunmakt›r. 

Vizyonumuz: 

Türk Savunma Sanayiini 

‹htiyaç ve Tedarik Makamlar› ile Eflgüdüm ‹çinde; 

‹flbirli¤i ‹çinde Hareket Ederek 

Ülkemizin Savunma ve Güvenli ‹htiyaçlar›n› Tam 

Olarak Karfl›layabilen 

Uluslar Aras› Rekabet Edebilen 

Bir Sektör Haline Gelmesine Katk›da Bulunmakt›r. 

Sektör için Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›n›n 

belirlenen hedeflerin hem üretici kurulufllar›m›z 

hem de onlar›n örgütü olan SaSaD için yol gösterici 

oldu¤una inan›yoruz. Bu stratejiyi üyelerimizle 

en genifl biçimde paylaflt›k. Say›n Müsteflar›m›z 

TOBB Savunma Sanayii Meclisinin özel 

oturumunda strateji doküman›n› sektör temsilci- 

7

lerine ayr›nt›lar›yla anlatt›. SaSaD’›n Strateji ve 

Operasyonlar ve ‹hracat Kurullar›nda hedefler 

incelendi. SaSaD olarak önceliklerimizi ve hedeflerimizi 

belirledik ve bu yönde çal›fl›yoruz. 

Yukar›da da de¤indi¤im gibi ihracat konusunda 

çal›flmalar›m›z› yo¤unlaflt›r›yoruz. Üyelerimizin 

öncelik verdikleri ülkeleri belirliyoruz, MSB SSD‹ 

Daire Baflkanl›¤›’n›n ve SSM Uluslararas› ‹flbirli- 

¤i Daire Baflkanl›¤›’n›n deste¤ini alarak bu ülkelerle 

iliflkilerimizde etkin olmaya çal›fl›yoruz. Bildi¤iniz 

gibi konu stratejik “plan” yapman›n ötesinde 

stratejik “yönetim” uygulamakt›r. Bizi hedefimize 

götürecek ad›mlar› düzenli ve tutarl› biçimde 

atma¤a çal›fl›yoruz. 

SSM’nin 2007 Sanayii Kat›l›m› ve Offset 

direktifinin uygulanma aflamas›nda yabanc› 

savunma sanayii flirketlerinin zorlanaca- 

¤›n› düflünüyor musunuz? 

Evet, yabanc› flirketler zorlanacakt›r. Ama savunma 

sektöründe ifl yapmak hiçbir ülkede kolay 

de¤ildir. Bilindi¤i gibi yeni yönetmeli¤e göre offset 

kapsam›ndaki yükümlülükler 

yurdumuzun savuma sanayii 

ürünleri ile 

karfl›lanacak. “Dolayl› offset” kavram› ortadan 

kalkt›¤›na göre art›k tar›m ürünleri ya da turizm 

gibi alanlardaki sat›fllar / yat›r›mlar offset yükümlülü¤ünden 

kurtulmak için kullan›lamayacak. Ayr›ca 

yeni sistem yükümlü¤ün yerine getirilmesini 

sa¤lamak ve geliflimi izleyip denetlemek için çok 

daha etkin bir sistem getiriyor. 

Di¤er yandan bu konuda yabanc› firmalara 

verece¤imiz iyi haberler de var. Her fleyden öce 

yurdumuzdaki savunma sanayii çok geliflti. Belki 

bundan 10–15 y›l önce yabanc› firmalar Türkiye 

içinde savunma ürünleri ve parçalar› ürettirecek 

kaynak bulmakta zorlan›yordu. Günümüzde bu 

aç›dan çok daha flansl› olduklar›na inan›yorum. 

Ayr›ca SSM ve SaSaD Türkiye’deki aday firmalar 

konusunda çok daha genifl bilgi sahibi olarak 

örgütlendi. Daha önce belirtti¤im gibi SaSaD 

olarak üyelerimizin ihracat konusundaki giriflimlerine 

destek olmak çok öncelik verdi¤imiz bir 

konu. 

Yerli savunma sanayii flirketlerinin savunma 

projelerine kabiliyetleri do¤rultusunda 

kat›l›m› konusunda kendilerinden 

bekleneni tam olarak yerine getirdiklerini 

de¤erlendiriyor musunuz? 

“Bekleneni tam olarak yerine getiriyoruz” 

demek biraz iddial› bir anlat›m olacak. Ama 

san›yorum güncel kalite anlay›fl›nda “müflteri 

beklentilerinin üzerine ç›kmak” amaçt›r. Sa- 

SaD üyelerinin de bu kalite anlay›fl› çerçevesinde 

çal›flt›¤›n› belirtebilirim. 

Sektörün niceliksel geliflmesine yukar›da de- 

¤indim. Niteliksel olarak da çok büyük bir geliflme 

var. Son y›llarda geliflen bir e¤ilimle büyük 

savunma projelerinde baz› üyelerimizin ana 

yüklenici – ana tasar›mc› - entegratör olarak 

görev ald›klar›n› büyük bir mutlulukla görüyoruz. 

Baz› üyelerimiz de bu projelerde alt 

yüklenici olarak görev al›yor. Taraflar›n 

karfl›l›kl› yükümlülüklerinin dengeli olarak 

yürütülmesi projenin baflar›s› için vazgeçilmez 

bir özellik tafl›yor. Bu da taraflara kalite 

uygulamalar›, proje yönetimi, alt yükle- 

8

nici yönetimi, teknolojik yetenek, çal›flma düzeni 

… gibi bir dizi boyutta yeni yükümlülükler ve sorumluluklar 

getiriyor. SaSaD olarak üyelerimize 

bu alanlarda destek olmaya çal›fl›yoruz. 

Savunma firmalar›m›z küresel boyuttaki 

rekabete haz›r m›d›r? Bu konuda SASAD 

ne tür çal›flmalar yapmaktad›r? SASAD 

olarak üyelerinizin savunma projelerinde 

yeterli pay› almas› hususunda ne gibi 

çal›flmalar› gerçeklefltiriyorsunuz? Bu 

konuda liderlik yapan yerli flirketleriniz 

var m›? 

Küresel rekabet konusunda olumlu ve olumsuz 

fleyler söyleyebiliriz. 

• Öncelikle bir Türk firmas›n›n uluslar aras› 

bir savunma projesinde ana yüklenici olmas›, 

önemli boyutta bir sistem / cihaz ihraç 

etmeye çal›flmas›n› ele al›rsak birçok 

durumda Türk firmas›n›n boyutunun küçük 

kald›¤›n› gözlüyoruz. Amerika ve Avrupa’daki 

büyük firmalar birleflip dev kurulufllar 

oluflturuyor ve bu dev kurulufllarla rekabet 

olanaklar›m›z s›n›rl›. Bu durumda pazar 

belirlemesinde seçici olmak, Türk Silahl› 

Kuvvetlerine satt›¤›m›z kendi ürünlerimizle 

belirledi¤imiz pazar› zorlamaya çal›flmak 

gerekiyor. 

• Bunun yan›nda kötümserli¤e kap›lman›n 

da yanl›fl olaca¤›n› düflünüyorum. Savunma 

sanayimizin nitelik ve nicelik aç›s›ndan 

(baz› NATO üyeleri de dâhil) birçok ülkeden 

çok daha geliflmifl oldu¤u da belirtilebilir. 

Uzun y›llard›r çok güçlü bir NATO 

üyesi olan Türk Silahl› Kuvvetleri ile çal›- 

flan sanayicimiz ve bilinçli ad›mlarla ilerleyen 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›m›z çok 

önemli kazan›mlar sa¤l›yor. 

SaSaD olarak Türk Savunma Sanayii hakk›nda 

uluslar aras› pazarda olumlu bir görünüm 

oluflturulmas› öncelikli hedefimiz. Üyelerimizin 

kendi ürünlerini ilgili pazarlarda en iyi biçimde 

pazarlayaca¤›na inan›yoruz. Bizim görevimiz ise 

ülkemizin savunma sanayiinin bütünü hakk›nda 

olumlu bir görünüm oluflturmak. Örne¤in “Alman 

otomobilleri kalitelidir” gibi olumlu bir görünüm 

yayg›nd›r ve Mercedes, BMW, WV gibi markalar›n 

sat›fl›n› kolaylaflt›r›r. SaSaD olarak biz de 

“Türk Silahl› Kuvvetleri güçlü ve moderndir. Türk 

savunma sanayii kurulufllar› da Silahl› Kuvvetlerine 

güçlü bir destek sa¤lar” görüflünü yayg›nlaflt›rmaya 

çal›fl›yoruz. 

Yukar›da önde gelen kurulufllar›m›z›n yurdumuzda 

kendi alanlar›ndaki büyük sistem projelerinde 

ana yüklenici olarak görev almaya bafllad›klar›n› 

mutlulukla belirtmifltim. Sektörümüzün 

yurt d›fl›ndaki büyük projelere kat›l›m› da kuflkusuz 

bu firmalar›m›z›n öncülü¤ünde gerçekleflecek. 

Savunma alan›ndaki mevcut devlet politikalar› 

ve uygulamalar›n savunma sanayii 

firmalar› aç›s›ndan avantajlar› ve dezavantajlar› 

sizce nelerdir. Devlet politikalar›n›n 

oluflturulmas›nda SASAD’›n katk›s› hangi 

düzeydedir? 

Savunma sanayiindeki projelerin çeflitli aç›- 

lardan devletin ola¤an sat›n al›m konular›ndan 

çok farkl› biçimde yürütülmesi gerekti¤ini hepimiz 

biliyoruz. Özellikle Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›n›n 

büyük projelerde uygulad›¤› yöntemler 

de bu farkl›l›¤› yans›t›yor. Bu aç›dan ayr›cal›kl› 

konumumuzun fark›nday›z. Bütün bunlara karfl›n 

birçok uygulamada – özellikle SSM’nin büyük 

projeleri d›fl›nda- sanayicimiz hem teknik 

flartname hem de idari hükümler aç›s›ndan çok 

kat› kal›plarla karfl›lafl›yor. 

Yine savunma projelerinin büyük bir mali boyut 

gerektirdi¤ini, gerçekleflmesinin uzun y›llar 

ald›¤›n› biliyoruz. Mali kaynaklar› iyi belirlenmedi¤i 

için çal›flmalar bafllad›ktan bir süre sonra iptal 

edilen veya “ivedi ihtiyaç var” diye d›fl al›ma 

yönelen projeler üreticimizde büyük hayal k›r›kl›- 

¤›na yol aç›yor. 

Devlet politikalar› konusunda devletin yasama 

bürokrasisi ile iliflkiyi özellikle Türkiye Odalar 

9

ve Borsalar Birli¤i (TOBB) Savunma Sanayii 

Meclisi kanal›yla kuruyoruz. Bildi¤iniz gibi Sa- 

SaD’›n genel Sekreter Yard›mc›s› Y›lmaz Küçükseyhan 

bu meclisin baflkan›. Yurdumuzun 

gündemine gelen veya bizim getirmek istedi¤imiz 

konular üzerindeki görüfllerimiz için MSB yan›nda 

TOBB de önemli buldu¤umuz bir kanal. 

Son olarak, SASAD üyelerinin savunma 

projelerinden azami yararlanmas›n› 

sa¤lama ad›na SSM den beklentileri 

nelerdir? 

Daha önce de¤indi¤im gibi yurdumuzun 

savunma programlar›nda 

• Sanayicimizin uzun vadeli olarak önünü 

görebilmesi; 

• Projenin gerektirdi¤i sözleflme yap›s›n›n 

sa¤lanabilmesi; 

• Üretici – tedarik makam› ve kullan›c› makam 

üçgeninin verimli ve yak›n bir iflbirli¤i 

içinde çal›flmas› 

temel beklentilerimiz. 

‹hracat konusundaki çal›flmalar da büyük 

önem verdi¤imiz bir konu. Bu alanda 

Sektörün öncelikli pazarlar›nda devletimizin 

tüm yetkililerinin ve Türk Silahl› Kuvvetlerinin deste¤ini, 

her zaman yan›m›zda görmek istiyoruz. 

Offset yükümlülü¤ü olan yabanc› firmalar›n 

sektördeki üreticilerin örgütü olan SaSaD’a baflvurmalar› 

için yönlendirilmeleri yararl› olacakt›r. 

Bize zaman ay›rd›¤›n›z için teflekür ederiz. 

M. KAYA YAZGAN 

SASAD GENEL SEKRETER‹ 

M. Kaya Yazgan 1971 Y›l›nda Orta Do¤u Teknik Üniversitesinden Elektronik Mühendisi olarak diploma ald›. 1973 y›l›nda 

yine ayn› üniversitede ve bölümde Yüksek Lisans›n› tamamlad›. 1978–1990 aras›nda ASELSAN, 1990–2003 aras›nda 

ROKETSAN’da ifl gelifltirme, proje yöneticili¤i, projeler koordinatörlü¤ü, yeni programlar direktörlü¤ü gibi görevler 

yürüttü. Bu kapsamda 25 y›l savunma sektöründe çok say›da ulusal ve uluslar aras› projenin gelifltirilmesinde çal›flt›. 

1995 y›l›nda Proje Yönetim Derne¤inin kuruluflunda görev ald›. NATO Endüstri Dan›flma Grubunda uzman, Session 

Européenne des Responsables d'Armement’da Auditor’ olarak çal›flt›. 

2003’den sonra proje yönetimi konusunda dan›flmanl›klar yapan ve üniversitelerde ders veren Kaya Yazgan, günümüzde 

Savunma Sanayii ‹malatç›lar Derne¤i - SaSaD’›n Genel Sekreteri olarak görev yap›yor. 

10

Savunma Sanayii ‹malatç›lar Derne¤i, k›sa ad›yla SaSaD, yurtiçi ve yurtd›fl› pazarlar için savunma 

sistem, cihaz, araç ve gereçlerini üreten kurulufllar›n Türkiye’deki tek örgütüdür. Derne¤imiz 1990 

y›l›nda Milli Savunma Bakanl›¤›'n›n deste¤iyle 12 kurulufl taraf›ndan oluflturuldu. Günümüzde ise 

90’dan fazla üreticiyi çat›s› alt›nda topluyor. 

Üyelerimiz 10 alt sektöre yay›larak savunma teknolojilerinde genifl bir yelpaze oluflturuyor: 

KARA ARAÇLARI 

DEN‹Z ARAÇLARI 

HAVACILIK-UZAY 

B‹L‹fi‹M 

ELEKTRON‹K 

ELEKTR‹K 

S‹LAH-MÜH‹MMAT- ROKET-FÜZE 

ARGE-MÜHEND‹SL‹K 

MALZEME-KALIP-PARÇA 

G‹Y‹M-KUfiAM 

Türk savunma sanayii, günümüzde 1,7 Milyar ADB Dolarl›k üretimi ve 350 Milyon ABD Dolarl›k 

ihracat› ile kayda de¤er bir boyuta ulaflm›fl; teknolojik düzeyi de yükselmifltir. NATO içinde önemli ve 

büyük bir kuvvet olan Türk Silahl› Kuvvetlerinin hizmetine bir dizi ürünü sunan sanayiimiz giderek d›fl 

pazarlarda da önemli bir yer kazanmaktad›r. 

SaSaD da geliflen savunma sanayiinin bu geliflimi do¤rultusunda özellikle 

• ‹htiyaç ve tedarik makamlar› ile eflgüdümü güçlendirmeye, 

• Uluslar aras› iflbirli¤inin ve ihracat›n gelifltirilmesine, 

• Yurtiçi ve yurtd›fl›nda ilgili platformlarda sektörünü en iyi biçimde temsil etme¤e, 

• Üyeleri aras›nda iflbirli¤i oluflturmaya, 

• Türk Savunma Sanayinin finansal profilini derleyip yay›nlamaya, 

• Oluflturdu¤u ihtisas kurullar›yla sektörü çeflitli boyutlar› ile incelenip öneriler gelifltirmeye 

öncelik vermektedir. 

SaSaD yap›s› içindeki Strateji ve Operasyonlar, Tan›t›m, NAMSA-NC3A, ‹hracat ve Ar-Ge/ 

Teknoloji kurullar› ile üyelerinin genifl kat›l›m› ve deste¤i ile Türk savunma sanayii kurulufllar›n›n 

temsilcili¤ini yürütüyor. 

www.sasad.org.tr 

11

B‹R DÜfi 

HAVACILIK VE UZAY SANAY‹‹NDE 

B‹R TÜRK ÖZEL SEKTÖR KURULUfiU; 

ALP HAVACILIK 

TUNCER ALPATA 

ALP HAVACILIK YÖNET‹M KURULU BAfiKANI 

B‹R ÖYKÜ 

Sevgili dostlar›m; büyük bir ilgi ve dikkatle 

takip etmekte oldu¤umuz Savunma Sanayii 

Gündemi Dergisinin, “Savunma Sanayiinde 

Sanayi Kat›l›m› ve Offset ” temas›n›n 

ifllendi¤i 4ncü say›s›nda yay›nlanmak üzere, yay›n 

kurulu taraf›ndan, konu ile ilgili düflüncelerim 

istendi¤inde, ne derece sevindi¤imi, onur ve gurur 

duydu¤umu anlatamam. 

Ben, Eskiflehir’de, nesillerdir ticaret ile ilgilenen 

bir ailenin çocu¤u olarak büyüdüm. Çok küçük 

yafllar›mdan itibaren, herhalde Eskiflehir’imizin 

suyundan, topra¤›ndan olsa gerek, havac›l›k 

afl›¤›, sevdal›s› oldum. Gerçekten bu aflk, bu 

sevda, bende tarif edilemez bir tutku, bir özlemdir. 

Çocukluk y›llar›mda, Hava Kuvvetlerimizin 

Eskiflehir semalar›nda uçan gözbebekleri, savafl 

uçaklar›n› büyük bir hayranl›kla izler, kimisine 

12

gürültü gibi gelen, o muhteflem seslerini büyülenmifl 

gibi dinlerdim. Eskiflehir öteden beri bir 

havac›l›k flehridir. Hava Üssü’nde görevli abilerimiz, 

komutanlar›m›z›n elinde büyüdüm desem 

yeridir. Pilot abilerimi, amcalar›m› sorular›mla, 

uçaklar›nda uçma, hiç de¤ilse yak›ndan görme 

taleplerimle b›kt›r›ncaya kadar ›srar etti¤imi dün 

gibi hat›rlar›m. Bu ›srarlar›m›n sonuç verdi¤i durumlar 

da olurdu asl›nda, üsse gidip uçaklara 

dokundu¤umu, adeta okflad›¤›m› hat›rlar›m. Bir 

iki siyah beyaz foto¤raf›m bile vard›r 70’li y›llarda 

uçak bafl›nda çekilen..... Rahmetli babam, 

uçaklar› ne kadar sevdi¤imi bildi¤inden yolculuklar›m›zda 

mümkün oldu¤unca uçak kullanmaya 

gayret ederdi. 1974 K›br›s Bar›fl harekat›n›n hemen 

ard›ndan adaya giden ilk sivil kafilede yer 

ald›¤›m›z› ve kokpitde seyahat etti¤imi an›ms›- 

yorum. Bu gün de Eskiflehir semalar›nda ne zaman 

bir jetimizi görsem, hemen yüre¤im kalkar, 

y›llar öncesine giderim. 

‹flte dostlar›m, Alp Havac›l›k düfllerim ta çocukluk 

y›llar›ma kadar gider. Gerçekten havac›- 

l›k sektörü içinde yer almak, ülke savunmas› ve 

bekas› için bu sektöre yat›r›m yapmak arzusu 

içimi y›llarca kemirmifltir. Farkl› bir sektörlerde ticari 

faaliyetleri olan rahmetli babam, benim havac›l›k 

sektöründe ifl yapma arzumu ve kararl›¤›- 

m› gördü¤ünde bir taraftan çok sevnirken bir taraftan 

da kayg›lan›yor, “O¤lum emin misin? Çok 

iyi düflündün mü? ‹yi araflt›rd›n m›? Türkiye’de 

bizlerden çok büyük, çok deneyimli bunca ifl 

adamIar›, sanayici varken, onlar bu sektöre girmeyi 

riskli bulurken, acaba bu alanda ifl yapmay› 

do¤ru buluyor musun? “ sorular›n› yöneltiyordu. 

“Sonucunda bu yat›r›m için ay›raca¤›m›z 

kaynak bu ülkenin, ayr›ca bu yat›r›m› yapt›ktan 

sonra, ülkemizin bekas› ve güvenli¤i için canlar›- 

n› ortaya koyan kahramanlar›m›za karfl› mahçup 

olmamal›y›z ” diyordu. Babam›n elefltirilerini 

her zaman çok önemsedim ve hayat›m›n temel 

tafllar› olarak ald›m. Ama yine de babam›n tüm 

ikazlar›na ra¤men bu tutkunun önüne geçemiyordum. 

Elbette rasyonel düflünceyi bir yana b›- 

rakamazd›m, en kötü durum senaryolar›n›, finansal 

projeksiyonlar› gözden geçiriyordum, 

ama her türlü riski göze almaya peflinen arzulu 

oldu¤umu da inkar edemem. 

13

Dünyan›n çok önemli ve stratejik bir co¤rafyas›nda 

bulunan ülkemizin bekas› ve güvenli¤i 

için, ordumuz her zaman çok güçlü olmak zorunda. 

Güçlü olmak da tabiki çok modern ve üstün 

teknolojiye haiz cihaz ve silahlara sahip olmakla 

sa¤lanabilir. Yani bu sektörde ifl yapacak sanayicilerin, 

devaml› üstün ve en 

son teknolojiyi takip ederek 

ürünler üretmeleri gerekir. Bu 

ilk tespitim oldu. E¤er bir ürün 

üreteceksem, bu ürün mutlaka 

üstün teknolojiye haiz olmal›yd›. 

‹lk olarak çok detayl› inceledi¤im konu, Cumhuriyetimiz’in 

kurucusu Ulu Önder Atatürk’ümüzün, 

tüm Cumhuriyet tarihimizde ekonomik 

flartlar›n›n en kötü oldu¤u savafl sonras› bir dönemde, 

hemen Cumhuriyet’in ilk y›llar›nda, çok 

önemle iflaret etti¤i gökyüzüne hakim olmak olgusuydu. 

Atatürk’ün “‹stikbal Göklerdedir” diyerek 

bizlere yol göstermesine ve sonras›nda 

öncelikli bir alan olarak Türk havac›l›k sanayinin 

kurulmas›na ra¤men neden sonralar› bu alanda 

bir ilgi kayb› yaflanm›flt›? Neden Türk Kamu ve 

Özel SEKTÖRÜ heyecanla girifltikleri ve bafllang›çta 

önemli mesafeler ald›klar› bu sektörden 

nerdeyse ç›km›fllard›? Kamunun k›smen yeniden 

konsantre olmaya bafllad›¤› bu alanda niçin 

özel sektörün esamesi bile okunmuyordu? Baflka 

bir deyiflle sektörde kal›c› olmak için, bilhassa 

bir özel sektör kuruluflu olarak, neler yap›lmal›yd›? 

Geçmiflten hangi dersler ç›kar›lmal›yd›? 

Bu hususlardaki baz› ç›kar›mlar›m› paylaflmak 

isterim. 

‹kinci bir tespitim ise, üretti¤imiz 

ürünler mutlaka uluslararas› 

pazara entegre olmal›yd›. 

Bu o ifl yerinin devaml›l›¤› 

için önemli bir etkendi. 

Belki de y›llar önce büyük 

bir hevesle kurulan havac›l›k 

sektörümüzün ürünleri 

bu nedenle gelifltirilemedi, 

yani üretece¤imiz ürünlerin 

mutlaka yurt d›fl› pazarlarda aran›r olmas› ve sat›lmas› 

gerekir. Kan›mca, finansal aç›dan büyük 

önem tafl›yan bu husus, ulusal projelerde yer 

alacak yerli firmalar için de ürünlerinin yerli olman›n 

ötesinde bir anlam ifade edebilmesi için 

adeta bir ön koflul niteli¤inde olmal›d›r. 

Bir di¤er tespitim kamu ile yap›c› bir entegrasyon 

içinde olmak, yat›r›m tekrarlar›na, içeride y›- 

k›c› rekabete sebebiyet vermemek, Türk Savunma 

ve Havac›l›k sektöründe oynayaca¤›n›z rolü 

iyi bilmek, benimsemek ve o rolü en iyi flekilde 

oynayacak flekilde maddi ve manevi fedakarl›klardan 

kaç›nmaman›n önemidir. 

Dördüncü bir tespitim ise; bu alanda yat›r›m 

yapacak sanayicilerimiz sabr› ile ilgili idi. Havac›- 

l›k ve Savunma Sanayi sektöründe yat›r›m yapacak 

sanayicilerimize söylemek istedi¤im en 

önemli husus, di¤er baflka sektörlerin dinamikleri 

ile bizim sektörümüzün dinamiklerinin gerçekten 

çok farkl› oldu¤udur. Yat›r›mlar›m›z›n geri 

dönüflü bu sektörde çok uzun olabiliyor, yani 

“bugün yat›r, yar›n kazan” felsefesi asla bizim 

sektörümüzde geçerli de¤ildir. Çünkü ürün gelifltirme, 

yat›r›m yapma, üretme ve sertifikaland›rma 

süreçlerimiz ilgilendi¤imiz alan itibariyle 

muhtemelen di¤er tüm sektörlerden çok daha 

14

uzun sürüyor. ‹flin do¤as› nedeniyle bu böyle. 

Sadece bir havac›l›k ürünün üretim yeterlili¤ini 

alma süreci uzun y›llar alabiliyor. Dolay›s›yla, bu 

sektörde yat›r›m yapmay› amaçlayan, planlayan 

de¤erli sanayicilerimiz, mutlaka ama mutlaka 

yat›r›mlar›n› yapmadan önce, hedeflerini ve ifl 

planlar›n› çok iyi yapmal›d›rlar. ‹lk olarak ülkemizde 

halihaz›rda varolan Havac›l›k ve Savunma 

sektöründeki imkan ve kabiliyetleri çok iyi 

araflt›rmalar› ve sonras›nda olmayan teknolojilere 

yada sektörümüzün lokomotifi olan büyük kurulufllar›n 

imkan ve kabiliyetlerini artt›r›c›, tamamlay›c› 

alanlara yat›r›m yapmalar›n› 

öneririm. Bu, hem ülkemizde 

sa¤l›kl› bir flekilde 

geliflmekte olan savunma 

sektörünün yap›- 

lanmas›n› güçlendirir, 

hem de y›llarca 

çok çekti¤imiz en 

büyük yanl›fl›m›z 

olan tekrarlar›n önüne 

geçilmesini sa¤lar. 

Sonunda beklenen 

ve arzulanan güçlü 

bir TÜRK SAVUNMA 

SANAY‹‹ sine kavuflulmas› 

hedefine katk› sa¤lanm›fl 

olur. 

‹flte bundan tam 10 y›l önce yukar›da arz 

etti¤im hususlar› günler, gece boyu çal›flarak, 

araflt›rarak sonunda Havac›l›k ve Savunma Sektöründe 

yat›r›m yapma karar› ald›k. 

Yukar›da söyledi¤im gibi, bu sektörün dinamikleri 

çok farkl›. Bu sektör için yat›r›m yapacak 

kayna¤›n›z, paran›z olabilir, ama nas›l kal›c› ve 

sektörün ihtiyac› olan üstün teknolojiye, uluslararas› 

pazarlarda rekaber edecek üstün teknolojiye 

sahip olabilirsiniz? Bunlara sahip olmak için 

her türlü maddi kayna¤› ve nitelikli insan gücünü 

ortaya koysan›z da nas›l kal›c› olabilirsiniz? 

Uluslararas› pazarda rekabet gücü kazanmak 

için o pazara girmeniz ve oradaki deneyimli ve 

pazar›n kurallar›n› belirleyen büyük oyuncularla 

çal›flabilmeniz gerekir, bunu baflarabilmek de 

bafll› bafl›na bir iddiad›r. Bu iddiay› gerçeklefltirmede 

en önemli kald›raçlardan biri olan Offset 

uygulamalar› Alp Havac›l›¤›n düfllerden gerçeklere 

dönüflmesi, bugünkü seviyelere gelebilmesindeki 

en temel araç olmufltur. Offset, yat›rm 

alan›m›z› do¤ru belirlememiz ve dünyan›n havac›l›k 

sektöründeki ana oyuncularla tan›flmam›z 

için önemli bir vesile olmufltur. Sikorsky firmas›ndan 

ald›¤›m›z offsete dayal› küçük bir siparifl, 

bizleri daha büyük siparifllere, bir süre sonra bir 

ortak giriflime, daha sonra daha büyük siparifllere, 

yeni müflterilere ve nihayet 

offset kald›rac›n› kullanma 

gere¤i duymad›¤›- 

m›z büyük projelere 

ifltirak etme noktas›- 

na tafl›m›flt›r. Kamu 

harcamalar›n›n 

bir bölümünü telafi 

etmek, ‹hracatç›lar›m›z›n 

yeni d›fl pazarlara 

aç›lmalar›- 

na ve/veya mevcut 

d›fl pazarlarda ihracat 

art›fl› kaydetmelerine 

imkan sa¤lamak, 

Yabanc› sermaye giriflinde 

art›fl sa¤lamak, Yeni istihdam 

olanaklar› yaratmak, Teknoloji transferi 

yoluyla üretim kalitesinin art›r›lmas›na yard›mc› 

olmak, kalifiye iflgücünün niteli¤ini ve niceli- 

¤ini art›rmak, Döviz girdilerini art›rmak gibi 

önemli hedefleri olan offset program› bilhassa 

Savunma Sanayi Müsteflarl›¤›’n›n baflar›l› çal›flmalar› 

ile Savunma ve Havac›l›k Sektörü’nün 

önünü açm›fl, baflar›lar›n›n nüvesini oluflturmufltur. 

Alp Havac›l›k düflünün, gerçe¤e dönüfltürülmesi 

için verilen mücadeledeki katk›lar› daha 

do¤rusu, bana düfllerimi gerçeklefltirme imkan› 

vermeleri nedeniyle, Savunma Sanayi Müsteflarl›¤›’na, 

tüm eme¤i geçenlere, ve bilhassa son 

y›llarda kazan›lan ivmeden dolay› Sn. Murad 

15

Bayar ve ekibine en içten teflekkürlerimi bu vesile 

ile bir kez daha sunmak isterim. “Müsteflarl›¤›m›z, 

yürütmekte oldu¤u son derece baflar›l› 

offset uygulamalar›, Savunma ve Havac›- 

l›k ürünleri ihracat›n› gelifltirmeye dönük faaliyetleri 

ve Türk Sanayi ile gelifltirdi¤i etkin 

koordinasyon neticesinde baflar›m›zda büyük 

rol oynam›flt›r ”. 

Bafllang›çta 3.500 metrekare kapal› alan üzerinde 

4 adet CNC Tezgah kapasitesi ile üretime 

bafllayan, Eskiflehir Organize Sanayi Bölgesi’nde 

yerleflik Alp Havac›l›k, bugün 12.500 metrekare 

kapal› alana ulaflan tesislerinde 60 CNC 

Ekipman›, onlarca özel prosesi, 240 nitelikli personeli 

ile geceli gündüzlü çal›flarak, 

Havac›l›k ve Uzay Sanayi’ne dönük, 

hassas, kritik yap›- 

sal ve motor komponent, 

sistemleri ve helikopter 

dinamik komponentleri, 

sürücü 

flaftlar› ve uçufl emniyetli 

kritik parça 

üretimi yap›yor. 

Bunlar›n önemli bir 

bölümünde dünyada 

tek kaynak üretici 

olan Alp Havac›l›k ; baflta 

Sikorsky olmak üzere, Pratt 

& Whitney, Pratt & Whitney 

Canada, Goodrich Landing 

Gear, Hamilton Sundstrand ve TAI gibi dünyan›n 

en önde gelen dev flirketlerine Blackhawk, 

Seahawk, S76, S92, F35, F22, F135, F22, Boeing 

787, A380, B737 vb platformlar› için teknoloji 

yo¤un üretim gerçeklefltirmektedir. 

Alp Havac›l›k’›n 2008 y›l› ihracat› 30 milyon 

Amerikan dolar›na yaklaflacakt›r. fiirketin halihaz›rda 

alm›fl oldu¤u ek siparifllerle birlikte ihracat 

rakam› 2010 y›l›nda 60 milyon Amerikan dolar›- 

n› aflacakt›r. 

Alp Havac›l›k’›n 2008 y›l› sonu istihdam projeksiyonu 

280 kiflidir. Baflta titanyum olmak üzere 

tüm havac›l›k alafl›mlar›nda deneyim sahibi 

olan Alp Havac›l›k, Uluslararas› Havac›l›k sertifikasyonlar› 

olan AS EN 9100 ile birlikte UTC 

ASQR-01 onaylar›na sahiptir ve tüm özel prosesleri 

de uluslararas› NADCAP organizasyonunca 

onaylanm›flt›r. Amerikan Savunma Bakanl›¤›’n›n 

Sikorsky helikopterleri için uçufl kritik 

parça üretim izni verdi¤i dünyadaki çok az say›- 

daki kurulufl aras›nda yer almaktad›r. 

Alp Havac›l›k, Sikorsky Black Hawk ve Seahawk 

helikopterlerinin Arka Kuyruk Pervane fiaftlar› 

ve baz› önemli uçufl kritik komponentlerin üreticisidir. 

Alp Havac›l›k ço¤u helikopterlerin döner 

bölümlerinde yer alan 

ve ayn› zamanda yedek 

parça niteli¤indeki 

komponentlerden 

1000’den 

fazlas›n› üretmektedir. 

Müflterek 

Taarruz Uça¤› 

(JSF) Türk Endüstri 

Grubu 

üyesi olan Alp Havac›l›k, bilhassa bu uça- 

¤›n inifl tak›mlar›na ait 250’den fazla komponent 

ve alt asamblenin üretimini gerçeklefltirmektedir. 

Alp Havac›l›k, Müflterek Taarruz Uça¤› (JSF) 

Pratt & Whitney F135 Motorunun önemli aksamlar› 

olan Fan Rotor Hub ve Coupling Nut Asamblesinin 

de tedarikçisidir. Buna ilave olarak halihaz›rda 

bu firma ile önemli yeni projeler üzerinde 

çal›flma yürütülmektedir. Alp Havac›l›k’›n JSF 

projesi kapsam›nda ald›¤› ifllerle önümüzdeki 

günlerde sonuçland›rmay› planlad›¤› projelerden 

JSF proje dönemine düflecek sat›fl beklentisi 700 

milyon Amerikan Dolar›’n› aflm›flt›r. 

Güçlü mühendislik ve üretim altyap›s›, kalite 

ve zaman›nda teslim performans› sonucu müflterileri 

ile uzun dönemli iflbirliklerine imza atan 

Alp Havac›l›k, Eskiflehir’deki tesislerinde gerçeklefltirdi¤i 

üretiminin tamam›na yak›n bir bölümünü 

ihraç etmektedir. 

16

Di¤er taraftan, Ulusal Havac›l›k Sektörümüzün 

geliflmesi ve Dünya Havac›l›k Sanayi ile rekabet 

edebilmesi için çok önemli gördü¤ümüz, 

Türk Havac›l›k Sanayi’nin lider kuruluflu TAI’nin 

stratejik bir partneri olarak, kendimizi; TAI’nin ihtiyac› 

olan “kendi uzmanl›k alanlar›m›zdaki alt 

sistemlerin”, bilhassa döner kanatl› platformlar›n 

dinamik komponent ve transmisyon sistemleri 

alan›ndaki sorumlusu ve tedarikçisi olarak konumland›rmay›, 

buna göre yat›r›mlar›m›z› planlamay› 

bir misyon ve görev olarak belirledi¤imizi 

burada sizlerle paylaflmak isterim. 

Gelecek güzel günleri, yar›nlar›m›z› ancak 

hep birlikte çal›flarak ve hep birlikte risk alarak, 

sevgi ile paylaflarak oluflturabiliriz... 

TUNCER ALPATA 

ALP HAVACILIK YÖNET‹M KURULU BAfiKANI 

17 Mart 1969 tarihinde Ankara’da do¤du. Bilkent Üniversitesi ‹flletme Fakültesi ‹flletme Bölümü’nden 1992 y›l›nda 

mezun olduktan sonra Alpata Grubu’nda de¤iflik pozisyonlarda çal›flt›. Kurulufl tarihinden itibaren Alp Havac›l›k San. 

Ve Tic. A.fi. Yönetim Kurulu Baflkanl›¤› görevini sürdüren Tuncer Alpata, 2002 y›l›ndan itibaren g›da, biliflim, sigortac›l›k, 

otomotiv ve inflaat konular›nda faaliyet gösteren di¤er Alpata Grubu fiirketleri’nde de Yönetim Kurulu Baflkanl›¤› 

görevini sürdürmektedir. Evli ve bir erkek çocuk babas› olan Tuncer Alpata T.C. vatandafl›d›r ve ingilizce bilmektedir. 

17

F‹NANSMAN YÖNTEM‹NDEN 

STRATEJ‹K HEDEFLERE G‹DEN YOL: 

OFFSET 

HASAN GENÇTÜRK 

ANLAfiMALAR VE HUKUK GRUP D‹REKTÖRÜ, ALTAY KOLL. fiT‹. 

Türkiye Savunma Sanayii alan›nda Offset 

ile ilk olarak 1973 y›l›nda Alman 

IKL/HDW firmas› taraf›ndan üstlenilen 

sözleflme kapsam›nda sat›n al›nan 209/1200 s›- 

n›f› 6 denizalt›dan 5’nci ve 6’nc›s›n›n gövdesinin 

Deniz Kuvvetleri Gölcük Tersanesi’nde yapt›r›lmas› 

1 

ile tan›flt›. 1983’teki F-16 uçaklar› al›m› 

ise offsetlerin savunma al›mlar›ndaki vazgeçilmez 

öneminin tescillendi¤i bir dönüm noktas›- 

d›r. 1985 y›l›nda o zamanki ad›yla Savunma Sanayii 

Gelifltirme ve Destekleme ‹daresi Baflkanl›¤› 

(SAGEB) kuruldu. 3238 say›l› kanunla kurulan 

SAGEB, 1987 y›l›nda Savunma Sanayii 

Müsteflarl›¤› (SSM)’na dönüfltürülürken, yasan›n 

kendisine verdi¤i Savunma Sanayii’nde Offset 

uygulamalar›n› koordine etmek görevini sürdürmeye 

devam etti. Türkiye’nin Offset alan›ndaki 

politikas›n›n ilk resmi uygulama döküman› 

1991 y›l›nda yay›mlanan Offset Elkitab›d›r. Sözkonusu 

El Kitab› 2000 y›l›nda ciddi de¤iflikliliklerle 

“Offset Yönergesi” olarak yenilenmifltir. Bilahare 

2003 ve 2007 y›llar›nda da yenilenen Offset 

Yönergesi, 2007 y›l›ndaki de¤iflikliklikle Sanayi 

Kat›l›m›/Offset Uygulamalar› Yönergesi 

olarak tan›mlanm›flt›r. 

