2009/1 • Sayı : 7 • ISSN - 1307 - 8380 - Savunma Sanayii Müsteşarlığı
24.07.2014 • Views
Share Embed Flag

2009/1 • Sayı : 7 • ISSN - 1307 - 8380 - Savunma Sanayii Müsteşarlığı

2009/1 • Sayı : 7 • ISSN - 1307 - 8380 - Savunma Sanayii Müsteşarlığı

2009/1 • Sayı : 7 • ISSN - 1307 - 8380 - Savunma Sanayii Müsteşarlığı

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
ssm.gov.tr

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

<strong>2009</strong>/1 • Sayı : 7<br />

<strong>2009</strong>/1 • Sayı : 7 • <strong>ISSN</strong> - <strong>1307</strong> - <strong>8380</strong>

“Arkadaşlar, dıştan almadan çok<br />

dışa satmadır ki,<br />

ülkeyi zengin yapacaktır.”<br />

(Mart 1923)<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 1

Yayın Sahibi<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı Adına<br />

Murad BAYAR<br />

İçindekiler<br />

Danışma Kurulu:<br />

Necip BERKMAN<br />

Prof. Dr. Canan ÇİLİNGİR<br />

Prof. Dr. Aydın KÖKSAL<br />

Turgut Şenol<br />

Dr. Faruk YARMAN<br />

Dr. Veysel YAYAN<br />

Yayın Kurulu<br />

Vildan ÖZEN (Başkan)<br />

Pelin AKI<br />

Önder BARAN<br />

Bülent Ecevit BEYOĞLU<br />

Umur ÇAĞLAYAN<br />

İbrahim Sami EREL<br />

Betül KALAY KAYA<br />

Füsun KAYAALP<br />

Zübeyde KIN<br />

Ertaç KOCA<br />

Canan KOŞAR<br />

Hakkı Burak SAĞ<br />

İrfan ŞAHİN<br />

Lütfi VAROĞLU<br />

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü<br />

Füsun KAYAALP<br />

Yayın Kurulundan<br />

Bir Konuk Bir Söyleşi<br />

5<br />

6<br />

Fotoğraflar<br />

Veli YILDIRIM<br />

Hüseyin ESENERGÜL<br />

Yayın İdare Adresi<br />

T.C.<br />

M.S.B <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı<br />

Ziyabey Caddesi 21. Sokak No: 4<br />

(06520) Balgat / ANKARA<br />

Tel : +90 (312) 411 90 00<br />

Faks : +90 (312) 411 93 86<br />

www.ssm.gov.tr<br />

e-mail: yk@ssm.gov.tr<br />

Yayın Türü<br />

Ulusal Süreli Yayın<br />

Yayın Şekli:<br />

3 Aylık - Türkçe<br />

Ulusal <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nin Güçlendirilmesi<br />

Kapsamında Dış Ticaret Müsteşarlığının<br />

İzlediği Politikalar<br />

Tuncer KAYALAR, Müsteşar<br />

Türkiye’nin <strong>Savunma</strong> İhracatı Hedeflerimiz<br />

ve Stratejilerimiz<br />

A. Lütfi VAROĞLU, SSM Daire Başkanı<br />

12<br />

16<br />

Yayın Tarihi:<br />

Mart <strong>2009</strong><br />

Tasarım ve Baskı<br />

Pelin OFSET<br />

Mithatpaşa Caddesi No: 62 / 4<br />

06420 Kızılay / ANKARA<br />

Tel : +90 (312) 418 70 93 - 94<br />

Faks : +90 (312) 395 25 84<br />

www.pelinofset.com.tr<br />

<strong>Savunma</strong> Dış Pazarlama ve 4P<br />

Dr. Faruk YARMAN<br />

22<br />

“Tüm yayın hakkı <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı’na ait olup, ücretsizdir.<br />

Parayla satın alınmaz. Yazıların sorumluluğu yazarına aittir. Kaynak gösterilmeden<br />

alıntı yapılamaz.

<strong>Savunma</strong> Diplomasisi İhracat ve Paradigmalar<br />

Aykud Alp BERK<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde Yazılım İhracatını<br />

26 68<br />

Artırmanın Esasları<br />

Nil TALU CONLAN<br />

Teşvik Mekanizmaları<br />

SSM, Uluslararası İlişkiler Daire Başkanlığı<br />

34<br />

Bir İhracat Öyküsü<br />

74<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde Yazılım İhracatını<br />

Artırmanın Esasları<br />

38<br />

İsmail BAŞYİĞİT<br />

Simülatör Sistemleri<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde İhracat ve OTOKAR<br />

44<br />

İhracat Ürünlerimizden<br />

80<br />

Sedef VEHBİ<br />

Ülkemizin Yazılım Dünyasındaki Yeri<br />

50<br />

Gündem<br />

88<br />

Cem UĞUR<br />

<strong>Savunma</strong> İhracatı ve Aselsan<br />

56<br />

ASELSAN Pazar Geliştirme Direktörlüğü<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> İhracatında Sorunların<br />

Belirlenmesi için Anket Uygulaması ve<br />

Değerlendirmeler<br />

62<br />

Personel Etkinlikleri<br />

104<br />

SSM, Uluslararası İlişkiler Daire Başkanlığı<br />

Basından<br />

106<br />

FNSS’den Farklı Bir İhracat Modeli:<br />

Suudi Arabistan Projesi Murat TEMİZER<br />

66<br />

Murat TEMİZER

“<strong>Savunma</strong> sanayiine yön veren uzman tedarik kurumu”<br />

Vizyon<br />

“Ülkemizin stratejik savunma ve<br />

güvenlik ihtiyaçlarına teknolojik<br />

gelişmeler doğrultusunda özgün yurtiçi<br />

çözümler sunan, uluslararası pazara<br />

entegre ve rekabetçi bir savunma<br />

sanayiine yön veren uzman tedarik<br />

kurumu olmak”<br />

Misyon<br />

“Ülkemizin savunma ve güvenliğine<br />

yönelik TSK ve kamu kurumlarının<br />

sistem ihtiyaçlarını karşılamak, savunma<br />

sanayiinin geliştirilmesine yönelik strateji<br />

ve yöntemleri belirlemek ve uygulamak”<br />

4<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Yayın Kurulundan<br />

Bir yıla daha başlarken...<br />

Değerli okuyucular,<br />

<strong>Savunma</strong> sanayiimizin gündemine katkıda bulunmak üzere başladığımız yayın hayatımızı <strong>2009</strong><br />

yılında da sürdürmenin heyecanı içindeyiz.<br />

2007-2011 Stratejik Plan amaçları doğrultusunda savunma ürün ve hizmet ihracatının yıllık 1<br />

milyar Dolara çıkarılması hedefini temel alarak dergimizin bu sayısını “<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> ve İhracatı”<br />

temasına ayırdık.<br />

İhracatın hayata geçirilmesi için rekabetçi politikaların izlenmesi zaruridir. Bu da öncelikle<br />

uluslararası standartlarda kaliteli bir mal ya da hizmetin rekabete imkan sağlayacak maliyetlerle<br />

sunulmasını, başarılı ve etkin şekilde tanıtılması, pazarlanmasını ve potansiyel ülke prosedürlerine<br />

hakimiyeti gerektirir. <strong>Savunma</strong> sanayiine ilişkin bir mal ya da hizmetin ihracatı söz konusu ise,<br />

sektörün ve ürünlerin doğası gereği sistem daha karmaşıklaşır, süreler uzar, rakamlar büyür, siyasi ve<br />

diplomatik ilişkiler de önem kazanır. Bu nedenle savunma sanayii ihracatı diğer sektörlerin ihracat<br />

faaliyetlerinden farklılık gösterir.<br />

Bu sayıda savunma sanayiinde ihracatın mevcut durumu, sürdürülebilir ihracat hedefleri ve ihracat<br />

rakamlarının artırılabilmesi için gerekli ön şart ve düzenlemeler, sektör ihracatının önündeki<br />

engellerin kaldırılması yönündeki öneriler ile ihracatı teşvik etme mekanizmasıyla ilgili <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı bünyesinde yapılan çalışmalar yer almaktadır. İhracatıyla bizlere gurur veren<br />

ancak kamu oyunun detaylı bilgi sahibi olmadığı, sektörümüzün tasarlayıp ürettiği bazı ürünlere<br />

ait bilgilere yer verdik. Bu bölüm, <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı tarafından Türk Silahlı Kuvvetleri<br />

için geliştirilen sistemlerin, bölgenin en önemli gücü olarak operasyonel kullanım referansıyla,<br />

uluslararası arenada ulaşabildiği noktayı tespit etmesi açısından özel bir önem ve anlam taşımaktadır.<br />

İhracat konusunda Türk kamu sisteminde en yetkin kuruluşumuz Dış Ticaret Müsteşarlığı adına<br />

Müsteşar Sayın Tuncer Kayalar’ın makalesi ve savunma sanayimizin ilk başarılı ihracat faaliyetini<br />

gerçekleştiren FNSS Eski Genel Müdürü Sayın Hüseyin Esenergül ile yapılan söyleşi de dergi<br />

sayfalarımızda yer alıyor.<br />

İhracat gerçekleştiren şirketlerimizin tecrübelerine ilişkin makaleleri ise sektöre yeni başlayan ve<br />

ihracat faaliyetlerinde görev alan tüm çalışanlara ışık tutması amacıyla yayınlıyoruz.<br />

Bir sonraki sayımızda yeni bir temayla görüşmek üzere....<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 5

Bir Konuk Bir Söyleşi<br />

Hüseyin ESENERGÜL<br />

Renaissance Development, CEO.<br />

(FNSS Eski Genel Müdürü)<br />

Sn. ESENERGÜL, SSM’nin<br />

kuruluş döneminde kurulan<br />

ve halen etkinliğini sürdüren<br />

ilk savunma şirketlerinden<br />

birinin yöneticiliğini uzun süre<br />

yaptınız. Benzeri yapıdaki<br />

birçok firmamızda sorun<br />

olan yabancı ve yerli ortaklı<br />

karma yapıyı nasıl yönettiniz<br />

ve başarılarınıza nasıl ortak<br />

ettiniz?<br />

H. E. : Farklı ülkelerden, farklı kültürlerden<br />

gelen şirketlerin biraraya gelip<br />

bir şirket oluşturması ve bir projeyi<br />

gerçekleştirmesi örneklerini uluslararası<br />

ortamda da sıkça görüyoruz. Ama<br />

bu ilişkiler proje bazında düzenleniyor<br />

ve projenin birbirinden ayrık değişik<br />

bölümlerini paylaşan ve her bir<br />

ortağın kendi bölümünü kendisinin<br />

yönettiği konsorsiyum modeli daha<br />

yaygın olarak kullanılıyor. Çünkü bu<br />

modelde herkes kendi işini özerk olarak<br />

yönetiyor, bir ortaktan diğerine<br />

hak geçmesi gibi endişeler olmuyor;<br />

müşteriyle ilişkilerde de ortaklar arası<br />

çıkar birlikteliği nedeniyle ortak bir<br />

paydada kolayca mutabakat sağlanıyor.<br />

Genellikle de en güçlü ortak “lider”<br />

ya da “pilot” diye tanımladığımız<br />

rolü üstleniyor ve tıkanmalarda kararı<br />

“lider” veriyor; böylece işin aksaması<br />

önleniyor.<br />

Oysa farklı kültürdeki şirketlerin bir<br />

ortak girişim (“joint venture”) şirketi<br />

oluşturarak organik bir ilişki oluşturması<br />

durumu ise biraz daha karmaşık<br />

oluyor. Genellikle ortaklar birbirlerine<br />

güvenmiyor; hep bir koruma, kollama<br />

konumunda oluyor. Eğer ortaklık<br />

payları ve yetkiler eşitse, her ortak<br />

şirketi kendi çıkarları doğrultusunda<br />

yönlendirmeye çalışıyor, herhangi<br />

bir anlaşmazlık durumunda şirket en<br />

azından bir süre kilitleniyor, bu da verim<br />

kaybına neden olduğundan ortak<br />

girişimin başarı şansını etkiliyor. Eğer<br />

ortaklardan birinin payı veya yetkisi<br />

fazlaysa da diğer ortak sıklıkla mağdur<br />

olduğunu, hatta aldatıldığını düşünüyor<br />

ve mutsuz oluyor. Bu durumda da<br />

bu tür ortak girişim şirketleri ya dağılıyor,<br />

ya da projeyi tamamlıyor ama<br />

ortaklık bitiyor ve bazen de bununla<br />

ilgili ihtilaflar yıllarca hukuk yoluyla<br />

çözümlenmeye çalışılıyor.<br />

Ben iş yaşamımın son 28 yılında hep<br />

çok uluslu ortak girişim şirketlerinde<br />

yönetici olarak görev yaptım. Nurol<br />

grubunun 1990 yılının sonunda bana<br />

FNSS’de görev önermesinin sanırım<br />

en önemli nedeni, benim daha önce<br />

de 10 yıla yakın bir süreyle bir ortak<br />

girişim şirketinin Genel Müdürlüğünü<br />

yapıyor olmam, ama özellikle de<br />

o şirkette %49 pay sahibi olan ortağı<br />

temsil ettiğim halde çoğunluk paya<br />

sahip olan diğer ortağın da güvenini<br />

kazanmış ve yetkisini almış olmamdır.<br />

1990 yılının FNSS’de durum oldukça<br />

karmaşıktı. FNSS’nin o zamanki<br />

ortakları olan FMC Corporation ve<br />

Nurol İnşaat A.Ş.’nin her ikisinin de<br />

böyle bir ortak girişim deneyimi olmamıştı.<br />

Yukarıda da söylemeye çalıştığım<br />

olumsuzlukların hepsi fazlasıyla<br />

vardı.<br />

Burada detaylara girmem hem söyleşiyi<br />

çok uzatır ve sıkıcı yapar; hem de<br />

bazı insanlar FNSS’den ayrılmış birisi<br />

olarak şirketle ve ortaklarıyla ilgili çok<br />

eski yıllarla ilgili olsa bile bazı bilgileri<br />

paylaşmış olmamdan rahatsızlık duyabilirler.<br />

6<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Ortaklar arasında önce güven ortamını<br />

oluşturup; sonra da dengeli davranma<br />

politikalarını uzun yıllar boyunca<br />

hep sürdürdük. Şirket çalışanlarının<br />

her iki ortağa karşı eşit ve adil davranmayı<br />

öğrendiği ve tarafsız bir şekilde,<br />

sadece ekmeğini kazandığı şirkete<br />

büyük bir bağlılıkla, görevlerini en iyi<br />

şekilde yapma kültürünü; ve de tabii<br />

ki bireysel egolarının önüne geçip, her<br />

zaman bir takım oyunu oynamalarını<br />

sağlamaya çalıştık. Böylece her iki ortak<br />

da şirkete güven duymaya başladı;<br />

şirket uygulamalarının kendisi aleyhine<br />

olmayacağından emin oldu. Ortakların<br />

münferit çıkarlarını ilgilendiren<br />

anlaşmazlık konularını şirket içinde<br />

değil, dışında ve kendi aralarında tartışmaları<br />

ve şirketin bundan etkilenmemesi<br />

kuralını getirdik. Ortaklar<br />

arası ihtilaflı konularda, her iki ortak<br />

şirket yönetimini adeta bir hakem ya<br />

da hakim gibi görmeye ve de nedenleriyle<br />

birlikte getirdiğimiz çözüm önerilerini<br />

uygulamaya başladı.<br />

Bunların sonucunda da FNSS bir ortak<br />

girişim şirketi gibi değil, her iki<br />

ortağın da inandığı ve güven duyduğu,<br />

tüm çalışanların paydaş olduğu bir<br />

aile şirketiymiş gibi huzur ve güven<br />

ortamı içinde çalışmalarını sürdürür<br />

duruma geldi.<br />

Bundan sonra ikinci dönem projeler,<br />

ardından üçüncü dönem projeler alındı.<br />

Üst üste eklenecek ve yıllarca sürecek<br />

yeni projeler başlatıldı, ve FNSS<br />

sürekli bir şirket durumuna geldi.<br />

Özetle, ortak girişimlerde farklı kültürdeki<br />

ortakların birbirine yüzde yüz<br />

güvenebilmesi imkansız olacağından,<br />

tüm ortakların güvenini alan bir şirket<br />

yönetimini oluşturabilmek; ve bu<br />

yönetimce dengeli, adil bir yönetim<br />

sergilemek ortak girişim şirketlerinin<br />

sürekliliği için en önemli unsurdur<br />

diye düşünüyorum.<br />

SSM’nin en büyük projelerinden<br />

birini yürütürken neden ihracat<br />

pazarına yönelme ihtiyacı<br />

duydunuz?<br />

H.E. : Türkiye’mizin gençlik yıllarımdan<br />

beri hep gözlediğim en önemli<br />

sorunlarından biri dış ticaret açığı ve<br />

döviz ihtiyacıydı. Biz “70 cent”e muhtaç<br />

bir ülkenin, yurt dışına sadece 3<br />

yılda bir çıkmasına izin verilen, ve her<br />

çıkışında 100 Dolar’dan fazla döviz<br />

çıkarması yasak olan bir nesli olarak<br />

hep bu sıkıntıyla yetiştik. Dolayısıyla<br />

da ihracat yapmak ve ülkemize döviz<br />

kazandırmak bizim neslimiz için her<br />

zaman çok önemli bir hedef olmuştur.<br />

Diğer bir neden ise tamamen ticari<br />

kaygılardan kaynaklanmıştır. Türkiye<br />

ilk paketten sonra en azından aynı<br />

miktarlarda ve sürekli olarak Zırhlı<br />

Muharebe Aracı (ZMA) alamıyacağına<br />

ve ülkemizde mevcut araçların<br />

fabrika bakım ve onarımlarının yapılmasında<br />

üretici firmalar yerine<br />

Kuvvetlerin kendi bakım fabrikalarını<br />

kullanma politikaları olduğuna göre,<br />

FNSS’nin hayatiyetini sürdürmesi için<br />

yeni pazarlara açılması ve yeni siparişler<br />

alması zorunluydu.<br />

Bir diğer husus, zaman zaman medyaya<br />

da yansıyan ve kamuoyunda yanlış<br />

algılamalara neden olan FNSS’nin<br />

ürettiği araçların kalitesiz ve fiyatının<br />

fahiş olduğuyla ilgili haksız iddialarla<br />

ilgiliydi. Biz ne söylersek söyleyelim,<br />

bu iddiaların yanlış ve haksız olduğunu<br />

anlatamaz ve kamuoyunu inandıramazdık.<br />

Bu konuda etkin olabilecek<br />

tek bir yol vardı: Ürünlerimizin uluslararası<br />

pazarlarda Dünya devlerinin<br />

ürettiği ürünlerle yarışarak kazanması<br />

halinde iddiaların yanlış ve haksız olduğu<br />

ispatlanmış olacaktı.<br />

Bunların ötesinde çok önemli bir husus<br />

da, FNSS’nin ZMA sözleşmesinde<br />

yer alan offset yükümlülüğüydü.<br />

FNSS her ne kadar bir Türk şirketiyse<br />

de, muhtemelen sözleşme sırasında<br />

bir hata yapılmış ve yabancı ortağa<br />

yüklenmesi gereken offset yükümlülüğü<br />

FNSS’ye verilmişti. Her ne kadar,<br />

fiyatlama yapımızdaki “beklenmedik<br />

giderler” kalemi offset cezasını karşılamaya<br />

yetecek düzeydeyse de, ceza<br />

yine de önemli bir meblağdı, kaçınmamız<br />

halinde önemli bir parasal avantaj<br />

yakalıyacaktık.<br />

Bunun dışında beni kişisel olarak etkileyen<br />

iki motiv daha oldu:<br />

• Bunlardan ilki FNSS’de göreve başlamadan<br />

once Nurol’da yaptığımız<br />

toplantıda konuşulan ve benim<br />

not aldığım misyon ve hedeflerim<br />

arasında “8. yıldan sonra iş almak”<br />

ve “ihracat yapmak” da vardı. Yani<br />

bu benim üstlendiğim görevlerden<br />

biriydi.<br />

• Diğeri ise göreve başladıktan kısa<br />

bir süre sonra SSM’yle ihtilafları<br />

çözmek için sürdürmekte olduğumuz<br />

müzakerelerin gergin geçen<br />

bir görüşmesi sırasında, o zamanki<br />

Müsteşar Yardımcımız FNSS’ye<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 7