1984’ten günümüze Türkiye’nin özellikle savunma 

alan›ndaki offset politikas›n› inceledi¤imizde 

bafll›ca 3 evreyi gözlemlemek mümkündür: 

1. Offsetin, bir finansman arac› olarak kullan›ld›¤› 

1984-2000 y›llar› 

2. Offsetin Savunma sanayii Altyap›s›n› gelifltirmek 

amac›yla kullan›ld›¤› 2000-2007 

dönemi 

3. Offsetin Savunma Sanayiinin rekabet gücünü 

art›rmak amac›yla ve SSM’in stratejik 

hedeflerine ulaflma politikas›n›n önemli 

bir arac› olarak kullan›ld›¤› 2007 sonras› 

dönem 

1. Bir finansman arac› olarak Offset: 

Gerek 1984’teki F-16 al›m› kapsam›nda gerçeklefltirilen 

offsetler ve gerekse 1985’te kurulan 

SSM (o zamanki ad›yla SAGEB) bu dönemde 

gerçeklefltirdi¤i tedariklerde offseti daha çok yap›lan 

tedari¤in d›fl finansman›n›n belli ölçüde 

sa¤lanmas›n› amaçlam›flt›r. Sözkonusu finansman 

amac› 1991 tarihli Offset uygulama Elkitab›’n›n 

1.2. maddesinde uygulamadan hedeflenen 

birincil amaç olarak tan›mlanm›flt›r: “...Savunma 

sanayii ürünleri ve ilgili di¤er endüstriyel 

ürünlerin ihrac› ve yabanc› sermaye yat›r›mlar› 

yolu ile ülkeye döviz girifli sa¤lanmas› ve böylece 

proje nedeniyle yurt d›fl›na gidecek dövizlerin 

mümkün olan azami ölçüde tekrar ülke ekonomisine 

kazand›r›lmas›...” 2 . 

1 

2 

Altan, Birol, Dr, Türk Savunma Sanayisinde "offset" Uygulamalar›, 

TÜS‹AD, ‹stanbul, Aral›k 1999, 

Offset Uygulama Elkitab›, SSM, 1991, Madde No:1.2, sf:1 

18

1985-1991 döneminde gerçeklefltirilen projelerde, 

henüz resmi bir offset politikas› kamuya 

aç›klanmam›fl olmas›na ve projenin niteli¤ine 

göre belli esneklikler tafl›mas›na ra¤men, mümkün 

oldukça yeknesak bir uygulama içerisinde 

görülen Offset ifllemleri, Do¤rudan ve Dolayl› 

Offset fleklindeki klasik offset s›n›fland›rmas›na 

dayal› olarak 1991 tarihli Uygulama Elkitab› ile 

resmi tan›m›na kavuflturulmufltur. 3 

1991-2000 döneminde a¤›rl›kl› olarak yurt 

d›fl›ndan yap›lacak tedariklerin finansman arac› 

olarak kullan›lmas›n›n yan›nda, offset uygulamalar› 

Türk Savunma Sanayiinin alt yap›s›n›n 

oluflturulmas›nda ciddi bir teknolojik birikim ve 

bilgi transferi sa¤lanmas›nda da katk› sa¤lam›flt›r. 

Bu dönemde taahhüt alt›na al›nan ve 

gerçeklefltirilen tahahütlerde dolayl› offsetlerin 

oran› daha yüksek olmufltur. Türkiye gibi savunma 

sanayiini henüz yeni yeni oluflturmaya 

çal›flan bir ülkede, yüksek teknoloji gerektiren 

bu tür tedariklerde do¤rudan offsetlerin a¤›rl›k 

kazanmas›n› beklemek gerçekçi de¤ildir. Bu 

dönemde geliflen savunma sanayii altyap›s›na 

paralel olarak, 1998 y›l›nda yay›mlanan 20 Haziran 

1998’de Resmi Gazete’de yay›nlanan 

“Türk Savunma Sanayii Politikas› ve Stratejisi 

Esaslar›” döküman› ile savunma sanayii alan›ndaki 

offset uygulamalar›n›n tek elden, MSB’na 

ba¤l› bir teflkilat taraf›ndan koordine edilmesi 

kararlaflt›r›lm›flt›r 4 . Bu döküman SSM’in offset 

politikas›ndaki ilk ciddi de¤iflikli¤in gerçekleflti¤i 

2000 y›l›ndaki Offset Yönergesinin de temelini 

oluflturacakt›r. 

1991-2000 dönemi salt savunma sanayii flirketleri 

için altyap›y› tamamlama ve ö¤renme süreci 

olmas›n›n yan›s›ra, SSM için de uygulamalardan 

edinilen deneyimlerle offset politikas›ndaki 

eksiklik ve hatalar›n, uygulamadaki aksakl›klar›n 

bire bir görüldü¤ü bir ö¤renme süreci olmufltur. 

Bu süreçten edinilen deneyimlerle SSM, offset 

uygulamalar›nda giderek daha seçici uygulamalar 

içerisinde girerek do¤rudan savunma sanayiini 

gelifltirme hedefleri do¤rultusunda offset 

ifllemlerine farkl› a¤›rl›k ve önemler atfedecektir. 

Bu durumun somut sonuçlar› 2003 ve 2007 y›llar›ndaki 

yönergelerde ortaya ç›kacakt›r. 

2. Savunma Sanayii Altyap›s›n› 

Güçlendirmenin Arac› olarak Offset: 

1998 y›l›nda yay›mlanan “Türk Savunma Sanayii 

Politikas› ve Stratejisi Esaslar›” döküman› 

ile bafllayan ve 2000’de yay›mlanan Savunma 

Tedarik ‹fllemlerinde Offset Uygulamalar› Direktifi 

ile uygulamaya geçilen ikinci dönemde SSM; 

MSB D›fl Tedarik Daire Baflkanl›¤› taraf›ndan 

yap›lan tedarikler kapsam›ndaki offsetler de dahil 

olmak üzere, savunma sanayii alan›ndaki tüm 

offsetlerden sorumlu tek makam olarak görevlendirilmifltir. 

Ancak, SSM Offset uygulamalar›nda 

adeta bir geçifl dönemi de denebilecek 2003 

y›l›na kadar olan döneminde, offset politikas›nda 

radikal de¤iflikliklerin tamam›n› uygulamaya koymam›fl, 

bunlar›n bir k›sm›n› 2003 yönergesine 

dek ertelemifltir. Bu yönergede klasik offset tan›- 

m›n› sürdürerek, a¤›rl›¤› do¤rudan offsetlere vermek 

yoluna gitmifltir. 

2003 Yönergesi ile getirilen en önemli de¤ifliklik, 

yüklenici firmalar›n offset yükümlülüklerini 

tamamlad›ktan sonra gerçeklefltirecekleri ilave 

offsetlerin, firmalar›n gelecekteki offset taahhütlerine 

say›lmas›n› öngören Offset Kredisi Sistemi’nin 

(Geçici Kredilendirme yada Ön Kredilen- 

3 

4 

Offset Uygulama Elkitab›, SSM, 1991, Madde No:3.3 ve 3.4, sf:2 

Türk Savunma Sanayii Politikas› ve Stratejisi Esaslar› – Resmi Gazete 

20 Haziran 1998 

19

dirme olarak da tan›mlanabilir) uygulamaya konulmas›d›r. 

Böylece SSM daha önce sadece tedarik 

sözleflmesinin imzas›n› müteakip bafllayan 

Türk Savunma Sanayii ile iflbirli¤inin, sözkonusu 

tedarik sözleflmesi sonunda sona ermesini önleyecek, 

rekabetçi bir ortamda sa¤l›kl› bir iflbirli¤i 

içerisinde Türk Savunma Sanayiinin uluslararas› 

pazarlara entegrasyonunu sa¤layacak tedbirlerden 

birini hayata geçirmifltir. 

Bu dönemde uygulanan politikalar›n temel 

hedefi savunma sanayii altyap›s›n›n güçlendirilmesidir. 

Bu kapsamda, yat›r›mlarla teknolojik iflbirli¤i 

türü offsetlerde katsay› uygulamas›na geçilmifltir. 

Teknolojik iflbirli¤i türü offset ifllemlerinde, 

bundan yararlanacak olan yerli firmalar›n bu 

iflbirli¤inden elde edecekleri kazançlar karfl›s›nda 

SSM’e nezdinde yükümlülü¤e girmeleri flart› 

getirilmifltir. Bu flart bilahare 2003 yönergesinde 

parasal de¤er olarak tan›mlanacakt›r. 2000 yönergesinde 

savunma sanayii altyap›s›n›n geliflimi 

de dikkate al›narak, ihracat türü offsetlerde 

yerli katk› oran›n›n %51’in üzerinde olmas› halinde 

ihracat tutar›n›n tamam›n›n offset say›lmas› 

kolayl›¤› da getirilmifltir. 

2003 yönergesi ile offset ifllemleri ile öncelikle 

finansman sa¤lamak de¤il, “... ülke sanayii ve hizmet 

sektörlerinin üretim olanak ve yeteneklerinin 

ve/veya uluslararas› pazar paylar›n›n/rekabet 

güçlerinin art›r›lmas›...” 5 

hedeflenmektedir. Bu 

kapsamda offset tan›mlar› de¤ifltirilmifl, do¤rudan/dolayl› 

offset s›n›fland›r›lmas›ndan vazgeçilerek, 

offsetler önceliklerine göre kategorilere ayr›lm›flt›r. 

Dörtlü bir kategori piramidi oluflturan 

2003 yönergesi ile, 2000’de bafllayan süreç art›k 

daha belirgin hale gelmifltir. Savunma Sanayiinin 

d›fl pazarlara aç›lmas›n›n, geliflimi için zorunlu oldu¤u 

gerçe¤inden hareketle, savunma sanayii 

ürün ve hizmetlerinin ihracat›na önem verilmifl ve 

bu tür offset ifllemlerine katsay› uygulamas›na 

geçilmifltir. Teknolojik iflbirli¤i türü offset ifllemlerindeki 

uygulamalardan kaynaklanan sorunlar sebebiyle 

bu tür ifllemler SSM’in öncelikleri aras›nda 

ön s›ralarda kendine yer bulamayarak 4. Kategori 

offset ifllemleri olarak tan›mlanm›flt›r. 

2000 yönergesi ile uygulamaya konulan, 

mevcut offset anlaflmas› kapsam›nda taahhüt 

edilenin üzerinde gerçeklefltirilen ifllemler için 

offset kredisi verilmesi uygulamas› geniflletilmifl 

ve SSM ile herhangi bir sözleflmesi olmayan firmalara 

da talepleri halinde gerçeklefltirecekleri 

offset ifllemleri için gelece¤e yönelik offset kredisi 

verilmesi imkan› tan›nm›flt›r. 

3. Stratejik Hedefe Ulaflmada bir Araç 

olarak Offset 

2007 y›l›nda SSM offset politikalar›n› yeniden 

gözden geçirerek, 2007-2011 dönemi için aç›klad›¤› 

Stratejik Plan›na uyumlu olarak ciddi de¤iflikliklikler 

yapm›flt›r. Offsetin baflar›s›n›n ülke savunma 

sanayiinin geliflmifllik düzeyi ile do¤ru 

orant›l› oldu¤undan hareketle, offsetleri art›k hedeflerine 

ulaflmak için seçici uygulamalar yapaca¤› 

politka araçlar›ndan biri olarak konumland›- 

ran SSM, Offset tan›m›n› proje kapsam›nda yurt 

içinde gerçeklefltirilen yerli katk›y› da içine alacak 

flekilde “Sanayi Kat›l›m› ve Offset” olarak de¤ifltirerek 

6 bir önceki yönergede belirlenen offset piramidinde 

yer alan kategori say›s›n› azaltm›flt›r. 

2007 Yönergesi offsetleri yerli katk›, ihracat 

ve teknolojik iflbirli¤i-yat›r›m olmak üzere üçe 

ay›rm›flt›r; ancak, Yönerge’de yerli katk› ve ihra- 

5 

6 

Savunma Tedarik ‹fllemlerinde Offset Uygulamalar› Yönergesi, 2003 

Ankara, Md: 3.2.1, sf:2. 

Sanayi Kat›l›m› / Offset Uygulamalar› Yönergesi, 14 fiubat 2007, 

Ankara 

20

cat türü offsetler adeta tek bir kategori olarak de- 

¤erlendirildi¤inden kategori say›s› uygulamada 

2’ye inmektedir: yerli katk› ve ihracat türü offsetler 

ile teknolojik iflbirli¤i türü offsetler. 

Stratejik Plan’a uygun olarak ihracat türü offsetlerin 

a¤›rl›klar› yeniden belirlenmifltir. Bu kapsamda 

daha önce niteli¤ine göre farkl› katsay›lar 

uygulanan yaz›l›m ihracatlar›na tek bir katsay› 

getirilmifltir. Savunma sanayiinin geliflmesine 

paralel olarak, platform ihracatlar›na en yüksek 

katsay› uygulan›rken, alt yüklenici statüsünde 

yap›lacak ihracatlara düflük (parça, komponent 

gibi) katsay› uygulanmas› öngörülmüfltür. 

2007 yönergesinin önemli bir yenili¤i de, Teknolojik 

‹flbirli¤i ve Ar-Ge tipi offsetlerde bu offsetten 

faydalanan Türk firmas›ndan istenen, katk› 

bedeli geri ödemesinin kald›r›lmas›d›r. Bu de¤ifliklik 

özellikle yerli sanayiinin ihtiyaç duydu¤u 

teknolojik iflbirli¤i sebebiyle ödemek zorunda kalaca¤› 

katk› pay›ndan dolay›, maliyetlerinin artmas›n› 

ve dolay›s›yla rekabet gücünün azalmas›n› 

önleyici niteliktedir. 

Türk savunma sanayiinin birkaç büyük firma 

d›fl›nda Küçük ve Orta Ölçekli firmalardan olufltu¤u 

dikkate al›narak, KOB‹’lerden yap›lacak ihracatlar 

için ilave bir katsay› uygulamas›na devam 

edilmifltir. 

Yönergede Offset yükümlülü¤ü do¤uracak ifllemlerin 

alt s›n›r› 10 milyon ABD Dolar› veya eflde¤erine 

ç›kart›lm›fl; offset yükümlülü¤ünün tedarik 

bedelinin ithal k›sm› üzerinden de¤il tümü 

üzerinden hesaplanmas› yoluna gidilmifltir. Tedarik 

kapsam›ndaki yerli katk›n›n da offset tan›- 

m›na dahil edilmesi savunma sanayii altyap›s›- 

n›n uluslararas› alanda da rekabet gücünün artt›¤›n›n 

SSM taraf›ndan teyidi olarak yorumlanmal›d›r. 

Ancak yerli katk› gerçekleflmelerine katsay› 

uygulanm›yor olmas› da SSM’in öncelikli 

hedefinin uluslararas› pazarda rekabet günün 

art›r›lmas› ve entegrasyonun h›zland›r›lmas› oldu¤una 

iflaret etmektedir. 

SSM’in bu amaca ulaflmak için getirdi¤i çok 

önemli bir baflka yenilik ise Türkiye’de offset yükümlülü¤ü 

bulunan bir firman›n ülkesinde offset 

yükümlülü¤ü bulunan bir Türk firmas›n›n bu yükümlülü¤ünün 

karfl›l›kl› olarak takas edilebilmesi 

imkan› sa¤lamas›d›r. Bu uygulama, Türk savunma 

sanayii firmalar›n›n yurt d›fl›nda daha aktif bir 

çaba içerisine girmeleri ve Türkiye’ye mal satan 

firmalar›n ülkeleri nezdinde bu yönde çaba göstermelerinin 

teflvik edilmesi yan›nda, SSM’in 

Türk Savunma Sanayii’ne d›fl pazarlara girme 

konusunda verdi¤i deste¤in giderek artaca¤›n›n 

somut bir örne¤i olarak de¤erlendirilmelidir. 

Offset taahüdünü yerine getirmede temerrüde 

düflülmesi halinde uygulanacak ceza oran› 

da %10’dan %6’ya indirilerek yüklenici firmalara, 

ceza uygulamas›n›n son tercih oldu¤u mesaj› 

verilmektedir. 

Geliflim sürecini ve detaylar›n› yukar›da özet 

olarak belirtti¤imiz SSM’in mevcut offset politikas›, 

offsetleri art›k bir finansman yöntemi olarak 

görmemekte, belirlenen stratejik hedeflere ulaflmada 

seçici bir flekilde kullan›lan araçlardan biri 

olarak tan›mlamaktad›r. Bunu yaparken, SSM, 

offset politikas›n›n baflar›ya ulaflmas›n›n ön flart›n›n 

cezai müeyyidelerden çok rekabetçi bir sanayiinin 

varl›¤› oldu¤u gerçe¤inden hareketle, 

yüklenici firmalar› Türk Savunma Sanayii firmalar› 

ile iflbirli¤i yaparak rekabet güçlerini art›rma- 

21

lar›n› sa¤layacak teflviklerle yönlendirmeyi 

amaçlamaktad›r. 

Offset Uygulamalar›n›n etkinlefltirilmesi 

için baz› öneriler 

Bu politika kapsam›nda getirilen olumlu yöndeki 

bu de¤iflikliklere ilaveten, baz› ilave tedbir 

ve uygulamalar›n da yürürlü¤e konulmas›n›n 

Türk Savunma Sanayiinin uluslararas› alandaki 

rekabet gücünün art›fl›n› ve uluslararas› pazarla 

entegrasyon sürecini h›zland›raca¤› de¤erlendirilmektedir: 

1. Halen firmalar›n offset yükümlülükleri olmad›- 

¤› halde fazladan gerçeklefltirdikleri offsetler 

gerçeklefltirildikleri tarihten itibaren 5 y›ll›k süre 

içerisinde firman›n do¤acak taahhütlerine 

say›l›rken, yükümlülüklerde oldu¤u gibi, bu 

süre için bir eskalasyona tabi tutulmamakta, 

ayr›ca firmaya ihale aflamas›ndan veya offset 

yükümlülü¤ünün do¤mas›ndan çok önce gerçeklefltirdi¤i 

bu offset için ilave bir katsay› da 

verilmemektedir. Bu durum firmalar›n offset 

kredisi sisteminde, Türk Savunma Sanayii firmalar› 

ile sa¤l›kl› bir iflbrili¤i iliflkisine girmelerinin 

önünde ciddi bir engel yaratmaktad›r. 

Tecrübelerin gösterdi¤i üzere, yabanc› firma 

ile sözleflmenin yürürlü¤e girmesinden sonra 

bafllayan bu tür iflbirlikleri, tedarik sözleflmesi 

sona erdi¤inde b›çak gibi kesilmektedir. Bu 

ise Türk Savunma Sanayiinin geliflmesinde 

s›k›nt› do¤urmaktad›r. K›sa süreli ve salt ihaleyi 

kazanmak için, maliyeti de proje bedeline 

eklenmifl olarak, gerçekleflen bu tür offset ifllemleri 

rekabetçi bir alt yap›y› imkans›z hale 

getirmektedir. Bu durum ayr›ca ihale sürecinde 

tekliflerin de¤erlendirilmesinde de offset 

kredisi olan firmalar aleyhinedir. Teklif sahibi 

firmalar›n ayn› tür ve miktar offseti teklif ettikleri 

bir durumda bu firmalardan birisi teklif etti¤i 

offseti ister teklif tarihinden önce gerçeklefltirmifl 

olsun, ister gelecekte gerçeklefltirmeyi 

taahhüt etsin, aralar›nda herhangi bir 

fark olmamakta; iki teklif de ayn› de¤erde kabul 

edilmektedir. Oysa ki teklif sahibi firmalardan 

biri bu teklifini daha önce (örn. 3 y›l önce) 

gerçeklefltirmifl, bir baflka deyiflle zaten elini 

tafl›n alt›na koymuflken, di¤eri sadece gelecekte 

yerine getirece¤i bir taahhütte bulunmaktad›r. 

Bu sebeple offset kredisi uygulamas›nda firman›n 

offseti gerçeklefltirdi¤i tarihle, offset yükümlülü¤ünün 

do¤du¤u tarih (tedarik sözleflmesinin 

yürürlü¤e girdi¤i tarih) aras›ndaki her 

y›l için ilave bir katsay› (tam veya küsüratl› katsay› 

uygulanabilir) verilmesi veya bu tutarlar›n 

belli bir eskalasyon formülü ile eskale edilmesi 

yararl› olacakt›r. Bu Türkiye’nin offset taahhütlerinin 

art›fl› yan›s›ra ve bundan daha da 

önemli olarak rekabet (fiyat/kalite) baz›nda 

gerçekleflecek bu iflbirliklerinin daha sa¤l›kl› 

ve uzun süreli olmas›na katk› sa¤layacak ve 

Türk Savunma Sanayii firmalar›n› rekabetçi bir 

ortamda dünya pazarlar›yla entegre edecek 

süreci h›zland›racakt›r. 

2. SSM’in yürürlükteki Yönerge kapsam›nda uygulad›¤› 

katsay›lar›n azami miktarlar›n›n gelinen 

noktada düflük kald›¤› gözlemlenmektedir. 

Ayr›ca, ilave katsay›lar›n belirlenen azami 

katsay›lara ulafl›ld›¤›nda bir anlam› kalmamaktad›r. 

Bu sebeple, Yönergede yer alan 

uygulanabilir katsay›lar›n üst s›n›r›n›n kald›r›lmas› 

offset gerçekleflmelerini art›racakt›r. Üst 

limitin sektörler baz›nda kald›r›lmas› da düflünülebilir. 

Böylece SSM aç›s›ndan Stratejik 

Plan hedeflerini gerçeklefltirmede seçici bir 

araç olarak offsetleri daha etkin bir kullan›m 

imkan› da do¤acakt›r. 

3. SSM nezdinde offset taahhüdü bulunan firmalar›n 

taahhütleri ve bu taahhütlerinin gerçekleflme 

durumlar›n›n düzenli bir flekilde 

güncellenerek SSM’in internet sitesinde yay›mlanmas› 

özellikle, offset kapsam›nda yurt 

d›fl›na ihracat yapmak isteyen yada teknoloji 

transferine ihtiyaç duyan küçük ve orta ölçekli 

iflletmeler için imkan yaratacakt›r. Bu tür firmalar, 

offset taahhüdü bulunan firmalarla 

do¤rudan temasa geçerek kendilerini tan›ta- 

22

ileceklerdir. 

4. Mevcut Yönerge kapsam›nda ihracatlar› Offset 

say›labilecek Türk Firmalar›n›n SSM taraf›ndan 

her bir ifllemde Yüklenici firma taraf›ndan 

SSM’in onay›na sunulmas› yerine, 

SSM’in do¤rudan bu firmalara ait bilgileri kendi 

veri taban›nda saklayarak internet sitesinde 

düzenli bir flekilde güncellemesi hem offset 

taahhüdü için yerli firma aray›fllar›n› k›saltacak, 

hem de onay aflamas›nda ilave bir bürokratik 

ifllemden kurtulunmas›n› sa¤layacakt›r. 

Benzer flekilde SSM taraf›ndan yerli firmalardan 

hangilerinin KOB‹ statüsünde ilave 

katsay› almaya hak kazand›klar›n›n ilan› bu 

firmalar›n ihracat imkanlar›n› art›r›c› sonuç 

do¤uracakt›r. 

5. ‹hracat türü offsetlerde yerli katk› oran› artt›kça 

artan oranda katsay› uygulanmas› sistemine 

gidilmesi katma de¤eri yüksek ürün ihracat›n› 

art›r›c› etki yapacakt›r. Örne¤in ihracattaki 

yerli katk› oran› (YKO) %60’› aflt›¤›nda 

KAYNAKÇA 

Altan, Birol, Dr, Türk Savunma Sanayisinde "offset" 

Uygulamalar›, TÜS‹AD, ‹stanbul, Aral›k 1999, 

Offset Uygulama Elkitab›, SSM, 1991 

SSM, Savunma Tedarik ‹fllemlerinde Offset Uygulamalar› 

Direktifi, 2000, Ankara 

mevcut katsay›n›n %10 art›r›lmas›, YKO 

%75’i geçti¤inde mevcut katsay›n›n %15, 

YKO %90’› geçti¤inde mevcut katsay›n›n 

%20 art›r›lmas› gibi. Bu flekilde basamakl› bir 

katsay› uygulamas› ihracat türü offsetlerde 

yerli katk›y› azami seviyeye ç›karacakt›r. 

6. Taahhüt edildi¤i y›ldan önce gerçeklefltirilen 

offsetlerin daha önceki uygulamalarda oldu¤u 

gibi bir sonraki y›l›n offset taahhütlerinden eskale 

edilmek suretiyle düflülmesi firmalar› offset 

taahhütlerini en k›sa sürede gerçeklefltirmek 

konusunda teflvik edecektir. 

Bafllang›çta bir finansman arac› olarak de¤erlendirilen 

offset uygulamalar› zaman içerisinde 

rekabet gücü yüksek, teknolojik üstünlü¤ü 

olan ulusal savunma sanayiinin oluflturulmas›nda 

önemli önemli bir politika arac› haline 

dönüflmüfltür. Türk Savunma Sanayii’nin geliflimine 

ba¤l› olarak, SSM’in offset politikalar›nda 

seçici uygulamalar› daha da art›rmas› 

beklenmelidir. 

SSM, Savunma Tedarik ‹fllemlerinde Offset 

Uygulamalar› Yönergesi, 2003, Ankara 

SSM, Sanayi Kat›l›m› / Offset Uygulamalar› Yönergesi, 

14 fiubat 2007, Ankara 

SSM, 2007-2011 Stratejik Plan, 2007, Ankara 

HASAN GENÇTÜRK 

ANLAfiMALAR VE HUKUK GRUP D‹REKTÖRÜ, ALTAY KOLL. fiT‹. 

A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesinden ‹flletme alan›nda Lisans, ABD Western Illinois Universitesinden ‹fl ‹daresi alan›nda 

Yüksek Lisans derecesi ad›. 1987-1999 y›llar›nda SSM’de Uzman olarak çeflitli projelerde görev yapt›. Savunma 

Sanayiilerinde Telafi Edici ‹fllemler (Offset) bafll›kl› Uzmanl›k teziyle bu alanda Türkiye’deki ilk çal›flmay› yapt›. 2001 

y›l›nda Dr. Birol Altan ile birlikte haz›rlad›¤› “Savunma Tedarik Kanunu Önerisi” bafll›kl› çal›flmas› TÜS‹AD taraf›ndan 

yay›mland›. 2002 y›l›nda TÜS‹AD ad›na dan›flman olarak, MSB Tedarik Kararnamesi çal›flmalar›na kat›ld›. Halen 

Altay Kollektif fiirketinde Anlaflmalar ve Hukuk Grup Direktörlü¤ü görevini yürütmektedir. 

23

SAVUNMA SANAY‹‹NDE 

DIfi KAYNAK KULLANIMI 

(OUTSOURCING) 

FAT‹H YAKICI 

UZMAN, SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I 

Geçmiflin koruma duvarlar›n›n ortadan 

kald›r›lmas›yla ortaya ç›kan küresel rekabet 

ortam›, özel sektörde ve kamu 

yönetimi yaklafl›mlar›nda önemli de¤iflimleri beraberinde 

getirmifltir. Özel sektörde yer alan firmalarda, 

temel yeteneklere odaklanma ve ikincil 

fonksiyonlar›n› daha yüksek performans ve daha 

düflük maliyetle yapabilecek ve organizasyon 

de¤er zincirine katk›da bulunabilecek di¤er firmalara 

devredilmesi yaklafl›m› olan d›fl kaynak 

kullan›m›, 1990’l› y›llardan sonra ABD firmalar›nda 

genel kabul görmüfl, Japon ve Uzakdo¤u 

menfleli birçok firma karfl›s›nda oldukça zor durumda 

kalan ABD ekonomisinin yeniden yap›- 

land›r›larak rekabet gücünün tekrar elde edilmesi 

konusunda önemli f›rsatlar sa¤lam›flt›r. 

Geçmiflte yaln›zca temizlik, haz›r yemek ve 

ulafl›m gibi yöneticilerin u¤raflmak istemedikleri 

ve pek de önem vermedikleri destek fonksiyonlar›n› 

kapsayan d›fl kaynaklardan yararlanma, 

bugün üretim, sat›n alma, insan kaynaklar›, bilgi 

iflletim sistemleri, pazarlama vb. de¤er zincirinin 

neredeyse tamam›n› içeren bir konuma gelmifltir. 

Hatta baz›lar›na göre, bundan sonra tart›fl›lmas› 

gereken “iflletmecilik faaliyetlerinde d›fl 

kaynak kullan›lmal› m›?” sorusu de¤il, “firman›n 

temel yetenekleri içerisinde hala d›fl kaynaklara 

devredilecek alanlar var m›d›r?” sorusudur. D›fl 

kaynaklardan yararlanman›n böylesine yayg›nlaflmas› 

ve stratejik bir yönetim arac› olarak de- 

¤erlendirilmesinin temel nedeni, firmalara k›sa 

ve uzun dönemde rekabet üstünlü¤ü sa¤layabilecek 

önemli f›rsatlar› sunma potansiyelidir. 

D›fl Kaynak Kullan›m›n›n Önemi 

D›fl kaynak kullan›m›; iflletmelerin, kendilerine 

rekabet avantaj› sa¤layan faaliyetlere odaklanmalar› 

ve as›l faaliyet alanlar›na girmeyen konularda 

ise, spesifik olarak o konuda uzmanlaflm›fl 

firmalardan yararlanma yolu ile faaliyet göstermelerini 

öngören bir yönetim stratejisidir. 

Stratejik bir yönetsel ayg›t olarak d›fl kaynaklardan 

yararlanma, günümüzde özellikle bilgi teknolojileri 

faaliyetlerinde yo¤unlaflmakla birlikte, 

farkl› hacimlerde birçok iflletme taraf›ndan kullan›lmaktad›r. 

Hemen belirtilmelidir ki d›fl kaynaklardan 

yararlanman›n avantajlar› oldu¤u kadar 

riskleri de mevcuttur. 

1 

D›fl Kaynaklardan Yararlanman›n 

Avantajlar› 

- Operasyonel verimlilik, firmalar›n ana faaliyet 

alanlar›na yo¤unlaflmas›. 1 

- ‹fl maliyetlerinin düflürülmesi, zaman kayb›n›n 

önlenmesi. 

- D›flar›dan iflbölümünü üstlenmifl kurumlar›n, 

kendi uzmanl›k alan›ndaki profesyonel 

Elmuti, Kathawala, The Effects of Global Outsourcing Strategies on 

Participants' Attitudes and Organizational Effectiveness, International 

Journal of Manpower, Volume 21, Number 2., 2000 

24

ak›fl aç›lar› nedeniyle, destek verdikleri 

firman›n ifl yo¤unlu¤u nedeniyle göremedikleri 

ya da ilgilenemedikleri alanlara zaman 

kaybetmeden müdahale edebilmeleri 

ve ileride ç›kabilecek sorunlar› önleyerek 

ifl etkinli¤ini en yüksek düzeye ç›karabilmeleri. 

2 

- ‹nsan kaynaklar›, ar-ge, lojistik, biliflim altyap›s› 

vb. gibi firman›n üstlendi¤i birçok 

alanda etkin yönetim. 

- ‹fl yo¤unlu¤unun azalmas› ile oluflan personel 

memnuniyeti ve firma müflterileriyle 

daha yo¤un ilgilenebilme; buna ba¤l› olarak 

müflteri memnuniyetinin de artmas›. 3 

D›fl Kaynaklardan Yararlanman›n Riskleri 

D›fl kaynaklardan yararlanma, iflletmelere 

önemli faydalar sunmakla birlikte baz› riskleri 

de bünyesinde tafl›maktad›r. Bu riskler, 

iflletmeler için ciddi maliyetler oluflturabilmektedir. 

- Faaliyet maliyetleri; sözleflme maliyeti, 

teklif de¤erlendirme maliyeti, görüflme maliyeti 

ve benzeri maliyetler gibi. 

- Kontrol maliyetleri; faaliyetin amac›na uygun 

yürüyüp yürümedi¤i, di¤er koflullara 

oldu¤u kadar tedarikçinin faaliyetlerine de 

ba¤l› oldu¤undan, düzenli kontroller gerekli 

olmakta ve kontrol de bir maliyet unsuru 

olarak ortaya ç›kmaktad›r. 

- Çal›flanlar üzerindeki etkileri; personel say›s›nda 

yap›lan bir düzenleme de çal›flanlar›n 

bu durumdan huzursuz olmas›n› beraberinde 

getirmekte ve bu durum da bir 

etkinsizli¤e neden olmaktad›r. 4 

Tüm bu risklerin önceden analiz edilmesi ile 

gerçeklefltirilecek olan d›fl kaynak kullan›m›n›n 

iflletmelere uzun vadede önemli getiriler sa¤layaca¤›na 

flüphe yoktur. 

D›fl Kaynak Kullan›m›n›n Uygulama 

Alanlar› 

D›fl kaynak kullan›m›na imalat sektöründe de 

hizmet sektöründe de rastlamak mümkün olmakla 

beraber, dünyada bu konuda hizmet sektörü 

son dönemde bir ölçüde daha ön plana ç›kmaktad›r. 

Ülkemizde d›fl kaynak kullan›m›na ait 

en çarp›c› ve bilinen örnekler, tekstil sektöründeki 

fason üretim metodu ve inflaat sektöründeki 

tafleron firma kullan›m› olmaktad›r. Klasik uygulamalarla 

birlikte g›da, ulafl›m, beyaz eflya, büro 

yönetimi, otomotiv vb. sektörlerde d›fl kaynak 

kullan›m› giderek artmaktad›r. Örnek olarak, 

“The Economist” dergisinin araba üreticileri ile ilgili 

bir makalesinde; tüm endüstrinin parçalara 

bölünmüfl oldu¤u, araç üreticilerinin art›k daha 

fazla d›fl kaynak kulland›klar› yer almaktad›r. 5 Bu 

oluflum sadece araç üreticileri için de¤il tüm üretim 

sektöründe gözlemlenmektedir. Otomotiv 

sektöründe Renault, Toyota, Ford, beyaz eflya 

sektöründe Arçelik, elektronikte Vestel, g›da 

sektöründe Ülker d›fl kaynaklardan baflar› ile yararlanarak 

rekabet üstünlüklerini pekifltirmeyi 

baflaran iflletmeler olarak dikkati çekmektedirler. 

6 Savunma Sanayiinde D›fl Kaynak 

Kullan›m› 

Avrupa ülkelerinde ve ABD'de savunma sanayii 

iki temel katmandan oluflmaktad›r. Birinci 

katmanda, az say›da ana yüklenici flirketler vard›r; 

ikinci katmanda çok say›da yerli ve yabanc› 

alt yüklenici flirketler yer almaktad›r. Çok yayg›n 

olarak ABD ve Avrupa ülkeleri savunma sanayiilerinde 

uygulanan bir örgütlü yap›yla yan sanayii 

firmalar›; ana sanayi firmas›na tamamlanm›fl 

ürün veren birinci kademe yan sanayi firmalar›, 

birinci kademe yan sanayi firmalar›na ürün üreten 

ikinci kademe yan sanayi firmalar›, ikinci kademe 

yan sanayi firmalar›na çok daha ayr›nt›y› 

üreten küçük ölçekte üçüncü kademe yan sanayi 

firmalar› fleklinde yap›lanmaktad›rlar. En üstte 

ana sanayi firmas› olmak üzere, ana sanayi fir- 

2 

Koçel, T.; ‹flletme Yöneticili¤i, Beta Yay›nlar›, 6. Bask›, ‹stanbul, 1998 

3 

Ataman, G., ‹flletme Yönetimi, Türkmen Kitabevi, Istanbul, 2001, s:312 

4 

Ataman, 2001, a.g.e. s:335 

5 

“The Economist” Dergisi, Outsourcing Strategies, 23 fiubat 2002, s:99 

6 

Yaz›c›, ‹flletmelerde D›fl Kaynak Kullan›m› ve Örnek Uygulamalar, Dokuz 

Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ‹flletme Anabilim Dal› 

Uluslararas› ‹flletmecilik Program› Tezsiz Yüksek Lisans Bitirme Projesi, 

2003 

25

mas›ndan küçük ölçekli yan sanayi firmalar›na 

do¤ru geniflleyen piramit fleklinde bir yap›lanma 

söz konusudur. Ana sanayi firmalar›, a¤›rl›kl› 

olarak kendisine ürün üreten birinci kademe yan 

sanayi firmalar›na yönelik mali, teknik ve idari 

konularda destek vermekte ve daha küçük yan 

sanayi firmalar›na dönük benzer destek ise bu 

firmalardan beklenmektedir. Bu flekilde oluflturulan 

yap›lanma ile her kademede yer alan firmalar›n 

d›fl kaynak kullan›m›n› uygulamalar› sa¤lanmaktad›r. 

ABD ve AB savunma sanayiilerini 

daha verimli ve güçlü bir yap›ya kavuflturmak 

amac›yla, öncelikle flirket birleflmelerini teflvik 

etmifl sonra da oluflturulan alt kademeler ile ifl 

paylafl›m›n›n yayg›nlaflmas› ve savunma sanayii 

taban›n›n sürekli olarak desteklenmesi sa¤lanm›flt›r. 

Boeing D›fl Kaynak Kullan›m› Uygulamas› 

Dünyan›n en büyük sivil ve askeri uçak üreticilerinden 

biri olan Boeing, d›fl kaynak kullan›m› 

stratejisini 1990’l› y›llardan itibaren uygulamaya 

bafllam›flt›r. Boeing, üretiminde yaklafl›k 100 ülkeden 

toplam 6.450 firma ile çal›flmaktad›r. Boeing 

taraf›ndan baflka bir flekilde “offloading” olarak 

uygulanan d›fl kaynak kullan›m› stratejisi ile 

Boeing hem çok büyük boyutlardaki makinelerden 

ve metal flekillendirme hatlar›ndan kurtulmakta 

hem de yan sanayiden büyük uçak parçalar›n›n 

sa¤lanmas›n›, hatta tasar›m konusunda 

da yan sanayiden faydalanma çal›flmalar›n›, artan 

bir oranda sürdürmektedir. Boeing’te üretilen 

bir uça¤›n % 65-70’i d›fl kaynaklardan sa¤lanmaktad›r. 

Örnek olarak, C-17 uça¤›n›n üretiminde 

700’den fazla yan sanayi firmas› ile çal›flmaktad›r. 

Büyük flirketler, küçük parçalar›n üretiminde 

sabit maliyetlerin çok olmas› sebebiyle rekabetçi 

olamamaktad›rlar. Bu nedenle, Boeing d›fl 

kaynak kullan›m› stratejisinin uygulamas›na öncelikle 

küçük parçalar›n d›flar›dan sa¤lanmas› ile 

bafllam›flt›r. Boeing’in bu yaklafl›m›, art›k tüm 

dünyada kabul edilmifl olup piyasada küçük ifllefiekil 

1. Boeing - Yan Sanayi Tedarik A¤› 

26

i daha kaliteli, daha ucuza ve daha 

h›zl› yapacak birçok küçük flirket var 

iken sabit maliyetleri büyük flirketlerin 

katlanmalar› yanl›fl bir yönetim 

sistemi olarak kabul edilmektedir. 7 

fiekil 1’de görüldü¤ü üzere Boeing, 

üç kademeden oluflan yan sanayinin 

üçüncüsünden hammadde ve 

detay parça, ikincisinden tamamlanm›fl 

küçük ürün ve sistemler, birincisinden ise bu 

sistemlerin entegre edildi¤i büyük sistemleri sa¤lamaktad›r. 

Burada, di¤er geliflmifl ülkelerde de 

örnekleri oldu¤u gibi, Boeing birinci kademe alt 

yükleniciler ile sözleflmeler imzalamakta; di¤er 

kademedekiler birinci kademe alt yükleniciye 

karfl› sorumlu olmaktad›rlar. Boeing bu flekilde, 

2000’li y›llardan itibaren temel yeteneklerinde, 

entegrasyon faaliyetlerinde yo¤unlaflarak, parça 

ve sistem üretiminin tamam›na yak›n›n› yan sanayiye 

vererek, ABD’de önemli bir havac›l›k sanayii 

alt yap›s›n›n oluflmas›n› sa¤lam›flt›r. 

Türk Savunma Sanayiinde D›fl Kaynak 

Kullan›m› 

Savunma sanayii yap›lanmas›yla ilgili tüm hususlar› 

tan›mlayan 3238 say›l› “Savunma Sanayii 

Hakk›ndaki Kanun”un amac›, “ülkemizde modern 

bir savunma sanayiinin gelifltirilmesi ve 

TSK’n›n modernizasyonunun sa¤lanmas›” fleklinde 

ifade edilmifltir. Bu amaca ulafl›labilmesinin 

temel prensibi; TSK’n›n ihtiyaç duydu¤u her türlü 

silah, araç ve gerecin mümkün ve ekonomik 

oldu¤u ölçüde Türkiye’de üretilmesidir. Bu kapsamda, 

SSM’nin kuruluflundan bu yana geçen 

20 y›ll›k zaman zarf›nda, gerek TSK’n›n modern 

ekipmanla teçhiz edilmesi ve gerekse Türk Savunma 

Sanayii’nin gelifltirilmesi hedefleri istikametinde 

büyük mesafe kat edilmifltir. 

Türk Savunma Sanayii’nin havac›l›k, askeri 

elektronik, roket ve mühimmat ile entegrasyon 

alt sektörlerinde lokomotif firmalar› Türk Silahl› 

Kuvvetleri Güçlendirme Vakf› (TSKGV) ve devlet 

kontrolünde olan firmalard›r. Tablo 1’de görülece¤i 

üzere, bu firmalar›m›z 20 y›l› aflk›n süren 

ANA AfiAMALAR DÜN BUGÜN 

Ürün Tasar›m› Lisansör Ana Firma Lisansör Ana Firma 

Yerli Ana Sanayi 

- Parça Tasar›m› Lisansör Ana Firma Lisansör Ana Firma 

(Gelifltirme,Test, Ölçme) Yerli Ana Sanayi Yerli Ana Sanayi 

- Sistem Entegrasyonu Yan Sanayi 

- Ürün Onay› 

Ürün ‹malat› ve Tedari¤i Yan Sanayi Yan Sanayi 

Tablo 1. Türk Savunma Sanayii Yan Sanayi Geliflimi 

çal›flmalar ile sistem tasar›m›ndan nihai ürün 

üretimine kadar tüm aflamalar› gerçeklefltirebilecek 

kabiliyete sahip olmufllard›r. Bu geliflmeye 

paralel olarak yan sanayimiz de kritik parçalarda 

uzmanlaflma yolunda önemli ad›mlar atmaya 

bafllam›fl; teknik resimlerden basit parçalar üretmek 

yerine, kritik parçalar›n tasar›m, gelifltirme 

ve üretimini gerçeklefltirecek seviyelere ulaflm›flt›r. 

Son y›llarda, özgün birçok proje gerçeklefltiren 

savunma ana sanayimiz, milli sanayinin entegrasyonunda 

yani d›fl kaynak kullan›m›nda istenilen 

baflar›lar› elde edememifltir. Bununla birlikte 

özellikle metal iflleme, ›s›l ifllem, döküm, talafll› 

imalat konular›nda ve elektronik parça ve 

makina üretiminde yan sanayiden faydalanmaktad›rlar. 

Yan sanayiden faydalanma oran›, deniz 

ve kara araçlar› projelerinde ve füze sistemleri 

üretiminde yüksek olmakla birlikte, hava araçlar›nda 

ve elektronik sistemlerde daha düflük olmaktad›r. 

Örnek olarak, FNSS firmas› Z›rhl› Muharebe 

Arac› üretimi s›ras›nda yaklafl›k 100 yan sanayi 

firmas› ile iflbirli¤inde bulunmufltur ve proje kapsam›nda 

% 66 gibi önemli bir yerli katk› oran›na 

ulaflm›flt›r. FNSS, bu kapsamda yan sanayiye 

e¤itim vermek, sistem, aparat ve tezgah yat›r›m› 

yapmak suretiyle, bu kurulufllar›n da NATO Askeri 

fiartnameleri’nde istenen kalite seviyesine 

ulaflmalar›n› sa¤lam›flt›r. Bu çal›flmalar ile FNSS 

kara araçlar›nda önemli bir yan sanayi altyap›s›- 

n› oluflturmufltur. 

7 

Destefani, J., A Look At Boeing’s Outsourcing Strategy, Manufacturing 

Engineering Dergisi, Mart 2005 

27

Sistem entegratörlü¤ü üzerinde son y›llarda 

uzmanlaflan Havelsan, özellikle G-S›n›f› Firkateyn 

Savafl Yönetim Sistemi (GENES‹S) ve Helikopter 

Simülatörleri (HELS‹M) projeleri ile biliflim 

ve elektronik sektöründeki firmalardan faydalanarak 

bu sektörlerdeki küçük ölçekli firmalar›n 

projelere kat›l›m›n› desteklemektedir. 

Roketsan firmas›n›n üretimine de 80 civar›nda 

yerli yan sanayi firmas› katk› sa¤lamaktad›r 

ve yan sanayinin Roketsan’›n toplam cirosu içindeki 

pay› % 21,9’dur. 

Askeri elektronik sektöründe yer alan Aselsan’›n 

ise, onayl› 154 yan sanayi firmas› ile çal›flmas›na 

ra¤men d›fl kaynak kullan›m›na istenilen 

düzeyde önem vermedi¤i, toplam cirosu içinden 

yan sanayiye verilen iflin pay›n›n % 1,5 civar›nda 

olmas›ndan anlafl›lmaktad›r. 

Havac›l›k ve Uzay konusunda faaliyet gösteren 

TAI (TUSAfi Havac›l›k ve Uzay Sanayii 

A.fi.)’nin kulland›¤› yan sanayinin toplam ciro 

içindeki pay›, son y›llarda yapt›¤› çal›flmalar neticesinde, 

% 13,5 olmufltur. Buradan nitelikli 

hammadde ve elektronik girdilerin yüksek oranda 

oldu¤u üretimlerde, yurtiçine daha az miktarda 

ifl verildi¤i anlafl›lmaktad›r. 8 

TAI, son y›llarda alm›fl oldu¤u siparifller neticesinde, 

mevcut üretim kapasitesinde s›k›nt›lar 

yaflamas› nedeniyle, son üç y›ld›r yan sanayi ile 

iflbirli¤ine önem vermektedir. Bu kapsamda, 

özellikle Boeing için üretilen sivil uçak parçalar›- 

n›n yan sanayiye verilmesi amac›yla, 25 Nisan 

2005 tarihinde kendi tesislerinde bir sergi düzenlemifltir. 

TAI, bu tarihten itibaren yan sanayi firmalar› 

ile çal›flmalar› daha da art›rmak için yönetim 

organizasyonunda da de¤ifliklikler yaparak 

d›fl kaynak kullan›m› stratejisini oluflturmufltur. 

Bu strateji do¤rultusunda TAI, kendi kabiliyet ve 

kapasitesi d›fl›nda kalan ve TAI’de yapt›r›lmas› 

maliyet etkin olmayan iflleri, tercihen yerli yan 

sanayi olanaklar›n› de¤erlendirerek temin etmesi, 

milli sanayinin savunma sanayiine entegrasyonu 

aç›s›ndan di¤er ana savunma firmalar›na 

örnek olmal›d›r. 

D›fl Kaynak Kullan›m› ‹le Mevcut Milli 

Sanayinin Savunma Sanayiine Entegrasyonu 

Sorunlar: 

Türkiye’de savunma sanayiinin kurulmas› ve 

gelifltirilmesine yönelik Türk Savunma Sanayii 

vizyonu do¤rultusunda bilinçli olarak son 23 y›ld›r 

sürdürülen çabalar sonucu uluslararas› düzeyde 

tecrübe kazanm›fl, özgün teknoloji ve 

ürün gelifltirme yetene¤ine sahip firmalar›n yer 

ald›¤› bir “üst katman” oluflturulmufltur. Bu katmanda 

a¤›rl›kl› olarak, TSKGV ve kamunun hissedar 

oldu¤u ve projelerde milli ana yüklenici 

olarak görev alan büyük ve orta ölçekli firmalar 

yer almaktad›r. 

Milli sanayi kat›l›m›n›n art›r›lmas› konusunda 

duruma bakt›¤›m›zda, projelerde milli ana yüklenici 

rolünü üstlenen firmalar aç›s›ndan de¤erlendirildi¤inde, 

ilgili projede birlikte çal›flacaklar› yan 

sanayileri ve birlikte çal›flma modelini seçmekte 

özgür b›rak›lmalar› ilk bak›flta bir avantaj olarak 

görülmektedir. Ancak, tedarik makamlar›nca takip 

edilebilir olmayan yan sanayi derinli¤i, ana 

yükleniciler, yani üst katman firmalar› taraf›ndan 

da bilinir ve takip edilebilir durumda de¤ildir. Yan 

sanayi seçimini do¤ru yapabilmek ve uygun birlikte 

çal›flma modellerini uygulayabilmek ana 

yüklenici taraf›nda bilgi-iletiflim teknolojileri olanaklar›yla 

desteklenmifl seçme, izleme, gelifltirme 

ve yönetim ifllevlerine sahip bütünsel bir sistemin 

varl›¤›n› gerektirmektedir. Konsorsiyum ya 

da altyüklenici modellerinde projede rol alan fir- 

8 

Savunma Sanayii – KOB‹ ‹flbirli¤i Konferans›, 13-14 Kas›m 2006 - Ankara 

28

ma say›s› artt›kça yönetim zorlaflmakta; firmalar 

aras› yetenek ve altyap› farkl›l›klar› nedeniyle, 

yönetime ve eflgüdüme gere¤inden fazla zaman 

ve iflgücü harcanmas›n› gerektirmektedir. Projelerin 

zaman ve kaynak bask›s› nedeniyle, ana 

yükleniciler taraf›ndan, tedarik makam›n›n beklentilerine 

uygun bir yan sanayi katman›n›n ve 

destekleyen sistemin oluflturulmas›na zaman ve 

kaynak ayr›lamamaktad›r. 9 

Ana sanayinin d›fl kaynak kullan›m›nda yetersiz 

kalmas› sonucunda; alt yüklenici yönetiminin 

yeterince etkin yap›lamamas›, firma üst yönetiminin 

yeterince teflvik edip desteklememesi gibi 

nedenlerle, firma d›fl›nda kolayca yapt›r›lacak 

rutin ve niteliksiz, hatta firman›n personel ve süreç 

yap›s›na uygun olmayan ifller de firma içinde 

yap›lmaktad›r. Ayr›ca, savunma ana sanayinde 

yak›n bir zamana kadar lisans alt›nda üretim yap›l›yor 

olmas› nedeniyle, ürün gelifltirme çal›flmalar› 

çok s›n›rl› kalm›flt›r. Bu yap› içerisinde 

yan sanayinin ürün gelifltirmeye kat›l›m› mümkün 

olmam›flt›r. 

Çözüm Önerileri: 

- Ana sanayi taraf›ndan yap›lmas› 

gerekenler: 

Savunma sanayii gibi ülkemiz için kritik öneme 

sahip, sürükleyici ve yüksek teknolojiye dayal› 

bir sektörde, yan sanayilerin genifl ölçüde rol 

almalar›n› sa¤lamakla yan sanayilerin teknolojik 

seviyelerini, rekabet güçlerini, potansiyellerini 

yükseltmek; ekonomiye katk›lar›n› ve etkinliklerini 

art›rmak mümkün olabilecektir. Bu çerçevede; 

d›fl kaynak kullan›m›n›n bir yönetim stratejisi olarak 

kullan›lmaya bafllanmas›, kabiliyet, kapasite 

ve maliyet analizinin yap›lmas›, temel yeteneklerin 

tespit edilerek d›fl kaynaklardan yararlan›lacak 

faaliyetler için detayl› analiz yap›lmas›, proje 

planlamas›nda yüksek oranda yerli parça kullan›m›n› 

sa¤lamak amac›yla yan sanayiye yapt›r›- 

lacak ifllerin planlanmas›, az say›da ve parça 

üreten yan sanayi firmas› ile uzun dönemli sözleflmeler 

yap›larak, kalite art›fl›, yeni ürün gelifltirme 

ve tam zaman›nda üretim ilkesine dayal› 

iliflkiler kurulmas› gerekmektedir. Ayr›ca mevcut 

projeler kapsam›nda yan sanayiye verilmesi 

planlanan parça, hizmet, sistemler ile ilgili yan 

sanayii bilgilendirici toplant›lar yap›lmas›, seçilen 

yan sanayi firmalar›n›n sürekli kalite, sertifikasyon 

ve ar-ge konular›nda desteklenmesi, sat›n 

alma, imalat, lojistik konular›nda yan sanayinin 

sürekli bilgilendirilmesi ile ana sanayi milli sanayinin 

entegrasyonunu sa¤lamak zorundad›r. 

- Yan sanayi taraf›ndan yap›lmas› 

gerekenler: 

Ana sanayi ve yan sanayi entegrasyonu için 

yap›lan bu önerilerle birlikte savunma sanayii 

sistemlerinin di¤er sistemlerden farkl› özelliklere 

sahip olmas› nedeniyle, yan sanayinin savunma 

ana sanayi ile çal›flmas› için baz› asgari gerekler 

vard›r: Yan sanayi taraf›ndan 

üretilecek sistem veya parça, 

mümkün olan en düflük maliyetle 

üretilmeli, mümkün olan 

en yüksek kalitede üretilmeli 

ve zaman›nda teslim edilmelidir. 

Bu gereklerin yerine getirilmesi 

için yan sanayimiz kapasite 

art›r›c› modernizasyon yat›r›mlar›na önem vermeli, 

d›fl pazara yönelik piyasa araflt›rmalar›nda 

bulunmal›, profesyonel olarak kadrolaflmal›, arge 

çal›flmalar›na ve kalite belgelendirme 

çal›flmalar›na (ISO, AQAP) gerekli hassasiyeti 

göstermelidir. 

9 

Zaim, A. Savunma Sanayii Politikalar›n›n Hayata Geçirilmesinde 

KOB‹’lerin Rolü, SAVTEK 2006, Savunma Teknolojileri Kongresi Bildirisi, 

Haziran 2006 

29

- Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›’n›n 

yapmas› gerekenler: 

Milli sanayinin savunma sanayiine 

entegrasyonunu sa¤lamak için, ana 

ve yan sanayinin yapmas› gerekenler 

d›fl›nda sektörün desteklenmesi için 

devletin de baz› konularda çal›flmalar› 

olmas› gerekmektedir. 3238 say›l› 

SSM kurulufl kanununda yer alan 10. c 

alt maddesinde “Mevcut milli sanayii, 

savunma sanayii ihtiyaçlar›na göre reorganize 

ve entegre etmek” görevini yerine getirmek 

SSM’ye verilmifltir. Müsteflarl›¤›n yürüttü¤ü projeler 

kapsam›nda, ana sanayi firmalar›m›z, gerek 

offset gerekse yerli katk› ve sanayileflme faaliyetleri 

sonucu bir yandan ana tedarik projelerinde 

ana yüklenici olurken, di¤er yandan, elde 

ettikleri kabiliyetlerin bir neticesi olarak, bafll›ca 

uluslararas› savunma firmalar› ve dünya pazarlar› 

için ana alt yükleniciler aras›nda yer almaktad›r. 

Ana sanayimizin, elde etti¤i kabiliyetleri milli 

sanayinin geliflmesi için yan sanayi ile paylaflmas› 

ve onlar› da uluslararas› alanda rekabet 

edebilir düzeye ulaflt›rmas› gerekmektedir. Bu 

kapsamda, milli sanayinin savunma sanayiine 

entegrasyonu için ihtiyaç belirleme safhas›ndan 

bafllayarak tedarik sisteminde ülkenin bütün milli 

güç unsurlar›ndan yararlan›lmas›, sanayi, üniversite 

ve araflt›rma kurulufllar›n›n olabilecek 

katk›lar›n›n sisteme dahil edilmesi, 

TSK'nin modernizasyonu 

için gerçeklefltirilmesi öngörülen 

ana savunma sistemi üretim projeleri 

çerçevesinde, yurtiçinde mevcut 

bulunmayan bir kabiliyetin gelifltirilebilmesi 

için yerli ana sanayiye önceden 

bilgi ve yeterli zaman verilmesi çok 

önemlidir. Projeler kapsam›nda ise ana sanayi 

ile gerçeklefltirilen sözleflmelere ana sanayinin 

yan sanayiye ifl vermesini teflvik edecek 

maddelerin konulmas› ve al›nacak taahhütlerin 

takip edilmesi gerekmektedir. ‹hracat hedefine 

yönelik yan sanayi için kredi mekanizmalar›n›n 

oluflturulmas›, tan›t›m pazarlama ve sat›fl faaliyetlerinin 

somut tasar›m, üretim ve tedarik projelerine 

yönelik olarak, ekonomik, politik ve teknolojik 

ç›karlar› gözeterek yan sanayinin desteklenmesi, 

offsetlerin belirli birkaç firmada kalmas›n›n 

engellenmesi ve yan sanayiye daha fazla önem 

verilerek yerlilefltirmenin offset vas›tas›yla art›r›lmas› 

yan sanayinin geliflimini destekleyecektir. 

Ayr›ca ana savunma firmalar›n›n yan sanayii kalite, 

ar-ge ve test konular›nda sürekli desteklemesinin 

temin ve takip edilmesi, yan sanayi bilgilendirme 

toplant›lar›n›n ana sanayi taraf›ndan 

sürekli bir flekilde organize edilmesinin sa¤lanmas›, 

son olarak, TAI’nin bafllatm›fl oldu¤u yan 

sanayi ile stratejik iflbirli¤i çal›flmalar›n›n di¤er 

ana savunma firmalar› taraf›ndan da uygulanmas›n›n 

temin edilmesi gerekmektedir. 

Sonuç 

Sa¤lam bir savunma sanayii alt yap›s›n›n 

oluflturulmas› ve sanayinin d›fl piyasalara aç›l›- 

m›n›n teflvik edilmesi için savunma sanayi firmalar›, 

milli sanayinin mevcut kabiliyetlerinden faydalanmak 

zorundad›r. Özgün gelifltirme projeleri 

ile savunma sanayiinde yerli katk› pay›n›n art›r›lmas› 

ve Türkiye’de ar-ge’ye dayal› yeni ürün ya 

da teknoloji gelifltiren yan sanayinin oluflturulmas› 

için ilgili tüm taraflar›n yetenek temelli iflbirli¤ini 

sa¤lamalar› önem arz etmektedir. 

30

Savunma sanayii firmalar›m›z makina yat›- 

r›mlar›, kapal› alanlar›, yüzlerce mühendis say›s›, 

onlarca kalite belgeleri ile baflar›y› sa¤lad›klar›na 

inanmaktad›rlar. Halbuki gerçek baflar›; 

yüksek pazar pay›, sat›fl hacmi, ihracat, 

kâr ve sürdürülebilir büyümedir. Bu nedenle, 

bu baflar›lar› sa¤lamak ve güçlü bir savunma 

sanayi alt yap›s›n› oluflturmak için ana savunma 

sanayii firmalar›m›z›n üretimlerini sadelefltirmeleri, 

uzmanl›klar›n› sürdürmeleri ve 

milli sanayimizden yararlanmalar› gerekmektedir. 

KAYNAKÇA 

ATAMAN, G., ‹flletme Yönetimi, Türkmen Kitabevi, ‹stanbul, 

2001 

DESTEFANI, J., A Look At Boeing’s Outsourcing Strategy, 

Manufacturing Engineering Dergisi, Mart 2005 

ELMUT‹, D. ve KATHAWALA, Y., The Effects of Global Outsourcing 

Strategies on Participants' Attitudes and Organizational Effectiveness, 

International Journal of Manpower, Volume 21, Number 

2. , 2000 

KOÇEL, T.; ‹flletme Yöneticili¤i, Beta Yay›nlar›, 6. Bask›, ‹stanbul, 

1998. 

Savunma Sanayii – KOB‹ ‹flbirli¤i Konferans›, 13-14 Kas›m 

2006 - Ankara 

“The Economist” Dergisi, Outsourcing Strategies, 23 fiubat 

2002 

YAZICI, T., ‹flletmelerde D›fl Kaynak Kullan›m› ve Örnek Uygulamalar, 

Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ‹flletme 

Anabilim Dal› Uluslararas› ‹flletmecilik Program› Tezsiz Yüksek Lisans 

Bitirme Projesi, 2003 

ZA‹M, A, Savunma Sanayii Politikalar›n›n Hayata Geçirilmesinde 

KOB‹’lerin Rolü, SAVTEK 2006, Savunma Teknolojileri Kongresi 

Bildirisi, Haziran 2006 

FAT‹H YAKICI 


Fatih YAKICI, 1975 y›l›nda Ankara’da do¤mufl, 1993 y›l›nda Ankara Atatürk Anadolu Lisesi’nden mezun olmufltur. 

1999 y›l›nda Gazi Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi ‹ktisat bölümünden mezun olan Fatih YAKICI ayn› 

y›l Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›’nda çal›flmaya bafllam›flt›r. 1999-2005 y›llar› aras›nda Yerli Katk› ve Sanayileflme 

fiube Müdürlü¤ü’nde görev yapm›fl ve 2006 y›l›nda “Milli Sanayinin Savunma Sanayiine Entegrasyonunda D›fl Kaynak 

Kullan›m›n›n Önemi” bafll›kl› uzmanl›k tezi ile uzmanl›k kadrosuna atanm›flt›r. Halen Tedarik Yönetimi Daire 

Baflkanl›¤›’nda görev yapmakta olup ‹ngilizce bilmektedir. Proje Yönetimi, Sözleflme Yönetimi ve Süreç Yönetimi 

alanlar›nda çeflitli e¤itimler alm›flt›r. 

31

OFFSET UYGULAMALARINDA ETK‹NL‹K 

B‹LAL AKTAfi 


Savunma sanayimizin geliflmesinde ve dünya 

pazarlar›na aç›lmas›nda en önemli 

araçlardan biri olan offset uygulamalar›, 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤› (SSM) taraf›ndan 

yürütülen projelerin de¤erlendirilmesinde önemli 

bir a¤›rl›¤a sahip olmaya devam etmektedir. 

Offset günümüzde özellikle geliflmekte olan 

ülkelerce; savunma, havac›l›k, enerji vb. yüksek 

teknoloji/maliyet gerektiren projelerde, ilgili proje 

nedeniyle ortaya ç›kan ödemeler dengesi aç›klar›n› 

asgariye indirmek, ihracat yoluyla mevcut 

veya kurulacak sanayilerin kalite standartlar›n› 

ve verimlili¤ini yükselterek yurt içinde katma de- 

¤er yaratmak ve uluslararas› pazarlarda rekabet 

edebilecek mal veya hizmet üretebilmek için kullan›lan 

bir araç olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. 

Geliflmifl ülkeler ise offset ifllemlerini, pazar pay›n›n 

korunmas›, belirli pazarlara yeni ürünlerle 

girme iste¤i, mallara uzun dönemli talep yarat›lmas›, 

stoklar›n veya üretim fazlas›n›n eritilmesi, 

yeni sanayileflmifl ülkeler için teknoloji transferi 

sa¤lanmas›, geliflmekte olan ülkelerle iflbirli¤inin 

sa¤lanmas› amaçlar›na destek olarak kullanmaktad›rlar. 

Baz› geliflmekte olan ülkeler, döviz s›k›nt›lar› 

nedeni ile küçük ölçekli d›fl al›mlar›nda dahi offsete 

baflvursalar da, offsetin az geliflmifl veya 

geliflmekte olan ülkelere has bir uygulama oldu- 

¤u düflüncesi yanl›flt›r. ‹statistikler geliflmifl ülkeler 

aras›nda daha büyük hacimde offset ticaretine 

iflaret etmektedir. Amerika Birleflik Devletleri 

(ABD) ve Avrupa Birli¤i (AB) aras›ndaki offset ihtiva 

eden ticaret bunu teyit etmektedir. AB, ABD 

kaynakl› offsetlerin %65'ini almakta ve kontrat 

baz›nda ortalama offset taahhüdü, kontrat bedelinin 

%100'ü civar›nda gerçekleflmektedir 

(Grafik 1). 

Grafik 1: 1993-2006 A.B.D. Kaynakl› Bölgesel Toplam ‹hracat 

ve Offset Sözleflmeleri (U.S. DoC, Bureau of 

Ind.&Sec., Offsets in Defense Trade, 12th Report, Aral›k 

2007) 

Türkiye’nin jeo-stratejik öneme sahip bir konumda 

olmas› nedeni ile bulundu¤u bölgede 

daima istikrarl› ve güçlü bir ülke olmak zorunlulu¤u 

vard›r. Dolay›s›yla, Türkiye zaman zaman 

savunma harcamalar›nda k›s›nt›ya gitse bile 

bundan vazgeçemeyece¤i aç›kt›r. Bu nedenle, 

savunma harcamalar›ndan kaynaklanan offsetin 

savunma sanayi alt yap›s›n›n desteklenmesinde 

kullan›lmas› önem arz etmektedir. 

32

Offset Uygulamalar›n›n 

Baflar›s›n› Etkileyen Unsurlar 

Offset ifllemlerinde amaç, milli ekonomi için 

ciddi bir fayda (teknolojik, bilimsel, ihracat, pazar, 

diplomatik vb) teminidir. Bu sebeple, tüm 

offset taahhütlerinin baflar›l› programlara dönüflmesi 

hedef al›nmal›d›r. Bu sonucun sa¤lanmas› 

için de, offset yükümlüsü taraf ile ortak ve yo¤un 

bir gayret gösterilmesi flartt›r. Aksi takdirde offsetin 

cezaya tabi olup nakite dönüflümü, kontrat›n 

her iki taraf›n›n da sorumlu oldu¤u en baflar›- 

s›z sonuç olarak görülmelidir. Offset, al›c› taraflarca 

sadece rekabet ortam›nda sa¤lanan bir 

avantaj ve kontrat muhatab›n›n uymaya mecbur 

oldu¤u bir yükümlülük olarak görülmemelidir. 

Aksi taktirde, bu imkan›n faydal› bir flekilde kullan›lmas› 

mümkün de¤ildir. 

Offset yüklenicisinin taahhüdünü gerçeklefltirememe 

riskini de her zaman göze ald›¤›, yükümlülükleri 

kapsam›nda gerçeklefltirece¤i faaliyetler 

için kaynak ihtiyac› olabilece¤i veya en 

az›ndan bir banka teminat mektubu vermek zorunda 

oldu¤u için offsetin bedelsiz olmad›¤› ortadad›r. 

Offset ifllemlerinin sat›c› firmaya mali yük getirecek 

istekleri kapsamas› (offsetten malzeme, 

ekipman temini veya yat›r›m talebi), yine bu maliyetlerin 

ana kontrat maliyetine yans›mas› ve 

bunun al›c› taraf›ndan ödenmesi ile sonuçlanaca¤› 

bilinerek bu tür uygulamalardan kaç›n›lmal›d›r. 

Offset yapman›n kolay ve cazip oldu¤una inanan 

bir yüklenici ile çal›flmak, yüklenici için s›f›ra 

yak›n risk, al›c› için maksimum fayda 

sa¤layacakt›r. Sözleflme öncesi 

ön onay taleplerinin h›zla sonuçland›r›lmas› 

ve asgari offset kredi 

miktar›n›n firmalara bildirilmesi, karfl›- 

l›kl› güvenin temininde dolay›s›yla risklerin 

azalmas›nda önemlidir. 

Baflar›l› offset uygulamalar› ile elde 

edilebilecek bafll›ca faydalar flunlard›r: 

• Pazarlama Deste¤i: Büyük firmalar›n alt 

yüklenicileri aras›na girilerek yerli sanayiye 

uzun süreli ifl imkânlar› yarat›lmas›, karfl›l›kl› 

taleplerin uzun dönem garanti alt›na 

al›nmas›, bir pazarlama arac› olarak kullan›larak 

pazarlama maliyetlerinin düflürülmesi, 

yerli firma pazar pay›n› ve marka 

imaj›n›, di¤er firmalar›n ellerinde stok bulundurdu¤u 

ve sat›fllar›n durgun oldu¤u ortamda 

art›rmas› ve mevcut pazar pay›n›n 

korunmas›, yeni pazarlara girebilme imkân›, 

ilan edilmifl ya da edilmemifl kota ve 

ambargolar›n afl›lmas›. 

• Yeni Üretim, Yönetim Tekniklerine ve 

Yeni Teknolojilere Eriflim: Teknolojik iflbirli¤i 

yoluyla üretim çeflitlili¤inin ve kalitesinin 

art›r›lmas›, teknoloji yenileme veya 

yeni teknoloji edinme hedeflerine katk› 

sa¤lanmas›, at›l kapasite kullan›m›n› teflvik 

ve istihdam devaml›l›¤›, ticari olarak 

mümkün olmayan ya da pahal› olan e¤itim 

imkânlar› sa¤lanmas›. 

• Ülke ‹çine Yat›r›m Çekilmesi: Ticari krediler 

bulman›n zor oldu¤u anlarda 

firma kredisi sa¤lanmas› veya 

döviz ç›k›fl›n›n azalt›lmas›. 

• Lojistik Destek Hizmeti Temini: 

Müttefik devletler aras›nda 

ekipman standardizasyonu 

ve malzeme/yedek 

parça de¤iflimi. 

33

Do¤rudan Tedarik / Haz›r Al›m Projeleri 

Kapsam›nda Offset 

Do¤rudan tedarik (tek kaynak), haz›r al›m projeleri 

offset uygulamalar›n›n en dikkatli olunmas› 

gereken projeleridir. Tedarik projesi kapsam›ndaki 

alanda k›s›tl› üretim kabiliyeti olmas›, ihracata 

dayal› çözümlerin bulunmas›n› zorlaflt›rmaktad›r. 

Al›c› ülke için uygulanabilecek yöntemlerden 

biri, döviz kayb›n›n engellenmesi için parça üretimi 

ve tamir/bak›m yetene¤i kazan›m›d›r. 

Haz›r al›m projelerinde tedarik edilecek ürünün/sistemin 

niteli¤i dikkate al›narak, azami yerli 

katk› prensibi ile tedarik maliyetini art›rmayacak 

sanayi kat›l›m›/offset (SK/O) uygulamalar›- 

n›n neler olabilece¤i irdelenmelidir. Bunlar, offset 

taahhüt oran›n›n düflürülmesi, belirlenmifl bir 

alanda yat›r›m, kabiliyet kazan›m›, teknolojik iflbirli¤i 

bafll›klar› alt›nda yüklenicinin mevcut imkân 

ve kabiliyetleri ile uyumlu çözümler olabilir. 

Yüksek maliyetli haz›r al›m projelerinde Sanayi 

Kat›l›m›/Offset Yönergesi-2007 (SK/O Yönergesi)’nde 

belirtilen sözleflme süresi+2 y›ll›k 

süre, yükleniciler için risk art›r›c› bir faktör olarak 

görülmektedir. Bu nedenle, haz›r al›m projelerinin 

teklife ça¤r› dosyalar›nda makul bir gerçeklefltirme 

süresi belirlenebilir. 

Ar-Ge Faaliyetlerinin Desteklenmesi: Her 

teknolojinin bir ömrü vard›r ve gelifltirilmeye ihtiyaç 

duyar. Sanayiciler teknolojiyi kullan›r ama 

onu üretme veya gelifltirme kabiliyetleri ya yoktur 

ya da yeterli de¤ildir. Bu noktada, Ar-Ge organizasyonlar› 

ve üniversiteler devreye girer ve 

bunlar›n desteklenmeye ihtiyaçlar› vard›r. Offset 

imkânlar› çerçevesinde desteklenebilir Ar-Ge faaliyetleri 

belirlenerek offset yükümlüsü firmalara 

bir portföy sunulmal›d›r. 

Uygulamaya ‹liflkin De¤erlendirmeler 

Bilgi - Veri Paylafl›m›: Sanayi Kat›l›m› / Offset 

(SK/O) uygulamalar› kapsam›nda karfl›lafl›- 

lan en önemli sorunlardan bir tanesi, gerçeklefltirilen 

faaliyetler hakk›nda paydafllar›n rutin raporlar 

d›fl›nda yeterince bilgilendirilememesidir. 

Bu konuda, internetin sa¤lam›fl oldu¤u ortamlardan 

azami derecede istifade edilmelidir. Offset 

uygulamalar›na konu olan ürün, hizmet, ihracat, 

yat›r›m ve iflbirliklerine iliflkin bilgiler ve offset 

gerçekleflme rakamlar› Müsteflarl›k web sayfas›nda 

güncel olarak yay›mlanarak, baflta paydafllar 

olmak üzere kamuoyunun bilgisine sunulmal›d›r. 

Elektronik imza uygulamas›n›n yayg›nlaflt›¤› 

bugünlerde SK/O sözleflmeleri kapsam›nda kredilendirme 

ve ön-onay müracaatlar›n›n elektronik 

ortamda yap›lmas›, onay sürecinin h›zlanmas›na 

katk› sa¤layabilece¤i de¤erlendirilmelidir. 

Düzenli olarak yap›lan endüstri günleri ve offset 

konferanslar›na yabanc› firmalar›n da kat›l›- 

m›n›n sa¤lanmas›, yerli firmalar için uygun diyalog 

ortamlar› oluflturmaktad›r. Bu tür organizasyonlara 

devam edilmelidir. 

Offset talep eden ülkelerin güncel e¤ilimleri 

takip etmesi, offsetlerden azami kazanc›n temini 

için önemlidir. De¤iflmez bir talep profili ve karfl› 

tarafta rekabet aç›s›ndan endifle yaratan; ekonomik 

ve sosyal flartlar nedeni ile karfl›lanmas›nda 

güçlük olan içerikteki ›srarlar, rekabetin 

yo¤un oldu¤u durumlar›n d›fl›nda arzu edilen sonucu 

vermemektedir. Di¤er offset talep eden ülkelerin 

geçmifl tecrübeleri incelenmeli, devam 

eden ihaleler kapsam›nda ne tür kazan›mlar elde 

ettikleri takip edilerek bir bilgi bankas› oluflturulmal›d›r. 

Bu sayede, elde edilen bilgiler, hem 

34

mevcut uygulamalar›n do¤rulu¤unun düzenli 

olarak kontrol edilmesine hem de muhatap 

olunan offset yüklenicisi firmalar›n baflka 

ülkelerdeki offset yükümlülükleri kapsam›nda 

portföylerinde neler oldu¤u hakk›nda 

bilgi sahibi olunmas›na katk› sa¤layacakt›r. 

Teknolojik ‹flbirli¤i ve Yat›r›m: Yükleniciler 

genellikle offset olarak, ihracata dayal› 

offset ifllemleri (geri al›m, karfl› al›m vb.) yerine 

ortak üretim veya ortak yat›r›m yapmay› tercih 

ederler. Ço¤u zaman da üretim hatt›n›n nakli, 

imalat resimlerinin verilmesi veya iflbafl› e¤itimleri 

ise teknoloji transferi olarak teklif edilir. 

Teknolojik iflbirli¤i türü SK/O faaliyetlerinde 

geri ödeme flart›n›n kald›r›lmas›, her ne kadar 

teknoloji transferinin önündeki ciddi bir engeli 

kald›rm›fl olsa da, zaten ihracat sa¤layacak ifl 

paketleri ile birlikte gelecek teknolojik iflbirli¤i ve 

yat›r›m tekliflerinin, ifl paketinin gerekli bir parças› 

olup olmad›¤›n›n de¤erlendirilmesini zorlaflt›rm›flt›r. 

Bu husus, SK/O faaliyetlerinden istenilen 

sonuçlar›n al›nmas›nda ciddi risk tafl›yan bir 

noktad›r. 

Yat›r›m türü offsetler, savunma sanayinin alt 

yap›s›n›n desteklenmesinde kritik öneme sahiptir. 