Bir Konuk Bir Söyleşi<br />

kızıp, “siz offset filan da yapmazsınız,<br />

cezayı öder, geçiştirirsiniz”<br />

diye suçladığında; “hayır, biz offsetimizi<br />

de yapacağız; offset taahhüdümüzü<br />

tamamladığımızda karşınıza<br />

gelip size bu konuşmamızı<br />

anımsatacağım” diye yanıt vermiştim.<br />

Sözümün arkasında durmak<br />

zorundaydım.<br />

Yabancı ortağınızı Türkiye<br />

pazarı dışındaki faaliyetlerle<br />

ilgili nasıl ikna ettiniz?<br />

H. E. : Yabancı ortağımız FNSS’nin<br />

yurt dışı pazarına yönelmesini istemiyordu.<br />

Bu konuyu değerlendirirken,<br />

yabancı ortağımızı suçlamak amacını<br />

taşımıyorum. Bu durumu gayet doğaldı.<br />

(Yıllar sonra şimdi biz de diğer<br />

ülkelerdeki şirketlere alt-lisans veriyoruz;<br />

tabii ki biz de onların bizimle<br />

rakip duruma gelmesini pek arzulamıyoruz.)<br />

Nitekim bu stratejisini anlaşmalara da<br />

yansıtmış, Türk ortağımız da bu tuzağı<br />

farketmeden, yahut da farketmesine<br />

karşın işi kaçırmamak için anlaşmaları<br />

imzalamıştı. Her ne kadar Lisans<br />

Anlaşmasında, bir çoğu satış yapmanın<br />

hemen hemen imkansız olduğu<br />

bazı ülkelerden oluşan bir lisans bölgesi<br />

tanımlanmışsa da, Ortak Girişim<br />

Anlaşmasında uluslararası pazarlama<br />

yapma konusu yer almamıştı.<br />

Burada yine söyleşiyi çok uzatmamak<br />

ve geçmişin muhasebesinden rahatsız<br />

olabilecek dostlar olabileceği düşüncesiyle,<br />

o yıllarda yaşadığımız zorlukları<br />

anlatmak istemiyorum. Uzun<br />

çabalar sonucu, pek kolay olmayan ve<br />

biraz da onları zorunlu duruma düşüren<br />

ince bir taktikle bu faaliyetlere<br />

1992’de başladık. Bundan sonra da,<br />

bugüne kadarki süre boyunca, yabancı<br />

ortağımızdan ne yazık ki önemli<br />

bir destek görmediğimiz gibi, zaman<br />

zaman köstek bile oldular; yani gönülsüzlük<br />

durumu pek değişmedi.<br />

Tabii ürünümüzün ünlü ve yaygın bir<br />

Amerikan ürününden türemiş olması<br />

ve benzerlikler göstermesini, ya da<br />

ortağımızın bir Amerikan şirketi olmasını,<br />

hatta sonraki yıllarda ortağımızın<br />

hisselerinin İngiltere orijinli bir<br />

şirketçe alınmasından sonra da gerek-<br />

tiğinde bu hususu pazarlama rimizde kullanmadık diyemeyiz. Ama<br />

taktiklebunlar<br />

tümüyle bizim kıvrak pazarlama<br />

taktiklerimizdi; hiç bir zaman ortağımızın<br />

gönülden desteği anlamını<br />

taşımıyordu.<br />

Takım arkadaşlarıma moralleri bozulduğunda,<br />

sıkça söylediğim bir söz<br />

vardı: “pazarlamanın amacı ürünümüzü<br />

mevcut piyasa koşullarında satabilmektir;<br />

mevcut koşullar da her<br />

türlü iç ve dış koşulları kapsar. Yani<br />

ortağımızın gönülsüz olması engelini<br />

de mutlaka aşmak zorundayız; vazgeçmek,<br />

havlu atmak yok ! ”.<br />

Biz misyonumuzu hiç bir zaman unutmadık,<br />

inat ve sabırla hedeflerimize<br />

ulaşma çabalarımızdan vazgeçmedik<br />

ve bugünlere ulaştık.<br />

Malezya, Suudi Arabistan<br />

gibi farklı ülkelere<br />

ihracat başarılarınız var.<br />

Farklı kültürlerle ilişki<br />

kurarken ne gibi zorluklar<br />

yaşadınız? 1990’lı yılların<br />

imkanlarını da gözönünde<br />

bulundurduğumuzda<br />

yaşadığınız tecrübeleri bizimle<br />

paylaşır mısınız?<br />

H. E. : FNSS bugüne kadar beş ülkeye<br />

komple araç ve 13-14 ülkeye de alt sistem,<br />

parça veya lojistik/bakım hizmeti<br />

ihraç etmeyi başarmıştır. Eminim<br />

ki, bundan sonra başka ülkelere de<br />

satışlar yapmayı sürdürecektir.<br />

Bu ülkeler Dünyanın beş kıtasında değişik<br />

coğrafi konumda, farklı kültürde<br />

olan ülkelerdir. Her birinin ihtiyacı,<br />

beklentisi, kullanım amacı, iklim koşulları<br />

farklıdır.<br />

Pazarlamada her ülke için özel strateji<br />

ve taktikler mutlaka geliştirilmelidir.<br />

Ben özele girmeden çok önemli gördüğüm<br />

genel bazı hususları kısa tavsiyeler<br />

şeklinde paylaşmak istiyorum:<br />

• Potansiyel projeler ve rakiplerle ilgili<br />

çok iyi istihbarat yapmalıyız. Doğru<br />

ve zamanında alınan bilgiler, pazarlamada<br />

çok yararlıdır. Kimlerle<br />

dans ediyoruz, kimlerle yarışıyoruz<br />

bilmeliyiz.<br />

• Pes etmeden, yılmadan, ısrarla<br />

projeleri takip etmeliyiz. Bir kaç<br />

kez ihale bile kaçırsak, nedenlerini<br />

araştırıp eksiklerimizi gidermeli<br />

ve tekrar çabalamalıyız. <strong>Savunma</strong><br />

ürünleri pazarlaması uzun solukludur.<br />

Bir muharebenin kaybedilmesi<br />

savaşın kaybedilmesi anlamına gelmez.<br />

Yahut da bunu uzun bir maraton<br />

gibi görebiliriz. Maratonun<br />

başlangıcında, hatta ortasında ya da<br />

son bölümünde bile önde olmayan<br />

bir yarışçı, çabalarını ısrarla sürdürmeye<br />

devam ederse yarışı önde tamamlıyabilir.<br />

8<br />

Ocak <strong>2009</strong>

• Hedef ülke kültürünü çok iyi tanımalıyız.<br />

Sırf kültürel farklar yüzünden<br />

işi kaçırmak işten bile değil.<br />

Oturup-kalkma, dinleme-konuşma,<br />

giyinme, yeme-içme bile müşteri<br />

nezdinde çok önemlidir. İlk kez ziyaret<br />

ettiğiniz çok üst düzey bir yetkili,<br />

daha ilk görüşmenizde sizden<br />

etkilenir, sizi severse, güven duymaya<br />

başlar, bu da size mutlaka iş getirir.<br />

FNSS’deki pazarlama çabalarında<br />

bunu bir kaç kez yaşadık.<br />

• Müşterileri önemsemeliyiz ve ilk<br />

temasdan itibaren bu duyguyu onlara<br />

hissettirebilmeliyiz. Herkes<br />

önemsenmek ister. Siz üst düzey bir<br />

politikacı veya komutanla görüşüp<br />

onun ilgi ve sempatisini kazanmış<br />

olabilirsiniz; ama örneğin test ekibinin<br />

nişancısı uzman çavuş sizden<br />

hoşlanmazsa, ya da onu önemsemediğinizi<br />

düşünürse, o ürünü satabilme<br />

sansınız azalmış demektir.<br />

• Müşteride güven tesis etmeliyiz ve<br />

bu güveni projenin her aşamasında<br />

koruyabilmeliyiz. Ürününüzle<br />

ilgili eksiklikler ya da zaafiyetleri<br />

bile paylaşır, ama bunların etkin olmadığını<br />

ya da kullanıcı ihtiyaçları<br />

için önemli olmadığını, yahut da<br />

telafisini bile anlatmalısınız. Çünkü<br />

emin olun rakipleriniz bunları biraz<br />

da abartarak zaten müşteriye anlatıyor.<br />

Müşteri daha önce sizden zaten<br />

duyduğu konuları, başkasından duyunca<br />

da, bunların önem derecesini<br />

zaten bildiğinden ve size güvenmeye<br />

başladığından sizin için olumsuz<br />

bir değerlendirme yapmıyacaktır.<br />

• İhtiyaçlar kullanıcı ile birlikte ilk<br />

günden itibaren tespit edilmeli ve<br />

onları proje ekibinin bir parçası<br />

haline getirerek projeyi sahiplenmelerini<br />

sağlamalıyız. Müşteriye<br />

hiç kullanmayacağı, ya da işletmede<br />

veya bakımda güçlük çekeceği bir<br />

alt sistemi satmak belki size o siparişte<br />

fazla para kazandırabilir, ama<br />

müşteri nezdindeki saygınlığınızı ve<br />

güveni yitirirsiniz. Siz ona ihtiyacı<br />

olmayacağını anlatın, ama o yine de<br />

ısrarla istiyorsa da destek olun.<br />

• Müşteriye gerektiğinde finansman<br />

çözümleri sunabilmeliyiz. Bunu yapabilen<br />

ülkeler ve şirketler savunma<br />

satışlarında en önde gidiyor. Çok<br />

önemli bir araç.<br />

• Devletin ilgili makamlarının savunma<br />

sanayii kuruluşlarının bir temsilcisi<br />

gibi çalışmasını sağlamalıyız.<br />

Eski yıllarda bu mümkün değildi.<br />

Hele özel sektör şirketiyseniz, hiç<br />

sansınız yoktu. Biz yıllarca her platformda,<br />

her görüşmede, büyüklerimize<br />

bunun önemini anlattık. Artık<br />

Türkiye’de bu konuda kültür değişmeye<br />

başladı, destek artıyor. Bu<br />

yönde devam etmek gerek; çünkü<br />

devletin desteklemediği bir şirketin<br />

bir ürününü satması mümkün<br />

değil.<br />

• Yabancı dilin etkili konuşulması gerek<br />

pazarlama, gerekse daha sonraki<br />

pazarlık, sözleşme, proje yönetimi<br />

konuları için çok çok önemli. Yalnız<br />

karşınızdakinin düzeyini de hiç bir<br />

zaman unutmayın. Onun yabancı<br />

dili sizinki kadar iyi olmayabilir;<br />

onun düzeyine uymaya çalışın<br />

Türk savunma sanayii tarihinde<br />

ilk defa Suudi Arabistan’da<br />

Al-Kharj’da ve Malezya’da<br />

ortak yatırım kuruluşları ve<br />

bakım merkezlerinin kuruluşu<br />

sizin Genel Müdürlüğünüz<br />

döneminde gerçekleştirildi.<br />

Bu kuruluşların finansal<br />

getirileri yanında FNSS’in<br />

ihracat çalışmalarına ne gibi<br />

getirileri olmuştur? Bu ve<br />

benzeri yaklaşımlar konusunda<br />

firmalarımıza önerileriniz<br />

nelerdir?<br />

H. E. : FNSS ilk kez 1999 yılında<br />

Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE)<br />

bir askeri bakım atölyesini işletmeye<br />

başlamıştı. Bu ülkeye sattığımız<br />

araçların garanti bakımları için<br />

oluşturulan takım, daha sonra alınan<br />

bakım sözleşmelerini gerçekleştirmek<br />

üzere orada kaldı, hatta sonradan<br />

daha da büyük bir takıma dönüştü.<br />

Sonra Malezya’da; daha sonra da<br />

Suudi Arabistan’da üretim tesisleri<br />

oluşturmak gerekti.<br />

İhracat projelerinde üretimi Türkiye’de<br />

yapıp satmak, sonra da garanti<br />

hizmeti için küçük bir takım bulundurmak,<br />

görev bitince de geri dönmek<br />

her zaman daha kolay ve caziptir.<br />

Çünkü bizler birer teknolojik üretim<br />

merkeziyiz. Yeni ülkelerde, yeni tesisleri<br />

kurmak ve yönetmek; bu ülkelerdeki<br />

iş şartlarını, mevzuatı öğrenmek;<br />

insanları eğitmek her zaman ek bir<br />

külfet ve zorluktur. Yani teknolojik<br />

üretim merkezi olma özelliğinizin<br />

ötesinde, çok uluslu ortamlarda iş<br />

kültürü ve deneyimine sahip olmayı<br />

da gerektirir. Üstelik riskiniz de artmaktadır.<br />

Normal koşullarda bildiğiniz<br />

fabrikanızda, bildiğiniz takımınızla<br />

üretimi en güzel şekilde yapar ve<br />

en düşük riskle projeyi tamamlamayı<br />

yeğlersiniz.<br />

Müşteri ülkede yapacağınız bu tür<br />

üretimler nedeniyle, lisans ya da altlisans<br />

verdiğinizden ek bir para kazanırsınız<br />

tabi ki. Ama yine de bunu tercih<br />

etmenin pek mümkün olmadığını<br />

düşünüyorum.<br />

Ancak az önce müşterinizin ihtiyaçlarını<br />

anlamak ve karşılamanın ne denli<br />

önemli olduğunu söylemiştik. Yerli<br />

üretim talebi olan müşterinizin, bu<br />

ihtiyacına cevap vermezseniz de işi<br />

alamıyabilirsiniz.<br />

1989’da ZMA projesi için FNSS’yi<br />

kurmak yerine bunları ABD’de üretip<br />

satmak herhalde yabancı ortağımız<br />

için daha cazip olmalıydı. Ancak<br />

Türkiye’nin bu konudaki arzusu ve<br />

kararlılığı nedeniyle FNSS‘yi kurmak<br />

durumunda kalmıştır diye düşünüyorum.<br />

Bizim için müşterilerimizin arzularının<br />

yerine getirilmesi çok önemli<br />

olduğundan bu ülkelerde çok güzel<br />

tesisler kurulmuş, çok sayıda insan<br />

eğitilmiş ve sözleşmelerimizin gerekleri<br />

sağlanmıştır.<br />

Tabii ki kısa dönemde ticari olarak<br />

çok cazip olmayan bu durumun uzun<br />

dönemde bir stratejik avantaj haline<br />

dönüştürülebileceğini de unutmamak<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 9

Bir Konuk Bir Söyleşi<br />

gerekir. Bir ülkeye yerleşir ve orada<br />

başarılı bir tesis kurarsanız, bunun<br />

o ülkelerdeki benzeri yeni sistemlerle<br />

ilgili projeleri almanıza çok yararı<br />

olacağı düşüncesindeyim. Nitekim<br />

bu sebeple FNSS olarak Malezya’da<br />

ek bir sipariş aldık. İleride gerekecek<br />

diğer araçların da bizim tesisimizde<br />

üretilmesi tercih ediliyor. Aynı şekilde<br />

Suudi Arabistan’da çok sayıda örtüşen<br />

sözleşmelerle, 10-12 yıl daha önemli<br />

meblağlarda iş alabilmemiz adeta güvence<br />

altında…<br />

<strong>Savunma</strong> sanayii kuruluşlarımıza, bu<br />

konuda müşterilerinin arzularına kulak<br />

vermelerini, onları memnun etmelerini;<br />

o ülkelerde üretim tesisi kurma<br />

zorunluğu varsa bundan kaçınmamalarını;<br />

bu tesisleri de aynı özenle yönetmelerini;<br />

tabii sonra da bunu bir<br />

stratejik avantaj haline dönüştürüp<br />

yeni işler alabilme çabası olarak kullanmalarını<br />

öneririm.<br />

İş geliştirme faaliyetlerinizi<br />

yürütürken kültürel olarak<br />

daha yakın hissettiğiniz bölgeler<br />

hangileriydi? Bu bölgeler ile<br />

ticaret yapmanın kolaylıklarızorlukları<br />

nelerdir? <strong>Savunma</strong><br />

sanayimizin hangi pazarlarda<br />

daha başarılı olabileceğini<br />

değerlendiriyorsunuz?<br />

H. E.: Bu sorunuzun yanıtı kısa ve öz<br />

olacak sanırım. Dünya savunma pazarı<br />

küçülüyor; eski ve büyük oyuncular<br />

köşeleri tutmuş durumdalar. Bunları<br />

düşündüğümüzde Türkiye olarak ten bize kısıtlı sayıda hedef ülke kaldı-<br />

zağını<br />

düşünüyorum. Bu kısıtlı pazarda,<br />

hiç bir bölge, hiç bir ülke kolay değil.<br />

Her birinin kendine özgü kuralları ve<br />

zorlukları var. Bunları çok iyi anlamak<br />

ve uymak zorundasınız. Aynı bölgedeki,<br />

aynı dili konuşan ülkeler bile birbirinden<br />

çok farklı olabiliyor.<br />

Her birini iyi anlamak, analiz etmek,<br />

öğrenmek ve kendinizi onlara uydurmak<br />

zorundasınız. Biz FNSS’de her<br />

zaman böyle yaptık.<br />

Tabii ki ülkeler arası ilişkilerimizin<br />

güçlü olması bir ön avantaj getirebiliyor.<br />

<strong>Savunma</strong> ürünlerini ancak dostunuz<br />

ya da müttefikiniz olan ülkelere<br />

satabilirsiniz. Yani kolay diyemesek<br />

bile, bu ülkelere satabilmenin zorluk<br />

derecesi diğerlerine gore daha azdır<br />

diyebiliriz.<br />

İhracatınızın ne kadarı offset<br />

ve diğer ihracat teşvikleri ile<br />

desteklenmiştir? Devletin<br />

İhracat teşvikleri dahil ihracata<br />

yönelik tutumu nasıl olmalıdır?<br />

H. E. : FNSS tüm ihracat kapsamındaki<br />

satışlarını devletlere yapmıştır.<br />

Türkiye’ye offset taahhüdü olduğu<br />

için bize sipariş veren bir şirket ya da<br />

devlet, ve de bizim bundan bir avantaj<br />

sağladığımız herhangi durum olmamıştır.<br />

Zaten FNSS’nin kendi sözleşmelerinden<br />

doğan, 750 milyon Doları aşkın<br />

tutarda offset taahhüdü vardı. İhracat<br />

yapamamanın sonucunda ödenecek<br />

cezaların çok ağır olacağını düşünürsek,<br />

belki de bu durumun bir çeşit<br />

baskı ya da teşvik olarak değerlendirilebileceğini<br />

bile söyleyebiliriz. Nitekim<br />

ilk büyük ihracat projemiz olan<br />

Birleşik Arap Emirlikleri projemizde,<br />

Yönetim Kurulumuzu bu ihracat nedeniyle<br />

tasarruf edeceğimiz offset cezası<br />

tutarını BAE projesinin kazancı<br />

olarak görmeleri ve bu sebeple de çok<br />

düşük bir kar oranına razı olmaları<br />

yönünde ikna etmiştik. Sonraki projelerde<br />

buna gereksinmemiz olmadı.<br />

Tabii ki tüm projelerimizde İhracatı<br />

Teşvik mevzuatına ya da Dahilde<br />

İşleme mevzuatına göre aldığımız<br />

belgelerimiz vardı. Ancak bu belgelerin<br />

“Vergi, Resim ve Harç istisnası”<br />

dışında net bir avantajı olmamıştır.<br />

Bu da oldukça küçük bir avantajdır.<br />

Ürünlerimizde kullanmak üzere ithal<br />

ettiğimiz malzemeleri bu belgeler olmadan<br />

da geçici ithal yöntemiyle zaten<br />

gümrüksüz getirme olanağı her<br />

zaman vardır.<br />

İhracatın çok önemli olduğu ülkemizde,<br />

ihracat teşviklerinin daha güçlü<br />

olmasının gerektiği kanaatindeyim.<br />

En azından ihracat gelirlerine Kurumlar<br />

Vergisi istisnası getirilmelidir,<br />

diye düşünüyorum. Bunun dışında<br />

Eximbank’ça iyi koşullarla verilecek<br />

ihracat finansmanı kredileri de bir<br />

avantaj sağlayabilir; çünkü savunma<br />

ürünlerinde tedarik ve üretim süreleri<br />

uzun olduğundan proje finansman<br />

maliyetleri önemli bir meblağ tutmaktadır.<br />

SSM başkanlığında<br />

oluşturulan heyetlerin<br />

faaliyetlerinin<br />

firmalarımızın iş geliştirme<br />

faaliyetlerine olumlu etkileri<br />

olduğunu değerlendiriyor<br />

musunuz?<br />

H. E. : Sohbetimizin başında da<br />

söylediğim gibi savunma ihracatı<br />

için Devletimizin ilgili organlarının,<br />

asker-sivil bürokratlarımızın desteği<br />

çok önemlidir.<br />

10<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Bu durum son yıllarda iyi yönde ilerlemiştir.<br />

Gerek Genelkurmay Başkanlığımızın,<br />

gerek Milli <strong>Savunma</strong> ve Dışişleri<br />

Bakanlıklarımızın, Dış Ticaret<br />

Müsteşarlığımızın yurt içi ve yurt dışı<br />

teşkilatları destek çabaları göstermeye<br />

başlamışlardır.<br />

Türk savunma sanayimizin direksiyonunda<br />

olduğunu düşündüğüm <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı’mızın da aktif<br />

çabaları, çok önemlidir. Bir çok ülkeyle<br />

karşılıklı heyet ziyaretleri, uluslararası<br />

savunma fuarlarına toplu ve organize<br />

katılım, fuar katılım bedellerine<br />

SSM katkısı, bu fuarlarda ziyaretçilere<br />

ve yetkililere SSM’nin aktif tanıtım<br />

yapması son yıllarda ihracat atağımıza<br />

büyük destek olmuş; bu durum da<br />

ihracat rakamlarına yansımıştır.<br />

Türk savunma sanayii’nin<br />

yeni ürünler, platformlar,<br />

üretim ve entegrasyon<br />

yetenekleri de göz önünde<br />

bulundurulduğunda daha<br />

rekabetçi ve verimli sonuçlar<br />

doğması için hangi ürün<br />

ve yaklaşımla ihracat<br />

pazarlarına yönelmesini<br />

öneriyorsunuz?<br />

H. E. : Sohbetimizin başında uluslararası<br />

pazarlama strateji ve taktiklerine<br />

detaylı olarak değindik.<br />

Ama tabii ki varolmayan bir ürünü<br />

satamazsınız. Türk savunma sanayii<br />

genç ve büyümekte olan bir sanayidir;<br />

ürünleri henüz kısıtlıdır. İhracat yapabilmek<br />

için önce ihraç edebileceğiniz<br />

bir ürününüz olmalıdır. Bu ürünün<br />

diğer ülkelerde üretilen benzerleriyle<br />

özellik, kalite ve fiyat bakımından yarışabilir<br />

düzeyde olması şarttır.<br />

Türkiye’miz son yıllarda SSM’nin atılımıyla<br />

ve TÜBİTAK’ın desteğiyle,<br />

iki kulvarda birden hızlanan Ar-Ge<br />

destekli projelerle ürün yelpazesini<br />

geliştirmekte; yeni, gelişmiş ve özgün<br />

ürünlere sahip olmaktadır; bu da ilerideki<br />

yıllarda savunma ürünü satabilme<br />

şansımızı daha da artıracaktır.<br />

Türk Silahlı Kuvvetleri tarih boyunca<br />

hep büyük ve güçlü olmuştur. Onun<br />

kullandığı, beğendiği ürünler diğer<br />

ülkelerin bir çoğunun ihtiyacına cevap<br />

verebilecek ürünler olacaktır. Bu<br />

durumda Türk Siahlı Kuvvetlerimizin<br />

ihtiyacı olan sistemleri Ar-Ge destekli<br />

projeler olarak ülkemizde milli imkanlarla<br />

geliştirip, ürettikten sonra dünya<br />

pazarındaki müttefik ülkelere sunmamız<br />

halinde çok rekabetçi olabileceğimizi<br />

düşünüyorum. Bunları dışarı<br />

satarak, ileride Ar-Ge finansmanımızı<br />

bile müşteri ülkelerden sağlayabileceğimizi<br />

düşünüyorum.<br />

Tabii ki iyi ürününüzün olması gerekli<br />

ancak yeterli değildir. İşte bu noktada<br />

daha önce konuştuğumuz pazarlama<br />

strateji ve taktikleri önem kazanmaya<br />

başlar.<br />

Sektörümüzün bir duayeni<br />

olarak diğer görüş ve<br />

önerileriniz nelerdir?<br />

H. E. : Türk savunma sanayiimizin<br />

en güçlü, en çalışkan, en fedakar, en<br />

uyumlu ve de bir çok konuda “ilk”lere<br />

imza atan FNSS takımının öncelikle<br />

oluşmasına katkı yaptığım, sonra da<br />

tüm çabaları sırasında bir oyuncusu<br />

olarak üzerime düşen önemli görevleri<br />

17,5 yıl boyunca titiz, özenli, saygılı,<br />

ama iyi bir performansla yapmaya çalıştığım;<br />

ve de hedeflerime hep zamanında<br />

ulaştığım süreci yaşamımın en<br />

mutlu süreçlerinden biri olarak daima<br />

anımsayacağım.<br />

Her gittiğimiz ülkede, FNSS’den sonra<br />

gelecek diğer Türk şirketlerimiz için<br />

iyi bir iz bırakabilmenin sorumluluğunu<br />

hep hissettik, bunun çabasını hep<br />

gösterdik. Bu sürede Türk savunma<br />

sanayii’mizin de çok geliştiğini, olgunlaştığını,<br />

ürünlerini çeşitlendirdiğini,<br />

devletimizin bu sektöre verdiği önem<br />

ve desteğin arttığını görmek de beni<br />

özellikle mutlu ediyor. Bundan sonra<br />

da, Türk savunma sanayii’mizin genç,<br />

dinamik, kapasiteli ve çalışkan kadrolarıyla<br />

daha zorlu hedeflere, başarıyla<br />

ve daha çabuk ulaşacağına inanıyorum.<br />

Sn ESENERGÜL bize<br />

zaman ayırdığınız ve<br />

değerli görüşlerinizi bizimle<br />

paylaştığınız için yayın<br />

kurulu adına teşekkür<br />

ediyoruz.<br />

Hüseyin ESENERGÜL<br />

Hüseyin Esenergül 1954’te Ankara’da doğdu. 1971 yılında Ankara Fen Lisesi’nden mezun olduktan sonra; Orta<br />