Bu nedenle, savunma sanayimiz için hayati 

önemi haiz yat›r›m planlamas› yap›lmal› ve yat›- 

r›m yap›lacak alanda offseti sa¤layan firmadan 

tek kaynak üretici olma haklar› da talep edilmelidir. 

Tek kaynak üretici olma hakk›, kurulacak tesisin 

istihdam ve idamesini sa¤layacakt›r. 

Teknolojik iflbirli¤i ve yat›r›m türü SK/O’lar de- 

¤erlendirilirken, nitelikli istihdamda art›fl sa¤layan, 

savunma sanayi alan›nda döviz ç›k›fl›n› engelleyen, 

On Y›ll›k Temin ve Tedarik Program› 

(OYTEP) kapsam›ndaki projelerin altyap›s›n›n 

oluflturulmas›na destek veren faaliyetlere a¤›rl›k 

verilmelidir. Bu tür faaliyetlerin ihracat flart› yerine 

istihdam art›fl› ile iliflkilendirilmesi, hem bir 

otokontrol mekanizmas› olacak hem de sektördeki 

istihdama katk› sa¤layacakt›r. 

Offset 

çerçevesinde 

talep 

edilecek teknolojilerin, 

firmalardan 

bu konuda bir teklif istenmeden belirlenmifl olmas›; 

karmafl›k sistemlerden oluflan savunma 

cihaz ve teçhizat›n›n tüm safhalar›na iliflkin teknolojiler 

yerine, belirlenmifl yetenek ve kapasitelere 

uygun, ulusal politikalar do¤rultusunda edinilmesi 

gerekli teknolojilerin talep edilmesi, offsetlerden 

azami faydan›n elde edilmesine katk› 

sa¤layacakt›r. 

Dolayl› (di¤er sanayi) Offset Taahhütleri: 

Offset kapsam›nda gerçekleflen y›ll›k ortalama 

80 milyon dolarl›k sanayi ürünleri (2. ve 3. kategori) 

ihracat›n›n, y›ll›k 100 milyar dolar civar›nda 

olan Türkiye’nin toplam ihracat rakam› içerisinde 

döviz ç›k›fl›nda dengeleyici bir unsur olarak de- 

¤erlendirilmesi fazlas›yla iyimser bir düflünce 

iken, sanayi ürünleri ihracat›n›n offset uygulamalar› 

d›fl›na ç›kar›lmas›, yerli savunma sanayi flirketleri 

aç›s›ndan çok yararl› olmufltur. Halen devam 

eden offset sözleflmeleri kapsam›nda, bakiye 

olarak yaklafl›k 350 milyon dolar tutar›nda savunma 

sanayi alan› d›fl›nda gerçeklefltirilmesi 

planlanan offset yükümlülü¤ü bulunmaktad›r. Bu 

kapsamdaki offset yükümlülüklerinin savunma 

sanayi alan›na (gerekirse belli bir katsay› ile de 

azalt›larak) yönlendirilmesi hususu yüklenici firmalar 

ile müzakere edilmelidir. Böylece, Müsteflarl›¤›n 

ilgi alan› d›fl›nda kalan sanayi alanlar›nda 

gerçekleflen faaliyetlerin takibi için harcanan 

emekten de tasarruf edilmifl olacakt›r. 

SK/O Tekliflerinin De¤erlendirilmesi: ‹lk defa 

2000 y›l›nda kullan›lmaya bafllanan ve May›s- 

2003 y›l›nda Offset Direktifine giren “offset 

35

de¤erlendirme formülü”, proje ödemesi nedeniyle 

oluflacak döviz ç›k›fl›n›n, proje ödemeleriyle 

orant›l› olarak yurt içine döndürülmesini hedef almakta 

idi. Uygulamada görülen s›k›nt›lar nedeniyle 

proje ödemelerinden ba¤›ms›z hale getirilen 

mevcut formül yine de, teknolojik seviyeye 

bak›lmaks›z›n proje kapsam›ndaki yerli katk›y›, 

yat›r›m› eflit görmekte ve içeri¤i ba¤lay›c› nitelikte 

olmayan ihracat taahhütlerinin y›llara sari dengeli 

gerçekleflmesini k›ymetlendirmektedir. Tekliflerin 

içeri¤ini dikkate almadan sadece matematiksel 

puanlanmas›n› sa¤layan “De¤erlendirme 

Formülü” tekliflere nicelik olarak de¤er vermekte, 

nitelik olarak de¤erlendirmemektedir. Tekliflerin 

niteliklerinin de de¤erlendirilece¤i bir analitik de- 

¤erlendirme yöntemi ile projede hedeflenen yerli 

katk› alanlar›na a¤›rl›klar verilebilir ve söz konusu 

sektörde daha fazla bilgisi olan uzman personelin 

katk›s›ndan da fayda sa¤lanabilir. 

SSM taraf›ndan yürütülen projelerin de¤erlendirilmesinde 

SK/O teklifleri, yüklenici firman›n 

seçiminde çok kritik bir öneme sahip olmaya devam 

etmektedir. Yüklenici adaylar›n›n SK/O Yönergesi 

ve ilgili teklife ça¤r› dosyas›nda belirtilen 

SK/O yükümlülüklerine iliflkin zorunlu kriterleri 

zaten flarts›z kabul etmesi gerekti¤inden tekliflerin 

de¤erlendirilmesine iliflkin yukar›da belirtilen 

çekinceler ortada oldu¤u sürece, teklif de¤erlendirme 

a¤›rl›klar›nda SK/O puan› a¤›rl›¤›n›n çok 

yüksek olmas› teknik ve kalite aç›s›ndan düflük 

olan sistemlerin öne ç›kmas›na neden olabilir. 

Bu nedenle teklif de¤erlendirmelerinde SK/O 

puan›ndaki a¤›rl›¤›n düflürülerek (%30 ve alt›) 

bu a¤›rl›¤›n teknik, teslimat süresi ve maliyet hususlar›na 

kayd›r›lmas› de¤erlendirilmelidir. 

Yerli Firmalar›n SK/O Yükümlülü¤ü: Offset 

talep eden di¤er ülkelerin uygulamalar› incelendi¤inde, 

genellikle devlet taraf›ndan yerli olmayan 

firmalar muhatap al›nmaktad›r. SK/O Yönergesi 

ise, sözleflme bedeli 10 milyon ABD Dolar›n› 

geçen her sözleflmede yüklenicisinin yerli 

veya yabanc› oldu¤una bak›lmaks›z›n %6 oran›nda 

bir teminat mektubu vermesini zorunlu k›lmaktad›r. 

Bu durum, %50’si yerli kaynaklarla 

karfl›lanaca¤› belli olan projelerde (örn. yaz›l›m 

projeleri) yüklenicilerin ilave bir teminat mektubu 

masraf›na girmesine neden olmaktad›r. Yüklenicisi 

yerli firma ve yerli katk› oran›n›n %50’den 

fazla olaca¤› projelerde, teminat mektubu almak 

yerine, son teslimat ödemesi yap›lmadan önce 

SK/O taahhütlerin gerçekleflme durumunun de- 

¤erlendirilmesini müteakip bakiye SK/O taahhüdüne 

karfl›l›k gelen miktar üzerinden bir teminat 

mektubu al›nmas›, proje maliyetlerinin düflmesinde 

etkili olacakt›r. Ana yüklenicisi yerli firma 

olan projelerde, SK/O yükümlülü¤ünün yerli firmalar 

eliyle yabanc› firmalara transfer edilebilece¤i 

hususu, yerli firmalar›n projelere teklif vermede 

karfl›laflt›¤› güçlüklere bir yenisini eklemifltir. 

Offset ‹mkânlar› ve Yerli Savunma Sanayi 

fiirketleri: Savunma sanayi d›fl›ndaki ürün ve 

hizmetlerin ihracat›n› offset kapsam› d›fl›nda tutan 

SK/O Yönergesi ayn› zamanda savunma sanayinde 

faaliyet gösteren firmalar›m›za olan güvenin 

de göstergesidir. Türk savunma sanayi firmalar›n›n 

mevcut imkân ve kabiliyetlerini gelifltirmelerini 

teminen, offset yükümlüsü firmalar ile 

iflbirli¤i (lisans, know-how, Ar-Ge vb.) faaliyetlerine 

girmelerine öncelik verilmelidir. ‹flbirli¤i projelerinde 

ihracat garantisi ve tek kaynak üretici 

hakk› al›nmas› veya sat›c› firman›n kendi ülkesinde 

veya üçüncü bir ülkede Türk flirketinin altyüklenici 

olarak pay almas› halindeki offset kredileri 

teflvik edilmelidir. 

Offset f›rsatlar›ndan yararlanmak isteyen yerli 

firmalar›m›z da, sanayi kat›l›m› ve offset konular›n› 

takip edecek en az bir personel ihdas etmelidirler. 

Bu personel, yürürlükteki offset mevzuat›na 

hakim, offset yükümlüsü firmalar›n faaliyet 

alanlar›yla kendi firmas› aras›nda iflbirli¤i 

alanlar›n› tespit edip karfl›l›kl› fayda üretebilecek 

donan›ma sahip olmal›d›r. 

Offsetten Vazgeçmek: Afla¤›da belirtilen 

durumlar söz konusu oldu¤unda offsette esneklik 

sa¤lanmas› veya vazgeçilmesi de düflünülmelidir: 

36

• Yüklenici adaylar›n›n kapasitelerinin 

offseti gerçeklefltirmeye müsait 

olmad›¤› aç›kça belli ise, 

• Ana tedarik sözleflmesinde yüklenici 

firma yerli bir firma ise, 

• Offset olarak teklif edilen hizmetin 

maliyeti, offsetten elde edilecek 

faydadan daha fazla ise, 

• Küçük çapl› bir direkt al›m söz 

konusu ise, 

• Sözleflme konusu döviz ç›kt›- 

s›n› engelleyecek nitelikte 

bir depo seviyesi bak›m 

sözleflmesi ise. 

Di¤er bir ifade ile offset alm›fl olmak 

için gerçekleflme ihtimali zay›f veya uzun vadede 

ülke ekonomisine katk› sa¤lamayacak offset 

almaktansa, fiyat indirimini tercih etme cesareti 

göze al›nmal›d›r. Aksi halde, sat›n al›nacak hizmetin 

maliyeti, standart tedarik mekanizmas›yla 

elde edilme maliyetinden çok daha pahal›ya mal 

olabilir. 

KAYNAKÇA 

• AKTAfi B., “De¤iflen Dünya Koflullar›nda Daha Etkin Offset Uygulamalar›na 

Yönelik Yeni Yaklafl›m”, SSM Uzmanl›k Tezi, 

2004. 

• ALNIAK O., “MSB D›fl Tedarik Faaliyetleri ve Offset Uygulamalar›”, 

MSB Araflt›rma Teknoloji ve Faaliyetleri Bülteni, Say› 9., 

1999 

• BRAUER J., DUNNE J.P., “Arms Trade and Economic Development 

– Theory, Policy and Cases in Arms Trade Offset”, Routlegde 

Yay›nlar›-2004 

• COLE J. (1987), Evaluating Offset Agreements: Achieving a Balance 

of Advantages, Law and Policy in International Business. 

• KARAKAYA T., “An Assessment Of Offset Applications In Defence 

Projects”, Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, ‹stanbul, 

2001 

• U.S. Department of Commerce, Bureau of Industry and Security, 

Offsets in Defense Trade, Twelfth Report to Congress, Aral›k 

2007 

• http://www.bis.doc.gov/defenseindustrialbaseprograms/osies/offsets/finaloffsets 

elevenreport.pdf, Aral›k 2006 

• TÜS‹AD (1999), Türk Savunma Sanayisinde “Offset” Uygulamalar›, 

TÜS‹AD-T/99-12/276-1. 

• Status Report Of The Presidential Commission On Offsets In International 

Trade, 18 January 2001. 

• KREMER D., SAIN B. (1998), Offsets in weapon System Sales: 

A case study of the Korean Fighter Program. 

• WILLETT S., ANTHONY I., “Countertrade and Offsets Policies 

and Practices in the Arms Trade”, Copenhagen Peace Research 

Institute, http://www.ciaonet.org/wps/wis01, fiubat 2008 

• WTO Panel Report, 1999. 

B‹LAL AKTAfi 


Bilal AKTAfi, 1973 y›l›nda Ankara’da do¤du. 1994 y›l›nda Selçuk Üniversitesi Makina Mühendisli¤i Bölümü’nden lisans, 

1997 y›l›nda Gazi Üniversitesi Makina Mühendisli¤i Bölümü’nden yüksek lisans derecesi ald›. 1994-1998 y›llar› 

aras›nda Zonguldak Karaelmas Üniversitesi’nde Araflt›rma Görevlisi olarak çal›flt›. 1998 y›l›nda göreve bafllad›¤› 

SSM’de 2004 y›l›nda “De¤iflen Dünya Koflullar›nda Daha Etkin Offset Uygulamalar›na Yönelik Yeni Yaklafl›m” bafll›kl› 

uzmanl›k tezi ile uzman kadrosuna atand›. 1998-2007 y›llar› aras›nda Offset ve Yerli Katk› fiubesi’nde birçok projenin 

offset faaliyetlerinin de¤erlendirmelerinde ve yürütülmesinde görev yapm›fl olup ‹ngilizce bilmekte ve halen SSM 

Roket-Füze ve Mühimmat Daire Baflkanl›¤›’nda görev yapmaktad›r. 

37

DIfi T‹CARET‹N 

GEL‹fiT‹R‹LMES‹ AÇISINDAN 

KARfiILIKLI T‹CARET UYGULAMALARI 

HÜSEY‹N AVfiAR 


Geliflmekte olan ülkeler, sanayileflme ve 

kalk›nmalar› için gerekli olan ara ve yat›- 

r›m mallar›n›n ithali amac›yla finansman 

bulmakta önemli güçlüklerle karfl› karfl›ya bulunmaktad›rlar. 

Finansman sa¤laman›n bir yolu “d›fl 

borçlanma” olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Ancak 

bu seçenek, geliflmekte olan ülkeler aç›s›ndan 

uzun vadede kullan›labilecek bir çözüm olarak gözükmemektedir. 

Zira al›nan d›fl borçlar›n geri ödemesi 

ve borçlara eklenen faizler ülkelerin ödeme 

güçlü¤ü içerisine girmesine ve baflta ödemeler 

dengesi olmak üzere tüm makroekonomik dengelerin 

tamamen bozulmas›na sebep olabilmektedir. 

Geliflmekte olan ülkelerin karfl› karfl›ya oldu¤u 

yukar›da sözü edilen finansman s›k›nt›s›n› aflmada 

kullan›labilecek alternatif çözüm yollar›ndan biri 

“Karfl›l›kl› Ticaret” mekanizmas›d›r. Karfl›l›kl› ticaret 

yoluyla uluslararas› ticarette ülkeden döviz ç›k›- 

fl› asgariye indirilmekte ve ç›kan dövizin bir k›sm› 

veya tamam›n›n ülke ekonomisine geri döndürülmesi 

amaçlanmaktad›r. Bu nedenle Türkiye gibi 

geliflmekte olan ülkelerin kalk›nma sürecinde yaflad›klar› 

en önemli ekonomik sorunlardan biri olan 

d›fl aç›k sorununun çözümünde karfl›l›kl› ticaret 

mekanizmas› önemli bir politika arac› olarak karfl›- 

m›za ç›kmaktad›r. 

Karfl›l›kl› Ticaret Nedir? 

Karfl›l›kl› ticaret, ülkeler aras›nda oldukça yayg›n 

kullan›m alan›na sahip olmas›na ve dünya ticaretindeki 

önemli yerine ra¤men, üzerinde anlafl›lm›fl 

evrensel bir tan›ma sahip de¤ildir. Karfl›l›kl› ticaret 

genel olarak; mal, hizmet veya teknoloji sat›- 

fl› karfl›l›¤›nda ödemenin nakit esas›ndan baflka 

flekillerde yap›ld›¤› ticaret yöntemlerini ifade eder. 

Nakdin yerine geçen bafll›ca ödeme flekilleri; mal, 

hizmet ve teknoloji transferidir. 1 

Uluslararas› iktisat literatüründe ve uygulamada, 

takas, kliring, karfl› sat›n alma (counter purchase), 

switch, buy-back (geri sat›n alma), buy-sell 

(sat›n al-sat), endüstriyel iflbirli¤i, offset vb. gibi çok 

say›da farkl› türü bulunan karfl›l›kl› ticaret yöntemlerinin 

temel amaçlar› büyük ölçüde benzerlik arz 

etmektedir. Bütün bu uygulamalarda bafll›ca 

amaçlar, d›fl borçlanmaya alternatif bir finansman 

yöntemi sa¤lamak, ihracat› gelifltirmek, d›fl ticaret 

aç›klar›n› dengelemek ve bunlar›n yan›nda ülkenin 

teknolojik alt yap›s›n›n gelifltirilmesine katk› sa¤lamak 

fleklinde özetlenebilir. 

Günümüzde gerek dünyada gerekse Türkiye’de 

en çok kullan›lan karfl›l›kl› ticaret yöntemi offsettir. 

Offset kavram›, özellikle savunma ve havac›l›k gibi 

yüksek teknoloji ve büyük miktarlarda finansman 

gerektiren projelerde, ilgili proje nedeniyle ödemeler 

dengesinde ortaya ç›kan olumsuz etkilerin k›smen 

veya tamamen giderilmesi amac›yla gerçeklefltirilen 

ihracat ve di¤er döviz kazand›r›c› nitelikteki 

ifllemleri ifade eder. 

Al›c› ülkeler offseti ekonomilerine fazla yük olmadan, 

savunma sanayi ve di¤er sanayi kollar›nda 

baflka türlü yap›lmas› mümkün olmayan yat›r›mla- 

1 

Nüvit Oktay, Karfl›l›kl› Ticaret Sistemi Dünyadaki ve Türkiyedeki 

Uygulamas›,Eskiflehir, 1987, s.1. 

38

›n bafllamas›na arac›l›k eden 

ve istihdam ile teknolojik altyap›y› 

gelifltiren bir araç olarak 

görmekte, ülkeden yüksek 

miktarda döviz ç›k›fl› öngören 

al›mlara ancak bu yolla raz› 

olabilmektedirler. Sat›c› aç›- 

s›ndan ise offset, çok uluslu 

flirketler aras›nda rekabetin 

k›z›flt›¤› bir dünyada büyük ölçekli 

ihalelerin kazan›lmas› 

için araç olarak kullan›lan, gerekli 

altyap›n›n bulundu¤u veya 

oluflturulabildi¤i durumlarda kal›c› bir pazar imkan› 

yaratan ifllemlerdir. Öte yandan, yine sat›c› 

aç›s›ndan bak›ld›¤›nda, offset sat›c›ya ilave bir maliyet 

getiren ve bir zorunluluk sonucu verilen taahhüt 

olarak görülmektedir. 

Dünyada Karfl›l›kl› Ticaret Uygulamalar› 

Klasik takas, dünyan›n en eski ticaret yöntemi 

olmas›na ra¤men modern anlamda karfl›l›kl› ticaret 

yöntemlerinin ortaya ç›k›fl› 20. yüzy›l›n bafllar›nda 

olmufltur. 1930’lu y›llarda dünyay› saran ekonomik 

buhran, takas ve kliring anlaflmalar›n›n yayg›nlaflmas›na 

neden olmufltur. 1930-1933 y›llar› aras›nda 

birçok Avrupa ülkesi d›fl ticaret ve ödemelerle ilgili 

kontroller oluflturmufllar ve çok say›da takas nitelikli 

ikili anlaflmalar imzalam›fllard›r. 

II. Dünya Savafl› sonras›nda ülkeler aras›nda 

imzalanan kliring anlaflmalar› savafltan bitkin ç›kan 

Avrupa ülkeleri ekonomilerinin canlanmas›nda 

önemli rol oynam›flt›r. Ayn› dönemde Amerika Birleflik 

Devletleri de karfl›l›kl› ticaret konusuna ilk kez 

ad›m atm›fl ve bir tak›m zirai mallar› takas yoluyla 

tedarik etmifltir. 2 

1960’l› y›llardan bafllayarak karfl›l›kl› ticaret 

yöntemleri, özellikle offset uygulamalar› yoluyla, 

askeri al›mlar konusunda yayg›nlaflmaya bafllam›flt›r. 

1970’lere gelindi¤inde offset uygulamalar›, 

silah ticaretinde Amerikal› ve Avrupal› silah üreticileri 

aras›ndaki rekabette en önemli faktörlerden biri 

durumuna gelmifltir. 

1970’lerde yaflanan petrol krizleri karfl›l›kl› ticarete 

ilgiyi art›rm›flt›r. Bu dönemde, karfl›l›kl› ticaret 

uygulamalar›n›n miktar olarak dünya ticareti içindeki 

pay›n›n yaklafl›k %5 dolay›nda 

oldu¤u tahmin edilmektedir. 

3 

Ayn› dönemde Sovyetler 

Birli¤i’nin komünist blok 

üyesi ülkelerle ticaretinin 

%50’den fazlas› karfl›l›kl› ticaret 

yoluyla gerçekleflmifltir. 4 

1990’l› y›llar›n bafllar›nda 

Sovyetler Birli¤i’nin da¤›lmas› 

ve dünyada komünist blokun 

y›k›lmas› sonucunda baz› gözlemciler 

art›k karfl›l›kl› ticaretin 

giderek azalaca¤› ve sonra da 

tamamen yok olaca¤› beklentisi içine girmifllerdir. 

Ancak beklenenin aksine, karfl›l›kl› ticaret de¤iflen 

ihtiyaçlara göre yeni formlara bürünerek yeni co¤rafyalara 

yay›lmaya bafllam›flt›r. Asya pazar›nda 

Endonezya, Malezya ve Tayland gibi ülkeler resmi 

karfl›l›kl› ticaret politikalar› gelifltirerek, d›fl ticaretlerini 

gelifltirmeyi, yat›r›m ve teknoloji transferi yoluyla 

ekonomilerini güçlendirmeyi amaç edinmifllerdir. 

Öte yandan, Avrupa’da, Ortado¤u’da ve geliflmekte 

olan birçok ülkede offset uygulamalar› giderek yayg›nl›k 

kazanm›flt›r. 

Günümüzde karfl›l›kl› ticaret yöntemleri 70’den 

fazla ülkede uygulanmaktad›r. 5 

Söz konusu ülkelerde 

karfl›l›kl› ticarete iliflkin uygulamalar her ne 

kadar ülkelerin kendine özgü konumlar›ndan ve ihtiyaçlar›ndan 

kaynaklanan farkl›l›kl›lar gösterse de 

önemli ortak yönler de tafl›maktad›r. 

Karfl›l›kl› ticaret türleri farkl› isim ya da biçimler 

alt›nda da olsa ülkelerin ço¤unda genel ekonomi 

politikas›n›n bir parças› olarak uygulanmakta ve elde 

edilmek istenen özel kazan›mlar›n yan›s›ra, ülkenin 

genel ekonomi politikas› do¤rultusunda ulafl›lmak 

istenen hedefler için bir yard›mc› politika 

arac› olarak görülmektedir. Bu durum sivil al›mlarda 

karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›na yer veren ülkelerde 

daha da belirgindir. 

2 

3 

4 

5 

Pmpiliu Verzariu, The Evolution of International Barter, Countertrade 

and Offset Practices, 2000, s.2 

G. Banks, "The Economics and Politics of Countertrade" World 

Economy, Volume 6, 1983, s. 163. 

Verzariu, a.g.e. s.10 

Countertrade&Offset(Cto), The Offset Guidelines Quarterly Bulletin, 

London, 2005. 

39

Karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›nda ülkelerin beklentileri 

genelde ülkenin ekonomik geliflmifllik düzeyine 

göre farkl›l›k arz etmektedir. Az geliflmifl ve 

geliflmekte olan ülkeler daha çok teknoloji transferi 

ve yat›r›m yoluyla yerli sanayilerini gelifltirmeyi 

ve istihdam› art›rmay› amaçlarken, geliflmifl ülkeler 

uluslararas› alanda rekabet güçlerini ve pazar paylar›n› 

art›rmay› amaçlamaktad›rlar. Di¤er taraftan 

d›fl ticaret dengesindeki aç›klar›n giderilmesi hedefi 

birçok ülkede benimsenen ortak bir hedef olarak 

gündeme gelmektedir. Özellikle sivil sektörde karfl›l›kl› 

ticaret uygulamalar›na yer veren ülkelerde bu 

hedef daha aç›k ortaya ç›kmaktad›r. 

Karfl›l›kl› ticaret tekniklerini benimseyen ülkelerde 

ortak olarak nitelendirilebilecek hususlardan biri 

de karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›n›n yönetim ve 

koordinasyonu konusunda genellikle tek 

bir sorumlu kurumun var olmas›d›r. 

Türkiye’de Karfl›l›kl› Ticaret 


Geliflmekte olan bir ülke 

olarak Türkiye, 1980 

y›l›ndan bu yana d›fla 

aç›k ve liberal bir ekonomik 

model uygulamaktad›r. 

Bu çerçevede amaç; 

ekonominin d›fla aç›lmas›, 

dünya ekonomisi ile entegrasyonun 

sa¤lanmas› ve ihracat›n art›r›lmas›- 

na özel bir önem verilerek d›fl ticaret aç›¤›n›n giderilmesi 

olarak belirlenmifltir. 

24 Ocak Kararlar› ile bafllayan yeni dönem zarf›nda, 

ulusal politikalar›n de¤iflen dünya koflullar›- 

na uydurulmas› amac›yla “ihracata dayal› kalk›nma 

stratejisi” benimsenmifltir. Bu strateji kapsam›nda 

ulusal ekonominin ihracata yönlendirilmesi suretiyle 

küreselleflen dünya ile bütünleflmek ve sanayiyi 

uluslararas› standartlara yaklaflt›rmak amaçlanm›flt›r. 

1980-2007 aras›ndaki dönemde Türkiye’nin ihracat 

verileri incelendi¤inde ihracatta dikkate de¤er 

bir art›fl oldu¤u gözlenmektedir. Söz konusu dönemde 

Türkiye’nin y›ll›k ihracat› 2,9 milyar Dolar 

düzeyinden 107,1 milyar Dolar düzeyine ç›karak 

yaklafl›k 37 kat artm›flt›r. Ancak ayn› dönemde ithalat 

verilerine bak›ld›¤›nda, ithalat›n 7,9 milyar 

Dolar düzeyinden 169,9 milyar Dolar düzeyine ç›kt›¤› 

görülmektedir. 6 Bugün itibar›yla 62,8 milyar Dolar 

olan d›fl ticaret aç›¤›n›n Cumhuriyetin 100. y›l› 

olan 2023 y›l›nda 100 milyar Dolar› aflmas› beklenmektedir. 

7 

Di¤er taraftan, Türkiye dünyadaki di¤er geliflmekte 

olan ülkeler gibi, d›fl ticaret aç›¤›n›n yan› s›- 

ra a¤›r d›fl borç yükü sorunuyla da karfl› karfl›ya 

bulunmaktad›r. 2007 y›l›n›n ilk çeyre¤i itibar›yla 

Türkiye’nin toplam d›fl borcu 213 milyar Dolar düzeyindedir. 

8 

Yukar›da sözü edilen ekonomik veriler, Türkiye’de 

ekonomi gündemlerinde sürekli olarak kriz 

senaryolar›n›n ortaya at›lmas›ndaki bafll›ca etkenleri 

oluflturmaktad›r. Gerek d›fl borç yükünün 

gerekse d›fl ticaret aç›¤›n›n 

uzun vadede sürdürülebilir olmad›¤› 

ortadad›r. Bu nedenle 

Türkiye kamu yat›r›mlar›n›n 

finansman›nda ve 

büyük çapl› kamu al›mlar›nda 

yeni politikalar üretmek 

mecburiyetindedir. 

Karfl›l›kl› ticaret bu noktada 

Türkiye aç›s›ndan alternatif 

bir politika arac› olarak önem kazanmaktad›r. 

Türkiye takas, kliring gibi karfl›l›kl› ticaret yöntemlerine 

yabanc› olmamas›na ra¤men, planl› bir 

stratejinin parças› olarak karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›na 

ilk olarak, 1985 y›l›nda Savunma Sanayii 

Müsteflarl›¤› (SSM)’n›n kurulmas›yla birlikte gündeme 

gelen offset uygulamalar› ile bafllam›flt›r. 

3238 say›l› Kurulufl Kanunu di¤er görevlerinin yan›s›ra 

SSM’ye “savunma sanayi ürünleri ihracat› ve 

offset ticareti konular›n› koordine etme” görevini de 

vermifltir. 

SSM, offset uygulamalar›na yön vermek amac›yla 

1991, 2000, 2003 ve 2007 senelerinde toplam 

4 adet rehber doküman yay›nlam›flt›r. El Kita- 

6 

7 

8 

D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, www.dtm.gov.tr 

D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, www.dtm.gov.tr 

Hazine Müsteflarl›¤›, http://www.hazine.gov.tr/stat/ti87.htm 

40

›, Direktif yada Yönerge fleklinde yay›nlanan bu 

dokümanlar›n sonuncusu, 14 fiubat 2007 tarihinde 

yay›nlanan “Sanayi Kat›l›m›/Offset Uygulamalar› 

Yönergesi”dir. Söz konusu Yönerge önceki rehber 

dokümanlara göre önemli de¤ifliklikler içermekte 

olup, karfl›l›kl› ticaret ve offset uygulamalar› alan›nda 

yeni bir dönemin bafllang›c›n› teflkil etmektedir. 

Sonuç ve Öneriler 

Türkiye’de karfl›l›kl› ticaret konusundaki sorunlar› 

iki ana bafll›k alt›nda toplamak mümkündür. Birinci 

bafll›k alt›nda, karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›na 

yer verilen tek sektör olan savunma sektörü ile ilgili 

uygulamalar yer almaktad›r. ‹kinci bafll›kta ise sivil 

al›mlarla ilgili uygulamalar bulunmaktad›r. 

Yukar›da belirtildi¤i üzere Türkiye’de savunma 

sanayinde offset 1985 y›l›ndan beri sistemli 

olarak uygulanmaktad›r. SSM’nin yürüttü¤ü 

offset programlar› sayesinde 

bu alanda çok önemli 

kazan›mlar elde edilmifltir. 

Özellikle 2007 y›l›nda yürürlü¤e 

giren Sanayi Kat›- 

l›m›/Offset uygulamalar› 

Yönergesi bu alanda 

önemli aç›l›mlar getirmifltir. 

Ancak yine de söz konusu 

Yönerge’de üzerinde durmaya 

de¤er baz› eksiklikler söz konusudur. 

Yönerge’de yerli katk› faaliyetleri offset uygulamalar›na 

dahil edilmifltir. Offset tekliflerinde yerli 

katk› faaliyetleri ve savunma ürünleri ihracat› ayn› 

bazda de¤erlendirilmektedir. Ancak uygulama aflamas›na 

geçildi¤inde, yerli katk› ve savunma ihracat› 

aras›nda önemli farkl›l›klar söz konusudur. Savunma 

ürünleri ihracat› yüksek katsay›larla teflvik 

edilirken, yerli katk› için herhangi bir teflvik mekanizmas› 

bulunmamaktad›r. Bu nedenle yüklenici 

firmalar aç›s›ndan offset taahhütlerini ihracat yoluyla 

kapatmak, yerli katk› faaliyetleri yoluyla kapatmaya 

göre daha cazip hale gelmektedir. Zira firmalar, 

ayn› ürünü yerli katk› mahiyetinde SSM projesinde 

kullanmak yerine, yurtd›fl›na ihraç etme yolunu 

seçmeleri halinde, ürünün niteli¤ine göre, katsay› 

mekanizmas›ndan yararlanarak, 4 kata kadar 

avantaj sa¤layabilmektedirler. 

Ayr›ca yine Yönerge’ye göre, yerli katk› faaliyetleri 

Yurt ‹çi Katma De¤er baz›nda hesaplan›rken, 

savunma ürünleri ihracat›nda Yurt ‹çi Katma De¤er 

oran›n›n %50’den fazla olmas› durumunda ilgili fatura 

tutar›n›n tamam› yüklenicinin taahhüdünden 

düflülmektedir. Bu durum da yerli katk› faaliyetleri 

aç›s›ndan ikinci bir dezavantaj oluflturmaktad›r. 

Yerli katk› faaliyetleri ile ilgili sözü edilen dezavantajlar›n 

ortadan kald›r›labilmesi için, savunma 

ürünleri ihracat›na tan›nan teflvikler yerli katk› faaliyetlerine 

de tan›nmal›d›r. Zira yap›lan ifller aras›nda 

nitelik olarak hiçbir fark bulunmamaktad›r. Aradaki 

tek fark birinde ürünün SSM projesinde kullan›lmas›, 

di¤erinde ise yurt d›fl›na sat›lmas›d›r. 

Savunma sanayinin bir ülkede derinlik kazanabilmesi 

için gerekli olan unsurlardan 

biri, belli bafll› ana yüklenici 

firmalar yan›nda, savunma 

projelerinde bu ana 

yüklenicileri destekleyebilecek 

küçük ve orta boy 

iflletmelerin varl›¤›d›r. Bu 

aç›dan savunma sanayinin 

Küçük ve Orta Boy ‹flletmeler 

(KOB‹)’i bünyesinde 

içerecek flekilde yap›lanmas› 

son derece önemlidir. Bu 

ise KOB‹’leri destekleyecek özel teflvik 

mekanizmalar› sayesinde mümkündür. 2007 Yönergesine 

bak›ld›¤›nda KOB‹’ler için sa¤lanan yegane 

teflvik, savunma ürünlerinin bu firmalardan 

ihraç edilmesi durumunda ilave 1 katsay› verilmesidir. 

Bu teflvik olumlu olmakla birlikte son derece 

yetersizdir. Ayn› teflvikin KOB‹’lerin yerli katk› faaliyetlerinde 

yer almalar› durumunda da sa¤lanmas› 

gerekmektedir. Di¤er taraftan, KOB‹’lerin desteklenmesi 

amac›yla, sanayi kat›l›m›/offset sözleflmelerine 

özel hükümler konularak, taahhütlerin belirli 

bir oran›n›n KOB‹’ler yoluyla gerçeklefltirilmesi taahhüt 

alt›na al›nmal› ve bu taahhüdün yerine getirilmemesi 

durumunda cezai yapt›r›m uygulanmal›- 

d›r. 

SSM offset uygulamalar› ile ilgili olarak vurgulanmas›nda 

yarar olan bir di¤er husus da offset 

41

taahhütlerinin gerçeklefltirilmesi hususunda proaktif 

bir politikan›n gereklili¤idir. Offset taahhütlerinin 

gerçeklefltirilmesi konusunda, yüklenicilerden gelecek 

teklifleri beklemek yerine, proaktif bir tutum 

sergilemek ve yüklenicilere belirli bir proje portföyü 

sunmak önem arz etmektedir. Bu sayede offset taahhütlerini 

savunma sanayinin ihtiyaçlar› do¤rultusunda 

daha etkin flekilde kullanmak mümkün olabilecektir. 

Özellikle offset kapsam›ndaki teknolojik 

iflbirli¤i faaliyetlerinde baflar› elde edilebilmesi için, 

önceden belirlenmifl hedef teknolojilerin al›nmas› 

yönünde çal›fl›lmas› gerekmektedir. 

Yukar›da belirtildi¤i gibi, Türkiye’de karfl›l›kl› ticaret 

konusunda daha acil ve önemli olan ikinci sorun 

ise sivil al›mlardaki karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›d›r. 

Bu noktada temel sorun, Türkiye’nin sivil 

al›mlar konusunda herhangi bir karfl›l›kl› ticaret 

stratejisinin bulunmamas›d›r. 

Küreselleflme sürecinin de 

etkisiyle dünya ekonomisindeki 

genel trend; uluslararas› 

ticaretin serbestlefltirilmesi, 

sermayenin, mal 

ve hizmetlerin serbestçe 

dolafl›m› önündeki engellerin 

kald›r›lmas› do¤rultusundad›r. 

Bu ba¤lamda karfl›- 

l›kl› ticaret kimi çevrelerce, mal 

ve hizmetlerin uluslararas› serbest 

dolafl›m›na karfl› bir engel olarak görülmektedir. 

Nitekim Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) de baflta 

offset olmak üzere karfl›l›kl› ticaret tekniklerini serbest 

ticareti k›s›tlay›c› bir mekanizma olarak de¤erlendirmektedir. 

Özellikle sivil al›mlar söz konusu oldu¤unda 

DTÖ rekabette yaln›zca fiyat ve kalite koflullar›n›n 

belirleyici olmas›na önem vermektedir. 

DTÖ üyesi ülkelerden bir bölümünün imzalam›fl oldu¤u 

Kamu Al›mlar› Anlaflmas› (Agreement on Government 

Procurement) kamu al›mlar› ile ilgili olarak 

yerli üreticileri kay›rmayan ve yabanc› rakiplere 

ayr›mc› uygulamalar öngörmeyen yasal düzenleme 

ve prosedürlerin yap›lmas›n› amaçlamaktad›r. 

Bu çerçevede söz konusu anlaflmay› imzalayan 

devletler, kamu ihalelerinde yüklenici seçiminde 

herhangi bir flekilde offset, yerli katk› vb. karfl›- 

l›kl› ticaret ifllemini zorunlu tutmayacaklar›na dair 

taahhütte bulunmaktad›rlar. Kamu Al›mlar› Anlaflmas› 

henüz Türkiye taraf›ndan imzalanmam›flt›r. 

Kald› ki söz konusu anlaflman›n 16. maddesi, geliflmekte 

olan ülkeler için bir aç›k kap› b›rakmakta 

ve geçifl sürecinde sivil al›mlarda bu ülkelerin offset 

uygulamas›n›n mümkün olabilece¤ini belirtmektedir. 

Nitekim ‹srail devleti söz konusu madde 

hükmüne istinaden, anlaflmay› imzalam›fl olmas›- 

na ra¤men, halen sivil al›mlarda offset uygulamas›na 

devam etmektedir. 

Türkiye, geliflmekte olan bir ülke olarak dünyada 

önemli bir ithalatç› konumundad›r. Kamu kurumlar› 

taraf›ndan her y›l milyonlarca Dolarl›k d›fl 

al›m yap›lmakta, ancak bu al›mlarda herhangi bir 

karfl›l›kl› ticaret ya da offset mekanizmas› öngörülmedi¤inden, 

söz konusu al›mlar nedeniyle d›fl ticaret 

dengesinde büyük aç›klar meydana 

gelmektedir. 

D›fl ticaret dengesinde y›llard›r 

sürekli büyüyen aç›klar 

veren Türkiye, karfl›l›kl› 

ticaret uygulamalar› konusunda, 

büyük çapl› d›fl 

al›mlar gerçeklefltiren bütün 

kamu kurum ve kurulufllar›n› 

içine alacak bir 

strateji gelifltirmelidir. 

D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› (DTM) 

taraf›ndan yay›nlanan Türkiye D›fl Ticaret 

Stratejisi doküman›nda “karfl›l›kl› ticaretin bir 

flekli olan offset uygulamalar›n›n, d›fl ticaretin gelifltirilmesi 

kapsam›nda önemli bir araç olarak de- 

¤erlendirildi¤i” ifade edilmektedir. 9 Yine DTM taraf›ndan 

yay›nlanan 2004-2006 ‹hracat Stratejik Plan›’nda 

da karfl›l›kl› ticaretin Türkiye’nin ihracat›n›n 

artt›r›lmas›ndaki rolüne vurgu yap›lmaktad›r. 

Di¤er taraftan sivil al›mlarda offset uygulamalar›na 

yönelik olarak DTM taraf›ndan 98/27 ve 

2007/6 say›l› tebli¤ler yay›nlanm›fl ve bedeli 5 milyon 

Dolar› aflan uluslararas› ihalelerde offset al›nmas› 

öngörülmüfltür. 10 

9 

10 

D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, Türkiye D›fl Ticaret Stratejisi, 2005-2010-2015- 

2023. 

D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat stratejik Plan› 2004-2006, Ankara, 

2004, s.19. 

42

Ancak ne var ki söz konusu dokümanlarda yer 

alan bu hususlar sadece ka¤›t üzerinde kalm›fl ve 

bugüne kadar uygulama alan› bulamam›flt›r. Bunun 

bafll›ca nedeni ise kamu kurum ve kurulufllar›nda 

karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›n›n önemi ve 

yararlar› konusunda yeterli düzeyde fark›ndal›k olmamas›d›r. 

Bu nedenle, d›fl al›m gerçeklefltiren kamu 

kurum ve kurulufllar› karfl›l›kl› ticaret uygulamalar› 

konusunda en üst düzeyde bilinçlendirilmeli ve 

karfl›l›kl› ticaretin Türkiye’nin d›fl ticaretine sa¤layaca¤› 

faydalar anlat›lmal›d›r. Bu çerçevede, söz 

konusu kurum ve kurulufllar›n üst düzey yöneticilerine 

yönelik olarak karfl›l›kl› ticaretin önemi ve karfl›l›kl› 

ticaret teknikleri konusunda e¤itim ve seminerler 

düzenlenmelidir. 

DTM, sivil al›mlardaki karfl›l›kl› ticaret uygulamalar› 

konusunda ülkede koordinatör ve yönlendirici 

kurum olmal›d›r. 4059 say›l› DTM Teflkilat ve 

Görevleri Hakk›nda Kanun’da de¤ifliklik yap›larak, 

sivil offset uygulamalar›nda DTM koordinatör makam 

olarak belirlenmelidir. 

Buraya kadar anlat›lanlar do¤rultusunda, karfl›- 

l›kl› ticaret uygulamalar›n›n, verimli ve etkili flekilde 

kullan›lmas› durumunda, Türkiye gibi geliflmekte 

olan ülkeler aç›s›ndan d›fl ticaretin gelifltirilmesinde 

önemli f›rsatlar ortaya ç›karaca¤› aflikard›r. Karfl›- 

l›kl› ticaret yoluyla d›fl ticaret dengesi aç›klar›n›n 

önemli ölçüde kontrol alt›na al›nabilmesi, bu sayede 

makroekonomik dengelere ve genel olarak ülke 

kalk›nmas›na önemli katk›lar sa¤lanmas› mümkündür. 

Karfl›l›kl› ticaret uygulamalar› geliflmekte olan 

ülkeler aç›s›ndan önemli bir ticaret politikas› arac›- 

d›r. Ancak karfl›l›kl› ticaret, uzun vadede geliflmekte 

olan ülkelerin uluslararas› alandaki rekabet eksikliklerine 

kesin bir çözüm olarak görünmemektedir. 

Geliflmekte olan ülkeler aç›s›ndan temel hedef, 

kalk›nma sürecini tamamlayarak, geliflmifl ülke statüsüne 

yükselmek ve uluslararas› alanda rekabet 

edebilir bir seviyeye ulaflmak olmal›d›r. Bu nedenle 

karfl›l›kl› ticaret uygulamalar›, geliflmekte olan 

ülkeler aç›s›ndan uzun vadede serbest ticarete bir 

alternatif de¤il, serbest ticareti tamamlay›c› bir politika 

arac› olarak düflünülmelidir. 

KAYNAKÇA 

BANKS, G., "The Economics and Politics of Countertrade" 

World Economy, V.6, June 1983. 

BERKSOY, T., Az Geliflmifl Ülkelerde ‹hracata Yönelik Sanayileflme, 

‹stanbul 1992. 

COUNTERTRADE&OFFSET(CTO), The Offset Guidelines Quarterly 

Bulletin, London, 2005. 

DIfi T‹CARET MÜSTEfiARLI⁄I , ‹hracat stratejik Plan› 2004- 

2006, Ankara, 2004. 

DIfi T‹CARET MÜSTEfiARLI⁄I, Türkiye D›fl Ticaret Stratejisi 

2005-2010-2015-2023 

OKTAY, Nüvit, Karfl›l›kl› Ticaret Sistemi Dünyadaki ve Türkiyedeki 

Uygulamas›, Anadolu Üniversitesi Yay›nlar›, Eskiflehir, 1987. 

ROWE, Michael, Countertrade, London, 1997. 

SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I, Sanayi Kat›l›m›/Offset 

Uygulamalar› Yönergesi, 2007. 

VERZAR‹U, Pompiliu, The Evolution of International Barter, 

Countertrade and Offset Practices, U.S. Department of Commerce, 

2000. 

HÜSEY‹N AVfiAR 

UZMAN, SAVUNMA SANAY‹‹ MUSTEfiARLI⁄I 

1999 y›l›nda Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nden mezun olmufl ve ayn› y›l 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›’nda göreve bafllam›flt›r. 2006 y›l›nda Ankara Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 

Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dal›’nda yüksek lisans derecesi alm›flt›r. “D›fl Ticaretin Gelifltirilmesi 

Aç›s›ndan Karfl›l›kl› Ticaret ‹fllemleri ve Offset Uygulamalar›” tezi ile uzman olmufltur. Halen Sanayileflme Daire 

Baflkanl›¤›’nda görev yapmakta olup, ‹ngilizce bilmektedir. 

43

DO⁄RUDAN 

YABANCI YATIRIMLARIN TEfiV‹K‹NDE 

OFFSET UYGULAMALARI 

HÜSEY‹N KILIÇ 


Geliflmekte olan ülkeler, küreselleflen 

dünya ekonomisinde rekabetçi bir konumda 

yer alabilmek için, kendi öz kaynaklar›n› 

etkin kullanman›n yan› s›ra yabanc› 

kaynaklara da ihtiyaç duymaktad›rlar. Günümüz 

dünyas›nda do¤rudan yabanc› yat›r›mlar, yat›r›- 

m›n yap›ld›¤› ülkeye sermaye deste¤i ile birlikte 

yat›r›m becerisi ve know-how sa¤lamas›, ihracat 

ve istihdam olanaklar›n› art›rmas›, öz kaynaklar›n 

yetersiz oldu¤u ve d›fl borçlarla yat›r›m yapman›n 

maliyetli oldu¤u bir ortamda yat›r›m yapmay› 

mümkün k›lmas› ve bu sayede ekonomik 

büyümeye katk› sa¤lamas› gibi nedenlerle, sadece 

geliflmekte olan ülkelerin de¤il geliflmifl ülkelerin 

de yak›ndan takip ettikleri bir konudur. 

Yabanc› sermayenin bir ülkeye gelifl sebeplerini, 

yüksek getiri beklentisi, mevcut pazar pay›- 

n› geniflletme arzusu, ucuz iflçilik ve hammaddeye 

yak›nl›k gibi faktörlerle maliyetlerin düflürülme 

iste¤i gibi ekonomik nedenler belirler 1 . Ayr›ca, bir 

ülkede var olan siyasi istikrar, yabanc› sermaye 

giriflinde önemli bir etkendir. Ülkemize son 4 y›lda 

(2002-2006 y›llar› aras›) gelen toplam yabanc› 

sermayeli flirket say›s›, önceki y›llara göre 

yaklafl›k % 62 oran›nda art›fl göstermifltir. 

Günümüz dünyas›nda, yabanc› sermaye yat›- 

r›mlar›n›n teflviki, hemen her ülkede öncelikli politika 

hedefleri aras›ndad›r. Bu amaçla ülkeler, 

kendi önceliklerine göre yabanc› sermaye için 

çeflitli teflvik mekanizmalar› kullanmaktad›rlar. 

Yabanc› yat›r›mlar›n teflvik edilmesindeki en 

önemli enstrümanlardan biri de offset uygulamalar›d›r. 

Savunma Sanayi Altyap›s›n›n Yat›r›mlar 

Yoluyla Gelifltirilmesi Aç›s›ndan Offset 


II. Dünya Savafl› sonras›nda ortaya ç›kan ve 

1950'li y›llardan itibaren dünya ticareti içerisindeki 

yeri ve önemi giderek artan offset uygulamalar›, 

günümüzde özellikle geliflmekte olan ülkelerce 

döviz darbo¤az›n›n afl›lmas›, teknoloji 

transferi yoluyla mevcut veya kurulacak sanayilerin 

kalite standart ve verimlili¤inin yükseltilmesi 

ve bu sayede yurt içinde katma de¤er yarat›- 

larak, uluslararas› pazarlarda rekabet edebilecek 

mal veya hizmet üretilebilmesi amac›yla kullan›lan 

bir araçt›r. 

Türkiye gibi geliflmekte olan ve göreceli olarak 

k›t kaynaklara sahip ülkeler, Araflt›rma ve 

Gelifltirme (Ar-Ge) faaliyetlerine yeterince kaynak 

ay›ramad›klar›ndan, yeni teknolojilere ulaflmakta 

önemli güçlüklerle karfl› karfl›ya kalmaktad›rlar. 

Bu çerçevede offset uygulamalar›, söz 

konusu ülkelerin yeni teknolojilere erifliminde ve 

dolay›s›yla yeni yat›r›mlar›n finansman›nda 

önemli bir araç olarak gündeme gelmektedir. 

1 

U.Salih Uçar, “Türkiye’de Yabanc› Sermayenin Analizi, Önündeki 

Engeller ve Çözüm Önerileri” (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 

Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2003, s.15. 

44

• Döviz girdilerini art›rarak, ödemeler dengesindeki 

aç›¤›n kapat›lmas›n› sa¤lamak. 

• Yerli mal ve hizmetler için uluslararas› 

alanda yeni pazarlar yaratmak sureti ile 

üretim art›fl›n› sa¤lamak. 

• Ticari olarak mümkün olmayan ya da pahal› 

olan e¤itim, yat›r›m ve teknolojik iflbirli¤i 

imkanlar› sa¤lamak. 

• Ticari kredi bulman›n zor oldu¤u durumlarda 

firma kredisi sa¤lamak ve böylece döviz 

ç›k›fl›n› azaltmak. 

Offset uygulamalar›ndan beklenen yararlar, 

ülkelerin ekonomi politikalar›na ve geliflmifllik 

düzeylerine ba¤l› olarak de¤ifliklik göstermektedir. 

Ülkemizde offset ifllemlerinin uygulanma nedenlerini 

afla¤›daki flekilde s›ralamak mümkündür. 

• Kamu harcamalar›nda, harcamalar›n bir 

bölümünün telafisi sureti ile kaynak kullan›m›nda 

tasarruf ve ihtiyaçlar›n daha ekonomik 

teminini sa¤lamak. 

• Yeni ihracat imkanlar›n›n yarat›lmas›, 

mevcut sanayilerin gelifltirilmesi ve sanayi 

kollar›na istihdam sa¤lanmas›. 

• ‹ç pazar›n ve d›fl ticaretin dinamizmini art›rmak 

suretiyle uluslararas› pazar entegrasyonuna 

katk› sa¤lamak. 

• Teknolojik alt yap›n›n oluflturulmas›na katk› 

sa¤lamak. Offset projeleri, yüksek teknolojiye 

dayal› bilgi transferi ile savunma 

sanayinin beslenmesi, gerekli bilgi ve teknoloji 

birikiminin sa¤lanmas› aç›s›ndan 

özellikle uzun vadede büyük önem tafl›- 

maktad›r. 

Savunma Sanayi Müsteflarl›¤›’n›n (SSM) yay›mlam›fl 

oldu¤u 1991, 2000, 2003 ve 2007 Offset 

Direktifleri’nde, yabanc› sermaye yat›r›mlar› 

yoluyla ülkeye döviz girifli sa¤lanmas›, her türlü 

teknoloji transferi ve yurt içinde yarat›lacak yeni 

üretim imkanlar›yla döviz tasarrufunun sa¤lanmas› 

ve böylece mevcut/kurulacak sanayinin 

kalite, standart ve verimlilik düzeyinin yükseltilmesi 

temel hedefler olarak belirlenmifltir. 

Söz konusu Direktifler ile yeni ve/veya tevsi yabanc› 

sermaye yat›r›mlar›, teknoloji-lisans ve 

know-how transferi, Ar-Ge faaliyetleri ve yabanc› 

firmalar taraf›ndan yap›lan ortakl›k yat›r›mlar›, 

dolayl› offset türleri olarak desteklenmektedir. 

2007 Sanayi Kat›l›m›/Offset Uygulamalar› 

Yönergesi ile teknoloji transferinin önündeki engellerden 

birisi olan geri ödeme flart› ortadan 

kald›r›lm›fl, “teknolojik iflbirli¤i ve yat›r›m türü 

Sanayi Kat›l›m›/Offset’lerde, SSM taraf›ndan, ilgili 

faaliyetin katsay›s›z de¤eri kadar ihracat garantisi 

istenebilir” hükmü getirilmifltir. 2003 Yönergesi’nde 

var olan geri ödeme mekanizmas›- 

n›n kald›r›larak, yerine ihracat garantisi uygulamas›n›n 

getirilmesini olumlu bir ad›m olarak de- 

¤erlendirmek mümkündür. Ancak bu yeni düzenlemenin 

de kat› ve esnek olmayan bir yaklafl›mla 

uygulamaya aktar›ld›¤› takdirde, yabanc› 

yat›r›mlar›n ve teknolojik iflbirli¤i faaliyetlerinin 

önünde önemli bir engel teflkil etmesi muhtemeldir. 

45

Offset Kapsam›nda Yap›lan Yabanc› 

Yat›r›mlar›n Analizi 

SSM’nin ana görevlerinden birisi, TSK’n›n ihtiyaçlar›n› 

karfl›lamak üzere bafllat›lan projelerde, 

harcanan kayna¤›n mümkün oldu¤unca Türk 

sanayiine bir ifl olarak geri dönmesini ve projelerin 

mümkün oldu¤unca Türk sanayiince gerçeklefltirilmesini 

sa¤lamakt›r. Bu çerçevede offset 

uygulamalar›, bahsedilen bu hedeflere ulafl›lmas›nda 

en önemli araçlardan birisidir. 

SSM taraf›ndan yürütülen offset sözleflmeleri 

kapsam›nda 31.12.2007 tarihi itibariyle, teknolojik 

iflbirli¤i, yat›r›m, Ar-Ge ve e¤itim alan›nda 

yaklafl›k 600 milyon ABD Dolar› tutar›nda offset 

faaliyeti gerçeklefltirilmifltir. Toplam offset gerçekleflmesi 

tutar›n›n 3,5 milyar ABD Dolar› mertebesinde 

oldu¤u dikkate al›nd›¤›nda, yat›r›m ve 

teknolojik iflbirli¤i türü offsetlerin toplam gerçekleflme 

içindeki pay›, yaklafl›k %17 düzeyinde 

kalmaktad›r. 

Di¤er taraftan yat›r›m ve teknolojik iflbirli¤i faaliyetleri 

neticesinde elde edilen kazan›mlar sayesinde, 

yaklafl›k 435 milyon ABD Dolar› tutar›nda 

ihracat gerçeklefltirilmifltir. ‹hracatlar, yerli sanayi 

firmalar›n›n bu alanlarda kazand›klar› kabiliyetler 

sonucunda devam etmektedir. 

Burada, SSM offset uygulamalar› neticesinde 

gerçeklefltirilen do¤rudan yabanc› yat›r›mlara 

iliflkin örnek projelere yer verilecektir. 

General Electric – TEI A.fi. 

General Electric (GE) firmas›n›n offset taahhüdü 

kapsam›nda, TEI firmas›na makine ve teçhizat 

yat›r›m›, e¤itim, sermaye yat›r›m› ve teknoloji 

transferi sa¤lanm›flt›r. Kazan›lan kabiliyetler 

neticesinde, TEI taraf›ndan yaklafl›k 355 milyon 

ABD Dolar› tutar›nda ihracat gerçeklefltirilmifltir. 

Parça üretimine 4 çeflit parçay› devreye alarak 

bafllayan TEI, bugün yaklafl›k 500 çeflit parça 

ürünü offset kapsam›nda ihraç etmekte ve yaklafl›k 

450 adedinde de tek tedarikçi konumundad›r. 

Firma taraf›ndan offset kapsam›nda uçak, 

helikopter, jeneratör, deniz araçlar› motor parçalar› 

ihracat› ve motor montaj› hizmet ihracat› yap›lmaktad›r. 

1993 y›l›ndan 2006 y›l›na kadar TEI 

firmas›n›n offsetten sat›fllar› 682 milyon ABD 

Dolar› ve ortalama yerli katk› oran› % 52 civar›ndad›r. 

2 

Savunma sanayiinde yap›lan do¤rudan yabanc› 

yat›r›mlar›n, istihdam art›fl› üzerinde de 

önemli etkileri söz konusudur. Bu husus TE- 

I örne¤inde net bir flekilde görülmektedir. 1985 

y›l›nda 58 kiflinin çal›flt›¤› firmada, 2006 y›l› itibariyle 

795 kifli çal›flmaktad›r. 3 

Sikorsky Aircraft Corporation – Alp 

Havac›l›k A.fi. 

Alp Havac›l›k A.fi., Sikorsky Aircraft Corporation 

(Sikorsky) ve Alpata fiirketler Grubu taraf›ndan 

29 Temmuz 1999 tarihinde, ortakl›k yat›r›m› 

fleklinde kurulmufl bir anonim flirkettir. Kurulufl 

sermayesinin yar›s› olan ve Sikorsky firmas›na 

düflen pay, Sikorsky firmas›n›n dolayl› offset taahhütlerine 

say›lm›flt›r. 

Di¤er taraftan Alp Havac›l›k firmas›na, Sikorsky 

firmas› taraf›ndan offset taahhütleri kapsam›nda, 

makine ve teçhizat yat›r›mlar› yap›lm›fl 

ve bu yat›r›mlar sonucunda, yaklafl›k 34 milyon 

ABD Dolar› tutar›nda ihracat gerçeklefltirilmifl 

olup ortalama yerli katk› oran› ise % 66 civar›ndad›r. 

4 

2 

TEI A.fi. 

3 

TEI A.fi. 

4 

Alp Havac›l›k A.fi. 

46

Yap›lan yat›r›m›n ihracata dönüflme oran›, 

yaklafl›k % 550 mertebesindedir. Firman›n 2007- 

2011 y›llar› aras›ndaki kesin sipariflleri ise yaklafl›k 

130 milyon ABD Dolar› civar›ndad›r. 

Do¤rudan yabanc› yat›r›mlar›n istihdam üzerindeki 

olumlu etkisi, Alp Havac›l›k örne¤inde de 

aç›k bir flekilde görülmektedir. 1999 y›l›nda 39 

kiflinin çal›flt›¤› firmada, 2006 y›l› itibariyle yaklafl›k 

190 kifli çal›flmaktad›r. Firmaca, kesinleflen 

ifl paketleri nedeniyle, istihdam›n 2011 y›l› sonunda 

400 kifli olmas› hedeflenmektedir. 

OD-ECA A.fi. – ECA 

OD-ECA Yüksek Teknoloji Sanayi ve Ticaret 

A.fi, Ortado¤u Mühendislik, ‹nflaat, Dan›flmanl›k 

ve Ticaret A.fi. ile Frans›z ECA firmas›n›n ortak 

yat›r›mlar› ile 23 Temmuz 2002 tarihinde kurulan 

bir anonim flirkettir. Kurulufl sermayesinin ilgili 

k›sm› ve yap›lan makine-teçhizat yat›r›m›, May›n 

Avlama Gemisi Projesi yüklenicisi Abeking Rasmussen&Lürssen 

Konsorsiyumu’nun dolayl› offset 

taahhütlerine say›lm›flt›r. 

Firma, yap›lan yat›r›mlar neticesinde, 2002 

y›l›ndan bugüne kadar halen dünyan›n 17 geliflmifl 

deniz kuvvetleri taraf›ndan kullan›lmakta 

olan may›n avlama robotlar› (PAP) cihazlar›n›n 

baflta komple ‘coaxial bobin’ üniteleri olmak üzere, 

"equipped disc" ," guide rope" ve di¤er hareketli 

parçalar›n› üretmekte, ülkemizde üretilen 

birçok malzemeyi hammadde olarak kullanarak, 

mamul maddeye dönüfltürmekte ve do¤rudan 

yurtd›fl›na ihraç etmektedir. Yap›lan yat›r›mlar 

sonucu oluflan, toplam ihracat tutar› 3 milyon 

Euro olup, bu tutar Konsorsiyum’un do¤rudan 

offsetleri kapsam›nda de¤erlendirilmifltir. Firma, 

kazand›¤› kabiliyetler neticesinde ihracatlar›n› 

devam ettirmektedir. 

Stork/Fokker Elmo Projesi 

Do¤rudan yabanc› yat›r›mlar yoluyla, savunma, 

uzay ve havac›l›k sanayii alan›nda kabiliyetlerin 

yükseltilmesi, ihracat imkanlar›n›n art›r›lmas› 

ve istihdam art›fl›n›n sa¤lanmas› amac›yla, 

Stork Aerospace Grup alt›ndaki Fokker Elmo firmas› 

taraf›ndan, Ege Serbest Bölgesi’nde yaklafl›k 

12 milyon ABD Dolar› tutar›nda gerçeklefltirilecek 

olan savunma platformlar› için elektrik/kablaj 

sistemleri yat›r›m›na, Boeing firmas›- 

n›n offset taahhütleri kapsam›nda izin verilmifltir. 

Söz konusu yat›r›mdan, ilk 5 y›l içinde (2007- 

2011 y›llar› aras›) 300 ile 400 kifli aras› bir istihdam 

sa¤lanmas› beklenmektedir. 

Offset kapsam›nda yap›lan bahse konu yat›- 

r›m neticesinde, 2007 ve 2016 y›llar› aras›nda 

yap›lacak olan savunma platformlar› için elektrik/kablaj 

sistemleri ihracat›, Boeing, Lockheed 

Martin ve EADS firmalar›n›n offset taahhütleri 

kapsam›nda de¤erlendirilecektir. 

MKEK – GIAT 

Makina Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK) yat›r›m 

program›nda yer alan 20 mm. Fiflek Üretim 

Hatt› Modernizasyonu Projesi kapsam›nda, 8 

adet tezgah›n (tak›mlar, yedek parçalar, teknik 

tard›m ve e¤itim olmak üzere), Frans›z flirketi 

Manurhin firmas› taraf›ndan MKEK’ ye temin 

edilmesi, Frans›z GIAT firmas›n›n Z›rhl› Muharebe 

Araçlar› offset yükümlülükleri çerçevesinde 

de¤erlendirilmifltir. 

Sonuç ve Öneriler 

Türkiye gibi geliflmekte olan ülkeler için do¤rudan 

yabanc› yat›r›mlar ve bu vesileyle gerçeklefltirilecek 

teknoloji transfer faaliyetleri, genel 

olarak ülke ekonomisine katk›lar› aç›s›ndan 

47

önemli oldu¤u kadar, savunma sanayiinin gelifltirilmesi 

aç›s›ndan da önem arz etmektedirler. 

Savunma sanayiinde do¤rudan yabanc› yat›- 

r›mlar› teflvik edebilmenin ve yeni teknolojilere 

sahip olabilmenin en önemli yollar›ndan birisi 

offset uygulamalar›d›r. Savunma projelerinden 

kaynaklanan offset yükümlülüklerinin, verimli ve 

etkin bir flekilde kullan›lmas› durumunda, savunma 

sanayiinde önemli yat›r›mlar›n yap›lmas›n›n 

sa¤lanmas› ve yeni teknolojilerin elde edilmesi 

mümkündür. 

Offset uygulamalar›nda do¤rudan 

yabanc› yat›r›mlar› teflvik edebilmek 

için her fleyden önce, 

1991’den bu yana SSM’nin 

offsete iliflkin bütün düzenlemelerinde 

var olan ve savunma 

sanayiindeki do¤rudan 

yabanc› yat›r›mlar›, savunma 

ürünleri ihracat›- 

na göre ikincil öncelikli 

sayan yaklafl›m›n de- 

¤ifltirilmesi gerekmektedir. 

Bu konuda gelifltirilecek 

yeni yaklafl›m, 

offset uygulamalar› çerçevesinde 

savunma sanayiinde 

yap›lacak yat›r›mlar›n ve teknolojik iflbirli¤i 

faaliyetlerinin savunma ürünleri ihracat›yla eflde¤er 

düzeyde olmas› esas›na dayanmal›d›r. Zira 

gerekli fizibilite çal›flmalar› sonucunda yap›lacak 

yat›r›mlar›n ve al›nacak teknolojilerin, baflar›l› 

offset örneklerinde oldu¤u gibi ileride ihracat 

art›fl›na neden olmas› kaç›n›lmazd›r. 

2007 Yönergesi’nde, offset yüklenicisi firman›n 

yerli mi yabanc› m› olaca¤›na iliflkin aç›kça 

bir hüküm bulunmamaktad›r. Yönerge’nin bütününden 

anlafl›lan, sanayi kat›l›m›/offset sözleflmesinin 

de ana yüklenici firma ile imzalanaca¤›- 

d›r. Yerli firmalardan, yaln›zca proje kapsam›nda 

yerli katk› miktar›n› art›rmas› beklenebilir; kendisine 

ya da bir baflka yerli firmaya teknoloji transferi 

yapmas› beklenemez. Ayn› flekilde firman›n 

kendi yat›r›m›n› geniflletmesi de offset aç›s›ndan 

herhangi bir anlam ifade etmemektedir. Dolay›- 

s›yla, böyle bir yaklafl›m, offset yüklenicisinin yabanc› 

bir firma olmas› halinde ülkemize gelebilecek 

do¤rudan yabanc› yat›r›mlar› ve teknolojik 

kazan›mlara engel olacakt›r. 

Savunma sanayiinde yabanc› yat›r›mlar›n ve 

teknoloji transferinin desteklenmesinin önündeki 

engellerden biri de offset düzenlemeleri kapsam›nda 

söz konusu faaliyetler için öngörülen katsay›lar›n 

düflük olmas›d›r. 2007 Sanayi Kat›l›- 

m›/Offset Uygulamalar› Yönergesi’nde savunma 

sanayiinde do¤rudan yabanc› yat›r›m için 2, teknolojik 

iflbirli¤i için öngörülen en yüksek katsay› 

ise 3 olarak belirlenmifltir. Bu rakamlar, 

ço¤u durumda yeni yat›r›mlar›n 

gerçeklefltirilmesini ve önemli 

teknolojilerin ülkemize kazand›- 

r›lmas›n› teflvik edici olmaktan 

uzakt›r. Katsay› mekanizmas›n›n 

mant›¤›, offset 

yüklenicisinin normal 

koflullarda gerçeklefltirmeyi 

düflünmeyece¤i 

bir faaliyeti, 

katsay›n›n sa¤lad›¤› 

teflvikle, gerçeklefltirmesini 

mümkün k›lmak 

ve bu sayede ülke aç›s›ndan 

önem arz eden yat›- 

r›mlar›n gerçeklefltirilmesini ve 

teknolojilerin kazan›lmas›n› sa¤lamakt›r. Bu nedenle, 

katsay›lar›n offset yüklenicisi firmalar aç›- 

s›ndan yeterince teflvik edici olmas› gerekmektedir. 

Halihaz›rda % 30’lar düzeyinde olan yurtiçi 

savunma tedari¤i oran›n›n 2010 y›l›na kadar % 

50 seviyesine, savunma ürün ve hizmet ihracat›- 

n›n da 2011 y›l›nda y›ll›k 1 milyar ABD Dolar›’na 

ç›kar›lmas› hedeflenmektedir. Bu hedeflere ulafl›labilmesi 

için, önceli¤i belirlenen konularda yat›r›m 

yap›lmas› (ortak flirket kurulumu, mevcut 

flirketlere ortak olma gibi) veya teknoloji kazand›r›lmas› 

gereklidir. Ortak giriflimler yoluyla ülke- 

48

miz savunma sanayiinin önemli kabiliyetler kazanaca¤› 

ve uluslararas› rekabet güçlerinin artaca¤› 

de¤erlendirilmektedir. 

Yukar›da sözü edilen uygulamaya paralel 

olarak, savunma sanayiinde faaliyet gösteren 

KOB‹’lere yap›lacak yat›r›mlar daha fazla teflvik 

edilmelidir. Zira bu flekilde gerçekleflecek yat›- 

r›mlar ve teknolojik iflbirli¤i faaliyetleri, KOB‹’lerin 

savunma sanayiine entegrasyonu aç›s›ndan büyük 

önem arz etmektedir. 

Sonuç olarak, offset uygulamalar› etkili ve verimli 

kullan›ld›¤› takdirde savunma sanayiinde 

yabanc› yat›r›mlar›n teflvik edilmesinde önemli 

bir araçt›r. Önemli olan, bu arac› savunma sanayiinin 

öncelikleri do¤rultusunda, do¤ru bir flekilde 

kullanabilmektir. Belirli bir plan dahilinde gerçeklefltirilecek 

yabanc› yat›r›mlar, ülkemiz savunma 

sanayii alt yap›s›n›n gelifltirilmesinde önemli rol 

oynayacakt›r. 

KAYNAKÇA 

BATMAZ, Nihat, Do¤rudan Yabanc› Sermaye Yat›r›mlar› ve 

Türkiye (1923-2003), Beta Bas›m Yay. ‹stanbul, 2005. 

Hazine Müsteflarl›¤›, Uluslararas› Do¤rudan Yat›r›m Verileri 

Bülteni, fiubat 2007. 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›, Savunma Tedarik ‹fllemlerinde 

Offset Uygulamalar› Yönergesi, Ankara, 2003. 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›, Sanayi Kat›l›m›/Offset Uygulamalar› 

Yönergesi, Ankara, 2007. 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›, Straejik Plan 2007-2011, Ankara, 

2007. 

UÇAR, U¤ur Salih, “Türkiye’de Yabanc› Sermayenin Analizi, 

Önündeki Engeller ve Çözüm Önerileri” (Gazi Üniversitesi Sosyal 

Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2003. 

ÜRÜT, Serap, “‹ktisadi Kalk›nmada Dolays›z Yabanc› Sermaye 

Yat›r›mlar›n›n Önemi ve Türkiye Örne¤i” (Mu¤la Üniversitesi Sosyal 

Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi), Mu¤la, 2002. 

HÜSEY‹N KILIÇ 


Hüseyin KILIÇ, 1999 y›l›nda Gazi Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi ‹flletme bölümünden mezun 

olmufltur. 2000 y›l›nda aç›lan s›nav› kazanmas›n› müteakip Savunma Sanayi Müsteflarl›¤›nda görev yapmakta 

olup, ‹ngilizce bilmektedir. “ Do¤rudan Yabanc› Yat›r›mlar›n Teflvikinde Offset Uygulamalar›” konulu uzmanl›k tezi 

çal›flmas›n› müteakip uzman olmufltur. Görev süresi boyunca Fiyat ve Maliyet Analizi, Proje Yönetimi, Maliyet 

Muhasebesi ve Denetimi konular›nda e¤itimlere kat›lm›flt›r. Halen Sanayileflme Daire Baflkanl›¤›nda uzman olarak 

görevini sürdürmektedir. 

49

SAVUNMA SANAY‹‹NDE 

KOB‹’LER‹N ÖNEM‹ 

ÖNDER CANBAfi 


Savunma sanayiini kuramayan ülkeler, sanayide 

ileri ülkeler s›n›f›na girmekte zorluklarla 

karfl›laflan ülkelerdir. Savunma sanayiinin 

kurulup gelifltirilmesi, söz konusu ülkeye 

sa¤lad›¤› politik ve stratejik üstünlü¤ün yan› s›ra, 

iflsizli¤in azalt›lmas›, savunma sanayii için yurt 

d›fl›na giden kaynaklar›n yurt içinde tutularak art› 

katma de¤erin yarat›lmas›n› olumlu yönde etkileyecektir. 

Türkiye'nin içinde bulundu¤u co¤rafyan›n 

özel flartlar› göz önüne al›nd›¤›nda, her türlü sald›rganl›¤›n 

gerekti¤inde güç kullanarak cayd›r›lmas›na 

dayal› temel savunma stratejisinin, ancak 

etkin ve güçlü bir silahl› kuvvetlerin her an 

göreve haz›r bulundurulmas›yla sürdürülebilece- 

¤i aç›kt›r. Bu itibarla Türkiye, So¤uk Savafl'›n sona 

ermesinden bu yana silahl› kuvvetlerinin vurucu 

gücünü art›rma ve savunma ekipman› ihtiyaçlar›n› 

mümkün oldu¤u ölçüde yurtiçi kaynaklardan 

karfl›lama hususlar›nda büyük bir hassasiyet 

göstermektedir. 

Ülkemizde savunma sanayii de dahil sanayi 

sektöründe faaliyet gösteren KOB‹'lere genel 

olarak bak›lacak olursa, eski teknolojiler ile geleneksel 

üretim yap›lan çok küçük iflletmelerin yan› 

s›ra, uluslararas› standartlara uygun olarak 

gerek tüketici mallar› gerekse ana sanayiye girdi 

üretimi yapan, kalite sistemlerini kurmufl ça¤dafl 

KOB‹'lerin ülkemizin pek çok yöresinde varoldu- 

¤u görülmektedir. Ülkemizde 1990'l› y›llarda 

bafllayan Kalite Güvence Sistemi uygulamalar› 

KOB‹'ler aras›nda giderek yayg›nlaflmaktad›r. 

Küreselleflme olgusu ve liberal ekonomi flartlar›nda 

giderek çetinleflen rekabet ortam›nda ve 

özellikle savunma sanayiinde varl›klar›n› sürdürebilmeleri 

ve d›fla aç›lmalar› aç›s›ndan kalite bilinci 

KOB‹'ler aras›nda bir zorunluluk olarak geliflmektedir. 

KOB‹'lerin en önemli özelli¤i esnek bir yap›ya 

sahip olmalar›ndan piyasalardaki dalgalanmalara 

ve taleplerdeki de¤iflikliklere çabuk adapte 

olabilmekte, daha düflük maliyetlerle teknoloji 

gelifltirebilmeleridir. Savunma sanayii aç›s›ndan 

en önemli konulardan biri olan teknoloji gelifltirme 

alan›nda çal›flabilecek yenili¤e aç›k müteflebbis 

önemli bir potansiyeli oluflturmaktad›r. 

Belirlenmifl bir plan dahilinde desteklemelerle bu 

müteflebbislerin say›lar› art›r›labilir, var olan potansiyel 

kullan›labilir. 

Ülkemizde teknolojik geliflmelerin gerçeklefltirilmesi 

aç›s›ndan çok önemli olan bu müteflebbis 

ve iflletmeler en önemlisi bilgisayar yaz›l›m› olmak 

üzere, elektronik cihazlar, plastik malzemeler, 

özel amaçl› kimyasal maddeler, t›bbi cihazlar, 

otomasyon sistemleri gibi çeflitli dallarda faaliyet 

göstermektedir. 

Savunma sanayii ile iliflkili klasik alt sektörler 

aç›s›ndan bak›ld›¤›nda ise KOB‹'lerin metal ve 

50

hafif sanayi, plastik ve kauçuk sanayi, kaplama 

sanayi sektörlerinde önemli kapasitelere ve kabiliyetlere 

sahip olduklar› görülmektedir. 

Savunma sanayiinde KOB‹'ler mevcut potansiyelleri 

göz önüne al›nd›¤›nda yeterince rol alamamaktad›rlar. 

Asl›nda savunma amaçl› tedarik 

harcamalar› içinde yerli sanayiinin pay› 2006 y›l› 

rakamlar›na göre %37 gibi halen oldukça düflük 

bir seviyede bulunmaktad›r. Halihaz›rda savunma 

sanayiinde üretim yapan KOB‹'ler büyük firmalara 

alt ürün baz›nda girdi temin etmekte veya 

Türk Silahl› Kuvvetlerinin çeflitli yedek parça 

vb. ihtiyaçlar›n› karfl›lamaktad›rlar. Bugünkü durumuyla 

savunma sanayiindeki taleplerin 

KOB‹'leri bu alana teflvik edebilecek ölçüde 

bir cazibe teflkil etmedi¤ini söylemek 

yanl›fl olmayacakt›r. Savunma Sanayiinde 

faaliyet gösteren ana sanayiine 

girdi mamüllerin gerekse Türk Silahl› 

Kuvvetleri'nin yedek parça ihtiyaçlar›- 

n›n karfl›lanmas› için yap›lan al›mlarda 

parti büyüklüklerinin genellikle düflük 

olmas› ve fiyatlar›n da bu durumu 

telafi edici seviyede olmamas› 

KOB‹'lerin bu 

alanda çal›flmalar›n› 

k›s›tlayabilmektedir. 