Doğu Teknik Üniversitesi, Makine Mühendisliği Bölümünden 1976’da Lisans, 1978’de Yüksek Lisans derecelerini<br />

aldı. Doktorasını yapmakta olduğu sırada 1979 yılında, yeni iş olanaklarını değerlendirmek amacıyla üniversiteden<br />

ayrıldı. 1976-79 yılları arasında Işık Makina <strong>Sanayii</strong> A.Ş’de, 1977-84 yılları arasında Hemak Ltd. Şti.’nde ağırlıklı<br />

olarak ağır sanayi, vinçler, baraj donanımı ve benzeri alanlarda tasarım ve üretim mühendisi olarak çalıştı. Hüseyin<br />

Esenergül 1980’de çalışmaya başladığı Özok Ltd. Şti.’nde, önce Diyarbakır Pirinçlik’teki Türk-ABD ortak savunma<br />

tesisinin radar projesinde Proje Müdürlüğü yaptıktan sonra aynı şirketin bir Suudi Arabistan şirketiyle oluşturduğu<br />

ortak girişim şirketinin Genel Müdürü olarak Suudi Arabistan’da 1990 yılına kadar elektrik ve makine alanlarında<br />

çeşitli yüklenicilik sözleşmelerini yürüttü. Türkiye’ye döndüğü 1990’da FNSS <strong>Savunma</strong> Sistemleri A.Ş.’de (o zamanki<br />

adıyla FMC-NUROL <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> A.Ş.) Türk ortağın temsilcisi sıfatıyla, Genel Müdür Yardımcısı olarak<br />

çalışmaya başladı. 1999’da aynı şirketin Genel Müdür, CEO görevine getirildi. Bu görevini Haziran 2008’e kadar<br />

sürdürdü. Halen, Temmuz 2008’de başladığı Renaissance Development CEO görevini sürdürmektedir. Hüseyin<br />

Esenergül SASAD, MMO, AFLİVA, AFLD, ODTÜMD üyesidir. Halen SASAD Yönetim Kurulunda görev yapmaktadır.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 11

Ulusal <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nin<br />

Güçlendirilmesi Kapsamında Dış Ticaret<br />

Müsteşarlığının İzlediği Politikalar<br />

Tuncer KAYALAR<br />

DTM Müsteşarı<br />

İhracata dayalı ekonomik büyüme modelini<br />

benimsemiş olan ülkemiz, özellikle<br />

2002 yılından itibaren kesintisiz<br />

ve hızlı bir büyüme sürecine girmiş<br />

ve 2008 yılına kadar bu eğilimi devam<br />

ettirmiştir. Ekonomide görülen bu gelişmeye<br />

paralel olarak ihracatımız da<br />

artmış ve Cumhuriyet tarihindeki en<br />

yüksek seviyesine ulaşmıştır. 2002 yılında<br />

36 milyar dolar olan ihracatımız<br />

2007 yılında 100 milyar dolar sınırını<br />

geride bırakmış ve 2008 yılı sonunda<br />

132 milyar dolar seviyesine yükselmiştir.<br />

İhracatımızın rekor seviyelere ulaşmasında,<br />

belirli bir vizyon ve plan<br />

çerçevesinde hareket edilmesinin kuşkusuz<br />

önemli bir rolü bulunmaktadır.<br />

Müsteşarlık olarak, tüm ilgili kurum<br />

ve kuruluşlar ile özel sektör temsilcilerimizin<br />

katkı ve katılımlarıyla<br />

hazırlayıp uygulamaya koyduğumuz<br />

Stratejik Plan, bu çerçevede tüm paydaşlar<br />

açısından sahiplenilen ortak bir<br />

yol haritası niteliği taşımaktadır.<br />

Stratejik Plan iki temel amaç kapsamında<br />

şekillendirilmiştir: i) “sürdürülebilir<br />

ihracat artışı sağlayacak ihracat<br />

yapısının oluşturulması” ve ii) ihracatımızın<br />

sektörel kompozisyonunun<br />

katma değeri yüksek, ileri teknoloji<br />

ihtiva eden, yenilikçi ürünlere dönü-<br />

şümünün sağlanması. İhracatımızdaki<br />

bölgesel bağımlılığın ortadan kaldırılması<br />

bu iki temel hedefin ayrılmaz<br />

bir unsuru olarak değerlendirilmektedir.<br />

Söz konusu planın uygulama ayağında,<br />

ihracatı artırmak amacıyla bölgespesifik<br />

pazara giriş stratejileri hayata<br />

geçirilmiştir. 2000 yılında “Komşu ve<br />

Çevre Ülkelerle Ticareti Geliştirme<br />

Stratejisi”, 2003 yılında “Afrika Ülkeleriyle<br />

Ekonomik ve Ticari İlişkileri<br />

Geliştirme Stratejisi”, 2005 yılında<br />

“Asya-Pasifik Ülkeleriyle Ekonomik<br />

ve Ticari İlişkileri Geliştirme Stratejisi”<br />

ve 2006 yılında ise “Kuzey ve Latin<br />

Amerika Ülkeleriyle Ekonomik ve Ticari<br />

İlişkileri Geliştirme Stratejisi” bu<br />

kapsamda Müsteşarlığımız tarafından<br />

aktif olarak uygulanan stratejilerdir.<br />

Uygulanmakta olan bu stratejiler sayesinde,<br />

bölge ülkeleri ile ikili ticari ve<br />

ekonomik ilişkilerimiz güçlenmiş, söz<br />

konusu bölgelerin toplam ihracatımız<br />

içindeki paylarında da kayda değer<br />

artışlar yaşanmıştır. Diğer taraftan,<br />

stratejiler kapsamındaki, bölgelere<br />

yönelik ihracatımızın payının artması,<br />

ihracatımızdaki bölgesel bağımlılık<br />

sorununu azaltmakta ve ihracatımızın<br />

%48,4’ünü 1 gerçekleştirdiğimiz başlıca<br />

pazarımız konumundaki Avrupa Birliği<br />

ekonomisinde baş gösteren yavaşlama<br />

da dikkate alındığında sürdürülebilir<br />

ihracat artışı hedefine ulaşmak<br />

açısından büyük önem arz etmektedir.<br />

Ayrıca, bu kapsamda Çin Halk Cumhuriyeti<br />

ile Kuzey ve Latin Amerika<br />

Pazarlarında faaliyetlerin arttırılması<br />

planlanmakta, bu pazarlarda etkinliğimizi<br />

artırmak için çalışmalarımız<br />

sürdürülmektedir.<br />

Yukarıda belirtilen, pazara giriş stra-<br />

1 TUİK, Kasım 2008 verileri itibariyle.<br />

12<br />

Ocak <strong>2009</strong>

tejilerimiz kapsamında; tanıtım faaliyetleri<br />

önemli yer tutmaktadır. <strong>2009</strong><br />

yılında, ihracatçılarımızın 200–220<br />

yurt dışı fuara milli düzeyde katılım<br />

sağlamaları ve ayrıca 29 tane Ticaret<br />

Heyeti ile 60 tane Alım Heyeti programının<br />

organize edilmesi öngörülmüştür.<br />

Ülkemizin ekonomik ve ticari<br />

yapısını tanıtmak, ilgili dış ticaret<br />

mevzuatı hakkında bilgi vermek ve<br />

hedef pazar konumundaki ülkeler ile<br />

ikili ticari ve ekonomik ilişkilerin bir<br />

panoramasını ortaya koymak amacıyla,<br />

ilk olarak Çince oluşturulan<br />

internet sitesinin benzerlerinin başta<br />

İspanyolca olmak üzere diğer dillerde<br />

de kurulması <strong>2009</strong> yılı içerisinde gerçekleştireceğimiz<br />

önemli projeler arasında<br />

yer almaktadır.<br />

“Sürdürülebilir ihracat artışı sağlayacak<br />

ihracat yapısını oluşturmak”<br />

temel hedefimiz çerçevesinde yürütmekte<br />

olduğumuz çalışmaların bir<br />

diğer ekseni de ihracatımızın katma<br />

değeri düşük ürün gruplarından katma<br />

değeri yüksek, ileri teknoloji ihtiva<br />

eden, yenilikçi ürünlere dönüşümünü<br />

sağlamaktır.<br />

Bu kapsamda, ihracatımızın teknoloji<br />

bazlı dağılımına baktığımızda önemli<br />

gelişmeler yaşandığı görülmektedir.<br />

2002 yılında ihracatımızın dağılımı<br />

%43,8’i düşük teknoloji, %43,9’u da<br />

orta teknoloji sektörlerinden oluşmakta<br />

iken, 2007 yılına gelindiğinde<br />

ihracatımız artık %30,8’i düşük teknoloji,<br />

%59,2’si ise orta teknoloji sektörlerini<br />

içermektedir. Bu rakamlar<br />

ihracatımıza konu mallarda radikal<br />

bir dönüşüm yaşandığını açıkça göstermektedir.<br />

Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından<br />

Ar-Ge çalışmalarında bulunan firmalara<br />

verilen destekler bu dönüşümün<br />

hızlandırılmasını amaçlamaktadır.<br />

Sağlanılan destekler; yeni bir ürün<br />

üretilmesi, ürün kalitesi veya standardının<br />

yükseltilmesi, yeni tekniklerin<br />

uygulanması, yeni bir teknoloji geliştirilmesi<br />

veya yeni teknolojinin yurt<br />

koşullarına uyumunun sağlanmasını<br />

teşvik etmeye yöneliktir.<br />

Bu yapısal dönüşüm ile birlikte<br />

aynı zamanda sektörel (tekstil,<br />

...Pazara giriş<br />

stratejilerimiz<br />

kapsamında; tanıtım<br />

faaliyetleri önemli<br />

yer tutmaktadır.<br />

<strong>2009</strong> yılında,<br />

ihracatçılarımızın<br />

200–220 yurt dışı<br />

fuara milli düzeyde<br />

katılım sağlamaları ve<br />

ayrıca 29 tane Ticaret<br />

Heyeti ile 60 tane Alım<br />

Heyeti programının<br />

organize edilmesi<br />

öngörülmüştür.<br />

kimya,tarım,makine vb) bazda ihracatımızın<br />

artırılması çalışmalarına da<br />

devam edilmektedir. Diğer taraftan,<br />

Müsteşarlığımızca yürütülen çalışmalar<br />

sadece bu sektörler ile sınırlı kalmamakta;<br />

Dış Ticaret Müsteşarlığının<br />

görev alanı içerisindeki her sektör için<br />

kamusal bazda çalışmalar yapılmaktadır.<br />

<strong>Savunma</strong> sanayii de ülkemiz güvenliğinin<br />

sağlanmasında üstlendiği<br />

önemli rolün dışında, dış ticaret için<br />

de büyük potansiyel taşıyan bir alan<br />

olarak değerlendirilmektedir. Dünya<br />

ticaretinde her geçen yıl payını artırmakta<br />

ve ihracatçı ülkelere artan ölçülerde<br />

gelir sağlamakta ve istihdam<br />

yaratmaktadır.<br />

2004 yılı savunma harcamalarının<br />

1.035 trilyon ABD doları seviyesinde<br />

gerçekleştiği bunun da soğuk savaş<br />

döneminin en yüksek savunma<br />

harcamasının gerçekleştiği yıl olan<br />

1987’deki seviyenin sadece %6 altında<br />

olduğu tahmin edilmektedir. Uluslararası<br />

ticaret hacmi yaklaşık 40 Milyar<br />

ABD doları civarında olan savunma<br />

pazarında ABD, İngiltere, Fransa,<br />

Rusya, Çin, Almanya, İsrail hakim<br />

güçlerdir. 2<br />

2 a.g.e<br />

<strong>Savunma</strong> sanayi, ulusal üretimin<br />

hâkim olduğu ancak büyük ölçekli<br />

üretim yapan ülkelerin aynı zamanda<br />

ihracatçı konumunda oldukları bir<br />

pazardır. Sektörde, uzun dönemli Ar-<br />

Ge yatırımları meyvelerini daha sonra<br />

diğer ülkelere ihracat artışı olarak<br />

vermiştir.<br />

Ülkemiz açısından değerlendirildiğinde,<br />

2004 Yılında En Fazla <strong>Savunma</strong><br />

Harcaması Yapan 15 Ülke arasında<br />

Türkiye 14. sırada yer almıştır. 3 Dünya<br />

savunma ticaretinde Türkiye’nin<br />

2000–2004 yılları arasındaki toplama<br />

göre ihracatta 28. sırada ithalatta ise<br />

5. sırada olduğu dikkati çekmektedir.<br />

Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu<br />

40 kadar ülkenin dünya pazarından aldığı<br />

pay %10 civarındadır. Türkiye’nin<br />

payı ise %0,2 civarındadır. 2006 yılı<br />

itibariyle, sektördeki satış cirosu 1,7<br />

milyar ABD doları, ihracatı ise 352<br />

milyon dolar civarındadır. Sektördeki<br />

ar-ge harcamaları ise 2006 yılında<br />

2005 yılına göre %15 oranında artarak<br />

80 milyon dolara ulaşmıştır. 4<br />

Sektörde dünya pazarında söz sahibi<br />

olabilmek ve iç pazarın ihtiyaçlarını<br />

karşılayabilmek açısından üretim ve<br />

ihracatın niceliğini ve niteliğini iyileştirmeye<br />

yönelik yoğun faaliyetlere<br />

gereksinim bulunmaktadır. Bu bağlamda,<br />

Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından<br />

yürütülmekte olan Stratejik<br />

Planın uygulama ayağında yürütülen<br />

tüm faaliyetler savunma sanayi sektörü<br />

açısından da önem taşımakta ve<br />

etkin olarak uygulanmaktadır.<br />

Dış Ticaret Müsteşarlığının sağladığı<br />

Ar-Ge desteklerinden savunma sanayi<br />

sektöründe faaliyet gösteren firmalar<br />

da yararlanmakta ve ayrıca uluslararası<br />

savunma fuarlarına katılım Müsteşarlığımızca<br />

desteklenmektedir. 2008<br />

yılında savunma alanında düzenlenen<br />

10’un üzerindeki uluslararası fuara<br />

firmaların bireysel katılımı desteklenmiştir.<br />

<strong>2009</strong> yılında da Müsteşarlık<br />

programına alınmış yaklaşık 10 fuara<br />

katılım desteklenecektir. Dış Ticaret<br />

Müsteşarlığı tarafından, 27/12/1994<br />

3 2007-2013 9. Kalkınma Planı, DPT, 2007.<br />

4 <strong>Savunma</strong> Sanayi İmalatçıları Derneği.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 13

2007 yılı Hükümet<br />

Programı’nda,<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

Destekleme<br />

Fonu (SSDF) faiz<br />

gelirlerinin belli bir<br />

kısmının savunma<br />

sanayiinde faaliyet<br />

gösteren ihracatçıları<br />

desteklemek amacıyla<br />

ayrılması ve ilgili<br />

kuruluşlar (Hazine<br />

Müsteşarlığı ve<br />

Eximbank) ile birlikte<br />

bir kredi mekanizması<br />

oluşturulması hususu<br />

yer almıştır.<br />

tarihli ve 94/6401 sayılı Bakanlar<br />

Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren<br />

“İhracata Yönelik Devlet Yardımları<br />

Kararı”na istinaden, uluslararası pazarlarda<br />

rekabetçiliğin sağlanması,<br />

katma değeri yüksek ürünlerin pazarlanması<br />

ve markalaşma amacıyla üretimden<br />

pazarlamaya, Ar-Ge’den insan<br />

kaynakları eğitimine kadar birçok<br />

önemli konuda şirketlerimize destek<br />

sağlanmaktadır. Bu destekler savunma<br />

sanayi sektöründe faaliyet gösteren<br />

firmalarımızı da kapsamaktadır.<br />

Dış Ticaret Müsteşarlığı, ihraç pazarlarında<br />

tutunmalarının sağlanması ve<br />

pazar olanaklarının geliştirilmesi açısından<br />

savunma sanayii ürünlerinin<br />

de Eximbank kredilerinden yararlanmalarını<br />

desteklemektedir. 2007 yılı<br />

Hükümet Programı’nda, <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong> Destekleme Fonu (SSDF) faiz<br />