Oysa yerli sanayi iflletmelerinin 

kabiliyetlerinin 

gelifltirilmesi sadece 

yedek parça ihtiyac›n›n 

yurt içinden karfl›lanabilmesi aç›s›ndan bile fazlas›yla 

önem arz etmektedir. Dolay›s› ile baz› 

ürünlerde yerli sanayinin kurulabilmesini sa¤layacak 

teflvik politikalar› uygulanmas›, sonras›nda 

ilgili hedefler tan›mlananarak ve finansal aç›- 

dan destekler sa¤lanarak sektörün cazibesinin 

art›r›lmas› gerekmektedir. 

KOB‹’lerin ülke ekonomisindeki önemli yerinin 

ve bu önemli yerin nereden kaynakland›¤›n›n 

iyi anlafl›lmas› KOB‹’ler için, yani ülke ekonomisi 

için yap›labileceklerin tespiti aç›s›ndan gereklidir. 

Bununla birlikte esasda genel olarak sanayinin 

temelini oluflturan, tüm sanayi dallar›n›n lokomotifli¤ini 

yapan savunma sanayiinde, KO- 

B‹’lerden tatmin edici oranda istifade edilmesini 

sa¤layacak planlaman›n yap›labilmesi için, oligopol 

piyasa olarak ekonomide oynad›¤› rol ve 

mikro çapta iflletmelerin çal›flma prensipleri aç›- 

s›ndan savunma sanayiinin kendisine has özelliklerinin 

tan›mlanmas› gereklidir. 

KOB‹’lerin içerisinde yer almas›n› bekledi- 

¤imiz Savunma Sanayii’nin genel özellikleri 

itibariyle ne oldu¤unu incelemek gerekmektedir. 

Savunma sanayii’nin farkl› görüfller çerçevesinde 

bir çok tan›m› yap›lm›flt›r. En uygun oldu- 

¤u düflünülen tan›m; Savunma Sanayii’ni 

tüm imalat sanayii sektörlerini kapsayan 

bir bileflke olarak de¤erlendiren 

ve kapsam›nda Savunma Sanayii’ni 

ülke sanayiinin di¤er sektörlerinden 

ar›nd›r›lm›fl bir bölümü olarak 

görülmeyen düflünceyi kapsamaktad›r. 

Savunma Sanayii’nin elektronikten 

makine sanayiine, çelik üretiminden 

kimya sanayiine, bilgisayar 

yaz›l›m›ndan otomasyona 

kadar hemen hemen 

her dal ile 

girdi al›fl verifli 

olup, kendisi de 

havac›l›k ve uzay 

sanayii, tanklar, z›rhl› 

araçlar ve aksam›, Gemi infla sanayii, Askeri 

elektronik ve elektromekanik sanayii, roket ve 

füze sistemleri ve bunlarla ilgli yan sanayii ile 

araflt›rma-gelifltirme, dan›flmanl›k ve destek hizmetleri 

fleklinde çeflitli dallara ayr›lmaktad›r. 

Savunma sektörü, ekonominin di¤er sektörlerindeki 

faaliyetlerle benzerlikler göstermekle 

birlikte ileri teknoloji, yüksek kalite, kapsaml› lojistik 

destek, iç pazarda tek müflteri, d›fl politik 

etkilere ba¤l› bir d›fl pazar, büyük ve genellikle 

özgün yat›r›mlar, üst düzeyde gizlilik gibi farkl›- 

l›klar›da bünyesinde bulundurmaktad›r. 

Savunma Sanayiinde, iç ve d›fl belirsizlikler, 

51

isk, gelifltirme süresi ve büyük finansman ihtiyac›, 

silah fiyatlar›n›n tespit biçimi ve silah özelliklerinin 

ihtiyaca göre farkl›l›k göstermesi gibi hususlar 

serbest piyasa sisteminin oluflmas›n› engellemektir. 

Ekonominin di¤er sektörlerinin aksine, savunma 

piyasas›nda üretim siparifl esas›na göre yap›l›r. 

Baflka bir deyiflle, üretim sat›fl sonras› bafllar. 

Stok için üretim ise ancak Savunma Bakanl›¤›’n›n 

talebine ba¤l› olarak yap›l›r ya da hiç yap›lmaz. 

Silah sistemlerini yurtiçinden tedarik etmeye 

yönelen ülkelerin aflmalar› gereken zorluklar 

vard›r. Afl›lmas› gereken bu güçlüklerden baz›lar›; 

bu alana yeterli kaynak ayr›lmas›, teknoloji ve 

know-how transferi, teknoloji üretimi, talep yetersizli¤i, 

ihracat güçlükleri, silah üretim sürecinde 

özellikle finansman, sermaye mal›, hammadde 

ve yar› mamullerde d›fla ba¤›ml›l›¤›n devam etmesi, 

maliyet ve kalite güvenilirli¤i gibi ekonomik 

ve teknik faktörlerdir. 

Savunma piyasas›na iflletmelerin giriflini, etkileyen 

pekçok faktör bulunmaktad›r. Savunma piyasas›na 

giriflte engelleyici faktörlerin bafl›nda 

teknoloji gelifltirme gereksinimi ve bunun finansman› 

gelir. Di¤er bir faktör ise ölçek ekonomilerinden 

yararlanabilme imkân›d›r. 

Teknolojik geliflimin savunma piyasas›na girecek 

yeni iflletme taraf›ndan finanse edilememesi 

durumunda, teknolojik de¤ifliklikler piyasaya 

girifli engeller. 

Savunma sanayiine giriflte di¤er bir k›s›tlay›c› 

unsur ise ölçek ekonomileridir. E¤er büyük iflletmeler, 

küçük kapasiteli iflletmelere nazaran daha 

düflük maliyetlerle çal›fl›yorlarsa, küçük kapasiteyle 

savunma piyasas›na girmek yüksek maliyetlerin 

oluflmas›na neden olur. 

Savunma piyasas›nda, al›mlar›n baz› kalemler 

için çok düflük miktarlarda olmas›, baz› durumlarda 

bu mekanizman›n ters ifllemesini de 

gerekli k›lmaktad›r. Zira büyük ölçekli iflletmeler 

için fizibl olmayan miktarlardaki üretimi, küçük 

ölçekli firmalar daha maliyet etkin bir flekilde gerçeklefltirebilmektedir. 

Silah sat›fl› sonucu elde edilen kârlar, teknolojik 

de¤iflim sonucu piyasada önceden faaliyet 

göstermekte olan iflletmelerin teknik üstünlüklerinin 

ve dolay›s›yla rekabet güçlerinin azalmas›, 

yap›lan silah al›mlar› ile ilgili sözleflmeler sonucu 

kazan›lan teknik kabiliyetler ve bu sözleflmelerin 

iflletmelerin büyümelerine olan katk›lar› Savunma 

piyasas›na girifli teflvik eden unsurlard›r. 

Yukar›da tan›mlanan Savunma Sanayii’sinde 

faaliyet gösteren ‹flletmelerin genel 

olarak gösterdikleri özellikler, Savunma Sanayii’ne 

dahil olmak isteyen KOB‹’lerin tafl›- 

malar› gereken özelliklerin bilinmesi aç›s›ndan 

önemlidir. 

Savunma sanayi iflletmeleri, savunma ile ilgili 

ihtiyaçlar›n karfl›lanmas›na yönelik üretim yapan 

kurulufllard›r. 

Savunma sanayiine yeni giren bir firma, di¤er 

sektörlerde oldu¤u gibi, piyasada mevcut ürünlerin 

bir kopyas›n› veya benzerini üreterek, ürün 

teknolojisine sahip firmalarla normal piyasa koflullar›nda 

rekabet yaparak ürününü satamazlar. 

Bu alandaki firmalar›n rekabet gücü, teknolojisine, 

ar-ge’sine ve mühendislik kapasitelerine 

ba¤l›d›r. 

Silahl› kuvvetler taraf›ndan ortaya konulan ihtiyaçlar, 

bu firmalar için çeflitli k›s›tlamalar› da 

beraberinde getirmektedir. Savunma sistemlerinin 

d›fl pazarlarda al›m-sat›m› genelde devletten 

devlete sat›fl anlaflmalar›n› gerektirmektedir. 

Savunma ürünlerinin gerektirdi¤i yüksek üretim 

teknolojisi, askeri kalite standartlar›, test-muayene 

ve Ar-Ge faaliyetleri için gerekli ekipman 

ve nitelikli iflgücü, sivil piyasadaki üretim faaliyetlerine 

oranla çok büyük miktarlarda finansal 

kayna¤a ihtiyaç göstermesine neden olur. 

Bahsedilen bu özellikler aras›nda pazar ekonomisi 

d›fl›nda yer alan savunma sanayi’inde, 

52

faaliyet göstermelerini umdu¤umuz KOB‹ niteli- 

¤indeki iflletmelerin neler oldu¤u, çaplar›, kabiliyetleri, 

avantajlar›, dezavantajlar›, beklentileri, 

devletin onlardan beklentileri, savunma sanayiinde 

yapabileceklerinin tart›fl›lmas› gerekmektedir. 

KOB‹’ler, Savunma Sanayii’ine dahil olurken 

Savunma Sanayii’nin sektör olarak gösterdi¤i 

ihtiyaçlar› karfl›lamak üzere özel piyasa 

koflullar›na uyumlu hale getirmeleri gereken 

genel özellikler tafl›maktad›rlar. 

KOB‹’ler için yap›lan tan›mlar ülkeler, kurum, 

kurulufl ve uzmanlar taraf›ndan ülkelerin içinde 

bulunduklar› ekonomik duruma ve sektörel hacme 

ba¤l› olarak de¤ifliklikler göstermektedir. Bu 

nedenle herkes taraf›ndan kabul edilen ortak bir 

KOB‹ tan›m› mevcut de¤ildir. 

Yine de KOB‹’ler için; "iflletmenin ayn› anda 

hem sahibi, hem de yöneticisi durumunda olan 

çevresinin d›fl›na ç›kmam›fl lokal faaliyetlerde 

bulunan, yaln›zca özkaynaklar› ile finanse edilmifl 

iflletmeler", "ba¤›ms›z bir kifli taraf›ndan istenilen, 

sahip olunan ve üretim yapt›¤› alanda bask›n 

(lider) konumda bulunmayan iflletmeler" ve 

"kredi, personel, stok seviyeleri, üretim, servis, 

pazarlama ve sat›fl gibi kritik kararlar›n firmada 

görevli uzmanlar›n yard›m› olmas›z›n bir veya iki 

kifli taraf›ndan al›nd›¤› iflletmeler" olarak farkl› niteliksel 

tan›mlar gelifltirilmeye çal›fl›lm›flt›r. 

Tan›mlar yap›l›rken en çok kullan›lan kriterler; 

genellikle istihdam edilen personel say›s›, y›ll›k 

sat›fl hacmi, sermaye büyüklü¤ü ve y›ll›k bilanço 

de¤erleridir. 

KOB‹’lerin Savunma Sanayii’ne girerken 

tafl›d›klar› üstün özellikleri yitirmemesi 

önemlidir. 

KOB‹’lerin üstünlükleri Savunma Sanayiinde 

çal›flan ve bu sektörde dünya rekabetinde yerine 

göre yer alabilen büyük sermayeli iflletmelere 

karfl›l›k de¤erlendirmeler de¤ildir. Aksine, söz 

konusu üstünlüler bu çapta büyük firmalar›n KO- 

B‹’lerin birer müflterisi olarak düflünülerek yap›- 

lan de¤erlendirmeleri içermektedir. 

Pazar› yak›ndan takip edebilen, müflterilerin 

ihtiyaçlar›n› daha iyi bilen ve personeliyle daha 

yak›n iliflkiler kurabilen KOB‹’ler, üretim, pazarlama 

ve hizmet konular›nda büyüklerden daha 

fazla bir esnekli¤e sahiptirler. Bu esneklik, d›fl 

çevrede meydana gelebilecek de¤iflikliklere yerinde 

ve zaman›nda uyum sa¤layabilme olana¤› 

tan›d›¤›ndan, KOB‹’ler birçok olumsuzlu¤u daha 

az bir zararla geçifltirebilmektedirler. Bu iflletmelerin 

özellikle büyük iflletmeler karfl›s›ndaki kuvvetli 

ve sonuçta ülke ekonomisi için yararlar›n› 

flöylece s›ralayabiliriz. 

• Tercihlere Daha Esnek Bir Yaklafl›m; müflteriye 

daha yak›n olma ve daha yo¤un biçimde 

müflteriye yönelik olarak çal›flan KOB‹’ler, bu 

tercihleri hemen alg›lay›p üretim sürecinde 

gerekli de¤ifliklikleri h›zla yaparak karfl›lamaya 

çal›fl›rlar. Çevresel koflullardaki de¤iflikliklere 

olan tepki ve esneklik dereceleri büyük 

ölçekli firmalara göre daha yüksektir. 

• Yeniliklere Daha Yatk›n Olunmas›; büyük ölçekli 

firmalara göre KOB‹’ler her düzeyde tepe 

yönetimine yak›n olmalar›, onlar›n tepe yönetim 

sorunlar›n› daha kolay anlamalar›na ve 

buna ba¤l› olarak hemen pazarlanabilir, teknik 

yeniliklerde bulunabilmelerine yol açar. 

• Teknik Yeniliklerde Daha Fazla Verimlilik; 

KOB‹’ler, ayn› mali harcama ile büyük iflletmelere 

oranla daha fazla teknik yeniliklerde 

bulunabilmektedir. Her bak›mdan büyük ölçekli 

iflletmelerin tamamlay›c›s› ve yard›mc›s› 

olabilen KOB‹’ler teknik alandaki düflünce ve 

uygulamalar›, ilk defa ortaya koyarak bunlar› 

daha da gelifltirmek ve iflletmek üzere büyük 

ölçekli iflletmelere sunabilmektedir. 

• Daha Yüksek Oranda ‹stihdama Katk›; KO- 

B‹’lerde bir kifli istihdam etmek için gerekli 

olan yat›r›m harcamas›, büyük firmalara oranla 

1/3 kadar daha az oldu¤undan, KOB‹’lerin 

desteklemesi ayn› zamanda ülkedeki iflsizli- 

¤in azalt›lmas› anlam›na gelmektedir. 

• Büyük Firmalar›n Tamamlay›c›s› Olmak; 

53

günümüz ekonomik hayat›n›n temel gerçeklerinden 

biri de hiç kuflkusuz küçük, büyük fark› 

gözetmeden tüm firmalar aras›ndaki ba- 

¤›ml›l›kt›r. Ço¤u ülkelerde birçok KOB‹ büyük 

boy savunma sanayii firmalar›n›n yan sanayicisi 

ya da tafleronu durumundad›r. 

• Rekabetin Tescil Edilmesi; mal ve hizmet piyasalar›nda 

KOB‹’lerin say›s›n›n artmas›, büyük 

boy firmalar›n piyasa paylar›n›n ve güçlerinin 

azalmas›na ve burada da rekabetin yo¤unlaflmas›na 

yol açmaktad›r. Rekabetin yo¤unlaflmas›yla 

da kalite ve verimlilik yükselmekte, 

teknik yenilikler h›zlanmakta, kaynaklar etkin 

kullan›lmakta, özgürlükler artmaktad›r. 

KOB‹’lerin bu avantajlar› yan›nda bu iflletmelerin 

kendi bünyelerinden kaynaklanan yap›sal 

nitelikte desteklenmesi gereken, yönlendirilmeye 

ihtiyac› olan zay›f yönleri de vard›r. 

• Finansman; KOB‹’lerin sermaye yap›s› asl›nda 

büyük firmalar›nkine oranla sa¤l›ks›z de- 

¤ildir. Ne var ki çoklukla kendi öz kaynaklar› 

teminat vermeye yetmedi¤i ve bu bak›mdan 

kaynak verenlere yeterli kaynak sa¤lamad›¤› 

için, gerek sermaye piyasas›ndan gerekse 

bankalardan d›fl kaynak bulmalar› oldukça s›- 

n›rl› düzeyde olmaktad›r. Ayr›ca bu firmalar›n 

yat›r›m harcamalar›na özellikle de, teknik geliflme 

harcamalar›na sürekli olarak de¤il de 

belli aral›klarda bulunmalar› karfl›s›nda, belli 

bir fona sahip olmamalar› da etkinliklerini 

azaltmaktad›r. 

• Yönetim ve Organizasyon; sürekli de¤iflen piyasa 

koflullar› ve teknolojiler karfl›s›nda ve 

uzmanl›k gerektiren savunma sanayiinde gerekli 

olan teknik ve mesleki bilgiye sahip 

ve/veya yöneticilerin yeterli ölçüde sahip bulunmamalar› 

yada yetiflememeleri do¤ru karar 

vermelerini güçlefltirmektedir. 

• Üretim; yabanc› kaynak sa¤lanmas›ndaki 

güçlükler yan›nda öz sermayenin de arzulanan 

ifl hacmine göre yetersiz kalmas›, KO- 

B‹’lerin piyasa kredisi ile yüksek fiyatla girdi 

temin etmelerine, savunma sanayii 

için üretim miktar›n›n maliyetleri düflürecek 

kadar yüksek miktarl› olmamas› nedenleriyle 

üretim maliyetlerinin yüksek olmas›na yol 

aç›lmaktad›r. Enflasyonun yüksek oldu¤u dönemlerde, 

yeterli ham ve yard›mc› madde 

sto¤u yaparak istenilen üretim hacmini gerçeklefltirip 

yüksek sat›fl gelirine ulaflamayan 

KOB‹’ler güçlerini giderek yitirebilmektedirler. 

• Personel; KOB‹’lerde belli bafll› iflletme fonksiyonlar› 

için, uzman personelin olmay›fl› personel 

al›m›nda firma sahibinin cimri davranmas›, 

firma faaliyetlerinin yetersiz kalmas›na 

neden olmaktadir. 

• Teknoloji ve Bilgi Ak›m›; büyük iflletmelere 

oranla KOB‹’lerin müflteriye ya da tüketiciye 

daha yak›n olmalar› nedeniyle, onlar›n sorunlar›n› 

keflfedip teknik yeniliklerde bulunma 

potansiyeli daha yüksektir. Ancak bu potansiyelin 

harekete geçirilmesi için h›zl›, do¤ru, 

aç›k ve zaman›nda geliflebilmeleri di¤er yandan 

da bu veriler ifllenip iflletme için de¤erlendirilmelidir.. 

KOB‹’lerin ço¤u, büyük iflletmelerin yerine 

getiremedi¤i bir tak›m fonksiyonlar› yerine 

getirdikleri için ekonomik ve toplumsal Kalk›nmada 

sisteme olumlu katk›da bulunmaktad›rlar. 

Ticari rekabetin ekonomik sistem olarak benimsendi¤i 

toplumlarda sistemin sa¤l›kl› olarak 

iflleyifliyle KOB‹’lerin sistem içindeki varl›klar› ve 

güçleri aras›nda yak›n bir iliflki vard›r. 

Kimileri yap›lan iflin özelliklerinden dolay› KO- 

B‹ kalmak durumundad›r. Kimileri için de KOB‹ 

kalmak arzu edilen bir durumdur. Bu çerçevede 

konuya yaklafl›l›rsa; "piyasa ekonomisinin dinamik 

yap›s› ve gücü, büyük ölçüde sistemdeki 

KOB‹’lerin varl›klar›yla ve güçleriyle yak›ndan 

iliflkilidir" denilebilir. 

KOB‹’lerin, sadece ekonomik hayatta de¤il, 

sosyal hayatta da önemli rolleri vard›r, KOB‹’ler, 

54

ülkede genifl bir alana yay›ld›klar› için bölgesel 

geliflmifllik farklar›n› gidermede, mülkiyeti genifl 

bir alana yaymada, istihdam olana¤› meydana 

getirip, bunu sürdürmede ve demokratik hayat› 

canl› tutmada önemli bir güçtür. Güçlü KOB‹’ler 

büyük iflletmeleri de olumlu yönde etkileyecek 

ve sosyal yönden bir rahatlama olacakt›r. 

KOB‹’lerin birer mesleki okul niteli¤i tafl›malar› 

ve üretebilme yetenekleri, bölgesel geliflmede 

ve göçleri önlemede önemli bir rol oynar. Gelipgeçici, 

dönemsel veya mevsimlik krizlerden en 

az etkilenme özellikleri, toplumsal bar›fl›n korunmas›na 

ve bunal›mlar›n afl›lmas›na da katk›da 

bulunabilir. 

Yap›lan aç›klamalardan sonra KOB‹’lerin ülkemiz 

aç›s›ndan tafl›d›klar› önem flu flekilde s›- 

ralanabilir; 

1- Emek yo¤un teknoloji ile çal›flma ve kaynak 

kullan›m›nda etkili olma özelli¤ine ba¤l› olarak 

ülke çap›nda istihdam yaratmaya ve iflsizli¤in 

azalt›lmas›na katk›da bulunmak, 

2- Talep de¤iflikliklerine ve çeflitliliklerine daha 

k›sa bir sürede, daha kolay bir flekilde uyum 

sa¤lamak, 

3- Büyük ölçekli iflletmelerin kulland›klar› hammadde, 

yard›mc› malzeme, iflletme malzemesi 

veya yar› mamul gibi girdileri üreterek onlar›n 

geliflimini tamamlama ve böylece ekonomide 

"yan sanayi" oluflturmak, 

4- Büyük ölçekli iflletmelerin üretti¤i ayn› mal ve 

hizmetleri üretip, onlar› rekabetçi ortama çekerek 

ekonomiye canl›l›k kazand›rmak, 

5- Esneklik ve yenilikleri teflvik etmek, 

6- Emek yo¤un olmalar› nedeniyle bölgesel istihdam 

olanaklar›n›n art›r›lmas›na önemli katk›da 

bulunarak küçük flehirlerden büyük flehir 

merkezlerine insan göçünün engellenmesine 

ve bölgenin kendi potansiyeli içinde kalk›nmas›na 

temel oluflturmak. 

Gelir da¤›l›m›n› olumlu yönde etkiyerek, sermayenin 

büyük sanayi iflletmelerinde ve az kiflinin 

elinde toplanmas›n› önleyerek toplumda gelirin 

gerek fonksiyonel gerekse bölgesel düzeyde 

da¤›l›m›n› olumlu yönde etkilemek. 

Tafl›d›klar› özellikleri itibariyle KOB‹’lerin 

Savunma Sanayii’nde bulunduklar› yer ekonomik, 

sosyal ve stratejik aç›dan önemlidir. 

Do¤rudan savunma sanayiine giremeyen, ancak 

ana kotraktör durumundaki firmalara yan sanayi 

olan KOB‹’ler bu aç›dan de¤erlendirilmelidir. 

Savunma Sanayii projeleri, büyük kapsaml› 

projeler olmas› nedeniyle; iyi organize olmufl, 

büyük (güçlü) firmalar›n oluflmas›n› gerektirir. 

Yo¤un yat›r›mlar yap›l›r, nispeten pahal› personel 

istihdam edilir ve Ar-Ge harcamalar› yüksektir. 

Ana Savunma Sanayii firmalar› her seviyedeki 

iflleri kendileri gerçeklefltirmezler. Teknolojik 

olarak geliflmifl ülkelerde, uzmanl›k alanlar›na 

göre küçük ölçekli firmalarla yak›n temas halindedirler. 

Bu yüzden, kablolar, elektronik, yaz›l›m, 

konnektörler ve çok hassas mekanik parçalar gibi 

alanlarda ana Savunma Sanayii firmalarla çal›flan 

çok say›da küçük ölçekli firmalar vard›r. 

Savunma sanayii aç›s›ndan en önemli konulardan 

biri olan teknoloji gelifltirme alan›nda gelecek 

vaad eden pek çok genç müteflebbis 

önemli bir potansiyeli oluflturmaktad›r. Savunma 

sanayiinde KOB‹’ler -mevcut potansiyelleri göz 

önüne al›nd›¤›nda- yeterince rol alamamaktad›rlar. 

Asl›nda savunma amaçl› tedarik harcamala- 

55

› içinde yerli sanayiinin pay› da 2005 y›l› için 

%25 civar›nda oldukça düflük bir seviyede iken 

2006 y›l›nda bu oran %37 olmas›na karfl›n 

savunma harcamalar›ndaki art›fl ile beraber 

2011 y›l› %50 hedefi dikkate al›nd›¤›nda bu 

potansiyelin kullan›labilmesi oldukça önemlidir. 

Halen savunma sanayiinde üretim yapan 

KOB‹’ler büyük firmalara girdi temin etmekte veya 

Türk Silahl› Kuvvetleri’nin çeflitli yedek parça 

vb. ihtiyaçlar›n› karfl›lamaktad›rlar. Bugünkü durumuyla 

savunma sanayiindeki taleplerin KO- 

B‹’ler için büyük bir cazibe teflkil etmedi¤ini söylemek 

yanl›fl olmayacakt›r. Bu sektörde gerek 

ana sanayiine girdi mamullerin gerekse Türk Silahl› 

Kuvvetleri’nin yedek parça ihtiyaçlar›n›n 

karfl›lanmas› için yap›lan al›mlarda parti büyüklüklerinin 

genellikle düflük olmas› ve fiyatlar›n da 

bu durumu telafi edici seviyede olmamas› KO- 

B‹’lerin bu konuya fazla ilgi duymamalar› sonucunu 

do¤urmaktad›r. Oysa yerli sanayi iflletmelerinin 

kabiliyetlerinin gelifltirilmesi kritik dönemlerde 

yedek parça ihtiyac›n›n yurt içinden karfl›- 

lanabilmesi aç›s›ndan önem arz etmektedir. Dolay›s› 

ile baz› ürünlerde yerli sanayinin cezbedilece¤i 

bir fiyat politikas› uygulanabilmelidir. 

Savunma ana sanayii piyasas›n› genel piyasalardan 

ay›ran özel durumlar› göz önüne al›nd›- 

¤›nda savunma sanayii için çal›flan KOB‹’lerin 

do¤rudan bu piyasan›n içinde yer almad›klar› 

düflünülebilir. Savunma ana sanayii piyasas›nda 

yer alabilenler ancak büyük sermayeli, teknolojik 

alt yap›s› yüksek ve gerekti¤inde devletin deste- 

¤ini de alabilen kapasitesi yüksek firmalard›r. 

Savunma ana sanayii için üretim yapan küçük 

iflletmeler ise ancak savunma yan sanayii 

olarak tan›mlanan piyasan›n birer parças› olabilirler. 

Savunma yan sanayii piyasas› Savuma 

ana sanayii piyasas› olarak de¤erlendirilip bu piyasalardan 

belirli özel flartlar beklenemez. Savunma 

yan sanayii genel piyasa içerisinde yer 

alan, kurallar› buna göre çal›flan piyasalard›r. 

Müflterileri ayr›ca savunma ana sanayii piyasas›nda 

rolleri olan büyük firmalard›r. Bu çerçevede 

KOB‹’lerin oluflturdu¤u savunma yan sanayii 

piyasas› genel piyasa koflullar› alt›nda de¤erlendirilmektedir. 

Ülkemizde savunma ana sanayii istenilen düzeyde 

olmad›¤› için bu sektörde çal›flan firmalara 

ara mamül üreten KOB‹’lerinde tatmin edici 

veya beklenen düzeyde olmad›¤› görülmektedir. 

Bu sektörde varolan KOB‹’lerin varl›¤› müflterileri 

olarak gösterilen büyük sermayeli savunma 

ana sanayii firmalar›n›n varl›¤›na ba¤l›d›r. KO- 

B‹’lerin bu alanda ifl pay› alabilmeleri için bu büyük 

firmalar›n milli yap›da olmalar› zorunlulu¤u 

yoktur. Yabanc› ortakl› yüksek teknoloji sahibi 

Savunma ana sanayii firmalar›n›n da yurdumuzda 

olmas› KOB‹’lere ifl imkan› anlam›na gelmektedir. 

Türkiye’de faaliyet gösteren savunma ana sanayii 

firmalar›n›n çok olmas› KOB‹’lere verilecek 

ifl pay›n›n da çok olaca¤› anlam›na gelebilir. Ayr›ca 

tedarik modeli de bu oran› etkileyecektir. 

SSM kuruluflundan beri flimdiye kadar yapt›¤› 

projelerde genellikle teknoloji transferine dayal› 

yurt içinde ortak üretim modeli benimsenmifl ve 

sanayileflme ile ifl pay› çok ay›rtedilerek de¤erlendirilmemifltir. 

Ayr› bir tart›flma konusu olan 

“sanayileflme mi, yurt içi katk› pay› m› önemli”yi 

bir kenara b›rak›rsak ifl pay› için sanayileflmenin 

flart oldu¤undan hareketle tedarik modellerinin 

buna göre kurulmas› önemlidir. 

Sanayimize, onun en önemli lokomotifi olan 

KOB‹’lerimize savunma sanayiinde tatmin edici 

düzeyde yer verilmesini sa¤layan tedarik modeli, 

ulusal savunma ana sanayii firmalar›m›z›n yapaca¤› 

Ar-Ge çal›flmalar› ile kendi sistemlerimizi 

gelifltirdi¤imiz modeldir. 

56

Günümüz itibariyle Savunma ana sanayii firmalar›na 

yar› mamül üreten KOB‹’lerin büyük 

k›sm› metal ve kimya sanayiinde çal›flmaktad›rlar. 

Biliflim sektöründe faaliyet gösteren KOB‹ 

say›s› istenilen düzeyde de¤ildir. Ancak daha 

önce de bahsedildi¤i gibi bu KOB‹’lerin çoklu¤u 

müflterisi konumundaki büyük firmalar›n varl›¤› 

ve bunlar›n ifl hacmiyle do¤rudan ilgilidir. 

Sahip olunan yerli kaynak ve imkanlar›n 

kullan›lmas› suretiyle Türk Silahl› Kuvvetleri’nin 

modernizasyonuna yönelik savunma 

sanayi politikas›n›n net flekilde belirlenmesi 

genel ekonomimiz içerisinde hat›r› say›l›r düzeyde 

yer bulan KOB‹’lerimizin Savunma Sanayiinde 

geliflimi aç›s›ndan oldukça büyük 

bir ad›m olacakt›r. 

Türkiye’deki imalat sanayiinin durumu incelendi¤inde, 

silah üretiminde önemli bir potansiyele 

sahip olmakla beraber ülkemizdeki mevcut 

altyap›, henüz silah üretiminin bütün alanlar› için 

(özellikle test imkanlar›) gerekli girdileri sa¤layabilecek 

yeterlilikte de¤ildir. Silah sanayinin Türkiye’de 

henüz yeterince geliflmemifl olmas› silah 

üretimini önemli ölçüde d›fl ülkelere ba¤›ml› k›lmakta 

ve buna ba¤l› olarak yerli katk› oran›n› belirli 

bir seviyenin üzerine ç›karmak mümkün olmamaktad›r. 

Özellikle hammadde ve yar› mamul 

imalat›nda Türkiye’nin büyük bir aç›¤› bulunmakta 

ve bu alanda yeni yat›r›mlara yönelecek KO- 

B‹’lere ihtiyaç duyulmaktad›r. 

Türkiye, özellikle yüksek teknoloji ürünlerinde 

d›fla ba¤›ml› olup, toplam d›fl al›mlar›n›n büyük 

bir yüzdesini bu tür girdiler oluflturmaktad›r. Modern 

teknolojiyi haiz yerli silah ve teçhizat üretiminin 

maliyet etkin biçimde gerçeklefltirilebilmesi 

uzun vadeli istikrarl› politikalar› gerektirmektedir. 

Savunma sanayiimizi gelifltirmek üzere ihtiyaç 

duyulan herfleyi maliyet etkinlik aranmaks›- 

z›n üretmek yerine, bu sistemleri gerekti¤inde 

üretebilecek teknolojik altyap›ya ve bilgi birikimine 

sahip olmaya yönelik modeller ile tedari¤e gidilmesi 

gerekmektedir. Bu yaklafl›m, önemli ölçüdeki 

kayna¤›n yurtiçinde kalmas›n› temin etmesinin 

yan›s›ra, beraberinde KOB‹’lere önemli, 

bir dizayn ve gelifltirme kabiliyeti de kazand›racakt›r. 

Böylelikle ekonomik olarak büyük tasarruflar 

söz konusu olabilir. Ayr›ca ekonominin lokomotifi 

konumundaki, üretim içinde pay› istenilen 

düzeyde olmayan KOB‹’lerin ifl imkanlar›n›n 

art›r›lmas› sa¤lanm›fl olacakt›r. 

Bak›m ve tamir faaliyetlerinin tamam› özellefltirilerek 

yerli savunma sanayi firmalar›na b›rak›lmal› 

ve böylelikle çok daha etkin ve ucuz bir tamir 

ve bak›m hizmeti temini mümkün k›l›nmal›- 

d›r. Ekonomik aç›dan da hiç hafife al›nmayacak 

bir katk› sözkonusu olaca¤› aç›kt›r. 

Yeni planlanan savunma sanayi projelerinde, 

her ne kadar maliyetleri art›r›c› bir unsur olsa da, 

hizmeti ya da ürünü temin edecek olan ana sanayi 

firmalar› ile birlikte o projede faaliyet gösterecek 

olan yan sanayi firmalar›n›n (KOB‹’lerin) da 

seçilmesi ve böylelikle daha teklif öncesinde, 

e¤er varsa, yan sanayide yap›lacak yat›r›mlar›n 

da proje maliyetlerinin içine sokulmas›, yan sanayinin 

de savunma ana sanayiine paralel olarak 

geliflmesine olanak tan›yacak ve böylelikle, savunma 

ana sanayiine göre oldukça yetersiz bir 

seviyede olan, Türk Savunma Sanayii’ne hizmet 

veren yan sanayinin gelifltirilmesine yard›mc› olunacakt›r. 

Bunun için de mevcut olan KOB‹’lerin 

kabiliyetlerinin ve tesis imkanlar›n›n makro olarak 

tek bir kurum taraf›ndan araflt›r›larak sürekli bir 

iliflki ile tam bir bilgiye sahip olunmas› elzemdir. 

“Offset” uygulamalar› özellikle bu alanda yerli savunma 

sanayiine büyük katk›da bulunacakt›r. 

Bütün bu hedefler için ülkemizde savunma 

sanayii kuruluflu olarak üretim yapan savunma 

ana sanayimiz ile beraber çal›flan KOB‹’lerin çal›flmalar›n›n 

desteklenmesi için gerek finansal 

gerekse teknolojik olarak ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas› 

ve s›k›nt›lar›n›n asgariye indirilmesi gerekli 

olup savunma sanayiinin kendine has yap›- 

s› da göz önüne al›narak destekleme programlar› 

yap›lmal›d›r. 

Üniversite-Sanayi iflbirli¤i sa¤layarak üretti¤imiz 

beyin gücünü sanayiye aktarmam›z, bunu 

57

mala dönüfltürmemiz gerekmektedir. Bu kapasiteden 

sanayinin yararlanaca¤› mekanizmalar 

bulmam›z ve iflletmemiz laz›m. Üniversitelerdeki 

bilginin sanayiye aktar›m›n› sa¤lamal›y›z. Bunu 

sa¤lamak üzere yap›lan organizasyonlar›n bafl›nda 

teknokentler gelmektedir. Bu kapsamda 

teknokentlere gereken önemin verilmesi 

gereklidir. 

Savunma sanayinin özellikleri; yani yüksek 

teknolojili üretim, özel kalite standartlar›, yetiflmifl 

insan gücü, Ar-Ge faaliyetlerinin süreklili¤i, 

güvenlik ve gizlilik, vb. koflullar gözönünde tutuldu¤unda 

Milli Savunma Bakanl›¤›, Savunma Sanayii 

Müsteflarl›¤› ve ana yüklenici firmalarla 

KOSGEB’in iflbirli¤i içinde çal›flmas› gerekmektedir. 

Milli Savunma Bakanl›¤› taraf›ndan önümüzdeki 

20 y›lda 150 Milyar $’l›k al›m yap›lmas›n›n 

beklendi¤i bu sektörde, küçük ve orta boy 

firmalar›n›n savunma sanayi pazar›nda yeterince 

pay alabilmelerini sa¤layacak iflbirli¤inin sa¤lanmas› 

gereklidir. 

Ülkemiz KOB‹'lerinin savunma sanayiinde 

daha etkin k›l›nabilmesi için ilgililere afla¤›daki 

öneriler s›ralanabilir: 

- Savunma sanayiinin özelliklerinin KOB‹’ler taraf›ndan 

alg›lanabilmesini sa¤layacak, ana 

sanayi ve KOB‹ aras›nda irtibat› sa¤layabilecek, 

(KOB‹’lerin kabiliyet ve tesis çaplar›n› 

çok iyi bilmesi hasebiyle) bu iflletmelere ifl verebilecek 

kurulufllara rehberlik hizmeti verecek 

KOB‹’lerle do¤rudan iliflki içerisinde bulunacak 

savunma sanayiinde uzman bir kuruluflun 

önderli¤i sayesinde savunma sanayiinde 

istifade edilecek iflletme say›s›n›n artmas› ve 

kalitelerinin yükseltilmesi sa¤lanm›fl olacakt›r. 

- Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›, Savunma Sanayii 

Müsteflarl›¤›, KOSGEB, TOBB, Esnaf ve 

Sanatkarlar Konfederasyonu ile di¤er ilgili kamu 

kurum ve özel kurulufl temsilcilerinin yer 

ald›¤› bir Dayan›flma Birli¤i veya Konseyi 

oluflturulmal›d›r. Ulusal kalk›nmay› da direkt 

etkileyebilecek olan bu oluflumun alaca¤› kararlar, 

en üst düzeyde kabul görüp, uygulanmas› 

sa¤lanmal›d›r. 

- KOB‹'lere d›fl kaynak temininde, geliflmifl 

dünya ülkeleri boyutuna ulafl›lmal›d›r. Faaliyette 

olan KOB‹’ler özellikle finansal aç›dan 

desteklenmeli ve çeflitli vergi kolayl›klar› sa¤lanabilmelidir. 

Mali olanaklar›n güçlendirilmesi, 

Türk KOB‹’lerinin, küreselleflen dünyada 

rekabet boyutuna ulafl›p, ayakta kalabilmeleri 

için gerekli bir kofluldur. Özellikle savunma 

sanayiinde faaliyet göstermek isteyen iflletmeler, 

bu sektörün bahsedilen önemine binaen 

finansal olarak Savunma Sanayii Destekleme 

Fonundan desteklenmelerinin mümkün 

olabilece¤i de¤erlendirilmektedir. 

- Giriflimcili¤in önündeki bürokratik engeller ortadan 

kald›r›lmal›d›r. 

- Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›, KOSGEB, Ticaret 

ve Sanayi Odalar›, Üniversiteler ve il baz›nda 

ilgili kurulufllar›n iflbirli¤i sa¤lanarak, 

KOB‹ yönetimlerine, “yönetim dan›flmanl›¤›, 

finans yönetimi, teknik bilgi aktar›m›, Ar-ge, 

ürün ve süreç gelifltirme, ortak üretim, pazarlama 

ve ihracat imkanlar›n›n gelifltirilmesi” 

yönünde e¤itim ve teflvikler sa¤lanmal›d›r. 

Ayr›ca Savunma Sanayii Müsteflarl›¤› taraf›ndan 

organize edilecek dönemsel olarak yap›- 

lacak sempozyumlar ve seminerlerle savunma 

sanayiine ilginin art›r›lmas› veya ilgili iflletmelerin 

sektörle ilgili bilgilere vak›f olmalar› 

sa¤lanabilir. 

- Özellikle son y›llarda özel sektörün de aktif 

kat›l›m› ile sürdürülen faaliyetler neticesinde 

ülkemizde savunma sanayii alan›nda teflkil 

edilen yeni yap›lanman›n gelifltirilerek muhafazas›nda 

ve bu alanda eriflilen uzmanl›k seviyesi 

paralelinde devlet taraf›ndan yönlendirilmesinde 

yarar görülmektedir. 

- Sektör baz›nda uzmanl›k alan› olmas› avantaj›yla 

kanunun koydu¤u amaca da dönük olarak 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›’n›n devlet 

imkanlar›n› en üst düzeyde geri dönüflümünü 

sa¤layacak flekilde sektörde çal›flmak isteyen 

58

KOB‹’lerin hizmetine sunabilece¤i planlamay› 

yapmas› yan›nda, bu planlamay› yapabilmesi 

için sektörde var olan ve olabilecek KOB‹’leri 

çok iyi tan›mas› gerekmektedir. 

- Savunma Sanayii Müsteflarl›¤› savunma 

sanayiinde çal›flan ana kontraktör olabilecek 

büyüklükteki firmalar ile bu firmalara yan sanayi 

olarak destek verebilecek Küçük ve Orta 

Boy ‹flletmeleri belli dönemlerde bir araya getirerek 

birbirlerini tan›malar›na imkan sa¤lanabilir. 

KAYNAKÇA 

Akgül, A.;Dünya’da Savunma Harcamalar› ve Savunma 

Sanayilerinin Yap›s›. 1987 

Bostanc› E. Y, Silah ‹hracat›na Getirilen S›n›rlamalar ve Türkiye 

Uygulamas›. Ankara 1994 

Candemir H. Baturalp, Military Expenditures and Economic 

Performance: A Survey of Literature and the Case of Turkey. 

Ankara 1995 

Dinç M, Uluslararas› Savunma Pazar›ndaki Rekabetin Temel 

Unsurlar› ve Türkiye’de Yerleflik Savunma Sistemleri Üreticilerinin 

Uluslararas› Savunma Pazar›ndaki Rekabet Güçleri. Ankara 1995 

Düzyol H. S, “Savunma Sanayii Ekipmanlar› Alt Komisyonu 

Raporu.” VII. Befl Y›ll›k Kalk›nma Plan›, Makina ‹malat Sanayii 

Özel ‹htisas Komisyonu Raporu. 1996 Ankara 

Ercan D.A, Türk Savunma Sanayisi Politikas› ve NATO’nun 

Savunma Yetenekleri Giriflimi Ankara 2001 

Gansler Jacques S. Affording Defense. Boston 1989 

- Savunma Sanayii Müsteflarl›¤› taraf›ndan haz›rlanarak 

yay›nlanan “Türk Savunma Sanayii 

Ürünleri Katalo¤u” nun Savunma sektörü ile 

ilgili tüm birimlere (yurtiçi, yurtd›fl›) ulaflt›r›lmas› 

ile katalog dahili firmalar›n yayg›n flekilde 

tan›nmalar›na imkan tan›nabilir. 

- Giriflimcilere altyap› ve dan›flmanl›k hizmeti 

veren teknoparklar art›r›larak, tüm yurttaki KO- 

B‹’lerin projelerinin hayata geçirilmesine destek 

olunmal›d›r. Bu yolda üniversitelerle iflbirli- 

¤ine gidilerek, faaliyetteki teknoparklar daha 

ifllevsel k›l›nmal›d›r. Ar-ge hizmetlerine gerekli 

fonlar sa¤lanmal› ve rekabet üstünlü¤ü sa¤layan 

bulufllar mutlaka ödüllendirilmelidir. 

- Tedarik modellerinin tamam›nda muhatap firman›n 

yurtiçi üretime zorlanmas› düflünülürken, 

tedarik edilecek sistemin alt sistemlerini 

birer kalem olarak belirleyip gerçekci bir yaklafl›mla 

ülkemizde yap›labilecek olanlar›n 

kalem baz›nda yerlilefltirilmesi istenilebilir. 

Gücelio¤lu Ö, Küçük Ölçekli ‹flletmelerin KOSGEB’den 

Beklentileri. Ankara 1994 

KOSGEB, Dünyada ve Türkiye’de KOB‹ Tan›mlar› Ankara 2000 

Marfels C, “The Structure of The Military-Industrial 

Complex in the United States and its Impact on Industrial 

Concentration.” Kyklos 1978. 

Müftüo¤lu T. Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli ‹flletmeler. 

Ankara 1993 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›, Savunma Sanayiinin Sorunlar› 

Semineri. Ankara 2001 

Szonyi,A.J.;Small Business Management Fundemantals, 1991, 

s:17 

WULF, H..;”Developing Countries.”The Structure of the Defence 

Industry: An International Survey. London. 1983 

Yak›c› F. ve Pilli G, “Savunma Sanayiinde Yerli Katk› ve 

Sanayileflme” Savunma ve Güvenlik Bülteni Ankara2001 

ÖNDER CANBAfi 


Önder CANBAfi, 1973 y›l›nda Ankara’da do¤du. 1997 y›l›nda Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi ‹ktisat 

Bölümünden mezun oldu. 1998-1999 y›llar› aras›nda Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, ‹ktisat Bölümünde 

Tezsis Yüksek lisans program›na devam etti. (Diploma yok). 2004 y›l›nda bafllayan Hacettepe Üniversitesi, Sosyal 

Bilimler Enstitüsü, ‹flletme Bölümü, Muhasebe Finans alan›nda Yüksek Lisans çal›flmalar›nda Tez aflamas›ndad›r. 

1998 y›l›ndan buyana Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›nda görev yapmaktad›r. “KOB‹’lerin Savunma Sanayii ‹çindeki 

Yeri” konulu uzmanl›k tezi çal›flmas›n› müteakip uzman olmufltur. I. Paket Z›rhl› Muharebe Arac›, II. Paket Z›rhl› Araç, 

M60 Tank Modernizasyonu, projelerinde) proje grubu üyesi olarak Milli ‹mkanlarla Tank Üretimi (ALTAY) ve Leopard 

Tank Modernizasyonu Projelerinde Ekonomik ve ‹dari ‹fller Koordinatorü ve II. Paket Z›rhl› Araç Projesinde Proje 

Müdürü olarak görev yapm›flt›r. 

59

B‹R PROJE 

SAVUNMA SANAY‹‹ MÜSTEfiARLI⁄I 

OFFSET VE YERL‹ KATKI UYGULAMALARI 

B‹R EK‹P 

Dünya’da offset uygulamalar› ilk olarak II. 

Dünya Savafl›’ndan sonra Avrupa’n›n 

yeniden yap›lanmas› faaliyetleri s›ras›nda 

karfl›lafl›lan ekonomik zorluklar› aflmak üzere 

gündeme gelmifltir. Offset uygulamalar›, 

Dünya ekonomik konjonktüründeki geliflmelere 

paralel olarak, geliflmifl ve geliflmekte 

olan ülkelerde 1980’lerden itibaren 

tekrar güncellik kazanm›flt›r. 

Günümüzde offset, geliflmekte 

olan ülkelerin döviz darbo¤az›n› aflmak, 

ihracat yoluyla mevcut veya kurulacak sanayilerin 

kalite, standart ve verimlili¤ini yükseltmek 

suretiyle yurt içinde katma de¤er yaratmak 

ve uluslararas› pazarlarda rekabet edebilecek 

mal veya hizmet üretebilmek için kulland›klar› bir 

araç olmas›n›n yan›nda, sanayileflmifl ülkelerce 

de savunma sanayilerini gelifltirmede ve mevcut 

pazar paylar›n› art›rmada etkili bir flekilde kullan›lmaktad›r. 

Offset ifllemlerinin ülkemizde savunma sanayii 

alan›nda uygulanmas›na, 1984 y›l›nda imzalanan 

F-16 savafl uçaklar›n›n yurt içinde ortak 

üretim yoluyla tedari¤ine iliflkin anlaflma ile bafllanm›flt›r. 

F-16 offset anlaflmas› kapsam›nda 

Amerikan General Dynamics firmas› taraf›ndan 

taahhüt edilen offsetler Milli Savunma Bakanl›¤› 

taraf›ndan uygulamaya aktar›lm›fl ve takip 

edilmifltir. 

Bilahare, 1985 y›l›nda kabul edilen 3238 say›- 

l› kurulufl kanunu ile Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›’na 

(SSM) di¤er görevlerinin yan›s›ra “savunma 

sanayii ürünleri ihracat› ve offset ticareti 

konular›n› koordine etme” görevi de verilmifltir. 

Türkiye’de offset politikalar›n›n belirlenmesi 

amac›yla 21 Mart 1990 tarihinde Hazine ve D›fl 

Ticaret Müsteflarl›¤›’nda yap›lan toplant› sonucunda, 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤› koordinatörlü¤ünde 

bir Offset Özel ‹htisas Komisyonu kurulmas› 

karar› al›nm›flt›r. 

SSM’nin koordinasyonunda ilgili kurulufllar›n 

(MSB, DPT, HDTM, TOBB ve ‹GEME) temsilcilerinden 

oluflan Özel ‹htisas Komisyonu’nun çal›flmalar› 

sonucunda haz›rlanan Komisyon Ra- 

60

poru’nda, SSM’nin kurulufl kanununda yer alan 

amaçlar do¤rultusunda, öncelikle savunma sanayiinin 

gelifltirilmesini hedef alan ve özel uygulama 

esaslar›n› aç›klayan ayr› bir elkitab› yay›mlanmas›n›n 

uygun olaca¤› belirtilmifltir. 

Yap›lan çal›flmalar neticesinde, offset uygulamalar›na 

aç›kl›k kazand›r›lmas› ve de¤erlendirme 

usüllerinin belirlenmesi amac›yla, konu ile ilgili 

uygulamalar› sistematik bir çerçeveye oturtan 

ilk rehber doküman olma özelli¤ini haiz 

“SSM Offset Uygulama Elkitab›” haz›rlanm›fl ve 

Temmuz 1991 tarihinde yay›mlanm›flt›r. 

Bu çal›flmalara paralel olarak, SSM taraf›ndan 

yürütülmekte olan projeler çerçevesinde 

sürdürülen offset faaliyetlerinin takip edilmesi 

amac›yla Haziran 1991 tarihinde SSM bünyesinde 

Offset fiube Müdürlü¤ü ihdas edilmifltir. 

11 Temmuz 2005 tarih ve 2005/10 say›l› Genelge 

ile Offset fiube Müdürlü¤ü’nün ad› “Offset 

ve Yerli Sanayii Koordinasyon fiube Müdürlü¤ü” 

olarak de¤ifltirilmifltir. Bilahare, 19 Ocak 2007 tarih 

ve 2007/4 say›l› Genelge ile “Offset ve Yerli 

Katk› fiube Müdürlü¤ü” ad›n› alm›flt›r. 

Offset ve Yerli Katk› fiube Müdürlü¤ü’nün görevleri; 

- Savunma projeleri çerçevesinde sürdürülen 

offset faaliyetlerini koordine etmek, 

- SSM bünyesinde yürütülen projelerin Teklife 

Ça¤r› Dosyalar› (TÇD) içerisinde offset 

ile ilgili bölümü haz›rlamak, 

- Müsteflarl›¤›m›za sunulan offset tekliflerini 

de¤erlendirmek, offset yükümlüsü firmalarla 

offset sözleflmelerini müzakere etmek 

ve imzalamak, 

- Offset uygulamalar›n› takip etmek ve yeni 

offset politikalar› oluflturulmas› yönünde 

faaliyet göstermek, 

- 14 fiubat 2007 tarihinden itibaren TÇD’si 

yay›mlanan projelerin ihale/TÇD aflamas›nda 

yerli katk›ya (sanayi kat›l›m›) iliflkin 

bölümlerini haz›rlamak, de¤erlendirme 

aflamas›nda ilgili bölümlere iliflkin teklifleri 

de¤erlendirmek, sözleflme müzakerelerini 

yapmak, yerli katk› / sanayileflme maddelerini 

görüflmek ve yerli katk› taahhütlerini 

takip etmek, 

- Offset konusunda ilgili yay›nlar› izlemek, 

yurt içi / yurt d›fl› seminer ve toplant›lara 

kat›lmakt›r. 

Offset uygulamalar›n›n amac› ülkelerin ekonomi 

politikalar›na ve geliflmifllik düzeylerine 

ba¤l› olarak de¤ifliklik göstermektedir. Savunma 

Sanayii Müsteflarl›¤›’n›n sanayi kat›l›m› / offset 

uygulamalar›ndaki amac›; 

- Yurt içi savunma sanayiini gelifltirmek, 

- Savunma tedarik projelerine yerli firmalar›n 

kat›l›m›n› art›rmak, 

- Savunma sanayii ihracat›n› art›rmak, 

- Teknolojik altyap›n›n modernizasyonuna 

katk› sa¤lamak, 

- Askeri ve sivil üretim aras›nda geçifl esnekli¤i 

sa¤lamak, 

- Yerli – yabanc› flirket entegrasyonuna imkan 

sa¤lamakt›r. 

Yukar›da belirtilen amaçlar do¤rultusunda, 

SSM’nin kuruluflundan bugüne kadar imzalanan 

offset anlaflmas› say›s› 77’ye ulaflm›flt›r. Bunlardan 

22 adedi baflar›yla tamamlanm›fl olup, 55 

adet anlaflma devam etmektedir. ‹mzalanan offset 

anlaflmalar› kapsam›nda 3.9 milyar ABD Dolar› 

do¤rudan offset, 3.1 milyar ABD Dolar› dolayl› 

offset olmak üzere toplam 7 milyar ABD Dolar› 

tutar›nda offset taahhüdü al›nm›flt›r. 

61

m›ndan ç›karmak, proje kapsam›nda gerçeklefltirilecek 

yerli katk›y› offset olarak de¤erlendirmek, 

offset uygulamalar›nda karfl›lafl›lan sorunlara 

çözümler getirmek, SSM stratejik plan› do¤rultusunda 

TSK ihtiyaçlar›n›n yurt içinden karfl›- 

lanma oran›n› art›rmak ve savunma ihracat›na 

katk›da bulunmak üzere 14 fiubat 2007 tarihinde 

Sanayi Kat›l›m› / Offset (SK/O) Uygulamalar› 

Yönergesi yay›mlanm›flt›r. 

Tablo-1 : 31 Aralık 2007 itibarıyla vadesi gelen offset 

taahhüt ve gerçekleşme durumu 

‹mzalanan offset anlaflmalar›nda firmalar›n 

offset taahhütleri y›llara sari olarak verildi¤inden 

31 Aral›k 2007 tarihi itibar›yla vadesi gelen toplam 

offset taahhüt miktar› 3.11 milyar ABD Dolar› 

olup, bu taahhüdün 1.29 milyar ABD Dolar› 

do¤rudan offset, 1.82 milyar ABD Dolar› dolayl› 

offsettir. Ayn› tarih itibar›yla do¤rudan offsette 

1.35 milyar ABD Dolar›, dolayl› offsette 2.12 milyar 

ABD Dolar› olmak üzere toplam 3.47 milyar 

ABD Dolar› tutar›nda gerçekleflme sa¤lanm›flt›r. 

Gerçekleflme oranlar›, do¤rudan offsette % 105 

ve dolayl› offsette % 116 olmufltur (Tablo-1) 

Müsteflarl›¤›m›z taraf›ndan yay›mlanan ve 

offset uygulamalar›na iliflkin usül ve esaslar› belirleyen 

1991 Offset Uygulama Elkitab›, 2000 

Offset Uygulamalar› Direktifi ve 2003 Offset Uygulamalar› 

Yönergesi’nin ard›ndan, offset uygulamalar›nda 

savunma alan›na a¤›rl›k vermek, di- 

¤er sanayi (sivil) ürün ihracat›n› offset kapsa- 

SK/O Uygulamalar› Yönergesi ile önemli de- 

¤ifliklikler yap›lm›flt›r. Bu de¤iflikliklerden baz›lar› 

afla¤›daki gibidir; 

- SK/O, “Savunma projeleri kapsam›nda, 

yerli sanayi firmalar›n›n imkan ve kabiliyetlerinin 

kullan›lmas›, ihracat yoluyla firmalar›n 

uluslararas› rekabet güçlerinin art›r›lmas› 

ve teknolojik iflbirli¤i, yat›r›m ve Ar- 

Ge imkanlar› sa¤lanmas› amac›yla gerçeklefltirilen 

faaliyetlerdir” fleklinde yeniden 

tan›mlanm›flt›r. 

- SK/O kategorileri; A) Tedarik Sözleflmesi 

kapsam›nda Türk sanayine verilen ifller 

(yerli katk›), B) Savunma, havac›l›k ve 

uzay sanayi ürün/hizmetlerinin ihracat›, C) 

Savunma, havac›l›k ve uzay sanayi ve/veya 

di¤er yüksek teknoloji gerektiren alanlarda; 

teknolojik iflbirli¤i, yeni ve/veya tevsi 

yat›r›m, Ar-Ge faaliyetleri olarak belirlenmifl, 

di¤er sanayi ürün ve hizmet ihracat› 

offset kapsam›ndan ç›kar›lm›flt›r. 

- Asgari SK/O bedeli, Tedarik Sözleflmesi 

bedeli 10 milyon ABD Dolar› ve üzerindeki 

projeler için geçerli olmak üzere yeniden 

belirlenmifltir. 

- Yerine getirilmeyen taahhütler için uygulanacak 

ceza oran› ve yükümlü firmalardan 

al›nacak banka teminat mektubu oran› 

%10’dan %6’ya çekilmifltir. 

- Teknoloji transferinde, offsetten yararlanan 

firma/kurum’dan talep edilen %30-50 

geri ödeme flart› de¤ifltirilerek, teknolojik 

iflbirli¤i ve yat›r›m türü SK/O’larda ihracat 

garantisi istenmesi hükmü getirilmifltir. 

- ‹hracat, teknolojik iflbirli¤i, yat›r›m ve 

62

Ar-Ge alanlar›nda gerçeklefltirilecek offsetlerde 

teflvik amac›yla uygulanan katsay›lar 

de¤ifltirilerek, KOB‹’lerden yap›lacak 

ihracatta, özgün tasar›m ürünlerinin ve yeni 

ürünlerin ihracat›nda mevcut katsay›ya 

1 (bir) eklenece¤i belirtilmifltir. 

Savunma projeleri kapsam›nda, 2007 

SK/O Uygulamalar› Yönergesi’ne göre gerçeklefltirilecek 

yerli katk› offset olarak de¤erlendirildi¤inden, 

yerli sanayi firmalar› Ana 

Yüklenici firma ile irtibata geçerek projelere 

kat›l›m sa¤layabilir, offset yükümlüsü firmalarla 

irtibata geçerek ihracat imkan›ndan yararlanabilirler. 

Müsteflarl›¤›m›za karfl› offset yükümlülü¤ü 

bulunan firma isimleri ile ait oldu¤u 

projeler Tablo- 2’de yer almakta olup, firmalar›n 

irtibat noktalar›na www.ssm.gov.tr adresinden 

ulafl›lmaktad›r. 

‹mzalanan offset anlaflmalar› kapsam›nda yerine 

getirilen ve devam eden yükümlülükler çerçevesinde 

birçok baflar›l› offset uygulamas› bulunmaktad›r. 

Bunlardan baz› örnekler afla¤›dad›r; 

- Z›rhl› Muharebe Arac› (ZMA) Top/Taret 

(Dragar) Offset Sözleflmesi kapsam›nda, 

MKEK’n›n 20 mm fiflek üretim hatt› modernize 

edilmifltir. 

- ZMA Gündüz ve Gece Termal Görüfl Sistemleri 

(DNTSS) Offset Sözleflmesi kapsam›nda, 

Aselsan’dan Malezya’ya DNTSS 

ihracat› gerçeklefltirilmifltir. 

- I.Paket ZMA Offset Sözleflmesi kapsam›nda, 

Birleflik Arap Emirlikleri ile Malezya’ya 

z›rhl› muharebe araçlar›, aksam ve yedek 

parça ihracat› gerçeklefltirilmifltir. 

- II.Paket F-16 Motor ve CT7 Motor Offset 

Sözleflmeleri kapsam›nda TEI firmas›, 500 

adedin üzerinde çeflitli uçak motor parçalar›n›n 

tek kaynak üreticisi konumuna gelmifltir 

ve halen önemli miktarda ihracat 

gerçeklefltirmektedir. 

- Genel Maksat Helikopter Offset Sözleflmesi 

kapsam›nda, Milsoft firmas› taraf›ndan 

Sea-Hawk S-92 ve S-76 Helikopterleri 

için yaz›l›m gelifltirme ve ihracat› gerçeklefltirilmifltir. 

Sikorsky firmas› ile Alp Havac›l›k 

ortakl›¤›nda çeflitli helikopter parçalar›n›n 

üretimi ve ihracat› gerçeklefltirilmektedir. 

Ayn› sözleflme kapsam›nda TAI firmas› 

taraf›ndan UH-60M, MH-60R ve MH- 

60S helikopterlerinin kuyruk k›sm› parçalar›n›n 

ihracat› gerçeklefltirilmektedir. 

- KMS Lançer Offset Sözleflmesi kapsam›nda, 

Bar›fl Elektronik firmas›ndan yüksek 

bas›nçl› so¤utma tüpleri ihracat› gerçeklefltirilmifltir. 

- ATACMS Offset Sözleflmesi kapsam›nda, 

Kalekal›p firmas› lançer parçalar› üretiminde 

öncelikli tedarikçi olmufltur. 

- Bar›fl Kartal› (H‹K) Offset Sözleflmesi kapsam›nda 

TAI ve Kalekal›p firmalar›na, 

Boeing 737-747-767-777 uçaklar›n›n gövde 

ve kanat parçalar›n›n üretimi ifli verilmifltir. 

- Meltem-3 Offset Sözleflmesi kapsam›nda 

TAI’ye, Boeing 787 uça¤›n›n baz› parçalar›n›n 

üretimi ifli verilmifltir. 

Halihaz›rda fiube Müdürlü¤ümüz taraf›ndan 

offset sözleflme müzakereleri sürdürülen projeler 

afla¤›dad›r; 

- ATAK (AGUSTA Westland) 

- M‹LL‹ TANK (ROTEM-Güney Kore) 

- AFSUDES (KONGSBERG-Norveç) 

- PO IV MOTOR ALIMI (GE-ABD) 

-M‹LGEM SAVAfi S‹ST. TEDAR‹⁄‹ 

(RAMSYS-Almanya) 

- JANDARMA HEL‹KOPTER MODERN‹ZAS- 

YON (Aselsan) 

- ‹LAVE PENGUIN TEDAR‹K PROJES‹ 

(KONGSBERG-Norveç) 

63

Tablo - 2 

OFFSET YÜKÜMLÜSÜ F‹RMALAR 

Firma Ad› : Proje Ad› : 

FNNS Savunma Sistemleri A.fi .............................. Z›rhl› Muharebe Arac› (ZMA) 

Raytheon Company ............................................... ZMA Gece Görüfl Sistemleri 

EADS CASA ..........................................................Hafif Nakliye Uça¤› (HNU) 

General Electric...................................................... II.Pk. F-16 Motor 

Sikorsky Int. Op. Inc................................................Gen.Mak.Helik. (Black Hawk) 

Agusta Westland ....................................................Sahil Güvenlik Helikopteri (Mart›-I) 

Ayd›n Yaz›l›m ve Elektronik San.A.fi. ....................C3 Komuta-Kontrol-Muhabere 

Eurocopter Int. ........................................................I. Pk. Cougar Helikopter 

Eurocopter Int.. ......................................................II. Pk. Cougar Helikopter 

Israel Aircraft Ind.(IAI) ... ........................................F-5 Modernizasyon 

Abeking&Rasmussen..............................................May›n Avlama Gemisi 

Thales Underwater Systems...................................May›n Avlama Gemisi Sonar 

Astrium.................................................................. ..X-Band Uydu Haberleflme Sis. 

MTU Friedrichshafen GmbH ..................................90 Tonluk Sahil Güvenlik Botu 

EADS / Linos Photonics / Proxitronic ....................Füze ‹kaz Sis. (MWS-TU) 

Israel Military Industries (IMI)..................................Karfl› Ted.F›r.Sis.Mühimmat›(CFD/CMDS) 

Thales Airborne Systems........................................Deniz Karakol Uça¤› ( Meltem-II) 

Boeing ....................................................................H‹K (Bar›fl Kartal›) 

ELTA Systems Ltd. ................................................H‹K ESM 

BAE Systems ..........................................................SPEWS II Elektronik Harp 

IMI / Renk AG / MTU Friedrichshafen ....................M-60 Tank Modernizasyonu 

Elbit System Ltd. ....................................................Yarasa 

IUP ..........................................................................‹nsans›z Hava Arac› 

EADS LFK ..............................................................Stinger 

ALENIA Aeronautica ..............................................Deniz Karakol Uça¤› (Meltem-III) 

Agusta Westland ....................................................‹lave Sahil Güvenlik Helikopteri (Mart›-II) 

Thales Nederland B.V ............................................Uzun Ufuk 

MTU Friedrichshafen GmbH ..................................SAR-35 Bot Modernizasyonu 

Oerlikon Contraves ................................................Elektr.Harp ve Test E¤. Sahas› (EHTES) 

Dearsan / Oto Melara / MTU Friedrichshafen ........Yeni Tip Karakol Botu 

Kore Aerospace Industries (KAI) ............................Temel E¤itim Uça¤› 

MTU Friedrichshafen GmbH ..................................M‹LGEM Ana Tahrik Sistemi Tedarik 

Thales Nederland B.V. / RAM System ..................M‹LGEM Savafl Sistemi Tedarik 

Fincantieri /RMK Marine / Aselsan / Thales ..........Sah.Güv.Ara.Kur.Gemi Ted.ve Enteg. 

TAI ..........................................................................ARI “T-38 Avy.Modernizasyonu” 

64

OFFSET VE YERL‹ KATKI fiUBES‹ 

Daire Baflkan› 

Nuran ‹NC‹ 

Uzman 

Bar›fl GÜNEfi 

fiube Müdürü 

Göknur P‹LL‹ 

Uzman 

Hüseyin KILIÇ 

Uzman 

Atilla GÜÇLÜ 

Uzman Yrd. 

Güzin ODUNCUO⁄LU 

Uzman 

Can ATUK 

Uzman Yrd. 

Türkan COfiKUN 

Uzman 

Hüseyin AVfiAR 

Proje Asistan› 

Gül EZER 

65

KATAR RESM‹ Z‹YARET‹ (22-24 Ocak 2008) 

Uluslararas› kalite standartlar›nda üretilen 

Türk savunma sanayii ürünlerinin devlet 

deste¤inde pazarlanmas›/tan›t›lmas›, ihracat›- 

n›n art›r›lmas› ve muhtemel ikili iflbirli¤i imkanlar›n›n 

araflt›r›lmas›/gelifltirilmesi maksad›yla, 

Müsteflar›m›z›n da kat›ld›¤› Milli Savunma Bakan› 

Say›n M.Vecdi GÖNÜL baflkanl›¤›nda bir heyet, 

21-24 Ocak 2008 tarihleri aras›nda 

Katar’a resmi bir ziyaret gerçeklefltirmifltir. 

Söz konusu ziyarette, üst düzey Katarl› yetkililer ile yap›lan ikili resmi görüflmelerde savunma 

sanayii alan›nda muhtemel iflbirli¤i konular› ele alnm›flt›r. 

GÖRÜNTÜ ANAL‹Z‹ VE OTOMAT‹K HEDEF TANIMA 

S‹STEM‹ PROJES‹ (GAOHTS) (28 Ocak 2008) 

Türk Silahl› Kuvvetleri’nin görüntü kaynaklar› 

olan uydu, insans›z hava arac› 

(‹HA) ve keflif uçaklar› üzerinde bulunan alg›lay›c›lar›ndan 

temin edilen optik, elektrooptik, 

infrared, lorop ve SAR/SLAR sensör 

verilerin kullan›larak hedef kategorilerinin 

tespit, teflhis ve tan›nmas› amac›yla yürütülen 

Görüntü Analizi ve Otomatik Hedef 

Tan›ma Sistemi (GAOHTS) Projesi 

Protokolü, Havelsan ‹fl Ortakl›¤› (Havelsan, 

Aselsan, ODTÜ ve SDT) ile 28 Ocak 

2008 tarihinde imzalanm›flt›r. 

66

BAfiKENT GRUBU ÖDÜL TÖREN‹ (29 Ocak 2008) 

“Y›l›n Müsteflar›” seçilen Müsteflar›m›za ödülü 

babas› ‹çiflleri Eski Bakan› Sn. Cahit BAYAR 

taraf›ndan verildi ve bu ilginç an, izleyenlerin 

yo¤un alk›fllar› ile karfl›land›. Müsteflar›m›z›n, 

yapt›¤› teflekkür konuflmas›nda ödülü 

“TSK’n›n modernizasyonu ve Savunma Sanayiinin 

gelifltirilmesi için büyük bir özveri ile çal›flan 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤› personeli 

ad›na ald›¤›n›” belirtti¤i tören, kokteyl ile sona 

erdi. 

Ülkemizin önde gelen sivil toplum örgütlerinden 

Baflkent Grubu’nun düzenledi¤i 

2007 y›l› “Cumhuriyetin 84. Y›l› Alt›n Adamlar›” 

ödül töreni, 29 Ocak 2008 günü Ankara 

Etap Alt›nel Oteli’nde düzenlenen bir törenle 

gerçeklefltirildi. 

Aralar›nda, 9ncu Cumhurbaflkan› Sn. Süleyman 

DEM‹REL’in de bulundu¤u çok say›da eski 

ve yeni parlementer, bas›n, ifl ve sanat dünyas›ndan 

seçkin kiflilerin bulundu¤u törende 

67

TÜRK S‹LAHLI KUVVETLER‹ (TSK) B‹LG‹ S‹STEM‹ 

PROJES‹ (31 Ocak 2008) 

Müsteflarl›¤›m›zca yürütülen TSK Bilgi 

Sistemi (TBS) projesi kapsam›ndaki 

yaz›l›m gelifltirme ve tedarik faliyetleri baflar›yla 

tamamlanm›fl olup, projenin teslimat›, 

Müsteflarl›¤›m›zca düzenlenen ve 

Milli Savunma Bakan› Sn. M. Vecdi 

GÖNÜL’ün de teflrif etti¤i bir törenle 

gerçeklefltirilmifltir. 

Müsteflarl›¤›m›z›n ülkemiz savunma sanayiinin 

milli imkanlarla gelifltirilmesi hedeflerine 

uygun olarak tasarlanarak gelifltirilmifl 

bu proje ile, Genelkurmay karargah birimlerinin 

fonksiyonel alanlar›n› destekleyecek 

modüller gelifltirilmifl, Kuvvet Komutanl›klar› 

ile entegrasyonu, bilgi portal› ve di¤er 

yaz›l›m bileflenlerinin kurulumlar› sa¤lanm›flt›r. 

68

ASKER‹ GEM‹ PROJELER‹NE SANAY‹N‹N 

ENTEGRASYONU ENDÜSTR‹ GÜNÜ (01 fiubat 2008) 

Müsteflarl›¤›m›z taraf›ndan askeri 

gemi infla sanayinin gelifltirilmesine 

yönelik olarak yürütülen çal›flmalar 

kapsam›nda Milli Savunma 

Bakan›m›z Sn. M.Vecdi GÖNÜL ile 

birlikte Deniz Kuvvetleri Komutanl›¤› 

ve Sahil Güvenlik Komutanl›¤› temsilcileri 

de dahil olmak üzere üst düzey 

askeri ve sivil bürokratlar ve 

300’ü aflk›n firma temsilcisinin kat›l›- 

m› ile 01 fiubat 2008 tarihinde ‹stanbul’da 

“Askeri Gemi Projelerine Sanayinin 

Entegrasyonu Endüstri Günü” 

düzenlenmifltir. 

‹htiyaç makam›, tedarik makam›, sanayi, 

üniversite ve araflt›rma kurumlar› aras›ndaki 

iflbirli¤i ve koordinasyonun art›r›lmas› aç›s›ndan 

uygun bir platform sa¤layan Endüstri 

Günü’nde; Müsteflarl›¤›m›z projelerinde ana 

ve alt yüklenici olarak görev alan firmalar›- 

m›z›n kazan›m, tecrübe, gelece¤e yönelik 

planlama ve beklentileri kat›l›mc›lar ile paylafl›lm›fl, 

donanmam›z›n ihtiyac› gemilerin dizayn›n›n 

yerli olmas›, inflas›n›n yurt içinde 

yap›lmas› ve gemilerde yer alan kritik sistemler 

de dahil olmak üzere gemi infla ve 

donat›m malzemelerinin azami ölçüde yurt 

içinden karfl›lanmas›na yönelik olarak gerçeklefltirilen 

ve gerçeklefltirilecek faaliyetler 

hakk›nda gemi infla ve gemi infla yan sanayi 

bilgilendirilmifl ve önümüzdeki 15-20 y›ll›k 

dönemde tedarik edilecek askeri gemiler de 

dikkate al›narak oluflturulan “Gemi Ürün K›- 

r›l›m›” aç›klanm›flt›r. 

Askeri gemi infla yan sanayinin gelifltirilmesine 

yönelik çal›flmalar›n ikinci aflamas›nda, 

“Gemi Ürün K›r›l›m›”nda yer alan sistem ve 

malzemelerin yurt içinde üretiminin “yap›labilir” 

olarak de¤erlendirebilmesi ve firmalar›m›z›n 

gelece¤e yönelik sa¤l›kl› planlamalar 

yapabilmesi için “Gemi Ürün K›r›l›- 

m›”nda yer sistem ve malzemelere iliflkin 

tedarik zamanlar› ve miktarlar› sanayi ile 

paylafl›lacakt›r. Bu kapsamda, Müsteflarl›- 

¤›m›zda çeflitli çal›fltaylar düzenlenecektir. 

Çal›fltaylar›n konular›, Endüstri Günü sonras›nda 

çal›fltaylara kat›l›m sa¤lamaya istekli 

firmalar›n say›s› ve faaliyet alanlar›n›n 

de¤erlendirilmesi ile kesinlefltirilecektir. 

69

NATO SANAY‹‹ B‹LG‹LEND‹RME GÜNÜ (12 fiubat 2008) 

D 

›fliflleri Bakanl›¤›’nda NATO ihale süreçleri 

hakk›nda sanayicilerin bilgilendirilmesi 

amac›yla 12 fiubat 2008 tarihinde bir 

endüstri günü düzenlenmifltir. Toplant›da 

Savunma Sanayii Müsteflar› Say›n Murad 

BAYAR, D›fliflleri Bakanl›¤› Müsteflar› Say›n 

Ertu¤rul APAKAN ve Milli Savunma Bakanl›¤› 

Müsteflar Yard›mc›s› Tümgeneral Beyaz›t 

KARATAfi birer aç›l›fl konuflmas› yapm›fllar 

ve NATO NC3A ve NAMSA’da görevli Türk 

personel, ilgili kurumlar›n çal›flmalar›na ve 

ihale süreçlerine iliflkin bilgi vermifllerdir. 

Müsteflar›m›z Say›n Murad BAYAR, aç›l›fl 

konuflmas›nda NATO’nun de¤iflen tehdit ortam›nda 

flekillenen yeni stratejilerinin ülkemiz 

sanayine önemli ifl f›rsatlar› sundu¤unun 

alt›n› çizerek, firmalar›m›z›n NATO ihalelerine 

bafllang›ç aflamas›ndan itibaren ilgi göstermelerinin 

ve birbirleriyle ve NATO üyesi 

ülke firmalar›yla iflbirli¤i al›flkanl›¤› kazanmalar›n›n 

önemine dikkat çekmifllerdir. 

SSM - ASO TOPLANTISI (13 fiubat 2008) 

Ana yüklenici firmalar›m›z ile Savunma 

Sanayii alan›nda görev alabilecek, ASO 

üyesi firmalar›n bir araya getirilerek Savunma 

Sanayii alan›nda karfl›l›kl› iflbirli¤inin gelifltirilmesi 

amac›yla, 13 fiubat 2008 tarihinde, 

TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi’nde 

Say›n Müsteflar›m›z ve ASO Yönetim 

Kurulu Baflkan›n›n kat›ld›¤›, bir çal›flma toplant›s› 

gerçeklefltirilmifl olup; Sözkonusu toplant›da 

Müsteflarl›¤›m›z›n yan› s›ra savunma 

sanayimizin önde gelen kurulufllar›n›n da ifltiraki 

ve yürüttükleri savunma projeleri 

kapsam›nda do¤rudan veya alt yüklenicileri 

arac›l›¤›yla Türk Sanayiine açt›klar› ya da yak›n 

bir gelecekte açmay› öngördükleri ifl 

paketlerinin içeri¤i ve teknolojik beklentiler 

konusunda kat›l›mc›, sanayici ve ifl adamlar›- 

na bilgi verilmifltir. 

70

DEN‹Z KUVVETLER‹ KOMUTANI VE DEN‹Z 

KUVVETLER‹ KURMAY BAfiKANI'NIN Z‹YARET‹ 

(22 fiubat 2008) 

Deniz Kuvvetleri Komutan› Oramiral Metin ATAÇ ve Deniz Kuvvetleri Kurmay Baflkan› 

Koramiral Emin Murat B‹LGEL, Say›n Müsteflar›m›za nezaket ziyaretinde bulunmufllard›r. 