gelirlerinin belli bir kısmının savunma<br />

sanayiinde faaliyet gösteren ihracatçıları<br />

desteklemek amacıyla ayrılması<br />

ve ilgili kuruluşlar (Hazine Müsteşarlığı<br />

ve Eximbank) ile birlikte bir kredi<br />

mekanizması oluşturulması hususu<br />

yer almıştır. Konu Hükümet Programı<br />

doğrultusunda Türk Eximbank<br />

tarafından değerlendirilmektedir. Dış<br />

Ticaret Müsteşarlığı tarafından müzakere<br />

edilen ve imzalanan Serbest veya<br />

Tercihli Ticaret Anlaşmaları gerek<br />

pazara giriş gerekse ucuz girdi temini<br />

ile ülkemize yabancı sermayenin çekilmesi<br />

açısından oldukça önemli ikili<br />

ticaret mekanizmalarıdır.<br />

Bu çerçevede, özellikle, Gümrük Birliği<br />

yükümlülüklerimiz kaynaklı imzalanan<br />

Serbest Ticaret Anlaşmaları<br />

(STA) Türkiye’nin ticaret anlaşmaları<br />

portföyünde önemli bir yer tutmaktadır.<br />

Bilindiği üzere, Türkiye-AT Ortaklık<br />

Konseyi’nin Gümrük Birliği’ni<br />

kuran 1/95 sayılı kararının 16’ncı<br />

maddesi gereği, ticaret politikasını<br />

AB’nin ortak ticaret politikasına<br />

uyumlaştırmakla yükümlüdür ve bu<br />

amaca yönelik olarak AB’nin Serbest<br />

Ticaret Anlaşması (STA) ortakları ile<br />

STA’lar imzalama yoluna gitmiştir.<br />

Gümrük Birliği nedeniyle üçüncü ülkelere<br />

karşı ülkemizce de uygulanan<br />

AB’nin Ortak Gümrük Tarifesi ve AB<br />

ile Türkiye arasındaki ticarette kaldırılan<br />

gümrük vergileri nedeniyle,<br />

gümrük birliği alanında üçüncü ülke<br />

menşeli ürünlerden kaynaklanan ticaret<br />

sapmasının engellenmesi önem arz<br />

etmektedir. Bu kapsamda, Türkiye’nin<br />

STA’ları, temel olarak Türkiye-AB<br />

Gümrük Birliği kapsamında yer verilen<br />

ürünleri içermektedir. Gümrük<br />

Birliği kararı ise genel olarak 25 ila 97<br />

fasılları kapsamaktadır. Bu çerçevede,<br />

Gümrük Birliği kapsamında olan savunma<br />

sanayii ürünleri için uygulanan<br />

gümrük vergileri ve eş etkili vergiler,<br />

ülkemizin akdetmiş olduğu STA’ların<br />

tamamında tercihli rejime tabi olmakta<br />

ve simetrik ya da asimetrik temelde<br />

kaldırılmaktadır. Böylelikle, savunma<br />

sanayi ürünleri açısından önemli bir<br />

pazara giriş imkânı yaratılmaktadır.<br />

Ülkemiz, nükleer, biyolojik ve kimyasal<br />

kitle imha silahları geliştirmeye<br />

yönelik ihracatın denetlenmesini hedefleyen<br />

tüm uluslararası düzenleme<br />

ve anlaşmalara taraf bulunmaktadır.<br />

Anılan düzenleme ve anlaşmalardan<br />

kaynaklanan yükümlülüklerin yerine<br />

getirilmesinde, diğer ilgili kurumlarla<br />

birlikte Dış Ticaret Müsteşarlığının da<br />

görev ve yetki alanlarına göre farklı<br />

sorumlulukları bulunmaktadır. İlgili<br />

kurumlar tarafından yürütülen ihracat<br />

kontrollerine ilişkin yasal çerçeve<br />

hâlihazırda; her bir ilgili kurumun<br />

kendi hazırladığı yasa, yönetmelik,<br />

tebliğ ve genelgelerden oluşmaktadır.<br />

Ancak, son dönemde, özellikle, çift<br />

kullanımlı eşyanın kontrolünün uluslararası<br />

politika ve ticarette giderek<br />

artan önemi; kontrole tabi tutulacak<br />

malzemeleri, kurumlar arası işbirliği<br />

ve koordinasyonun esaslarını, ihracatçıların<br />

sorumluluklarını ve cezai<br />

yaptırımları belirleyen yeni bir yapıya<br />

olan gereksinimi ortaya çıkarmıştır.<br />

Söz konusu ihtiyacın karşılanması<br />

amacıyla, ihracat kontrolleri alanında<br />

ülkemiz mevzuat ve uygulamalarının<br />

güçlendirilmesi için 2005 yılı sonunda<br />

Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından<br />

başlatılan ve ilgili tüm kurumların<br />

katılımıyla devam eden çalışma kapsamında<br />

yeni bir yasa tasarısı hazırlanmış<br />

bulunmaktadır. Hâlihazırda<br />

görüşülmek üzere T.B.M.M.’ye sunulmuş<br />

olan “Çift Kullanımlı ve Hassas<br />

Eşyanın Dış Ticaretinin Kontrole Tabi<br />

Tutulmasına İlişkin Kanun Tasarısı”<br />

kapsamında, sekreteryası Dış Ticaret<br />

Müsteşarlığınca yürütülecek “İhracat<br />

Kontrolleri Kurulu” oluşturulması hedeflenmektedir.<br />

Dış Ticaret Müsteşarlığı olarak konuyu<br />

sadece savunma ürünleri ve ikili<br />

kullanıma tabi ürünlerin ihracat kont-<br />

14<br />

Ocak <strong>2009</strong>

olleri boyutuyla sınırlı olarak değil,<br />

üretim ve ihracatlarının arttırılması<br />

boyutuyla da ele aldığımızı belirtmiştik.<br />

Bu açıdan, gerek Dış Ticaret<br />

Müsteşarlığı gerekse <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

Müsteşarlığının işbirliği içerisinde<br />

hareket etmesi hem üreticilerimizin<br />

hem de ihracatçılarımızın öncelikle<br />

bilinçlendirilmesi ve ihracatlarının<br />

arttırılmasını teminen son derece<br />

önem arz etmektedir. Bu çerçevede<br />

kurumlarımız arasındaki çalışmalar<br />

başta offset uygulamaları olmak üzere<br />

devam etmektedir.<br />

Türkiye-AB Gümrük Birliği kapsamında<br />

yer almayan savunma sanayii<br />

ürünlerinin ticaretinde ise üçüncü<br />

ülkeler ile karşılıklı yarar temelinde<br />

düzenlemeler yapılması mümkündür.<br />

Kamu kuruluşları tarafından açılan<br />

uluslararası ihalelerde, ihaleyi yabancı<br />

bir firmanın kazanmasıyla oluşan döviz<br />

çıkışını telafi etmek ve bu ülkelerin<br />

ihracat potansiyelini arttırmak amacıyla,<br />

dünyada ilk olarak askeri ihalelerde<br />

kullanılmaya başlayan “Offset”<br />

uygulamaları ülkemizde de savunma<br />

sanayi sektörüne yönelik kamu ihalelerinde<br />

yaygın olarak kullanılmaktadır.<br />

İhaleyi kazanan yabancı firma<br />

tarafından ana ihale anlaşmasına ek<br />

olarak verilen taahhütler; ihaleyi açan<br />

ülkeden yapılacak ihracat, ihaleyi<br />

açan ülkeye yönelik yabancı sermaye<br />

yatırımları, ortak yatırımlar, teknoloji<br />

transferi, lisans ve know-how transferleri,<br />

kalifiye işgücü yaratmak amacıyla,<br />

masrafı ihaleyi kazanan yabancı<br />

firmaya ait olmak üzere sağlanan yurtiçi<br />

ve yurt dışı eğitim imkânları, AR-<br />

GE çalışmaları ve yatırımları ile diğer<br />

döviz kazandırıcı hizmet ve işlemleri<br />

içerebilir.<br />

Türk ihraç ürünlerine uluslararası<br />

piyasalarda yeni pazar yaratması ve<br />

ihraç ürünlerimizin rekabet gücünü<br />

arttırıcı özelliği nedeniyle, offset Dış<br />

Ticaret Müsteşarlığınca büyük önem<br />

verilen bir uygulama niteliğindedir.<br />

Bu amaçla, Dış Ticaret Müsteşarlığı<br />

tarafından yayımlanan “Offset Uygulamalarına<br />

İlişkin 98/27 Sayılı Tebliğ”,<br />

geçtiğimiz yıl, günümüz şartlarına uygun<br />

olarak değiştirilmiş ve 2007/6 sayılı<br />

Tebliğ, 27 Temmuz 2007 tarihinde<br />

Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe<br />

girmiştir.<br />

Dış Ticaret Müsteşarlığı, kamu kuruluşlarımızın<br />

dış alımlarında daha fazla<br />

ofset taahhüdü almaları yönünde<br />

girişimlerini sürdürmekte, daha önce<br />

alınmış taahhütlerin ise ülke ekonomimize<br />

en fazla katkıyı sağlayacak<br />

yönde kullanılmasını hedeflemektedir.<br />

Geçmişte, birçok Offset projesini<br />

yürüten Müsteşarlığımız tarafından<br />

hâlihazırda idare edilen ve kredilendirilen<br />

bir proje bulunmaktadır. 2002<br />

yılında Türk Hava Kuvvetleri’nin ihtiyaçları<br />

doğrultusunda, SSM”nin<br />

Boeing firmasından 4 adet Havadan<br />

Erken İhbar Kontrol Uçağı (AWACS)<br />

satın alması kapsamında yürütülen bu<br />

projede, Boeing firması 570 milyon<br />

dolar değerinde offset taahhüdünde<br />

bulunmuştur. Bu çerçevede, Boeing<br />

firmasının taahhütlerinin 150 milyon<br />

dolarlık kısmı Müsteşarlığımızca idare<br />

edilmektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> Sanayi sektöründe, çoğunlukla<br />

devletlerin alıcı konumunda<br />

olması ve yüksek ve nitelikli teknolojilerin<br />

kullanımına dayanması, yatırım<br />

ve tedarikte devlet politikalarının<br />

önemini ortaya koymaktadır. Öte<br />

yandan, sektörde ürünlerin olgunlaşma<br />

döneminin giderek kısalmasına<br />

paralel olarak yenilik ve yaratıcılığa<br />

dayalı yeni teknolojilerin geliştirilmesi,<br />

dünyada rekabet edebilmenin bir<br />

ön koşulu haline gelmektedir. Sonuç<br />

olarak sektörde Ar-Ge faaliyetleri ve<br />

uzun dönemli yatırım politikalarının<br />

önemi gün geçtikçe artmaktadır. Bu<br />

kapsamda Müsteşarlığımız ve Eximbank<br />

tarafından ar-ge projeleri için<br />

sağlanan finansman desteği ve ihracatı<br />

artırıcı tanıtım faaliyetleri artarak<br />

devam edecektir.<br />

Böylelikle, sektörün, “ulusal savunma<br />

ve güvenlik ihtiyaçlarını yurtiçi etkin<br />

çözümler geliştirerek karşılayabilmesi<br />

ile uluslararası rekabet gücüne<br />

sahip bir savunma sanayii altyapısına<br />

erişilmesi” 5 hedefine önümüzdeki dönemde<br />

tüm kurumlarımızla işbirliği<br />

içerisinde ulaşacağımıza dair inancımız<br />

tamdır.<br />

5 9. Kalkınma Planı 2007-2013<br />

Tuncer KAYALAR<br />

İkili ve çok taraflı ekonomik ve ticari ilişkiler alanında 29 yılı aşan bir bürokratik kariyere sahip olan Tuncer Kayalar,<br />

27 Kasım 2002 tarihinde Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarı olarak atanmıştır. Kayalar, aynı zamanda, Türk EXİM-<br />

BANK ve İGEME’nin Yönetim Kurulu Başkanlıklarını yürütmektedir. 8 yıllık yurtdışı hizmetinin yanı sıra ailesi ile<br />

birlikte toplam 11 yıl Kanada, Fransa, İngiltere ve Avustralya’da ikamet eden Kayalar, 1952 Ankara doğumlu olup,<br />

TED Ankara Kolejinden mezuniyetinden sonra lisans eğitimini Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisinde<br />

tamamlamıştır. Birçok makalesi bulunan Tuncer Kayalar “Journal of International Trade and Diplomacy” ve “Uluslararası<br />

Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları” Dergilerinin kurucusu ve sahibidir. Tuncer Kayalar, ayrıca Türkiye’de<br />

ve yurtdışında çeşitli kamu ve sivil toplum kuruluşlarından ödüller almıştır.<br />

Tuncer Kayalar, Komşu ve Çevre Ülkeler (2000), Afrika Ülkeleri (2003), Asya-Pasifik Ülkeleri (2005) ve Amerika<br />

Kıtası Ülkeleri(2006) ile Ticaretin Geliştirilmesi Stratejileri’nin hazırlanmasında ve uygulanmasında önemli katkılar<br />

sağlamıştır. Bu sureçte, Türkiye’nin özellikle komşu, çevre ve Afrika ülkeleri ile olan ticaret ve yatırım ilişkileri<br />

çok büyük oranda artış göstermiştir.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 15

Türkiye’nin <strong>Savunma</strong> İhracatı<br />

Hedeflerimiz ve Stratejilerimiz<br />

A. Lütfi VAROĞLU<br />

SSM Uluslararası İşbirliği Daire Başkanı<br />

<strong>Savunma</strong> sanayimizin tarihine bakıldığında<br />

Türkiye’nin uzun yıllar boyunca<br />

“Satın Alan Ülke” statüsünde<br />

değerlendirildiği, üretim kapasitelerinin<br />

birkaç firma hariç emek-yoğun<br />

alanlarda oluştuğu gözlenmektedir.<br />

Türkiye’de savunma sanayii Cumhuriyet<br />

tarihine paralel olarak gelişme<br />

göstermiş ancak özellikle dış yardım<br />

şeklindeki hazır alımlar ile genel kabul<br />

görmüş bir sanayi politikası olmadığından<br />

oldukça gecikmeli ivme<br />

kazanmıştır.<br />

Dünyada önemli bir savunma sanayii<br />

tedarikçisi olan ülkemizde kendi<br />

ulusal tasarımlarımızın geliştirilmesi<br />

için özellikle 1990’lı yıllardan bu yana<br />

farklı tedarik modelleri denenmiş ve<br />

çeşitli safhalardan geçilmiştir. Özellikle<br />

2000’li yıllarda başlatılan birçok<br />

projede kendi tasarımlarımızı geliştirmek<br />

için proje modelleri uygulanmış<br />

ve sektörümüze önemli sorumluluklar<br />

verilmiştir. Türkiye’nin savunma sanayi<br />

alanında şimdi önüne başka hedefler<br />

koyma zamanı gelmiştir. <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı tarafından yayınlanan<br />

2007-2011 Stratejik Planı’nda<br />

ihracat çalışmalarına önem verilmesi<br />

öncelikli alan olarak vurgulanmıştır.<br />

Bu amaçla stratejik planda küreselleşmenin<br />

savunma sanayindeki etkileri<br />

ele alınmış olup, Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nin<br />

uluslar arası pazarda sürdürülebilir<br />

rekabet üstünlüğü için başta<br />

inovasyon içeren ürünleri geliştirmek<br />

olmak üzere neler yapılması gerektiği<br />

irdelenmiş ve Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

ihracatının artırılması doğrultusunda<br />

aşağıdaki stratejik hedefler belirlenmiştir:<br />

• 2011 yılında savunma ürün ve hizmet<br />

ihracatının yıllık 1 Milyar $<br />

değerine çıkarılması,<br />

• 2011 yılına kadar savunma alanında<br />

en az 4 çok uluslu projeye<br />

başlangıç aşamasından itibaren<br />

katılım sağlanması ve en az 1 uluslararası<br />

projeye liderlik edilmesi,<br />

• NATO savunma projelerinde Türk<br />

savunma sanayiinin payının 2011<br />

yılı sonuna kadar 4 katına çıkarılması.<br />

• İhracat Sistemi: Ürün,<br />

Oyuncular, Pazarlama Faaliyetleri<br />

<strong>Savunma</strong> İhracatı Neden Farklı:<br />

Oyuncular mı, Süreç mi, Pazarlama<br />

mı, Bunların Hepsi mi?<br />

<strong>Savunma</strong> sanayi ihracatı diğer hiçbir<br />

sektöre benzemeyen bir yapı göstermektedir.<br />

Aslında savunma alanında<br />

kendi imkanlarımızla kendi ürünlerimizi<br />

ve teknolojilerimizi geliştiriyor<br />

olmak neden bize yetmemektedir?<br />

Çok basit ifadelerle teknoloji geliştirme<br />

maliyetinin sürekli olarak yurtiçi<br />

imkanlarla sağlanması ve sadece iç<br />

pazar imkanlarıyla rekabetçi olunması<br />

mümkün değildir. <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

ihracatının artırılmasının ekonomik<br />

faydaları yanında aşağıda belirtilen<br />

kazanımları da gerçekleştirileceği düşünülmektedir:<br />

• <strong>Savunma</strong> sanayii sektörünün sürekliliğinin<br />

ve büyümesinin sağlanması,<br />

• İhracat pazarının yakalanması<br />

amacıyla rekabetçi teknolojinin<br />

de geliştirilmesi ve bunun sonucu<br />

olarak özgün ürünlerin oluşturulması,<br />

• Bağımlılık düzeyinin yönetilmesi,<br />

• Farklı sektör/pazarlara odaklanma,<br />

• İç pazarda tedarik maliyetlerinin<br />

düşürülmesi,<br />

• Döviz kaybının en aza indirilmesi.<br />

2008 yılında başlayan ve <strong>2009</strong> ile 2010<br />

yılında da etkilerinin devam edeceği<br />

değerlendirilen finansal krizin, ekonomimiz<br />

ve toplumsal hayatımız üzerindeki<br />

olumsuz etkilerinin daha az<br />

hissedilmesinde de önemli bir işlevi<br />

yerine getireceğine inanılan Türk <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong> Ürünleri İhracatımız,<br />

son iki yıl içerisinde ivme kazanmış<br />

olup, 2007 yılı itibariyle 420 Milyon<br />

Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

Ürünleri İhracatımız,<br />

son iki yıl içerisinde<br />

ivme kazanmış olup,<br />

2007 yılı itibariyle 420<br />

Milyon ABD Doları<br />

seviyesine çıkmıştır.<br />

16<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Türk <strong>Savunma</strong><br />

Sanayinin ihracat<br />

potansiyelinin<br />

yeterli derecede<br />

kullanılmadığı<br />

değerlendirilmekte,<br />

yapılacak stratejik<br />

çalışmalarla ihracatın<br />

yıllara sari olarak 2011<br />

yılında 1 Milyar ABD<br />

Dolarına çıkartılması<br />

hedeflenmektedir. Bu<br />

hedef doğrultusunda<br />

hazırlanmakta olan<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

İhracat Strateji Belgesi<br />

yakın bir dönemde<br />

sektöre yayınlanacaktır.<br />

ABD Doları seviyesine çıkmıştır. Ancak,<br />

mevcut bilgi birikimi, ürün ve<br />

hizmetleri, altyapısı ve gelişmeye yönelik<br />

kapasitesi ile beraber Türk <strong>Savunma</strong><br />

Sanayinin ihracat potansiyelinin<br />

yeterli derecede kullanılmadığı<br />

değerlendirilmekte, yapılacak stratejik<br />

çalışmalarla ihracatın yıllara sari<br />

olarak 2011 yılında 1 Milyar ABD<br />

Dolarına çıkartılması hedeflenmektedir.<br />

Bu hedef doğrultusunda hazırlanmakta<br />

olan <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> İhracat<br />

Strateji Belgesi yakın bir dönemde<br />

sektöre yayınlanacaktır.<br />

İhracat sisteminin doğru ve sürekli işletilmesi<br />

için temel ve gerekli unsurların<br />

başında ürün gelmektedir. <strong>Savunma</strong><br />

alanında ürün bazen bir platform<br />

bazen bir platformun modernize edilmesi,<br />

bazen de küçük bir elektronik<br />

kartın yedek parçasının sağlanması<br />

olabilmektedir. Devletlerin askeri savunma<br />

sistemlerinin düzeyini en üst<br />

seviyede tutmak için kurdukları satın<br />

alma sisteminin bilinç düzeyi, ülkelerin<br />

“satıcı” veya “alıcı” olma statülerini<br />

belirlemektedir. Satıcı statüsünde yer<br />

alma iddiasındaki ülkeler için ürün<br />

geliştirmeyi yurtiçi ihtiyaçları yurtdışı<br />

pazarla birlikte değerlendirme zorunluluğu<br />

bulunmaktadır. Aksi takdirde<br />

sadece yurtiçi ihtiyaçlara odaklanmış<br />

bir sanayi kısa sürede uluslararası pazarın<br />

şartlarından ve imkanlarından<br />

geri kalma riski taşıyacaktır.<br />

Ürünün ihracat süreci genelde projenin<br />

başlangıcındaki geliştirme çalışmalarına<br />

paralel olarak başlatılmalı ve<br />

yürütülmelidir. Türkiye’de sık uygulanan<br />

bir yaklaşım sorunu burada da<br />

kendini göstermektedir. Milli projenin<br />

tanımlanışı ve uygulamaya geçiriliş<br />

sürecinde çoğu zaman uluslararası<br />

normlar ve standartlar proje dökümanlarında<br />

yer alırken, hedef bölge<br />

ve ülkelerde bu tür bir ürün veya<br />

hizmete ihtiyaç duyulup duyulmadığı,<br />

beklenen/öngörülen talebin boyutu,<br />

piyasanın beklediği fiyat aralığı gibi<br />

analizler genelde yapıl(a)mamaktadır.<br />

Firmalarımızın pazarlama tanıtım<br />

birimleri bu aşamalarda hiç rol almamaktadırlar.<br />

Oysa milli ürünün daha<br />

tasarım aşamasının sonuna yaklaştığı<br />

dönemden itibaren yurtdışı pazara<br />

tanıtımı başlatılmalıdır. Bu süreçte<br />

ürünün milli adından çok dışarıda kabul<br />

görebilecek adının, tanımının ve<br />

içeriğinin ivedilikle hazırlanması ve<br />

pazarlama faaliyetlerinin başlatılması<br />

en yaygın yaklaşım olarak birçok ülkede<br />

ve yurtdışı kuruluşta gözlenmektedir.<br />

Daha bitmemiş veya operasyonel<br />

denemeleri tamamlanmamış birçok<br />

Ürünün ihracat süreci<br />

genelde projenin<br />

başlangıcındaki<br />

geliştirme<br />

çalışmalarına paralel<br />

olarak başlatılmalı ve<br />

yürütülmelidir.<br />

...ihracatın önündeki<br />

engellerin kaldırılması<br />

konusunda tüm<br />

kuruluşların aynı<br />

anlayışla hizmetlerinin<br />

“sürdürülebilir<br />

bir politikaya”<br />

dönüştürülmesi temel<br />

bir gaye olmalıdır.<br />

ürünün ülkemize pazarlandığı tecrübelerimizde<br />

mevcuttur.<br />

Ürünün yaratacağı beklentinin zamanında<br />

iyi bir pazarlama ile desteklenmesi<br />

ise saç ayağının diğer bir unsurudur.<br />

Özellikle bu alanda başarılı yabancı<br />

kuruluşlarda gözlemlediğimiz<br />

yaklaşım, devlet ve aracılar üzerinden<br />

ürünün tanıtımının yapılmasıdır.<br />

Devlet referansıyla yapılan pazarlama<br />

faaliyetinin savunma sanayinin vazgeçilmez<br />

bir boyutu olduğu herkesin<br />

kabul ettiği bir gerçektir. Bu aşamada<br />

pazarlama faaliyetinin yanında yer<br />

alan/alacak oyuncuların iş tanımlarının<br />

doğru tanımlanması ihtiyacı gündeme<br />

gelmektedir. Silahlı Kuvvetler<br />

kullanıcı makam olarak pazarlanacak<br />

ürüne referans olarak, SSM tedarikci,<br />

sektör sorumlusu ve lisans sahibi<br />

kuruluş olarak pazarlama sürecine<br />

her türlü finansal ve platform desteği<br />

(devletten devlete pazarlama dahil)<br />

sağlayarak, devletin en üst makamları<br />

ile Dışişleri Bakanlığı siyasi destek<br />

sağlayarak, Milli <strong>Savunma</strong> Bakanlığı<br />

gerekli izinleri uygun olmaları kaydıyla<br />

zamanında sağlayarak, Dış Ticaret,<br />

Gümrük ve Hazine Müsteşarlığı ve<br />

Eximbank gibi kuruluşlar finansal ve<br />

bürokratik destekleri sağlayarak, Dış<br />

Ekonomik İlişkiler Konseyi, Türkiye<br />

İhracatçılar Meclisi, <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

İmalatçıları Derneği gibi Sivil Toplum<br />

Kuruluşu statüsündeki kuruluşlar ise<br />

platform ve lobi desteği sağlayarak<br />

bu çok boyutlu etkinliğin içinde yer<br />

almaları ve satışı gerçekleştirecek fir-<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 17

malarımıza topyekün destek vermeleri<br />

başarıyı artıracak bir yaklaşımdır.<br />

Bu anlamda özellikle son dönemde<br />

yukarıda sayılan tüm oyuncuların<br />

koordineli gayretleri gözlenmektedir.<br />

Ancak ihracatın önündeki engellerin<br />

kaldırılması konusunda tüm kuruluşların<br />

aynı anlayışla hizmetlerinin “sürdürülebilir<br />

bir politikaya” dönüştürülmesi<br />

temel bir gaye olmalıdır.<br />

Şirketlerimiz açısından da devlet tarafından<br />

oluşturulan bu platformu iyi ve<br />

hızlı bir şekilde kullanarak sonuçları<br />

sözleşmelere dönüştürmeleri, verilen<br />

sözlerin arkasında durmaları ticari<br />

başarının yanında ülkenin prestiji açısından<br />

da çok büyük önem taşımaktadır.<br />

“Sektör İhracat Anketi Sonuçları”:<br />

İşletmelerin Karşılaştıkları İhracatın<br />

Önündeki Engeller Ve Sorunlar<br />

Dergimizin bu sayısında ayrı bir çalışma<br />

olarak yer alan ve 2008 yılı içerisinde<br />

Türk savunma sanayii şirketlerinin<br />

üst yöneticilerine yayınlanan<br />

“Sektör İhracat Anketi Sonuçları”, ana<br />

hedefleri, karşılaşılan sorunları, devlet<br />

kuruluşlarından ve firmaların birbirlerinden<br />

beklentilerini geniş kapsamlı<br />

bir içerikle yansıtmaktadır. İhracatın<br />

asıl oyuncuları olan ve olacak olan<br />

firmalarımızın bu anlamda verdikleri<br />

yanıtların diğer tüm oyuncular için<br />

belirleyici ve yön gösterici olması beklenmektedir.<br />

Yapılan araştırmada, <strong>Savunma</strong> sanayi<br />

işletmelerinin karşılaştıkları ihracat<br />

engel veya sorunlarının başında<br />

“YTL’nin aşırı değerlenmesinden<br />

kaynaklanan döviz kuru sorununun”<br />

ilk sırada yer aldığı görülmektedir.<br />

Diğer önemli bazı önemli engel veya<br />

sorunlar ise aşağıdaki gibi sıralanabilecektir:<br />

• İhracat pazarlarındaki şiddetli rekabet,<br />

• Devletin, savunma sanayi ihracatının<br />

teşvik ve geliştirilmesine yönelik<br />

faaliyetlerinin yetersizliği,<br />

• Diğer ülkelerin dış politikasının<br />

savunma sanayi ürünlerinin ihracatını<br />

engellemesi veya sınırlandırması,<br />

• İhracat mevzuatı ve bürokrasisinin<br />

karmaşık ve uzun olması,<br />

• İhracat pazarlarıyla ilgili güncel<br />

bilgilere ulaşılamaması,<br />

• İhracat finansmanının maliyetinin<br />

yüksek olması.<br />

Yukarıdaki sorunlar arasında yer alan<br />

aşırı değerli Türk Lirası sadece savunma<br />

sanayi işletmeleri tarafından değil,<br />

diğer tüm ihracatçı işletmeler için en<br />

önemli ihracat sorunu olarak görülmektedir.<br />

Nitekim savunma sanayinin<br />

ihracatçı işletmeleri de aşırı değerli<br />

olan Türk Lirası nedeniyle de fiyata<br />

dayalı rekabette geride kalmakta ve<br />

ihracat pazarlarındaki aşırı rekabeti<br />

ikinci önemli ihracat engel veya sorunu<br />

olarak sıralamaktadır. Türkiye’de<br />

savunma sanayi işletmelerine yönelik<br />

özel bir teşvik ve/veya ihracatı geliştirme<br />

programının olmadığı da bilinmektedir.<br />

Başta kamu otoritesi olmak<br />

üzere ilgili derneklerin de katkısıyla<br />

pazar araştırmaları, ihale bilgileri gibi<br />

ihracatın geliştirilmesine yönelik bilgilendirmelerle,<br />

düşük faizli ve uzun<br />

vadeli ihracat kredilerinin sağlanması<br />

gibi ihracat teşvikleriyle, ilgili işletmelere<br />

güncel pazar bilgilerinin sağlanması<br />

ve ihracat finansman maliyetinin<br />

aşağılara çekilebilmesi mümkün<br />

olabilecektir. Yine paralel bir şekilde,<br />

diğer tüm Türk ihracatçı işletmeleri<br />

gibi savunma sanayi işletmeleri de ihracatın<br />

uzun ve karmaşık bürokrasini<br />

bir sorun olarak dile getirmektedir.<br />

İhracat Geliştirme<br />

Stratejileri Ve Uygulamaları<br />

Ne Olmalı?<br />

<strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteşarlığı tarafından<br />

belirlenen ihracat hedeflerine<br />

ulaşılabilmesi için, yapılan anket çalışmasıyla<br />

ortaya çıkartılan ve işletmelerin<br />

ihracat sürecini başlatmasını<br />

engelleyen faktörlerin veya başlatılmış<br />

olan ihracat sürecinin ilerlemesinde<br />

karşılaştığı sorunlarının ortadan kaldırılmasını<br />

sağlayacak önlemlerin acilen<br />

alınması gerekecektir. Belirlenen<br />

engel ve sorunların ortadan kaldırılmasıyla<br />

beraber savunma sanayi işletmeleri<br />

ihracat geliştirme sürecinin<br />

takip eden basamaklarına rahatlıkla<br />

geçecek ve bu şekilde sürecin ilerleyen<br />

basamaklarına geçilmesiyle beraber<br />

şirketlerimiz ihracat hacimlerini<br />

arttıracaklardır.<br />

Bir ülkenin ihracat hacmini geliştirmeye<br />

yönelik olarak gerçekleştirilebilecek<br />

olan faaliyetler iki ana başlık altında<br />

toplanabilir. Bunlar; ihracatın geliştirilmesine<br />

yönelik olan çalışmalar ve ihracat<br />

teşvikine yönelik faaliyetlerdir. Her<br />

ne kadar iç içe geçmiş iki kavram gibi<br />

görünseler de ihracatın geliştirilmesi,<br />

uluslararası pazarlama ile doğrudan ilgili<br />

olan fuarlara katılım, pazar araştırmaları,<br />

danışmanlık, seminerler gibi işletmelere<br />

donanım kazandıracak olan<br />

programları içermektedir. Diğer taraftan<br />

ihracat teşvikleri ise düşük faizli ve/<br />

veya uzun vadeli krediler, vergi iadeleri,<br />

bedelsiz ithalat, yatırım indirimleri gibi<br />

doğrudan para ile ilişkili olup, işletmelere<br />

maliyet avantajı sağlayacak olan<br />

unsurları kapsamına almaktadır.<br />

Anket ile belirlenen diğer sorunlar ve<br />

tüm bu sorunlara yönelik çözümler<br />

yayınlanacak Uygulama Stretejisi Dokümanında<br />

yeralacaktır. Çözümler,<br />

yapısal çözümler, ihracatın geliştirilmesine<br />

yönelik olan çalışmalar ve ihracat<br />

teşvikine yönelik faaliyetler olarak<br />

üç ana başlık altında incelenmiştir.<br />

Yapısal Çözümler<br />

Bu alt başlıkta temel olarak öne çıkan<br />

hedefler şunlardır:<br />

• <strong>Savunma</strong> sanayinin uluslararası<br />

alanda rekabet edebilecek şekilde<br />

yapılanmasının sağlanması,<br />

• Firmaların ihracat odaklı olarak<br />

yapılandırılması (Ürün paketleme,<br />

profesyonel tanıtım, tanıtım ajansları,<br />

vs.),<br />

• Sektör içi bilgi paylaşımının/iletişimin<br />

sağlanması ve ihracatta<br />

18<br />

Ocak <strong>2009</strong>

işbirliği ve birlikte çalışabilirliğin<br />

sağlanması,<br />

• Tesis güvenlik belgesi olan firma<br />

sayısının arttırılması ve tesis<br />

güvenlik belgesi alımına yönelik<br />

mekanizma ve maliyete ilişkin firmaların<br />

bilgilendirmesi amacıyla<br />

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile işbirliği<br />

yapılması<br />

Bürokrasinin Etkinleştirilmesi:<br />

<strong>Savunma</strong> sanayi ihracatının bürokrasi<br />

ile ilişkisi ürün geliştirmeden başlayıp,<br />

pazarlama, gümrük, finansal destek,<br />

satış sonrası hizmet gibi birçok alt<br />

süreci içinde barındırmaktadır. Bürokratik<br />

işlemlerin basitleştirilmesine<br />

yönelik çözümler ancak sektörün özel<br />

yapısına ilişkin kamu kuruluşlarının<br />

bilgilendirilmesi ile mümkün olabilecektir.<br />

Bu amaçla düzenlenen birçok<br />

etkinliğe SSM adına katılım sağlanarak<br />

sektörümüze ait bilgilendirme<br />

yapılmaktadır. Öte yandan Devlet kurumlarının<br />

birbirleriyle örtüşen alanlarda<br />

dönem dönem oluşan sorunlar<br />

ve bunların yarattığı gecikmeler<br />

İhracat yönetimi<br />

için ayrı bir kuruluş<br />

oluşturulması veya<br />

mevcut yapının<br />

ihracat odaklı olarak<br />

güçlendirilmesi ve<br />

ihracat görevinin tek<br />

kurum bünyesinde<br />

toplanması,<br />

savunma sanayi<br />

ihracat politikasının<br />

hazırlanması ve bu<br />

kapsamda İhracat<br />

Yönetmeliğinin<br />

çıkarılması,<br />

süreçlerinin<br />

tanımlanması önem<br />

taşımaktadır.<br />

<strong>Savunma</strong> sanayi<br />

ihracatının bürokrasi<br />

ile ilişkisi ürün<br />

geliştirmeden başlayıp,<br />

pazarlama, gümrük,<br />

finansal destek, satış<br />

sonrası hizmet gibi<br />

birçok alt süreci içinde<br />

barındırmaktadır.<br />

firmalarımıza zaman kaybı şeklinde<br />

yansımaktadır. Özellikle son dönemde<br />

devlet kurumlarının sektörün beklentilerine<br />

karşılık ürettiği yasal düzenlemeler<br />

hız kazansa da burada önerilen<br />

yöntemlerden biri İhracat alanında<br />

hizmet ve destek sağlayıcı statüdeki<br />

kamu kuruluşlarının sık sık bir araya<br />

gelmelerini sağlayacak bir mekanizma<br />

oluşturulmasıdır.<br />

İhracat izin mekanizmasının düzenlenmesi/hızlandırılması<br />

bu konuda<br />

önemli bir başlık olarak yer almaktadır.<br />

Satıcı statüsündeki bir çok Batılı<br />

ülkede bile ihracat lisansı sürecinin<br />

sürekli olarak iyileştirilmesi yönünde<br />

çaba sarfedildiği bilinmektedir.<br />

İhracat yönetimi için ayrı bir kuruluş<br />

oluşturulması veya mevcut yapının<br />

ihracat odaklı olarak güçlendirilmesi<br />

ve ihracat görevinin tek kurum bünyesinde<br />

toplanması, savunma sanayi<br />

ihracat politikasının hazırlanması ve<br />

bu kapsamda İhracat Yönetmeliğinin<br />

çıkarılması, süreçlerinin tanımlanması<br />

önem taşımaktadır. Sektörümüzün<br />

tanıtımı amacıyla hedef bölgelerden<br />

seçilecek 6 ülkede <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

Temsilciliği açılması, ayrıca özellikle<br />

önemli bir Pazar olan ABD ve AB<br />

Merkezi olan Brüksel’de temsilcilikler<br />

açılması önerilerden biridir.<br />

Tedarik politikalarının değerlendirilebilmesi<br />

açışından benzer uluslararası<br />

tedarik ajansları ile personel değişiminin<br />

yapılması da ülke sanayinin tanıtımını<br />

sağlayacak unsurlardan biridir.<br />

Sektörel Çözümler:<br />

Bu alt başlık kapsamında <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong> İhracat Meclisi oluşturulması<br />

orta vadeli bir hedef olarak tanımlanabilir.<br />

Kendi finansal imkanlarıyla hareket<br />

edebilen bir sektör meclisi Türkiye<br />

İhracatçılar Meclisi altında yapılandırılarak<br />

çalışmalarını sürdürebilir.<br />

Teknolojik Çözümler:<br />

Türk savunma sanayii tarafından ihracatın<br />

gerçekleştirilmesi aşamasında<br />

hedeflenen pazara yönelik satışların<br />

gerçekleştirilmesi sürecinde;<br />

• Uluslararası pazarda ilgi yaratabilecek<br />

“anahtar teslim sistem/paket<br />

çözümleri” yaklaşımının teşvik ve<br />

öncülük edilmesi,<br />

• Yurtdışına transfer edilmesinde<br />

sakınca olmayan teknolojilere yönelik<br />

genel politika oluşturulması,<br />

• Yurtdışında Ortak Girişim Şirketlerinin<br />

Kurulması ve bu yöntemle<br />

teknoloji transfer edilmesine yönelik<br />

politika oluşturulması,<br />

• İhraç edilebilir ürün setlerinin arttırılmasına<br />

yönelik politikaların<br />

oluşturulması<br />

olarak belirlenmiştir. Bu hedeflerden,<br />

ortak yatırım şirketi oluşturulması<br />

konusunda örnekler denenmeye başlamıştır.Özellikle<br />

hedef bölgelerde<br />

Türkiye’den böyle bir açılımın bek-<br />

Sektörümüzün tanıtımı<br />

amacıyla hedef<br />

bölgelerden seçilecek<br />

6 ülkede <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong> Temsilciliği<br />

açılması, ayrıca<br />

özellikle önemli bir<br />

Pazar olan ABD ve AB<br />

Merkezi olan Brüksel’de<br />

temsilcilikler açılması<br />

önerilerden biridir.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 19

lendiği gözlenmektedir.Ayrıca paket<br />

çözümler konusunda birden çok firmanın<br />

rol aldığı teklifler hedef ülkelere<br />

SSM tarafından sunulmaya başlanmıştır.<br />

İhracatı Geliştirme Çalışmaları<br />

Uygulama stratejisinde detayları verilecek<br />

ihracatın geliştirilmesi çalışmaları<br />

aşağıdaki alanlarda olacaktır:<br />

Tanıtım (Portal, Medya Yönetimi)<br />

Bu kapsamda SSM Uluslararası İşbirliği<br />

Dairesi tarafından Türk savunma<br />

sanayi firmalarına yurtdışı ihalelere<br />

ilişkin bilgilerin ivedilikle ulaştırılması,<br />

işbirliği faaliyetleri ve sektörel ihracat<br />

etkinliklerinin taklibini sağlamak<br />

üzere Türkçe Portal (http://ihracat.<br />

ssm.gov.tr), ayrıca pazarlama konusunda<br />

herkesin her yerden ihtiyaç<br />

duyabileceği temel bilgilere ve medya<br />

dosyalarına ulaşmasını sağlayacak İngilizce<br />

Portal (http://export.ssm.gov.<br />

tr) geliştirilmiş ve hizmete sokulmuştur.<br />

Sektörün tanıtımına ilişkin Medya<br />

İlişki Yönetimi geliştirilmiş yurtdışı<br />

medyada reklam verilmesi ve tanıtım<br />

filmleri gibi medya unsurları kullanılmaya<br />

başlanmıştır.<br />

Fuarlar ve İhracat Ziyaretleri<br />

Hedef pazarlarda yer alan uluslararası<br />

savunma fuarlarına SSM koordinasyonunda<br />

Türk savunma sanayin<br />

temsilcilerinin toplu katılımının<br />

sağlanması önemli katkı sağlayan bir<br />

pazarlama etkinliğine dönüşmüştür.<br />

Bu çerçevede Fuar teşviklerinin arttırılması<br />

(Fuar alanı, standı, vs.) önümüzdeki<br />

dönemin hedeflerinden biri<br />

olarak kaydedilmiştir. Ulusal katılım<br />

sağlanan fuarların sayısının katılım<br />

kapsamı daraltılarak diğer bölgelere<br />

de açılması yakın dönem hedeflerinde<br />

yer almaktadır.<br />

Hedef pazarlarda<br />

yer alan uluslararası<br />

savunma<br />

fuarlarına SSM<br />

koordinasyonunda<br />

Türk savunma<br />

sanayin temsilcilerinin<br />

toplu katılımının<br />

sağlanması önemli<br />

katkı sağlayan bir<br />

pazarlama etkinliğine<br />

dönüşmüştür<br />

Türk savunma sanayii ürünlerinin<br />

hedef ülkelerdeki ihracat pazarında<br />

tanınabilirliğinin sağlanması, iç ve<br />

dış farkındalığın sağlanması amacıyla<br />

Devlet destekli ihracat ziyaretleri<br />

(SSM Başkanlığında Türk <strong>Savunma</strong><br />

Sanayi’nin katılımıyla) sayısının artırılması<br />

hedeflenmektedir. Burada<br />

farklı ülkelere ziyaretten çok SSM tarafından<br />

belirlenmiş hedef ülkelerin<br />

sürekli takip edilmesi doğru yaklaşım<br />

olacaktır. Yine bu etkinliğin karşılığı<br />

niteliğinde yurtdışından önemli karar<br />

verici askeri/sivil heyetlerin davet<br />

edilmesi ve Türk <strong>Savunma</strong> Sanayi firmalarının<br />

yerinde ziyaretleri daha sistematik<br />

hale getirilecektir.<br />

NATO ve Çok Uluslu Projeler<br />

NATO Tedarik Ajansları tanıtım faaliyetlerinin<br />

ve sanayi günlerinin sıklaştırılması<br />

ve ajans temsilcileri ile Türk sanayisinin<br />

bir araya getirilmesi, NATO<br />

Karargâhlarındaki Türk personelin<br />

rutin olarak bilgilendirilmesi önemli<br />

bir Pazar olan NATO’da hak edilen iş<br />

payını sağlayacak ilk ve temel etkinlikler<br />

olarak başlatılmıştır. NATO’nun<br />

satın alma sürecinde yer almak için<br />

gerekli olan BOA Anlaşması’nı imzalayan<br />

firma sayımızın kısa sürede<br />

30’a çıkarılması, NAMSA ve NC3A<br />

gibi Ajanslardan gelen ihale çağrılarına<br />

Türk savunma sanayi firmalarının<br />

cevap vermesinin sağlanması, uluslararası<br />

projelere ilişkin güncel bilgilerin<br />

takip edilmesi ve anılan projelere<br />

katılımın teşvik edilmesi (AB çerçeve<br />

programları vb.), uluslararası işbirliğini<br />

gözeten çok taraflı sanayi, savunma<br />

ve güvenlik projelerine aktif katılım<br />

sağlanması hedefleri de bu kapsamda<br />

değerlendirilecektir.<br />

Diğer Kuruluşlarda Sektörel Farkındalık<br />

Yaratmak<br />

Yurtdışında görev yapacak askeri ve<br />

sivil bürokrasiye (Dışişleri Bakanlığı,<br />

Askeri Ateşeler, Dış Ticaret Ateşeleri<br />

vs.) yönelik Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> ve<br />

ürünleri ile ilgili eğitimlerin sürekli<br />

hale getirilmesi ve savunma sanayi<br />

firmalarının ziyaretlerinin sağlanması<br />

önemli faydalar sağlayacaktır.<br />

İhracat-Hedef Pazara Yönelik Politikalar<br />

SSM.lığı tarafından hedef ülkeler; siyasi<br />

gerekçeler, savunma tedarik harcamaları<br />

ve ihtiyaçları kültürel ve tarihi<br />

yakınlık gibi unsurlar göz önünde<br />

bulundurularak 2008 yılından itibaren<br />

belirlenmeye başlanmış olup etkenlerin<br />

değişimine göre revize edilecektir.<br />

Öne çıkan hedef bölgelerde “savunma<br />

sanayi temsilcilikleri” açılması ve bu<br />

yolla şirketlerimize daha doğrudan<br />

ve yerinde desteklerin sağlanması<br />

hedeflenmelidir. Bu kapsamda DTM<br />

tarafından bazı ülkelerde açılmakta<br />

olan Ticaret Ofisleri’nde yer alınması<br />

gündemdedir.<br />

Ayrıca DEİK gibi kuruluşlarla birlik-<br />

Türk savunma<br />

sanayin ürünlerinin<br />

hedef ülkelerdeki<br />

ihracat pazarında<br />

tanınabilirliğinin<br />

sağlanması, iç ve<br />

dış farkındalığın<br />

sağlanması amacıyla<br />

Devlet destekli<br />

ihracat ziyaretleri<br />

(SSM Başkanlığında<br />

Türk <strong>Savunma</strong><br />

Sanayi’nin katılımıyla)<br />

sayısının artırılması<br />

hedeflenmektedir.<br />

20<br />

Ocak <strong>2009</strong>

te ve diğer sektörlerle yeni bölgelere<br />

“Road Show” düzenlenmesi ve katılım<br />

sağlanması da etkinlik olarak planlanmaktadır.<br />

İhracatı Teşvik Faaliyetleri<br />

İhracat teşvikleri düşük faizli ve/veya<br />

uzun vadeli krediler, vergi iadeleri, bedelsiz<br />

ithalat, yatırım indirimleri gibi<br />

doğrudan finansal hususlar olup, işletmelere<br />

maliyet avantajı sağlayacak<br />

olan mekanizmaları kapsamaktadır.<br />

Yine ayrı bir makale olarak bu sayıda<br />

yer alan bu hususlar yakın dönemde<br />

yayınlanacak Uygulama Stratejisinde<br />

detaylandırılacaktır. Çalışmaların<br />

teşvik, kredi ve ekonomik çözüm başlıkları<br />

altında gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.<br />

Kredi hususunun özellikle<br />

firmalarımızın yurtdışında teklif<br />

verdiği önemli projelere düşük faizli<br />

kredi sağlanması veya faiz üzerinde<br />

devletin sübvansiyon uygulanması<br />

gibi yaklaşımlarla rekabetçi maliyetler<br />

sağlayacağı bilinen temel bir finansal<br />

yaklaşımdır.<br />

Eximbank üzerinden savunma şirketlerimizin<br />

kullanabileceği bir kredi<br />

Ahmet Lütfi VAROĞLU<br />

sistemine düşük bir bütçe ile başlanması<br />

ve başarı hikayeleri oluştukça bu<br />

rakamın artırılması önemli bir dönüşüm<br />

sağlayacaktır. Unutulmamalıdır<br />

ki ABD, Almanya, İngiltere ve Çin gibi<br />

önemli “satıcı ülkeler” Türkiye dahil<br />

birçok ülkeye avantajlı devlet/şirket<br />

kredileri ile yaklaşmaktadırlar.<br />

JSF Projesi örneğinde olduğu gibi proje<br />

bazlı ihracat kredi desteği sağlanması<br />

şirketlerimize önemli açılımlar<br />

yaratacaktır.<br />

Ayrıca bugüne kadar gerçekleşen ihracatımızın<br />

temel ivmelendiricisi olan<br />

offset yaklaşımının da öneminin devam<br />

edeceği değerlendirilmektedir.<br />

Yukarıda özetlenen temeller üzerine<br />

inşa edilecek olan bir ihracatı teşvik<br />

ve geliştirme programının yürürlüğe<br />

konulmasıyla beraber Türkiye’de faaliyette<br />

bulunan savunma sanayi işletmelerinin<br />

ihracat hacimlerinin önemli<br />

rakamlara çıkarılabilmesi mümkün<br />

olabilecektir.<br />

Sonuç ve Değerlendirme<br />

Türk savunma sanayii sektörü gelişen<br />

şartlar ve yakalanan ulusal fırsatlarla<br />

önemli bir dönüm noktasındadır. Gerek<br />

ülke prestiji gerekse ticari açıdan<br />

ayrı önem taşıyan savunma sanayi<br />

ihracatının bilinçli ve topyekün politikalarla<br />

artırılması mümkün görülmektedir.<br />

Özellikle dünyada sınırlı<br />

sayıda oyuncunun rol aldığı savunma<br />

satışlarında özellikle Türk Silahlı Kuvvetleri<br />

referansıyla ve SSM politikalarıyla<br />

milli çözümlerin uluslar arası<br />

arenaya çıkartılması yaklaşımı üzerinde<br />

bir çalışmanın yapılması gerekli<br />

görülmektedir. Son birkaç yılda yaratılan<br />

farkındalığın satışlara ve daha da<br />

önemlisi hedef bölgelerde kalıcı yatırımlara<br />

dönüştürülmesi akılcı bir ara<br />

dönem politikası olacaktır.<br />

Ülkemizin potansiyelinin etkin kullanımı,<br />

ekonomiye ve teknolojiye sürekli<br />

katkı yapmasının sağlanması, sektörümüzün<br />

uluslar arası savunma sektörüne<br />

entegrasyonu, teknolojik bağımsızlığımızın<br />

yönetilmesi gibi hedeflerin<br />

yanında bölgesel liderlik gibi hedefleri<br />

olan Türkiye’nin “rekabetçi gücünün”<br />

artırılması da tüm bu faaliyetlerimiz<br />

için itici gücü oluşturacaktır.<br />

1967 yılında Aydın’da doğan A. Lütfi Varoğlu, 1989 yılında Hacettepe Üniversitesi Elektrik<br />