PAK‹STAN DEN‹Z KUVVETLER‹ KURMAY BAfiKANI 

KORA. ASAF HUMAYUN'UN Z‹YARET‹ 

(26 fiubat 2008) 

P 

akistan Deniz Kuvvetleri 

Kurmay Baflkan› 

Kora. Asaf HUMAYUN 

ve beraberindeki heyet 

Müsteflarl›¤›m›z› ziyaret etmifl, 

heyete bir brifing verilerek 

karfl›l›kl› görüfl al›flveriflinde 

bulunulmufltur. 

71

CEZAY‹R RESM‹ Z‹YARET‹ (04-06 Mart 2008) 

Türk savunma sanayii ürün ve hizmetlerinin ihracat› ve ikili savunma sanayii iflbirli¤inin 

gelifltirilmesine yönelik stratejilerimiz do¤rultusunda, Milli Savunma Bakan› Say›n M. 

Vecdi GÖNÜL baflkanl›¤›nda, Savunma Sanayii Müsteflar› Say›n Murad BAYAR refakatinde, 

sektör üst düzey temsilcilerinin de kat›l›m› ile Cezayir’e resmi bir ziyaret gerçeklefltirilmifltir. 

Haziran 2007 tarihinde yap›lan ilk ziyaretin devam› niteli¤inde gerçekleflen bu ziyarette, 

önemli projelerde her iki ülke makamlar› nezdinde yak›nlaflma sa¤lanm›fl ve baz› ad›mlar›n 

at›lmas›na yönelik mutabakata var›lm›flt›r. 

M‹LL‹ SONAR DEN‹Z B‹R‹MLER‹ ÜRET‹M VE 

ENTEGRASYONU PROJES‹ VE SUALTI AKUST‹K 

LABORATUVARI AÇILIfi TÖREN‹ 8 MART 2006 

( 14 Mart 2008) 

SSM taraf›ndan yürütülmekte olan M‹L- 

GEM Projesi kapsam›nda 2005 y›l›nda 

Sözleflmesi imzalanan Milli Sonar Deniz Birimleri 

Üretim ve Entegrasyonu Projesi’nde 

çal›flmalara 8 A¤ustos 2006 tarihinde bafllanm›flt›r. 

• Proje kapsam›nda gelifltirilecek olan Milli 

Sonar Sistemi’nin, tasar›mdan üretime kadar 

Türkiye’de ilk defa gerçeklefltirilecek 

olan prototip M‹LGEM gemisine enstelasyonu 

ve entegrasyonu hedeflenmektedir. 

• Bu kapsamda Milli Sonar Sistemi’nin deniz 

birimleri TÜB‹TAK-MAM, gemi içi birimleri 

ise Dz.K.K.l›¤›-ARMERKOM taraf›ndan 

gelifltirilmektedir. 

• Gelifltirilmekte olan prototipin sualt› akustik 

testlerinin Sualt› Akustik Laboratuvar› 

(SAL)’nda yap›lmas› projenin hedefleri aras›ndad›r. 

Proje’nin baflar›yla tamamlanmas› ile Türki- 

72

ye’de ilk kez milli bir sonar 

sisteminin gelifltirilmesi ve 

milli sonar sistemi prototipin 

seri üretimine geçilmesi 

ile (8+4) adet M‹LGEM gemisinde 

kullan›lmas› söz konusu 

olacakt›r. Ayr›ca ülkemizde 

sualt› akustik ölçümlerinin 

yap›lmas›na imkan 

sa¤layacak bir laboratuvar 

kazand›r›lm›fl olacakt›r. Deniz 

Kuvvetleri Komutanl›¤›- 

m›z›n bu alandaki ihtiyaçlar› 

30 y›l süresince TÜB‹TAK 

taraf›ndan ücretsiz olarak 

karfl›lanacak olup, SAL’›n 

iflletme sorumlulu¤u TÜB‹TAK’a ait olacakt›r. 

Elde edilecek bu altyap›n›n halihaz›rda Müsteflarl›¤›m›z 

taraf›ndan haz›rl›k çal›flmalar› sürdürülen 

birçok Ar-Ge ve ana sistem projesi 

kapsam›nda kullan›lmas› planlanmaktad›r. 

Örne¤in halen çal›flmalar› sürdürülen ve M‹L- 

GEM Ar-Ge projelerinden olan Sulat› Telefonu 

Gelifltirilmesi Projesi kapsam›ndaki 

akustik ölçüm ve 

testler SAL’da icra edilecektir. 

Savunma Sanayimiz için oldukça 

kritik bir öneme sahip 

olan Sualt› Akustik Laboratuvar› 

Tübitak MAM Malzeme 

Enstitüsü taraf›ndan yürütülen 

proje çerçevesinde 

tamamlanarak, Deniz Kuvvetleri 

Komutan› Oramiral 

Metin ATAÇ, Donanma Komutan› 

Oramiral U¤ur Y‹- 

⁄‹T, Kuzey Deniz Saha Komutan› 

Koramiral A. Feyyaz Ö⁄ÜTÇÜ, SSM 

Müsteflar› Say›n Murad BAYAR, Tübitak 

Baflkan Yard›mc›s› Prof.Dr. Ömer ANLA- 

⁄AN, Tübitak MAM Baflkan Vekili Prof.Dr. 

Önder YET‹fi ve di¤er üst düzey askeri ve sivil 

yetkililerin kat›ld›¤› bir törenle 14 Mart 

2008 tarihinde resmi olarak hizmete 

aç›lm›flt›r. 

YEN‹ T‹P KARAKOL BOTU PROJES‹ ELEKTRON‹K 

VE S‹LAH S‹STEMLER‹ TEDAR‹K VE ENTEGRASYON 

SÖZLEfiMES‹ ‹MZA TÖREN‹ ( 18 Mart 2008) 

Adet Yeni Tip Karakol Botu Tedari¤i kapsam›nda Yeni Tip Karakol Botu Projesi 

16Elektronik ve Silah Sistemleri Tedarik ve Entegrasyon Sözleflmesi ‹mza Töreni 

Dearsan, Havelsan ve Aselsan aras›nda projenin ana entegratörü Havelsan A.fi.’nin tesislerinde 

Say›n Müsteflar›m›z›n 

kat›l›mlar›yla gerçekleflmifltir. 

Söz konusu botlar, bo¤azlarda, üs, 

liman yaklaflma sular› ve sahillere 

yak›n bölgelerde keflif, gözetleme, 

karakol ve DSH görev fonksiyonlar›n› 

karfl›layacakt›r. Ayr›ca üs, liman savunma 

görev fonksiyonuna da katk› 

sa¤layacakt›r. 

73

SAVUNMA SANAY‹‹NDE TELEKOMÜN‹KASYON VE 

B‹L‹fi‹M‹N YER‹ VE GELECE⁄‹ (19 Mart 2008) 

“Muhaberesiz Muharebe Olmaz” 

“Savunma Sanayiinde Telekomünikasyon & 

Biliflimin Yeri ve Gelece¤i” konulu konferans, 

19 Mart 2008 tarihinde, Savunma Sanayii 

Müsteflarl›¤›, Telekomünikasyon Kurumu ve 

Telekom Dünyas› Dergisi taraf›ndan ortaklafla 

düzenlenmifltir. “Muhaberesiz muharebe olmaz” 

ilkesinden yola ç›k›lan bu konferansa, 

yaklafl›k 50 firma kat›l›m sa¤lam›flt›r. 

Konferans›n aç›l›fl konuflmalar›, Telekom Dünyas› 

Dergisi Genel Yay›n Yönetmeni Sn. Erdo- 

¤an TANRIÖVEN, Telekomünikasyon Kurumu 

Baflkan› Sn. Dr. Tayfun ACARER ve Savunma 

Sanayii Müsteflar› Sn. Murad BAYAR taraf›ndan 

yap›lm›flt›r. 

yon Kurumu Baflkan› Sn. Dr. Tayfun ACARER 

ise ülkemize gereken ivmeyi kazand›rabilmek 

için kamu yöneticilerine büyük görevlerin ve sorumluluklar›n 

düfltü¤üne iflaret etmifltir. 

Savunma Sanayii Müsteflar› Sn. Murad BA- 

YAR, savunma sektörü ile komflu sektörlerden 

biri olan telekomünikasyon sektörünün ortak 

paydalar›n›n büyük oldu¤unu ve modern savunman›n, 

telekomünikasyon ve biliflim teknolojilerinin 

kullan›m›yla bafllad›¤›n› ifade etmifltir. Ayr›ca, 

konferans›n ana amac›n›n, iki sektörü bir 

araya getirerek bir sinerji yaratmak ve hedefleri 

f›rsatlara dönüfltürmek oldu¤unu belirtmifltir. 

Telekom Dünyas› Dergisi Genel Yay›n Yönetmeni 

Sn. Erdo¤an TANRIÖVEN, konuflmas›nda, 

uluslararas› pastadan pay alabilmenin Ar- 

Ge’ye dayand›¤›na ve Türkiye’de bir katma de- 

¤er yaratabilmek için kamunun, özel sektörün 

ve üniversite camias›n›n el ele vererek çal›flmas›n›n 

gereklili¤ine de¤inmifltir. Telekomünikas- 

74

Aç›l›fl konuflmalar›n›n ard›ndan, 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤› 

Daire Baflkanlar›’ndan Sn. Lütfi 

VARO⁄LU, Müsteflarl›¤›n çal›flma 

sistemi ile savunma tedarik 

sisteminin genel yap›s›na iliflkin 

bilgiler içeren bir sunum yapm›fl; 

sunumunda, telekomünikasyon 

ve biliflim teknolojileri ile 

savunma sanayii aç›s›ndan yak›n 

dönem imkânlar›n› ortaya 

koymufltur. Sunumun ard›ndan 

konferans, üç ayr› oturum ile devam etmifltir. 

Baflkanl›¤›n› Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›, 

MEBS Daire Baflkan› Sn. Mete ARSLAN’›n 

yapt›¤› ilk oturuma ASELSAN, STM, Türksat 

A.fi., Globalstar, SELKOM ve GATE Elektronik 

firmalar›n›n temsilcileri kat›lm›flt›r. Oturumda, 

konuflmac›lar›n alt›n› çizdi¤i en önemli husus, 

telekomünikasyon teknolojilerinin ilk olarak 

askeri amaçlarla do¤du¤u; ancak, flu anda 

sektör aç›s›ndan itici gücün, sivil uygulamalar 

oldu¤udur. 

‹kinci oturumun baflkanl›¤›n›, Telekomünikasyon 

Kurumu Baflkan Yard›mc›s› Sn. Doç. Dr. 

Ertu¤rul KARAÇUHA yürütmüfltür. Bu oturumda 

yer alan firmalar s›ras›yla ‹deal Teknoloji, 

ComPro, SDT, SpinTEK ve Telenity’dir. Kat›l›mc›lar, 

bu oturumda her iki sektörün ortak 

noktalar›n›n kaliteli insan kayna¤› ile 

yüksek beklentili ürün tecrübesi oldu- 

¤unu ifade etmifller ve sektörel iflbirli¤inin 

faydalar›na de¤inmifllerdir. 

firmalar›n›n temsilcileri ifltirak 

etmifllerdir. Bu oturumda, Ar- 

Ge deste¤i konusunda at›lan 

ad›mlar›n yan› s›ra firmalar›n 

yat›r›mlar›n›n ve üniversite sanayii 

iflbirli¤inin önemi vurgulanm›flt›r. 

Özellikle iki kamu kurumunun 

kendi hizmet alanlar›na yönelik 

yeni aç›l›mlar yaratabilmek için 

zemin yaratmak amac›yla gerçeklefltirdikleri 

bu birliktelik, ulusal sanayi aç›- 

s›ndan son derece faydal› bulunmufltur. Genel 

olarak, sensör temelli haberleflme mimarileri, 

aç›k mimari uygulamalar›yla modernizasyonlar, 

a¤ merkezli savafl/a¤ temelli yetenek ve anayurt 

güvenli¤i projeleri, telekomünikasyon ve 

savunma alan›nda kesiflim projeleri olarak ifade 

edilmifl ve bu alanlarda her iki sektörün oyuncular›n›n 

ortak giriflimlerde bulunmas›n›n önemi 

ifade edilmifltir. 

KOB‹ kat›l›m›n›n a¤›rl›kl› oldu¤u konferansta, 

kamu taraf›nda Savunma Sanayii Müsteflarl›- 

¤›’n›n ve Telekomünikasyon Kurumu’nun; özel 

sektör taraf›nda ise ana yükleniciler ile KOB‹’lerin 

iflbirli¤inin, mevcut kaynaklardan elde edilen 

fayday› art›raca¤›, yeni pazarlara entegrasyonu 

h›zland›raca¤›, ulusal yeterlilik ile yetkinli¤i art›- 

raca¤› de¤erlendirilmifl; bu sayede toplam kazan›mda 

art›fl›n mümkün olaca¤›n›n alt› çizilmifltir. 

Konferans›n son oturumuna ise Savunma 

Sanayii Müsteflarl›¤›, Uluslararas› 

‹flbirli¤i Daire Baflkan› Sn. Lütfi 

VARO⁄LU baflkanl›k etmifltir. Bu 

oturuma Türk Telekom, Gantek 

Teknoloji, ANEL, Turkcell Teknoloji, 

Multitek Ar-Ge ve HAVELSAN 

75

7. ANAYURT GÜVENL‹⁄‹ FUARI, 

SOFEX 2008 AMMAN - ÜRDÜN 

(31 Mart - 3 Nisan) 

Son y›llarda, Türkiye'de gerek ortak yat›r›m 

modeliyle gerekse de yerli imkanlarla üretimi 

gerçeklefltirilen bafll›ca savunma sanayii 

ürünlerinin uluslararas› pazarda kalite ve fiyat 

aç›s›ndan rekabet edebilir bir konuma ulaflt›¤› 

ve bunun sonucu olarak Türkiye'de faaliyet 

gösteren belli bafll› savunma sanayii firmalar›- 

n›n yapt›klar› d›fl temaslarda, geçmifl y›llara 

oranla daha fazla baflar› sa¤lad›¤› görülmektedir. 

Firmalar›m›z, özellikle z›rhl› araç, telsiz, 

gece görüfl, yaz›l›m, silah-mühimmat vb. alanlarda 

sat›fl gerçeklefltirmifl, gelecek y›llara yönelik 

siparifller alm›fl veya bu do¤rultuda çeflitli 

iflbirli¤i yöntemleri ile yeni pazarlama faaliyetlerinde 

bulunmaktad›rlar. 

Türk savunma sanayii altyap›s›n›n gelifltirilmesi 

istikametindeki çal›flmalar›n baflar›ya ulaflabilmesi 

aç›s›ndan, devletin savunma ürün ve 

hizmetleri ihracat›n› desteklemeye yönelik faaliyetlerde 

ve giriflimlerde bulunmas›, bunlar› 

koordine etmesi ve yönlendirilmesi büyük 

önem arz etmektedir. 

Bu meyanda, savunma sanayii ihracat›n›n ar- 

76

t›r›lmas›na 

yönelik olarak, 

Müsteflarl›¤›m›z 

taraf›ndan 

yürütülmekte 

olan faaliyetler 

aras›nda 

“Uluslararas› Savunma Sanayii Fuarlar›- 

na” tek çat› alt›nda “Milli Kat›l›m” gerçeklefltirilmesi 

önemli çal›flmalardan bir tanesidir. 

Bu kapsamda, SOFEX 2008 fuar›na kat›l›m 

gerçeklefltirilmifltir. 31 Mart – 3 Nisan 2008 

tarihleri aras›nda, toplam 60 ülkeden 300 firman›n 

kat›l›m gerçeklefltirdi¤i, Ürdün'ün baflkenti 

Amman'da düzenlenen ve bu y›l ilk kez 

"Milli Kat›l›m" sa¤lad›¤›m›z 7. Anayurt Güvenli¤i 

- SOFEX 08' uluslararas› fuar›nda SSM 

koordinasyonunda 20 Türk savunma sanayii 

flirketi yer alm›flt›r. 

Fuara ASELSAN, ANEL, BMC, B‹LG‹-G‹S, 

ELEKTROLAND, GATE ELEKTRON‹K, 

G‹RSAN, HAVELSAN, HEMA TEKNOLOJ‹- 

LER‹, MKEK, MILSOFT, M‹B, ÖZTEK- 

SPECTRA, ROKETSAN, SELKOM, STM, 

TAI, T‹SAfi, TARGET ve STM kat›lm›flt›r. 

Türk “Milli Pavyonu”nu ziyaret eden, incelemelerde 

bulunan üst düzey yetkililer aras›nda 

baflta Ürdün Kral› Abdullah II Bin Al Hussein 

olmak üzere, Ürdün Prensi Faysal bin El Huseyin, 

konuyla ilgili Prensler, üst düzey Kuvvet 

Temsilcileri; M›s›r Cumhurbaflkan› Hüsnü Mübarek’in 

o¤lu Kemal Mübarek; Suriye Genelkurmay 

Baflkan Yard›mc›s› Gen. Rajha; Suudi 

Arabistan Özel Kuvvetler Konutan› Prens 

Fahad Bin Turkey Abdül Aziz; Kuveyt KKK 

Yrd. Ahmed Al-Mulla, Dz.K.K. Abdullah Al- 

Mazir; BAE Dubai Polis fiefi Gen. Dhai Khal 

Fam; Pakistan Genelkurmay Baflkan›; Nijerya 

Savunma Bakan›; Sudan Özel Kuvvetler Komutan›; 

Azerbaycan Savunma Bakan Yrd.; 

Malezya Genelkurmay Baflkan›; BAE Genelkurmay 

Baflkan›; Gana Genelkurmay Baflkan›; 

‹ngiltere, Bahreyn, Yemen, Oman, Cezayir’in 

resmi heyet temsilcileri ve genel olarak 

fuar› ziyaret eden Ürdün ve di¤er ülkelerden 

gelen resmi 

üst düzey 

sivil 

ve askeri 

temsilciler 

yer alm›flt›r. 

SSM Murad 

BAYAR fuar boyunca Ürdün Prensi, Genelkurmay 

Baflkan› ve Kuvvet temsilcileri baflta 

olmak üzere, ayn› zamanda “ikili iflbirli¤i ve 

ihracat”a yönelik olarak ilgili di¤er ülke heyetleri 

ile de fuar boyunca SSM Stand›nda ve ilgili 

di¤er standlarda yo¤un temaslarda bulunmufltur. 

SSM ve 20 Türk Savunma Sanayii fiirketinin 

yer ald›¤› standlar grubu, SOFEX 2008’in "En 

‹yi Ülke Temsil ve Tasar›m›" Özel Odülü'ne lay›k 

görülmüfltür. Ödül, Say›n Müsteflar›m›za 

Ürdün Prensi Faysal bin El Huseyin taraf›ndan, 

60 ülkeden 300 firman›n 700 temsilcisinin 

kat›l›mda bulundu¤u Gala Yeme¤i'nde sunulmufltur. 

77

SAVUNMA SANAY‹‹ ‹CRA KOM‹TES‹ TOPLANTISI 

(09 Nisan 2007) 

Savunma Sanayii ‹cra Komitesi, Baflbakan 

Sn. Recep Tayyip ERDO⁄AN baflkanl›- 

¤›nda toplanm›flt›r. Toplant›da de¤erlendirme 

çal›flmalar› tamamlanan projelerde yüklenici 

firmalar ile sözleflme imzalamak üzere Savunma 

Sanayii Müsteflarl›¤› yetkili k›l›nm›flt›r. Bu 

çerçevede; 

1. Elektro Optik (EO) / K›z›lötesi (IR) Alçak ve 

Orta ‹rtifa Sensörleri ve Bireflimli Aç›kl›kl› 

Radar (SAR) Sensörü Projesinde, ASEL- 

SAN firmas› ile sözleflme görüflmelerine 

bafllanmas›na, 

5. Orta Menzilli Modern Tanksavar Projesinde, 

ROSOBORONEXPORT ile sözleflme 

görüflmelerine bafllanmas›na, karar al›nm›flt›r. 

Savunma Sanayii ‹cra Komitesi bu 

toplant›s›nda ayr›ca, 

1. Kunda¤› Motorlu Namlulu Alçak ‹rtifa Hava 

Savunma Silah Sistemi tedarikinin 

ASELSAN A.fi. ana yüklenicili¤inde gerçeklefltirilmesi 

çal›flmalar›n›n yap›lmas›na, 

2. Kara Kuvvetleri Komutanl›¤› Temel E¤itim 

Uça¤› Projesinde, CESSNA firmas› ile sözleflme 

görüflmelerine bafllanmas›na, 

3. SAT botu projesinde YONCA Onuk A.O. 

ile sözleflme görüflmelerine bafllanmas›na, 

4. Milli Karakol Gemisi (M‹LGEM) Projesinde, 

ikinci geminin Deniz Kuvvetleri Komutanl›- 

¤› tersanelerinde infla edilmesine, 

78

2. 35 mm OERLIKON Atefl ‹dare cihazlar›n›n 

modernizasyonu ve tedarikinin ASELSAN 

A.fi. ana yüklenicili¤inde gerçeklefltirilmesi 

çal›flmalar›n›n yap›lmas›na, 

3. Alçak ‹rtifa Hava Savunma Füze Sistemi 

tedariki kapsam›nda; 

a. Kunda¤› Motorlu (otonom) Alçak ‹rtifa 

Hava Savunma Füze Sisteminin haz›r 

al›m yoluyla tedarik edilmesi çal›flmalar›- 

n›n yap›lmas›na, 

b. K.K.K.l›¤› ihtiyac› Çekili Sistem Alçak ‹rtifa 

Hava Savunma Füze Sisteminin yurt 

içi gelifltirme yoluyla tedarik edilmesi çal›flmalar›n›n 

yap›lmas›na, 

4. Modern Piyade Tüfe¤i Projesinin Makina 

ve Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK) ana 

yüklenicili¤inde yurt içi gelifltirme yoluyla 

tedariki çal›flmalar›n›n bafllat›lmas›na, 

5. F-16 modernizasyonu blok-40/50 seri uygulamas›n›n 

TUSAfi- Türk Havac›l›k ve 

Uzay Sanayii A.fi.’nin ana yüklenicili¤inde, 

yurt içi kurulufllar bünyesindeki imkân / kabiliyetler 

azami ölçüde kullan›larak bafllat›lmas›na, 

6. Ay S›n›f› Denizalt› Cihaz/Sistem Yenilenmesi 

Projesinde ASELSAN-HAVELSAN ifl 

ortakl›¤›’n›n ana yüklenici ve entegratör olarak 

görevlendirilmesine, kararlaflt›r›lm›flt›r. 

Bu kararlara ilave olarak; SSM sorumlulu¤unda 

yurtiçi imkanlardan azami flekilde yararlanarak 

bafllat›lmas› karar› al›nan projeler tabloda 

s›ralanm›flt›r. 

BAfiLATILAN YEN‹ PROJELER 

Havadan Tafl›nabilir Hafif Çekili Obüs Tedariki 

F16 Simülatör Tedariki 

Hava Savunma Telsiz A¤› Kurulmas› 

NBC Mobil Arazi Laboratuar› Tedariki 

79

UÇUfiA ELVER‹fiL‹L‹K SERT‹F‹KASYONU" BR‹F‹NG‹ 

(31 Mart 2008) 

Müsteflarl›¤›m›z taraf›ndan düzenlenen 

"Uçufla Elverifllilik Sertifikasyonu" 

konulu brifing, 31 Mart 2008 tarihinde, 

SSM Konferans Salonu'nda gerçeklefltirilmifltir. 

Savunma Sanayii sektörlerinden yaklafl›k 

25 firman›n kat›l›m sa¤lad›¤› brifinginde, 

Müsteflarl›¤›m›zda yürütülen Uçufla Elverifllilik 

Sertifikasyonu faaliyetleri ve altyap› 

çal›flmalar› hakk›nda bilgi verilmifl, 

Uçufla Elverifllilik süreçleri ve teknik ayr›nt›lar 

konusunda Savunma Sanayii ile 

ortak çal›flmalar›n ve bilgilendirmenin 

devam edece¤i belirtilmifltir. 

SASAD YÖNET‹M KURULU ÜYELER‹N‹N Z‹YARET‹ 

(10 Nisan 2008) 

Yeni göreve bafllayan SASAD Yönetim Kurulu Üyeleri ve Yöneticileri Say›n Müsteflar›m›za 

nezaket ziyaretinde bulunmufllar ve yap›lan toplant›da karfl›l›kl› görüfl al›flveriflinde 

bulunulmufltur. 

80

PLANLANAN ETK‹NL‹KLER 

DSA 2008 - 11. ASYA SAVUNMA FUARI 

KUALA LUMPUR, MALEZYA (21-24 Nisan 2008) 

Dünya’n›n önde gelen uluslararas› savunma 

sanayii fuar organizasyonlar› aras›nda yer alan, 

40 dan fazla ülkenin 600 firmas›n›n yer alaca¤›, 60 

ülkeden 200 den fazla resmi heyetin kat›l›m gerçeklefltirice¤i, 

2006 y›l›ndan itibaren “Milli Kat›l›m” 

seviyesinde ifltirak etti¤imiz DSA Uluslararas› 

Savunma Fuar›’n›n onbirincisi 21-24 Nisan 2008 

tarihleri aras›nda Malezya’n›n baflkenti Kuala 

Lumpur’da düzenlenecektir. Müsteflarl›¤›m›z koordinasyonunda, fuara ifltirak edecek olan 

firmalar tek bir çat› alt›nda toplanm›fl ve gerçeklefltirilen uzun soluklu çal›flmalar do¤rultusunda 

36 savunma sanayii firmam›z ile “Milli Kat›l›m” gerçekleflmesi planlanm›flt›r 

SAVUNMA SANAY‹‹ BAfiARI ÖDÜLLER‹ GÜNÜ (May›s 2008) 

Savunma sanayii alan›nda, özgün ve zorlu çal›flmalar›, üstün gayretleri ile 

gerçeklefltiren firmalar›m›z›n, teflvik edilmesi ve baflar›lar›n›n süreklili¤inin 

sa¤lanmas› amac›yla savunma sanayii alan›nda üretim yapan, hizmet 

üreten veya proje yürüten yerli firmalar›m›za C‹RO (ciro/personel), 

‹HRACAT (‹hracat/personel), ARGE (Ar-ge/personel), En Yüksek 

Katmade¤erli Offset ve En Yenilikçi Ürün konular›n› kapsayan alanlarda gösterdikleri 

üstün baflar›lar›n›n takdir edilerek, önceden belinenecek kriterler (Ödül Klavuzu) 

dahilinde, oluflturulacak bir DE⁄ERLEND‹RME JÜR‹S‹ taraf›ndan, “Savunma Sanayii 

Baflar› Ödülü ve Sertifikas›”n›n yap›lacak üst düzeyde bir tören ile verilmesi 

planlanmaktad›r. 

8 NC‹ SAVUNMA SANAY‹‹ KUPASI (17 May›s 2008) 

Türkiye Jokey Kulübü (TJK) ile yap›lan koordinasyon neticesinde daha önceki ismi 

“Savunma Sanayii Müsteflarl›¤› Kupas›” olan at yar›fl›n›n bu y›ldan itibaren “Savunma 

Sanayii Kupas›” olarak TJK takviminde yer almas› ve bu seneki koflular›n 17 May›s 

2008 tarihinde Ankara Hipodrumu’nda yap›lmas› kararlaflt›r›lm›flt›r. 

81

“KARA SAVUNMA S‹STEMLER‹” ENDÜSTR‹ GÜNÜ 

(16-17 Haziran 2008) 

“Güç Paketi” Çal›fltay› Savunma Sanayii Müsteflarl›¤› Konferans salonunda Kara 

Araçlar› Daire Baflkanl›¤› ve Sanayileflme Daire Baflkanl›¤› iflbirli¤i ile düzenlenecektir. 

ULUSLARARASI AR-GE KONFERANSI 

(11-12 Kas›m 2008) 

Savunma Sanayii Müsteflarl›¤› Konferans salonunda AR-GE Daire Baflkanl›¤› ve 

Sanayileflme Daire Baflkanl›¤› iflbirli¤i ile düzenlenecektir. 

SAVTEK KONFERANSI 

(26-27 Haziran 2008) 

4. Savunma Teknolojileri Kongresi bu y›l Haziran ay›nda Ortado¤u Teknik 

Üniversitesi’nde düzenlenecektir. 

IDEAS 2008, 

KARAÇ‹, 

PAK‹STAN 

(24 - 28 Kas›m 2008) 

‹lk kez Kas›m 2006 tarihinde 

Milli kat›l›m gerçeklefltirilmifl 

olan IDEAS Uluslararas› Savunma 

Sanayii Fuar›’na Müsteflarl›- 

¤›m›z koordinasyonunda 2008 

y›l› için “Milli Kat›l›m” sa¤lanmas›na 

yönelik çal›flmalar 

devam etmektedir. 

82

YEN‹ F‹K‹RLER YEN‹ ‹fiLER 2008 

EN ‹Y‹ TEKNOLOJ‹K ‹fi F‹KR‹ YARIfiMASI 

SAVUNMA SANAY‹‹ ÖZEL ÖDÜLÜ 

Bu y›l dördüncüsü düzenlenen Yeni 

Fikirler Yeni ‹fller Yar›flmas› kapsam›nda 

bir ifl fikrinin teknoloji tabanl› bir 

ifle dönüfltürülmesi için ODTÜ ve OD- 

TÜ Teknokent, finalistlere pek çok imkan 

sa¤lamaktad›r. Birinci grubun kazanaca¤› 

‘Elginkan Vakf› Teknoloji Ödülü’nün 

yan› s›ra, Savunma Sanayi Müsteflarl›¤› 

(SSM)’n›n Savunma 

Sanayii Özel 

Ödülü, ODTÜ Teknokent’te 

3 y›l süreyle 

ücretsiz ofis alan›, ‹fl 

Plan› Haz›rlama ve 

Proje Yönetimi Kurslar›, 

uluslararas› fuar 

kat›l›mlar›, hukuksal 

ve teknolojik dan›flmanl›k 

hizmetleri gibi 

pek çok f›rsat, yar›flmaya 

baflvuracak ve 

finale ç›kmaya hak kazanacak 

ekiplere verilecektir. 

Savunma 

Sanayii Özel Ödülünün yar›flma konular› 

SSM taraf›ndan belirlenmifl olup, ayr› 

bir jüri taraf›ndan de¤erlendirilecek ve 

birinci olan ekibe 50.000 YTL tutar›nda 

Savunma Sanayii Özel Ödülü 

verilecektir. 

Yar›flma kapsam›ndaki Özel Ödül’ 

genel anlamda YFY‹ Yar›flmas› ile ayn› 

amaçlar› paylaflmaktad›r. Ancak bunlar›n 

yan›nda, ilgilenenler ve kat›l›mc›lar 

için “savunma” odakl› olarak afla¤›daki 

hususlar bu özel kategorinin amaçlar› 

aras›nda yer almaktad›r: 

• “Millî savunma” ve “savunma teknolojileri” 

konular›ndaki fark›ndal›¤› 

artt›rmak, 

• “Savunma teknolojileri”nin 

yurtiçinde gelifltirilmesinin 

öneminin 

daha iyi kavranmas›na 

katk› sa¤lamak, 

• Savunma sektöründe 

çal›flmas› muhtemel 

üniversite ö¤rencilerini 

mezuniyetlerinden önce 

bilgilenmek, bu sahada 

görevli kamu ve 

sanayi kurulufllar›n› tan›malar›n› 

sa¤lamak. 

Özel Ödül, tüm özel 

ve devlet üniversitelerinin 3. s›n›f ve üzeri 

lisans ve lisansüstü ö¤rencilerine yöneliktir. 

Yar›flmaya baflvuru yolunda ilk 

ad›m› için gereken, www.yfyi.info 

adresinden online kay›t yapt›rmak. 

Yar›flman›n son baflvuru tarihi 18 Nisan 

2008’dir. YFY‹ Yar›flmas› Takvimi bir 

sonraki sayfada yer almaktad›r. 

83

KAR‹YER PLANLAMASI VE E⁄‹T‹M 

PERSONEL ORYANTASYON E⁄‹T‹M PROGRAMLARI 

Müsteflarl›¤›m›zda yeni göreve bafllayan personele yönelik olarak, Ocak ve fiubat aylar›n› 

kapsayan yaklafl›k 7 hafta süreli oryantasyon program› düzenlenmifltir. 

Program kapsam›nda; 

• Birim Tan›t›mlar› 

• ‹fl Bafl› E¤itimler 

• Kiflisel Geliflim E¤itimleri 

• Firma Ziyaretleri 

• Kamu Kurum / Kurulufllar› Tan›t›m› 

• ‹stanbul’da Çeflitli Kurum ve Firma Ziyaretleri Ve Kurum Kültürü E¤itimi düzenlenmifltir. 

Program›n ilk bölümünde birim tan›t›mlar› ve ifl bafl› e¤itimlerin yan› s›ra, 

Memuriyet ile ilgili temel kavramlar, 

5018 say›l› kanun, 

Kamuda etik kurallar, 

SSM’de protokol, 

SSM proje yönetim plan› konular›nda bilgilendirme yap›lm›fl, 

Çeflitli uzmanl›k tezlerinin sunumu vas›tas›yla müsteflarl›¤›m›z›n yap›s› ve iflleyifli hakk›nda ön 

bilgi sahibi olmalar› amaçlanm›flt›r. 

88

ODTÜ / Viflnelik Tesisleri’nde HRM 

‹nsan Kaynaklar› Dan›flmanl›k Ltd. 

fiti.’nden 

• Ekip çal›flmas› 

• Sunum teknikleri 

• Yaz›l› iletiflim ve raporlama 

• Yarat›c› düflünce ve problem 

çözme 

• Hedef belirleme 

• Olumlu düflünce ve motivasyon 

• Zaman yönetimi 

• Protokol kurallar› konular›n› içeren kiflisel geliflim e¤itimleri al›nm›flt›r. 

Sektörel bilgi edinmelerini sa¤lanmak üzere, 

FNSS, ODTÜ TEKNOKENT, ASELSAN, 

MKE ve TA‹’ye ziyaretler düzenlenmifltir. 

Ayn› zamanda, d›fl paydafllar›m›z olan MSB, 

D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, Hazine Müsteflarl›¤›, 

Devlet Planlama Teflkilat›, Say›fltay ve D›fliflleri 

Bakanl›¤›’ndan yetkililer gelerek kendi kurumlar›n› 

ve SSM ile iliflkilerini anlatm›fllard›r. 

Program›n son bölümünde ise, 

TÜB‹TAK MAM, Sabiha Gökçen Havaalan› – 

Heafl ‹stanbul Tersanesi Komutanl›¤› ve Yonca Onuk ziyaret edilmifltir. 

Bu süre zarf›nda, ABC Dan›flmanl›k Ve E¤itim Hizmetleri Ltd. fiti.’nden Kurum kültürü ve 

Temel ifle girifl becerilerini gelifltirme e¤itimleri al›nm›fl ve 26 fiubat 2008 tarihinde Say›n 

Müsteflar›m›z›n yeni personel ile yapt›¤› toplant› ile program sonlanm›flt›r. 

89

KAR‹YER PLANLAMASI FAAL‹YETLER‹M‹Z 

Mart 2008 tarihinde Bilkent 

13Üniversitesi’nde düzenlenen ve 

kamu ve özel sektörden 45 kurum ve 

kuruluflun kat›ld›¤› Bilkent Üniversitesi 

10. Kariyer Fuar› kapsam›nda Müsteflarl›¤›m›z› 

temsilen stant aç›larak, Bilkent 

Üniversitesi ö¤renci ve mezunlar›- 

na Savunma Sanayii Müsteflarl›¤›’n› tan›ma 

imkân› sa¤lanm›flt›r. 

4 

- 7 Nisan 2008 tarihleri 

aras›nda TOBB EKONOM‹ VE 

TEKNOLOJ‹ ÜN‹VERS‹TES‹'nde 

düzenlenen ve kamu ve özel sektörden 

36 kurum ve kuruluflun kat›ld›¤› 

Kariyer Günleri kapsam›nda Müsteflarl›¤›m›z› 

temsilen stant aç›lm›fl, ayn› 

zamanda Müsteflarl›¤›m›z› tan›tmaya 

yönelik bir sunum gerçeklefltirilmifltir. 

90

2008 YILI H‹ZMET‹Ç‹ E⁄‹T‹M PLANLAMALARIMIZ 

• 03-07 Mart 2008 tarihlerinde, Müsteflarl›¤›m›z›n 

çeflitli birimlerinin kat›l›m›yla, “Maliyet Art› 

Sözleflme” e¤itimi düzenlenmifltir. 

• E¤itimin tekrar›, 26-30 May›s 2008 tarihlerinde 

gerçeklefltirilecektir. 

• May›s 2008 içerisinde Kurum çal›flanlar›m›za 

yönelik, Muhasebat Kontrolörleri Derne¤i 

taraf›ndan, “Damga Vergisi Uygulamalar›” e¤itimi 

düzenlenecektir. 

• Üst yönetim kademesi için, May›s ay› içerisinde 

“657 say›l› Devlet Memurlar› Kanunu Uygulamalar›” ile ilgili bir bilgi güncelleme e¤itimi 


2008 YILI SOSYAL FAAL‹YETLER‹M‹Z 

Kurum kültürümüzün gelifltirilmesine ve çal›flanlar›m›z aras›nda sosyal iliflkilerin güçlendirilmesine 

destek vermek amac›yla, çeflitli komiteler kurulmufltur. Personelimizin gönüllü 

kat›l›m›yla oluflturulan komiteler, kültürel ve sportif faaliyetlerine, tiyatro organizasyonlar›, tavla 

ve bowling turnuvalar›, do¤a yürüyüflü organizasyonlar› planlamalar›yla bafllam›flt›r. 

2008 y›l› sosyal faaliyetleri kapsam›nda 09 May›s 2008 tarihinde Müsteflarl›¤›m›z çal›flanlar› 

taraf›ndan, Cerrahi Onkoloji Derne¤i yarar›na, Müsteflarl›¤›m›z konferans salonunda bir kermes 


91

00SSM Dergi Nisan 2008 - Savunma Sanayii MÃ¼steÅarlÄ±ÄÄ±

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

00SSM Dergi Nisan 2008 - Savunma Sanayii MÃ¼steÅarlÄ±ÄÄ±