Elektronik Mühendisliği Bölümü’nden mezun olmuş, daha sonra ODTÜ Elektrik Elektronik<br />

Mühendisliği Bölümünde Kontrol Sistemleri Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans Programına<br />

devam etmiştir. 1999 yılında Thunderbird American Graduate School of International Management<br />

Üniversitesi’nden Uluslararası İşletme (MBA/MIM) derecesi alan Varoğlu, 2007<br />

yılında Harvard Üniversitesi Üst Düzey Yönetici Eğitimi kapsamında “Devlet Üst Yöneticileri”<br />

eğitimine katılmıştır. <strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteşarlığı’nda 1991 yılından bu yana görev<br />

yapan Varoğlu, birçok projede görev almıştır. 1999-2007 yılları arasında Elektronik Harp,<br />

Radar, Komuta Kontrol, Haberleşme, Uydu ve Bilgi Yönetim Sistemleri Projelerinden sorumlu<br />

Şube Müdürü ve Daire Başkanı olarak görevlendirilen Varoğlu, projelerin yanında <strong>Savunma</strong><br />

Elektronik Alt Sektörü Teknoloji Matrisi ve Türk <strong>Savunma</strong> Sanayinde Yazılım Yetenek<br />

Değerlendirmesi çalışmalarını koordine etmiştir.<br />

2007 yılından itibaren Uluslararası İşbirliği Daire Başkanlığını yürüten Varoğlu, ikili ve çok<br />

taraflı savunma işbirliği ve Türk savunma sanayii firmalarının ve ürün dünya çapında tanıtım<br />

ve ihracat süreçlerini koordine etmektedir. Ulusal ve uluslararası periyodiklerde ve kongrelerde<br />

yayınlanmış çalışmaları bulunan Varoğlu, Türkiye Eskrim Federasyonu, Türk Amerikan<br />

İş Konseyi, Türkiye Bilişim Derneği, STM A.Ş. ve ODTÜ Teknopark A.Ş. Yönetim Kurulu<br />

üyeliği ve Ankara Caz Derneği Y.K. Başkanlığını sürdürmekte olup Proje Yönetim Enstitüsü<br />

(PMI), Uluslararası Elektrik Mühendisleri Enstitüsü (IEEE) gibi uluslararası meslek kuruluşlarına<br />

üyedir. Evli ve bir çocuk babası olan Varoğlu İngilizce bilmektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 21

<strong>Savunma</strong> Dış Pazarlama ve 4P<br />

Dr. Faruk YARMAN<br />

HAVELSAN Genel Müdürü<br />

Bir Anı<br />

Bin dokuz yüz doksanlı yılların başı...<br />

Mısır’dayız, hatırladığım kadarıyla<br />

ABD’lilerin kurduğu dev bir tank fabrikasında.<br />

O zamanlar, birer yıl arayla,<br />

MSB Müsteşarımızın Başkanlığında,<br />

Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> tarihine geçen<br />

üç önemli “<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Koordinasyon<br />

Toplantısını” tertiplemiş.<br />

Ulusal <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>ni hareketlendirme<br />

heyecanı gündemimize oturmuş,<br />

müthiş bir bilinç ve farkındalık<br />

gelişmekte, moraller yüksek. Heyet<br />

Başkanımız Tümgeneral Armağan<br />

Kuloğlu, Müsteşar Yardımcımız. Ziyaretin<br />

amacı: Mısır-Türkiye <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong> işbirliğini geliştirmek.<br />

TAI ünlü F-16 satışını yeni yapmış,<br />

yanılmıyorsam 20 milyon $ kadar bir<br />

offset sorumluluğumuz var. Ne alır,<br />

ne satarız tartışıyoruz. Hepimiz birer<br />

birer ürün ve yeteneklerini sergiliyor.<br />

Kürsüde sevgili meslektaşımız, Emin<br />

Örs. Askeri- sivil ayırmadan sayıp döküyor...<br />

Amacı Kırıkkale’deki fabrikasına<br />

iş çıkarmak: tarım makinesi, uçak<br />

merdiveni, konteyner ve krioskopik<br />

tank... Tabi yeni açılımlar da arıyor.<br />

Sunumunda, hızını alamayıp çölün<br />

ortasında “ürünlerimiz içinde kar küreme<br />

makinesi de var” deyince salonda<br />

gülüşmeler yayılıyor. Kıvrak zekası<br />

ile Hacı Amca’nın (İbrahim Örs) oğlu<br />

olduğunu gösterip, hemen toparlayıveriyor<br />

“tabi kum küreme makinesi de<br />

var!!!”<br />

Birinci “P” - Ürün<br />

O zamanki çelimsiz girişimlerimiz<br />

seçkin asker-sivil bürokratların tüm<br />

iyi niyetlerine rağmen pazarlamanın<br />

ünlü 4P kuralını (arkadaşlara sordum,<br />

şimdi 7P olmuş!) doyurmaya<br />

elbette yetmiyordu. O yıllarda STFA<br />

Savronik’teyim. Bizim takım müteahhitliği<br />

rahmetli Sezai Türkeş’den<br />

öğrenmiştir. Kariyerlerimizin başında<br />

çoğumuz aslen iddialı mühendislerdik...<br />

Bizim gibi teknoloji tutkunları<br />

için, ilk P olan ürün (Product) her şey<br />

idi... Hatta itiraf edelim ki, ürünün ne<br />

işe yaradığından çok, onun teknolojik<br />

gelişmişlik düzeyi ve tasarımının ne olduğu<br />

(tasarım-geliştirme/mühendislik<br />

süreci bile değil!) en önemlisiydi.<br />

Akademik merakımız zayıfladıkça<br />

ve teknik birikimi daha iyi genç mühendis<br />

meslektaşlarımızın gölgesinde<br />

kaldıkça yöneticiliğe soyunduk! (Yıllar<br />

geçtikçe, iftiharla görüyoruz ki o zamanki<br />

genç mühendisler de şimdi yöneticiliğe<br />

geçmişler, kimileri girişimcipatron,<br />

kimisi profesyonel-yönetici<br />

başarılı kariyerlerini sürdürüyor). Zamanla<br />

genç sanayiciler olarak giderek<br />

daha çok savunma projelerinde ürün,<br />

sistem, spesifikasyon, ister ve ihtiyaçlar<br />

zinciri ile tanıştık. Aslen müşteri<br />

denilen kutsal şey, meğerse “sadece<br />

ihtiyacının bugün, yarın ve hatta ilelebet<br />

görülmesini (tercihan hemen ve<br />

bedavaya!) beklermiş”!.. Tılsımlı sözcük;<br />

“İHTİYAÇ” tır. Yani Allahın çölünde<br />

kar değil, kum temizleyen makinesi<br />

satar! Birinci “P-Ürün” hakkında<br />

kitaplar yazılır, sanayici dediğimiz<br />

de bunları ilgiyle okur ama burda ara<br />

verelim. Çünkü en azından çoğumuzun<br />

kariyerleri sanıldığı gibi “<strong>Savunma</strong><br />

Sanayicisi” olarak değil, “<strong>Savunma</strong><br />

Müteahhidi” olarak gelişti. Hatta bazı<br />

iş adamlarımız; aslen doğrudan temsilci,<br />

danışman, distribütör tipi ticari<br />

etkinliklerini daha muteber bulunan,<br />

diğer iki kimliğin altında kamufle etti.<br />

Bu nedenle de savunma sektörümüzde<br />

odaklanmamız “ürün”den ziyade,<br />

ihtiyaçları anahtar teslimi karşılayan<br />

“sistemler” üzerinde oldu. Bu gruptaki<br />

arkadaşlarımız kariyerlerini “ürün”<br />

değil çoğu zaman “yetenek” pazarlaması<br />

üzerine kurdu.<br />

İkinci “P” – Fiyat<br />

İkinci “P” (Price), Fiyatın önemini ise<br />

İsrailli bir dostumdan öğrendim. Hatırı<br />

sayılı bir sistem ihalesi için ortaklık<br />

kurmuş, Amerikalı ve Hollandalı iki<br />

firma ile yarışıyorduk. Her iki firma da<br />

çok prestijli. Bizim rekabet stratejimiz<br />

“düşük fiyat”a dayalıydı. Çünkü kesinlikle<br />

daha ucuz ve çok güçlüydük.<br />

Sabırsızlanıyor, habire her yerde “en<br />

ucuz biziz” diyorduk. Bunu duyan görevliler<br />

gayrı ihtiyari, fiyatımızı ne olduğunu<br />

soruyorlardı. Ağzımızdan bir<br />

söz çıksa, bu defa da detay istiyorlar,<br />

sonra daha çok detaylı fiyat istiyorlar...<br />

Yabancı ortağım peltek “r”leri ile “bak<br />

arkadaşım, asla ilk söylediğin şey fiyat<br />

olmasın, o son sözdür... Bırak önce<br />

ürünü tanıyıp sevsin, istesinler sonra<br />

paraları varsa zaten alırlar” diye hayıflanıp<br />

duruyordu. Aman fiyatınızı mali<br />

rekabet fazına gelmeden belirtmeyin.<br />

En iyi ihtimalle fiyatınızı rekabetle fiyat<br />

çıtasını aşağı çekmede kullanırlar.<br />

Çünkü fiyat her zaman, detayı ise çoğu<br />

kez unutulmayacaktır. Çok indirseniz<br />

güvenilirliğinizi kaybedersiniz, az indirirseniz<br />

işinizi. Sizi fizibilite aşamasının<br />

“keşif bedeli” malzemesi olarak<br />

kullanırlar. Fiyat belki her şeydir, ama<br />

satılacak malınız, alıcınız, alıcınızın<br />

parası ve sattığınıza ihtiyacı var ise<br />

alım olur. Önce “Alıcıyı” tanıyın, O da<br />

sizi ve sattığınızı tanısın. Bu da Power<br />

Point Presentation’la olmaz!<br />

22<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Üçüncü “P” – Yer<br />

İşte üçüncü “P” (Place), yani Yer burada<br />

devreye giriyor. Çölde kar kürüme<br />

makinesi sürc’i lisanı aslen iki “P”yi<br />

birden katlediyordu. Birinci “P” tabi<br />

ki üründü. İkincisi de Yer! Şimdi biraz<br />

da buna değinelim.<br />

Hedef pazarı gözünüze kestirdiniz mi<br />

4P’yi çevreleyen çok daha yoğun bir<br />

sise karışırsınız. Bunun da kendinizi<br />

tam ortasında bulduğunuz pazara<br />

girmeden çok önce, mutfağımızdaki<br />

hazırlıklar sırasında yaparsınız. Bu<br />

hazırlığı da stratejik planlama sürecinde<br />

fırsat ve tehdit analiziniz ile, hedef<br />

pazar ve 4P’li pazarlama karışım<br />

formülasyonunuzu türetmek için yaparsınız.<br />

Tehdit ve fırsat analiziniz Dış<br />

Çevre’ye bakar. Dış Çevre bulutunda<br />

delmek istediğiniz pazarın sosyokültürel,<br />

ekonomik, politik, yasal ve<br />

teknolojik çerçevelerini iyi anlamak<br />

durumundasınız. Hedef Dış Pazarın<br />

alıştığınız Yerli Pazarınız ile benzer<br />

ve benzemez yanlarını iyi ayrıştırın.<br />

Yoksa, ortaya koyacağınız rekabet<br />

analizi işinize yaramaz. Örneğin Suud<br />

Pazarına girmek için kıvranırken, bir<br />

gün rahmetli Sezai Türkeş Suudi Arabistan<br />

için bana şöyle demişti: “Abicim,<br />

orada İngilizler kuvvetlidir: 100<br />

M $’ın üstündeki işleri kolay kolay<br />

bize bırakmazlar... Amerikalıdan korkulur...<br />

Diğer Avrupalılardan da sen<br />

kork! Asyalıysan dalga geçerler, Türk<br />

isen saygı duyarlar, ama işi vermeyedebilirler”<br />

kimseyi küçümseme, bırak<br />

seni küçümsesinler...”<br />

Tabi zaman çok değişti, böylesi hit<br />

gözlemler çeyrek asır öncesinde kaldı.<br />

Biz o zamanlar kendimize Pazar<br />

olarak “Eski Osmanlı İmparatorluğu”<br />

sınırlarını seçmiştik. Sonradan, soğuk<br />

savaş bitince Doğu Avrupa’da da gücümüz<br />

biraz arttı. AB’ye onlar girip<br />

biz dışarıda kaldıkça prestij kaybına<br />

uğradık. Bir de tabi Sovyetler Birliği<br />

çökünce “Türki Cumhuriyetler” hedef<br />

yer kapsamına kaydı. Sonuçta bu<br />

yeni pazarların hiçbirinde inşaat sektörümüzdeki<br />

başarının yanına bile<br />

gelemedik. Bunu doğru analiz etmek<br />

lazım.<br />

En sık rastladığım hata, enerjik ama<br />

tecrübesiz pazarlama elemanlarının<br />

Unutmayın ki<br />

yaptığınız bir hata,<br />

önce sizi ve şirketinizi,<br />

sonra meslektaşlarınızı<br />

ve hatta ülkenizi<br />

o pazardan dışarı<br />

attırır...<br />

hiçbir şey anlamadan pazarı veya<br />

müşteriyi küçümsemeleri, hafife almaları.<br />

Bir de safiyane bir iyimserlik<br />

ve sonucunda gelen düş kırıklığının<br />

yaratığı hırçınlık var! Yahu, Müşteri<br />

işi çok iyi bilse, işi kendisi veya kendi<br />

ülkedeki sanayiyle yapar! Ama bakın,<br />

çok uluslu dev şirketlerin, koca<br />

koca CEO’larının, minnacık ülkelerin<br />

onurlu, dürüst bürokratları önünde üç<br />

düğme ilikli, esas duruşlarını şaşkınlık<br />

ve hayranlıkla çok gördüm!<br />

Satış yapacağınız ülkeyi, halkını, bürokratını,<br />

askerini, siyasetçisini tanıyacaksınız,<br />

seveceksiniz, sayacaksınız,<br />

o sizin velinimetiniz!(7P’nin Beşinci<br />

P’si yani People ) Küçümsemeye, söğüşlemeye<br />

kalkmayın. Unutmayın ki<br />

yaptığınız bir hata, önce sizi ve şirketinizi,<br />

sonra meslektaşlarınızı ve hatta<br />

ülkenizi o pazardan dışarı attırır...<br />

Büyük şirkette küçük adam olmayın,<br />

kompleks yapmayın!<br />

Üçüncü P ile birlikte, hedef pazarın<br />

makro-çevresel (sosyo-kültürel,<br />

ekonomik-politik, teknolojik çevre)<br />

şartlarına hızlıca değindik. Bir de<br />

bunun şirketin kendisi dahil (misyonu,<br />

vizyonu ve kaynakları ile) mikroçevresel<br />

boyutu var: müşteri, tedarikçi,<br />

pazarlama aracıları, kamuoyu.<br />

Aracı deyince, okurların tebessümlerini<br />

görür gibi oluyorum. Çünkü dış<br />

pazarlarda pek çok şirketimiz hep<br />

“iyi bir temsilcin olsun yeter” derler.<br />

Vakıa odur ki, temsilci iki tarafı keskin<br />

kılıçtır. Tabi ki lazım. Ama dikkat:<br />

sizi “o” yönetmesin, O’nu siz yönetin.<br />

Çünkü sonunda herkes kendine çalışır.<br />

Temsilci başlarda gereklidir. Ama<br />

siz yeni dış pazara ısındıkça onun rolü<br />

ve katkıları da değişir. Bir de dış pazarda<br />

temsilci sonunda nikahlı eşiniz<br />

gibidir; kolay boşanılmaz, bedel ödersiniz.<br />

İşlerin alınmasında başarısız<br />

bulur, ilişkiyi keserseniz, o ülkede sizi<br />

iyi tanıyan ciddi bir “rakibiniz” olur.<br />

Zaten pazarlama aracılarının sadece<br />

bir grubu “satış aracıları”dır. Finansal<br />

aracılar, dağıtım kanalları, pazarlama<br />

servis ajanlarınız da aynı grupta. Dış<br />

temsilci iyimser olur. Sistematik olmayabilir,<br />

“müşteri mesajı”nı “istihbarat”<br />

gibi getirir. Sizi muhtaç eder,<br />

oynar! Sizi yanıltmasın. Kaynaklarınızı<br />

ülkesinden çekmemek için her<br />

şeyi yapar. Teknoloji partnerinden iyi<br />

temsilci olmaz. Bugün ortağın, yarın<br />

rakibin olur: Dostunu iyi seç. Düşman<br />

hiç edinme!<br />

Yurtdışına açılan bir firmanın ilk gireceği<br />

hedef pazar, elbette makroçevresel<br />

koşullarına aşina olacağı,<br />

doğduğu ülkeye benzeyecek bir ülkededir.<br />

Yabancı bir pazara girerken, ya<br />

da orada büyüme planları yaparken<br />

en sık yapılan hata, global koşullar ile<br />

kendi evindeki pazarın fark analizini<br />

yapamadan sathi ve bireysel değerlendirmeler<br />

dayalı karakucak atlamaktır.<br />

Örneğin, gelişmiş bir ülkenin şirketi,<br />

doğrudan satış için muhtemelen daha<br />

az gelişmiş bir ülkenin pazarına ilgi<br />

duyacaktır. Başka bir alternatif yaklaşım<br />

da global bir oyuncu üzerinden<br />

satış olabilir. Şirketin global stratejisi<br />

formüle edilirken hedef pazarda<br />

ilk bakılacak alan, ekonomik çevre<br />

olmalı demiştik. Burada kişi başına<br />

milli gelir önemli bir göstergedir. Kişi<br />

başına milli gelir 500 $’ın altında ise<br />

ülke endüstri öncesi devirdedir, parası<br />

yoktur. İşi alsanız, yapsanız paranızı<br />

alamazsınız. Mutlaka sağlam ve<br />

kontrollü bir kredi bulunmalı! 2000<br />

Yurtdışına açılan bir<br />

firmanın ilk gireceği<br />

hedef pazar, elbette<br />

makro-çevresel<br />

koşullarına aşina<br />

olacağı, doğduğu<br />

ülkeye benzeyecek bir<br />

ülkededir.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 23

$’ın altında az gelişmiş, 15,000 $’ın<br />

üstünde ise sanayi ötesi bilgi toplumu.<br />

Hepsinin dünyası da farklı. Hepsinin<br />

ekonomik faktörleri değişken: ülkenin<br />

fiskal ve moneter politikaları hükümetin<br />

ve paranın stabilitesi, gelir dağılımı,<br />

altyapısı... Bir de ülkenin içinde<br />

yer aldığı mali-siyasi-askeri ittifaklar.<br />

Örneğin, soğuk savaşta batıdan doğuya<br />

satmak imkansız gibi değil miydi?<br />

Resme bir de ticari kotalar, ihracat<br />

kontrolü, ambargolar, offset, dış ticaret<br />

desteği katılınca işin içinden çıkılmaz<br />

bir hal alır. Kendinizi dahi sanıp,<br />

istimi arkadan gelen yaklaşımlara bel<br />

bağlamayın. Coşkuyla başlar, hüsranla<br />

dönebilirsiniz. Ortağınızı da bu şuura<br />

göre seçin. Unutmayın bugün ortak<br />

veya taşeron, yarın ihtimal rakiptir.<br />

Kültürel atmosferde ise dil, din, yaşam<br />

biçimi büyük önem taşıyor, aman tuzağa<br />

düşmeyin! Türki Cumhuriyetlerde<br />

hep Türkçe yerine Rusça tercüman<br />

kullanmadık mı? Aman dikkat, camiye<br />

ayakkabı ile girilmez, her Ortadoğulu<br />

da Müslüman değildir.(Yine Beşinci P<br />

yani People)<br />

Tabi yıllarca elimizde çanta, sağ olsunlar<br />

idealist devlet büyüklerimizin<br />

peşine takılıp, sivil-askeri ikili ilişkiler<br />

geliştirme seyahatlerine ve fuarlara<br />

taşındık, milyonlarca dolar döktük,<br />

şaka değil. Bir ara bu iş, o denli aşırıya<br />

gitti ki, Yönetim Kurullarında İcracılar<br />

olarak hesap vermekten bunalmış<br />

olarak, nice gitmeme kararı alanımız<br />

çoktur! Bir keresinde bir toplantıda<br />

büyüklerimize patlamıştım: “ihracat<br />

da ihracat diyorsunuz, yurtdışına gitmeden<br />

ihracatı nasıl yapalım?” deyivermiştim,<br />

o zaman internet de yoktu!<br />

Ama haksızlık etmeyelim, sonuçsuz<br />

ziyaretler beklenti yüksek olunca, sonunda<br />

Üst Yönetimlerde infial yaratır.<br />

Şahsen, gözlemimiz o ki, fuar yada<br />

grup seyahatleri aslen “satış seyahati”<br />

değildir. Tanıma, tanıtma ve tanınma,<br />

gezisidir. Normalde, aylarca kuramayacağınız<br />

ilişkileri (networking) usta<br />

bir bürokratın ya da siyasetçinin peşine<br />

takılıp, birkaç günde sağlarsınız.<br />

Ancak, bunun yolun başı değil de sonu<br />

olduğunu sanmak safdilliktir. Yurt dışı<br />

pazarlama seyahatlerine izin koparmak<br />

için amirlerinizin beklentilerini<br />

şişirmeyin; her gidişin bir dönüşü var!<br />

...savunmada dış satım<br />

sadece ticari değil<br />

askeri ve siyasi bir iştir.<br />

Seyahatte havaya girip faturalarınızı<br />

şişirmeyin, görüşmelerdeki performanslarınızı<br />

da... Eninde sonunda<br />

herkes birine hesabını vermelidir.<br />

Bir kere savunma müteahhidi, gittiği<br />

her ülkede kendi ülkesinin Büyükelçiliğini<br />

yoksa konsolosluğunu, askeri<br />

ve ticari ataşesini tanımalı, iyi ilişkiler<br />

içinde olmalı, çünkü savunmada<br />

dış satım sadece ticari değil askeri ve<br />

siyasi bir iştir. Eninde sonunda, zaten<br />

işinizin düşeceği de cabası. Cevval<br />

diplomatlarımız başarıya giden yolun<br />

anahtarıdır. Bunun tersi de doğru.<br />

Tabi, elinde çanta beş yıldızlı otel lobilerinde,<br />

bira üzerine bira içip satış<br />

olmaz! İhracat yaratıcılık, motivasyon,<br />

enerji, inanç ve onur gerektiren<br />

karmaşık ve sanatsal bir iştir. İnsanı<br />

tüketir. Saniyeniz boş geçiyorsa, yanlış<br />

gezidesiniz.<br />

Gelelim benim dördüncü “P”ye...<br />

Dördüncü “P” – Promosyon<br />

Buraya kadar 3 sihirli P’nin karışımından<br />

bahsettik. Dördüncü P’nin<br />

kendi sihirli formülü Arabistan’a tespih,<br />

Avrupa’ya çeşm’i bülbül, porselen,<br />

gümüş, Türk lokumu götürmekle<br />

olmuyor. “Belly dancing, sish kebap<br />

and raki” de eskilerde kaldı! Promosyon<br />

(ya da İngilizce adıyla Marketing<br />

Communication) direk satış, doğrudan<br />

iletişim, reklam, halkla ilişkiler,<br />

satış promosyonu, fuarlar, sponsorluklar<br />

gibi çok geniş bir alanı kapsar.<br />

Promosyon her şeyden önce şirketle<br />

müşterileri arasında iki yönlü bir canlı<br />

iletişim kanalıdır. Bu kanalı müşteriyi<br />

bilgilendirmek, kendinizi unutturmamak<br />

veya Onu ikna etmek için<br />

tasarlarsınız. Diğer P’lerle de dengeye<br />

getirip topyekün pazarlama sürecinizi<br />

tamamlarsınız.<br />

Promosyona çalışmaya başlarken, ilk<br />

iş planlamaktır. Her stratejik planda<br />

olduğu gibi önce kendi güç ve zaaflarınızı<br />

analiz eder, rekabet ve müşteri<br />

analizini tamamlar, dış çevredeki fırsat<br />

ve tehditleri analiz eder, hedeflerinizi<br />

koyarsınız. Planın performans<br />

kriterleri (başta harcanan iş geliştirme<br />

bütçesi, gidiş-geliş sayısı, öngörülen<br />

pazar ve satış hedefleri) tanımlanır,<br />

ölçülür, değerlendirilir ve buna bağlı<br />

olarak “hedef revizyonu” yapılır.<br />

Müşteriniz kamu ve özellikle askeri<br />

kamu ise, Promosyon’un esas olan<br />

dört öğesinden ilki, Direkt Satış’tır.<br />

<strong>Savunma</strong> sektöründe bu işler çoğu<br />

zaman çok sistematik bir ihale ile olacağı<br />

için; proje izleme, ihale ilanı, ön<br />

hazırlık, teklif hazırlık, teklif değerlendirme<br />

alt süreçleri, kontrat imzasına<br />

kadar her aşamada Promosyon da<br />

“direkt satış” etkin olacaktır. Çoğumuz<br />

pazarlamayı satış, Promosyonu lobicilik<br />

ile karıştırır. Promosyonun ikinci<br />

öğesi, “satış öncesi” etkinliklerdir. Bu<br />

öğe ihale ise ilandan, tek kaynak ise<br />

müzakereye davetten çok önce başlar.<br />

İşte geziler, fuarlar, müşteri ziyaretleri<br />

gibi iş geliştirme faaliyetleri bu bileşenin<br />

şemsiyesi altında yapılıyor. Zaten<br />

şartname yapılıp ihale ilan edildikten<br />

sonra devreye girdiyseniz geçmiş olsun!<br />

Boşuna masraf etmeyin, zaten<br />

kaybedersiniz!<br />

Promosyonun üçüncü öğesi “reklam”ı,<br />

dördüncü elemanı “halkla ilişkiler”den<br />

(veya müşteri ilişkileri) ayırt etmelisiniz.<br />

Karışıklığın genelde sebebi her<br />

ikisinin de şirketin imajı ve markalaş-<br />

...eğer başardıysak<br />

bunda benzeri işi daha<br />

önce Türkiye’de yapıp<br />

satmış olmamızın<br />

etkisi büyük. Bu<br />

seferki ihracat. Bunun<br />

için MSB, SSM ve<br />

Dışişlerini daima<br />

haberdar ettik, bilgi<br />

verdik, izin ve destekler<br />

aldık.<br />

24<br />

Ocak <strong>2009</strong>

ma süreci üzerindeki etkisindendir.<br />

Hemen söyleyelim, ağzı laf yapan bir<br />

pazarlama elemanı, teknik departman<br />

ve hatta şirketin bütünsel stratejisinden<br />

habersiz ise “negatif pazarlama”<br />

kaçınılmaz olur. Kendi kişiliğini geri<br />

plana atacaksın, şirketini ve ürününü<br />

pazarlayacaksın.<br />

Son olarak, Pazarlama tanımında 4P,<br />

ürün odaklı yaklaşımı açıklamaktadır.<br />

Bir diğer yaklaşımda da 4P yerine<br />

4C tanımı (Product-Customer, Price-<br />

Cost, Place-Convenience, Promotion-<br />

Communication), yani müşteri odaklılık<br />

benimsenmiştir. 4P’de üründen<br />

müşteriye doğru iş akışı tanımlanırken,<br />

4C’de, müşteri ihtiyaçlarından<br />

yola çıkan bir süreç tanımlanmaktadır.<br />

Sevgili SSDİ Dairesi Başkanımız Lütfü<br />

Varoğlu bana bu yazıyı sipariş ettiğinde<br />

Kore’ye bir pazarlama gezisine hazırlanıyordum.<br />

Bu satırları da dönüş<br />

yolunda uçakta kaleme alıyorum... İşi<br />

galiba aldık. Umarım bir-iki vuruş,<br />

bir-iki ay daha yeter! Ama yeri gelmişken<br />

söyleyeyim eğer başardıysak bun-<br />

Dr. Faruk A. YARMAN<br />

da benzeri işi daha önce Türkiye’de<br />

yapıp satmış olmamızın etkisi büyük.<br />

Bu seferki ihracat. Bunun için MSB,<br />

SSM ve Dışişlerini daima haberdar<br />

ettik, bilgi verdik, izin ve destekler<br />

aldık. Devlet Büyüklerimizin katkı ve<br />

desteği olmasa kim bilir kontratımız<br />

kaç kere sönmüştü. Kore’de iyi bir<br />

temsilcimiz var. Ama bir arkadaşımız<br />

oradaki sosyal psikolojiyi izlemek için<br />

iki yıldır Seul’de yaşıyor. Ailesi bıkkın,<br />

sıkıntılı. İşi kotarmaya gönderdiğimiz<br />

arkadaşlar elbet birer kahraman. Ama<br />

pazarlama, biliyoruz ki sistematik bir<br />

iştir. Gösteriş futbolu gibi bireysel<br />

oynanmaz. Takım işi!!! Maçta top takımınıza<br />

50 kere geçer, 20 kere öteki<br />

yarı sahaya, 10 kere ceza sahasına gelir,<br />

5 tane şut yakalar, üç tanesi kaleye<br />

doğru gider biri gol olur. İstediğiniz<br />

kadar şöhret olunuz, aman takımın en<br />

iyi oyuncusuna pas veriniz. Kaçırmaya<br />

gelmez, maç gider, yanarsınız.<br />

Galiba uzun yazdım. Yılların umudu,<br />

umutsuzluğu. Hoşgörünüz dolmasın!<br />

Pazarlamanın fonksiyonları, değerleri,<br />

felsefesi iyi anlaşılmaz ise nafile. Çünkü<br />

pazarlama her şeyden önce şirket<br />

için hayati bir süreçtir. Uygulama sistematikse,<br />

başarı da sistematik olur...<br />

İş asla şansa bırakılmaz. Bu süreç uygulanırken,<br />

şirkette kaynakları tüketilir,<br />

yeni işler üretilir. Bu sürecin sahibi<br />

pazarlama bölümümüz, oyuncular<br />

da herkestir. Bu sürecin etkinliğini,<br />

verimini, ölçüp değerlendirmezseniz<br />

faaliyetler umut ticaretine dönüşür,<br />

başarıyı erken sahiplenenler ileride<br />

günahına taşeron arar.<br />

Artık küreselleşmiş bir dünyada yaşıyoruz.<br />

Yurtiçinde satmak şart. O bile<br />

çok zor. Ama ölçekler ekonomisinin<br />

avantajından istifade için ihraç pazarı<br />

önem taşıyor. Yurtdışında satmayan<br />

uzun süre ayakta duramaz. Dışa koşup<br />

eli boş dönenler de öyle! Türkiye,<br />

savunma sanayiine çok yatırım yaptı,<br />

karnımızı sadece iç pazarda doyurmaya<br />

kalkmak tembellik olur. Milletin<br />

özverisine saygı gösterip şükranla,<br />

şimdi ihraç ederek gördüğümüz teveccühe<br />

yanıt vermeliyiz. Hepinize iyi<br />

yolcuklar.<br />

Haydi rasgele!!!<br />

1954 yılında İstanbul’da doğdu. Galatasaray Lisesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi Elektronik<br />

ve Haberleşme Mühendisliği mezunu olan Yarman, Master ve Doktora derecelerini<br />

Massachusetts Institute of Technology (MIT) Nükleer Mühendislik Bölümü’nden<br />

aldı. Aynı bölümde, araştırma asistanlığı ve okutmanlık yaparken; Nükleer Silahlar,<br />

Uluslararası İlişkiler, Teknoloji Değerlendirmesi ve Ekonomi yan dallarında derslere<br />

devam etti. Yardımcı Doçent olarak atandığı Anadolu Üniversitesi Elektrik-Elektronik<br />

Fakültesinde akademik kariyerine devam ederken, pek çok şirket ve ortak girişimde kuruculuk,<br />

yöneticilik, yönetim danışmanlığı ve Yönetim Kurulu Üyeliği yaptı.<br />

1986 yılında girdiği STFA (Sezai Türkeş Feyzi Akkaya) Holding’in savunma sektörüne<br />

giriş kararı üzerine, Savronik A.Ş.’nin kuruluşu ve geliştirilmesinde öncü rol aldı; bu<br />

şirkette beş yıl Genel Müdürlük yaptı. 2000 yılında Genel Müdür Yardımcısı olarak göreve<br />

başladığı HAVELSAN’a Şubat 2003’de Genel Müdür olarak atandı, halen bu göreve<br />

devam etmektedir. Anadolu Üniversitesi (üç yıl), ODTÜ(on yıl), İstanbul Üniversitesi ve<br />

Başkent Üniversitesi- Mühendislik Fakültelerinin Elektronik ve Bilgisayar Mühendisliği<br />

Bölümlerinde; Dışişleri Bakanlığı’na bağlı Akademi, MSB’ye bağlı SATEM’de yarı zamanlı<br />

dersler verdi. European Defence Industry Group (EDIG)’da, 2003’den bu yana yeni<br />

adıyla, Avrupa Uzay, Havacılık ve <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Birliği’nde (ASD) Yönetim Kurulu<br />

Üyeliği yapmakta, NATO Industrial Advisory Group (NIAG)’da Türk Delegasyonu’nda<br />

yer almaktadır.<br />

Ulusal ve uluslararası etkinliklerde, Türkçe, İngilizce ve Fransızca yayın ve tebliğleri olan<br />

Faruk Yarman; evli ve iki çocuk babasıdır.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 25

<strong>Savunma</strong> Diplomasisi<br />

İhracat ve Paradigmalar<br />

Aykud Alp BERK<br />

TUSAŞ, Pazarlama ve Strateji Şefi<br />

Son yıllarda savunma sistem ihtiyaçlarının<br />

önemli bir kısmının yurt içinde<br />

özgün geliştirme, yurt içi firmaların<br />

ana yükleniciliği ve uluslararası ortak<br />

geliştirme yoluyla tedarik edilmesine<br />

rağmen daha önceki dönemlerde<br />

ihtiyaçlar yurt dışından hazır alım ve<br />

teknolojik katkısı sınırlı ortak üretim<br />

yoluyla tedarik edilmekte idi. İç pazarımızın<br />

bu yapısı özel sektör girişimcileri<br />

için giriş kararının fizibilitesinde<br />

temel bir etken olmuş; sektör dar bir<br />

yapılaşma içinde içe dönük, ülkenin<br />

savunma sistem ithalatına ve dolayısıyla<br />

Türkiye’ye ihracat yapan yabancı<br />

firmaların stratejilerine bağımlı bir<br />

yapıya hapsedilmiştir. Dolayısıyla, iddiası<br />

ve vizyonu sınırlı, TSK ile entegre<br />

olamamış bir sanayinin gelişmekte<br />

olan dost ülkelerin pazarına dahi yönelimi<br />

mümkün olamamıştır.<br />

Günümüzde, yurt içi savunma sanayi<br />

kabiliyet tabanı ve ürün/çözüm portföyündeki<br />

gelişmeler ile konjonktürel<br />

gelişmelerin ortaya koyduğu fırsatları<br />

değerlendirebilecek bir vizyon ile öncelik<br />

tarihsel etki alanımızdaki ülkeler<br />

olmak üzere dışa yönelim çabaları ivmelenmiştir.<br />

Konu bölge ve ülkelerdeki<br />

diplomatik gücümüzü daha da ileri<br />

noktalara taşıyabilecek bir stratejik<br />

unsur olarak savunma diplomasisinin<br />

temelleri atılmaktadır. Çalışmada savunma<br />

diplomasisini etkin bir şekilde<br />

kullanan İngiltere ve İsrail’in uygulamalarından<br />

bahsedilmektedir. Görülmektedir<br />

ki, uluslararası düzlemdeki<br />

dış politika gücü ile savunma diplomasisi<br />

arasında ikame ve tamamlayıcılık<br />

ilişkisi bulunmaktadır.<br />

Çalışmada, ayrıca ihracatta kritik unsurlar,<br />

temel çalışmalar ve süreç, ihracata<br />

konu olabilecek jenerik ürün ve<br />

hizmetler, silah tüccarlığı tanımlaması<br />

ile girişimciliğin önemi tartışılmıştır.<br />

1. <strong>Savunma</strong> Sistemleri ve<br />

Diplomasi<br />

Bir ülkenin uluslararası ilişkilerdeki<br />

göreceli ağırlığı ve gücü; tarih, coğrafya,<br />

nüfus ve kültür gibi sabit verilerin<br />

stratejik zihniyet ile; ve ekonomik,<br />

teknolojik ve askeri kapasiteden oluşan<br />

potansiyel verilerin de stratejik<br />

bakış ile değerlendirilebilmesiyle artabilmektedir.<br />

Ülkenin güç denkleminde değişken<br />

unsurlar olarak yer alan ekonomik<br />

kaynaklar, teknolojik altyapı ve askeri<br />

birikimin dış politika yapımında koordineli<br />

ve verimli bir şekilde devreye<br />

sokulmasıyla, ülkenin uluslararası güç<br />

Ülkenin güç<br />

denkleminde değişken<br />

unsurlar olarak<br />

yer alan ekonomik<br />

kaynaklar, teknolojik<br />

altyapı ve askeri<br />

birikimin dış politika<br />

yapımında koordineli<br />

ve verimli bir şekilde<br />

devreye sokulmasıyla,<br />

ülkenin uluslararası<br />

güç dengeleri içindeki<br />

ağırlığı artmaktadır.<br />

dengeleri içindeki ağırlığı artmaktadır.<br />

Uluslararası ilişkilerin Soğuk Savaş<br />

sonrası dönemdeki en önemli gerilim<br />

alanları jeopolitik ve uluslararası<br />

ekonomi-politik tercihlerdir. Dış ekonomik<br />

ilişkileri yönlendiren bu tercihler<br />

genel stratejinin önemli bir unsuru<br />

haline gelmiştir. Böylelikle, ekonomik<br />

çıkar alanlarını diplomasinin ana unsuru<br />

haline getirmiştir.<br />

Ülkenin bilim ve teknoloji alanındaki<br />

üretkenliği ve etkinliğini belirleyen<br />

savunma sanayinin altyapısı, ekonomik<br />

gelişme düzeyi ve sabit kaynakların<br />

etkin bir şekilde değerlendirilebilmesi<br />

yetişmiş insan unsuruna bağlıdır.<br />

Bir güç parametresi olan teknolojik<br />

kapasitede; teknolojiyi geliştirmek kadar<br />

teknolojiyi pratik kullanım değeri<br />

yüksek bir piyasa malzemesi haline<br />

getirebilmek önemlidir.<br />

Reel güç yansımasının temel parametrelerinden<br />

biri olan askeri kapasite,<br />

değişen konjonktüre uygun bir tarzda<br />

kendini yenileyebilen bir parametre<br />

olarak hem ekonomik, diplomatik<br />

ve politik kararlardan etkilenmekte<br />

hem de bu kararların yöneliş ve uygulanış<br />

biçimini belirleyebilmektedir.<br />

ABD’nin askeri yapılanması ile ABD<br />

ekonomisi ve diplomasisi arasında<br />

doğrudan bir ilişki vardır.<br />

Bu ilişki, dünya anakıtasından uzakta<br />

bir coğrafi konuma sahip olan ABD’yi<br />

uluslararası ilişkilerin belirleyici hegemonik<br />

gücü haline dönüştüren ana<br />

unsurlardan biridir. <strong>Savunma</strong> sanayi<br />

güç formülünün bütün unsurlarının<br />

etkileşim alanında ortaya çıkmaktadır.<br />

Bu nedenle, sahip olduğumuz ta-<br />

26<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Bir güç parametresi<br />

olan teknolojik<br />

kapasitede; teknolojiyi<br />

geliştirmek kadar<br />

teknolojiyi pratik<br />

kullanım değeri yüksek<br />

bir piyasa malzemesi<br />

haline getirebilmek<br />

önemlidir.<br />

rihi mirasın yüklediği sorumluluklar<br />

göz önünde bulundurularak, uluslar<br />

arası savunma stratejisi ve savunma<br />

diplomasisinin oluşturulma zorunluluğu<br />

bulunmaktadır. (1)<br />

1.1. İsrail Dış Politikası ve <strong>Savunma</strong><br />

İhracatı<br />

Dünya savunma ticaretinde en büyük<br />

üçüncü ülke olan İsrail’in kuruluş dönemlerinde<br />

ülkenin ulusal güvenliğinin<br />

oluşturulmasında önemli bir rol<br />

oynayan savunma sanayi, dış politikada<br />

üst seviye bir çarpan etkisine sahip<br />

bir konuma ulaşmıştır. İsrail savunma<br />

sanayisine yönelik bu bölümdeki görüşlerin<br />

önemli bir kısmı BRACHA,<br />

HALGI ve NIELSEN’in çalışmalarının<br />

doğrudan çevrilmesiyle oluşturulmuştur.<br />

İsrail’in iç piyasasının göreceli<br />

olarak küçük olması nedeniyle savunma<br />

alanındaki sıçramalar ihracat ağırlıklı<br />

olarak gelişmiştir. Diğer taraftan<br />

savunma ihracatı İsrail’in ulusal<br />

güvenlik yapısı yanında uluslararası<br />

düzlemdeki duruşunu güçlendirmiştir.<br />

İsrail’in ihracat politikası üç eksene<br />

oturtulmuştur:<br />

• Kalitatif askeri bir üstünlüğe sahip<br />

olunması ve devam ettirilmesi<br />

• Özgün askeri teknolojinin kendine<br />

yetecek şekilde geliştirilmesi<br />

• Stratejik yabancı ülkelerle uluslararası<br />

işbirliğinin teşviki<br />

İsrail savunma sanayi sadece Silahlı<br />

Kuvvetlerinin ihtiyaçları ile kendini<br />

sınırlamak yerine, dünyadaki tüm tedarikçiler<br />

için çok önemli olan teknolojiler<br />

üzerine odaklanmıştır. Ancak,<br />

bu teknolojilerin doğrudan yararlanıcısı<br />

durumunda olan İsrail <strong>Savunma</strong><br />

Bakanlığı ile savunma sanayicileri<br />

arasında teknolojik ihtiyaçların belirlenmesi<br />

ve fonlama konusunda bir etkileşim<br />

oluşturulmuştur. Dış pazarların<br />

ihtiyaçları çerçevesinde geliştirilen<br />

ve ihraç edilen sistemlerin geliştirme<br />

maliyetleri de ihracat üzerinden finanse<br />

edilerek İsrail’in savunma bütçesi<br />

içindeki yükü azaltılmıştır.Diğer<br />

taraftan uzun süre meşruiyet oluşturma<br />

çabası içinde sürekli bir çatışma<br />

ortamında bulunan İsrail’in askeri deneyimleri<br />

ile teknolojik gelişmelerin<br />

bir araya getirilmesiyle (subay ve teknolojist<br />

etkileşimi) yeni nesil sistemler<br />

ve alt sistemler geliştirilmiştir.<br />

İsrail’in ihracat politikasının ikinci<br />

dayanağı olan kendi kendine yeten ve<br />

özgün askeri teknolojiye sahip olmak<br />

ile savunma ihracatında uluslararası<br />

siyasi sorunlar nedeniyle ortaya çıkabilecek<br />

kısıtlamalara maruz kalmamak<br />

hedeflenmektedir.<br />

İsrail’in ihracat politikasının üçüncü<br />

dayanağı, ihracatın karşılıklı fayda<br />

ve ilişkilerle gerçekleştirilebileceği<br />

noktasında stratejik yabancı ülkelerle<br />

uluslararası işbirliği teşvik edilmektedir.<br />

Böylece, yabancı ortaklıklar ve<br />

ortak girişimler kurma ve ortak politikalar<br />

geliştirmenin yanısıra işbirliği ile<br />

üçüncü ülkelere erişim yolları geliştirilmektedir.<br />

(2)<br />

İsrail’in dış politikası ile savunma sanayisi<br />

siyasi sorunlar ve teknolojik<br />

gelişmeler gibi konjonktürel ortamın<br />

dinamikleri içinde birbirini desteklemektedir.<br />

İsrail savunma<br />

sanayi sadece Silahlı<br />

Kuvvetlerinin<br />

ihtiyaçları ile kendini<br />

sınırlamak yerine,<br />

dünyadaki tüm<br />

tedarikçiler için çok<br />

önemli olan teknolojiler<br />

üzerine odaklanmıştır.<br />

1980’li yılların ortasına kadar savunma<br />

sanayi İsrail’in dış politikasının birincil<br />

unsuru idi. 1967 yılında 6 Gün<br />

Savaşını izleyen dönemde uygulanan<br />

Fransız ambargosu ve 1973 Yom-<br />

Kippur Savaşında ABD silahlarına<br />

bağımlılık İsrail savunma sanayisinin<br />

gelişimini tetiklemiştir. Bu dönemde<br />

İsrail Silahlı Kuvvetleri için yeni ürünler<br />

geliştirilirken, diğer taraftan da bu<br />

ürünler, lisans hakları ve işbirlikleri<br />

yoluyla İsrail’in dış politika amaçları<br />

için kullanılmıştır:<br />

a) İsrail dışında Musevilerin yoğun<br />

olarak bulunduğu Güney Afrika ve<br />

Arjantin gibi uluslararası müeyyidelere<br />

tabi ülkelere silah satışı ve<br />

işbirlikleri yapılmıştır. Bir taraftan<br />

bu ülkelerde yaşayan Musevilerin<br />

konumları güçlendirilirken, diğer<br />

taraftan da nükleer testler için ihtiyaç<br />

duyduğu karasal alan sağlanmıştırb)<br />

Diğer grup ülkeler ise İsrail’in dip-<br />

lomatik ilişkisi bulunmayan ancak<br />

Hindistan, Singapur, Etiyopya gibi<br />

stratejik ve önemli ülkeler ile savunma<br />

işbirlikleri yapılmıştır.<br />

İsrail’in dış politikasını güçlendiren<br />

savunma sanayi faaliyetleri, 1980’lerin<br />

ortasından itibaren tersine dönmüştür.<br />

Bu dönemde, İsrail <strong>Savunma</strong><br />

Bakanlığının daha az yerli çözümleri<br />

tedarik etmesi, yurt dışından hazır<br />

alıma yönelmesi ve ABD’nin askeri<br />

sistem yardımları nedeniyle bu kez dış<br />

politika unsurları savunma sistem ihracını<br />

destekleme çabasına girmiştir.<br />

Ortadoğu Barış Görüşmelerinin başlamasıyla<br />

daha önce diplomatik ilişki<br />

bulunmayan ülkelerin pazarına giriş<br />

için yeni bir pencere açılmıştır. Katar,<br />

Umman, Fas, Tunus, Moritanya,<br />

Çin, Hindistan gibi ülkelerle başlayan<br />

diplomatik ilişkiler bu çerçevede İsrail<br />

savunma ürünleri ihracatının legal<br />

altyapısını oluşturmuştur. Bu gelişim<br />

sonucunda 1990’lı yılların başında<br />

1.7 Milyar $ olan savunma ihracatı,<br />

1990’lı yılların sonunda 3.5 Milyar $<br />

seviyesine ulaşmıştır.<br />

Soğuk Savaşın bitmesiyle Rusya’nın<br />

hakimiyetinde olan ve Rus platformlarını<br />

kullanan ülkeler İsrail savunma<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 27

sanayi için yeni bir pazar alanı olmuştur.<br />

İsrail’in savunma sanayisinin gelişiminde<br />

“deneme-yanılma” metodolojisi<br />

hakim olmuş; temel olarak ana<br />

platform ve yeni jenerik teknolojilere<br />

yatırım yapmak yerine kendini ispat<br />

etmiş teknolojileri kullanarak yenilikçi<br />

sistem uygulamaları geliştirme yaklaşımı<br />

etkili olmuştur. Bu çerçevede,<br />

İsrail’in Arap ülkeleriyle girdiği savaşta<br />

ele geçirdiği Rus platformlarını modernize<br />

ederek kazandığı bu kabiliyet<br />

ile uluslararası pazarda niş bir konum<br />

kazanmıştır.<br />

Ekim 2000 Al-Aksa Intifada sonrası<br />

İsrail, o zamana kadar Arap ve Müslüman<br />

ülkelerde kazandığı meşruiyetini<br />

yeniden kaybetmesine rağmen İsrail<br />

savunma sanayi 2002 yılında 4.0 Milyar<br />

$ seviyesinde ihracat yapmıştır.<br />

Bu gelişme İsrail savunma sanayinin<br />

dünya pazarında ele geçirdiği aviyonik<br />

modernizasyonu, gelişmiş elektronik<br />

sistemler ve füze alanlarındaki<br />

niş teknolojik üstünlüğünün dış politikanın<br />

olumsuzluklarından giderek<br />

daha az etkilendiğini göstermektedir.<br />

Artık savunma ihracatının dış politikayı<br />

desteklemesinden ziyade dış politika<br />

savunma ihracatını destekleme<br />

yönünde çalışmaktadır. Bu da savunma<br />

sanayi ve dış politikanın dinamik<br />

yapıya ve konjonktüre göre esnekliğe<br />

sahip olmasının önemini göstermektedir.<br />

Ayrıca İsrail savunma sanayinin<br />

ağırlıklı olarak kamu şirketleri<br />

ve kamu kontrolündeki şirketlerden<br />

oluşması ve bu şirketlerin yönetiminde<br />

ve projelerinde muvazzaf askeri<br />

personelin görev alması da sanayi ve<br />

<strong>Savunma</strong> Bakanlığı arasındaki güçlü<br />

ilişkiyi açıklamaktadır. Bu ilişkide<br />

arayüz <strong>Savunma</strong> İhracat Ajansı olarak<br />

çalışan SIBAT organizasyonu tarafından<br />

sağlanmaktadır. Geçmişte, kamu<br />

sahipliği ve kontrolü İsrail’in savunma<br />

sanayi sektöründe bir kuvvet çarpanı<br />

olarak görülürken; yüksek pazar<br />

dinamikleri ve rekabet ortamındaki<br />

değişim ile en yetenekleri kişiler için<br />

bir cazibe alanı olma özelliğini kaybetmesi<br />

nedeniyle günümüzde sektöre<br />

liderlik eden kamu kuruluşlarının<br />

özelleştirilmesi konusunda yaklaşımlar<br />

tartışılmaktadır (3)<br />

İsrail’in savunma<br />

sanayisinin gelişiminde<br />

“deneme-yanılma”<br />

metodolojisi hakim<br />

olmuş; temel olarak ana<br />

platform ve yeni jenerik<br />

teknolojilere yatırım<br />

yapmak yerine kendini<br />

ispat etmiş teknolojileri<br />

kullanarak yenilikçi<br />

sistem uygulamaları<br />

geliştirme yaklaşımı<br />

etkili olmuştur.<br />

İsrail savunma sanayi:<br />

• Düşük savunma bütçelerine (ve az<br />

sayıda platformlara) sahip ülkeler<br />

için yeni platform tedarikinden<br />

daha düşük bir bedelle mevcut sistemlerin<br />

modernizasyonunu yaparak<br />

• Gelişmiş ülkelere gelişmiş özgün<br />

silah sistemleri sağlayarak<br />

• ABD ve Rusya’nın silah sistemlerinin<br />

hakim olduğu ancak alternatif<br />

sistem arayışında olan ülkelere<br />

yönelim ile savunma ihracatında<br />

kısıtların üzerinden gelebilmiştir.<br />

Ayrıca, İsrail savunma ihracatı ve dış<br />

politika parametrelerini geliştirmede<br />

ikili ilişkiler ile ülkelerin stratejik pozisyonlarındaki<br />

uyuma paralel olarak<br />

teknik yardım ve eğitim gibi mekanizmaları<br />

etkin bir şekilde kullanmaktadır:<br />

“Gain friends and influence people”.<br />

Ancak, İsrail savunma sanayi “kırılgan”<br />

nitelikteki pazarlara bağımlı ihracat<br />

yönelimini sürdürülebilir kılmak<br />

için daha istikrarlı gelişmiş Kanada<br />

gibi ülkelere daha fazla ağırlık vermeye<br />

başlamıştır.<br />

İsrail savunma sanayinin ABD ve<br />

Rusya’ya göre en büyük kısıtı olarak;<br />

kullanıma hazır silah sistemlerine ve<br />

kredi mekanizmalarına sahip olmaması<br />

gösterilmektedir. Buna karşın ABD<br />

ve İsrail’in ortak teknoloji tabanından<br />

geliştikleri şeklindeki bir düşünceye<br />

göre ABD’nin komple kullanıma hazır<br />

sistemler, İsrail’in ise modernizasyon<br />

ve alt sistemlere odaklanarak bir<br />

tamamlayıcılık ilişkisinin bulunduğu<br />

iddia edilmektedir.<br />

Diğer taraftan “satıcının hakim olduğu”<br />

bir pazar olan savunma pazarı, Soğuk<br />

Savaş sonrası dönemde “alıcının<br />

hakim olduğu” bir pazara dönüşmesiyle<br />

İsrail savunma sanayi firmaları<br />

pazardaki konumlarını güçlendirmek<br />

için gelişmiş ülkelerin lider savunma<br />

sanayi firmaları ile ortak girişim, ortaklık,<br />

uluslararası konsorsiyum gibi<br />

modellerle işbirliği yoluna gitmişlerdir.<br />

Ayrıca, Hindistan ve Türkiye gibi<br />

ülkelerde İsrail savunma sanayi çözümlerini<br />

tedarik etmenin ve/veya işbirliği<br />

yapmanın ABD ile ilişkileri iyileştirmenin<br />

bir yolu olarak görüldüğü<br />

de belirtilmektedir. (4)<br />

İsrail’in ihracatında gelecek yönelimler<br />

şu şekildedir:<br />

Yurt içinde işbirliği yaparak ve uzmanlıkları<br />

paylaşarak İsrail’in ulusal<br />

teknolojik potansiyelini yükseltmek.<br />

İhracat ve uluslararası sanayiler ile<br />

işbirliği yaparak İsrail’in yurt dışı savunma<br />

ilişkileri ve dış politikasının<br />

geliştirilmesine katkı sağlamak.<br />

Yeni nesil teknolojileri geliştirmek:<br />

C4I Kavramı, Sayısal Ordu, Uzay Kabiliyetleri,<br />

Anayurt Güvenliği, İnsansız<br />

Araçlar, Terörizmle Savaş.<br />

İsrail’in güvenlik ve uluslararası ilişkilerini<br />

güçlendirmek hedefi doğrultusunda<br />

müşteri, Silahlı Kuvvetler,<br />

İsrail savunma sanayi<br />

“kırılgan” nitelikteki<br />

pazarlara bağımlı<br />

ihracat yönelimini<br />

sürdürülebilir kılmak<br />

için daha istikrarlı<br />

gelişmiş Kanada<br />

gibi ülkelere daha<br />

fazla ağırlık vermeye<br />

başlamıştır.<br />

28<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Temel olarak<br />

küresel pazarda<br />

rekabet gücünün<br />

artırılmasında; pazara<br />

sunulacak doğru<br />

sistem ve hizmetlerin<br />

belirlenmesi, doğru<br />

kişilerin bulunması,<br />

doğru süreçlerin<br />

uygulanması ve doğru<br />

tavırların sergilenmesi<br />

önemlidir.<br />

sistem geliştiricileri, diğer ülkeler ve<br />

sanayileri ile en son teknolojileri geliştirmek<br />

için işbirliği desteklenmektedir.<br />

(5)<br />

1.2. İngiltere Dış Politikası ve <strong>Savunma</strong><br />

İhracatı<br />

2007 yılında 19 Milyar $ tutarında<br />

savunma sistem ihracatı yapan ve<br />

345.000 kişinin savunma alanında istihdam<br />

edildiği İngiltere’nin savunma<br />

sanayi politikasının 2002 yılında geliştirilmesini<br />

takiben savunma pazarında<br />

İngiliz savunma sanayi şirketlerinin<br />

etkinliği artmıştır. Bu politikanın temel<br />

unsurlarından birisi İngiltere’nin<br />

askeri ve güvenlik gücünün maksimize<br />

edilmesi amacıyla İngiliz Hükümetinin<br />

savunma ürün/hizmetlerinin ihracatını<br />

ve sektör firmalarının ihracat<br />

faaliyetlerini 2008 yılında faaliyetlerine<br />

son verilen DESO (Defense Export<br />

Services Organization) organizasyonu<br />

kanalıyla doğrudan desteklemesidir.<br />

430 kişinin çalıştığı DESO organizasyonu,<br />

2004 yılında 57 projenin tanıtımında<br />

askeri personelden oluşan İhracat<br />

Destek Ekibi ile hizmet vermiş,<br />

193 ihracatçı firmaya destek verilmiş<br />

ve 25 fuara katılmıştır.<br />

İhracat ile belirli yetenek ve kabiliyetlerin<br />

ülkede muhafaza edilmesini sağlama<br />

yanında savunma diplomasisi,<br />

ülkenin ikili ilişkilerine yaptığı katkı<br />

dolayısıyla dış politikasına hizmet etmektedir.<br />

Hükümet ve sanayi arasında<br />

teknoloji ve kabiliyetler açısından<br />

küresel pazarda rekabet gücünün artırılması<br />

amacıyla ortak bir anlayış geliştirilmektedir.<br />

Temel olarak küresel<br />

pazarda rekabet gücünün artırılmasında;<br />

pazara sunulacak doğru sistem<br />

ve hizmetlerin belirlenmesi, doğru<br />

kişilerin bulunması, doğru süreçlerin<br />

uygulanması ve doğru tavırların sergilenmesi<br />

önemlidir.<br />

İngiltere dünya savunma pazarındaki<br />

rekabet gücünü artırmak için ülke<br />

içinde konsolidasyon yanında transatlantik<br />

birleşmeler yoluyla bloke edilmiş<br />

pazarlara girme amacındadır. Pazarda<br />

büyüme potansiyelinin İsrail’in<br />

koyduğu hedeflere benzer şekilde Ağ<br />

Merkezli Sistemler, Akıllı Silah, Anayurt<br />

Güvenliği gibi sofistike alanların<br />

üretim ve entegrasyon faaliyetlerinde<br />

gerçekleşeceği öngörülmektedir. Ancak<br />

uluslararası pazarda iş alabilmede<br />

sunulacak entegrasyon yetenekleri ve<br />

destek hizmetleri ile yenilikçi kamuözel<br />

ortaklıkları kritik unsurlardır.<br />

DESO yanında <strong>Savunma</strong> Bakanı ve<br />

üst düzey askeri yetkilileri savunma<br />

ürün ve hizmetlerinin güvenilirliğinin<br />

iknasında elçi gibi davranarak ihracatta<br />

politik ağırlıklarını açıkça ortaya<br />

koyabilmektedirler. (6)<br />

2. İhracatta Kritik Unsurlar<br />

ve Kısıtlar<br />

İktisat teorilerine göre ihracat, üretken<br />

sermayenin üretim tabanını genişletecek<br />

işbölümünün daha ileri<br />

aşamalara getirilmesini sağlamakta,<br />

ithalat ise dolaşımda olan değişmez<br />

sermayenin ve işgücünün değerini<br />

düşürmekte, böylece artıdeğer oranı<br />

yükseltilmektedir. Sonuçta dış pazarlar<br />

veya dış ticaretin mutlak ve göreli<br />

artıdeğer oranlarının yükselmesini<br />

sağladığı, dolayısıyla sermeye birikimini<br />

hızlandırdığı saptanmaktadır.<br />

Ancak uluslararası<br />

pazarda iş alabilmede<br />

sunulacak entegrasyon<br />

yetenekleri ve destek<br />

hizmetleri ile yenilikçi<br />

kamu-özel ortaklıkları<br />

kritik unsurlardır.<br />

Sermaye ihracı da dış ticaret ile aynı<br />

yörüngeye oturmakta, sermaye birikiminin<br />

tabanını genişleterek dış ticarete<br />

koşut bir işlev üstlenmektedir. (7)<br />

<strong>Savunma</strong> sistem ihracatı dış ticaret<br />

işlemleri dengesine olumlu katkı sağlayan<br />

bir unsur olmanın ötesinde, bir<br />

taraftan uluslararası savunma diplomasisinde<br />

kuvvet çarpanı; diğer taraftan<br />

da kritik yetenek/kapasitenin<br />

ülkede muhafaza edilmesini sağlayan<br />

kritik bir parametre olarak görülmektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> sistem<br />

ihracatı dış ticaret<br />

işlemleri dengesine<br />

olumlu katkı sağlayan<br />

bir unsur olmanın<br />

ötesinde, bir taraftan<br />

uluslararası savunma<br />

diplomasisinde kuvvet<br />

çarpanı; diğer taraftan<br />

da kritik yetenek/<br />

kapasitenin ülkede<br />

muhafaza edilmesini<br />

sağlayan kritik bir<br />

parametre olarak<br />

görülmektedir.<br />

2.1. İhracatta Kritik Unsurlar<br />

İhracatta kritik unsurlar, çalışmanın<br />

odağından sapmamak üzere sadece<br />

başlıklar olarak şu şekilde sıralanmaktadır:<br />

• İnsan ve ilişki odaklı<br />

• Kültür - tarihsel duruş - konjonktür<br />

• Resmi ve gayriresmi ilişki ağları<br />

• Hedef pazarın özgün dinamikleri<br />

• Girişimci ruhu<br />

• Esnek iş modelleri ile çözüm esaslılık<br />

• Entegrasyon<br />

• Destek hizmetleri<br />

• Asker-teknoloji etkileşimi<br />

• Ülkelerin tehdit algılamalarına göre<br />

çözüm<br />

• Ortak ihtiyaç-ortak çözüm-maliyet<br />

paylaşımı<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 29

sağlanması için dış pazara açılımın<br />

gerekliliğine sektörün bir özelliği<br />

olarak işaret edilmektedir. (9) Ayrıca<br />

mevcut veya kurulacak tesislerin kapasitelerinin<br />

tespitinde muhtemel ihraç<br />

imkânlarının da dikkate alınacağı<br />

belirtilmektedir. İhracat ve Tanıtım ile<br />

ilgili maddede bu konuda aşağıdaki<br />

ifadeler yer almaktadır:<br />

Kaynak: PriceWaterhouseCoopers LLP<br />

Şekil.1: Ulusal Güvenlik, <strong>Savunma</strong> Harcamaları ve Uluslararası İlişkiler<br />

<strong>Savunma</strong> ihracatına yönelim, ülkedeki<br />

savunma sanayi yapılanmaları ile kullanıcı<br />

makamlar ile ilişkileri de yeni<br />

açılımlara zorlayacak tetikleyici bir<br />

unsur olarak görülmektedir. Yurtiçi<br />

savunma projelerinde TSK ihtiyaçlarının<br />

özgün yapısı yanında ihracat için<br />

dış pazarların ihtiyaçlarını da dikkate<br />

almak gerekecektir. Burada amaç, bir<br />

taraftan yurtiçi pazarın ihtiyacını karşılamak<br />

ve pazar alanını genişletmek,<br />

diğer taraftan da belirli ülkelerin hakimiyetinde<br />

olan pazarlara rakip olarak<br />

girilmesi durumunda karşılaşılabilecek<br />

olası kısıtlamalara karşı alternatif<br />

çözümler geliştirebilmektir.<br />

ABD, İngiltere, İsrail, Rusya gibi ülkelerin<br />

hakimiyetinde olan dış pazarlara<br />

girmek için halen yürütülmekte olan<br />

ulusal savunma projelerinin tamamlanmasını,<br />

ürünlerin TSK envanterine<br />

girmesini beklemek anlamlı görülmemektedir.<br />

Zira, İsrail gibi ülkelere baktığımızda<br />

toplam savunma satışlarının<br />

yüzde 75’e yakın bir kısmı ihracat<br />

gelirlerinden oluşmaktadır ve ihracatı<br />

yapılan bir kısım modernizasyon<br />

projelerinin platformları İsrail Silahlı<br />

Kuvvetleri envanterinde bulunmamaktadır.<br />

2.2. <strong>Savunma</strong> İhracatı ve Silah Tüccarlığı<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarı Sn. Murad<br />

BAYAR ile yapılan bir röportajda<br />

Türk savunma sanayiinin ve Devletimizin<br />

silah tüccarı olma yönünde bir<br />

niyetinin bulunmadığı belirtilmektedir.<br />

(8)<br />

“…. Bizim Türkiye olarak silah tüccarı<br />

olmaya niyetimiz yok. Aksine, biz<br />

savunma sanayimizi 1970’li yılların<br />

ambargolu ortamından sonra sadece<br />

kendi ordumuzun ihtiyaçlarını karşılamak<br />

için kurmaya başladık. Yani,<br />

fazla üretelim, elimizdeki ürünleri ne<br />

pahasına satarsak satalım diye bir<br />

düşüncemiz yok, ileride de olmayacak.<br />

O, ayrı bir seçim.<br />

Ve kabul edelim ki, riskli bir seçim.<br />

Çünkü, silah üretmek için kurulan<br />

dev tezgahları, montaj bantlarını işsiz<br />

bırakamazsınız. O bantların durması<br />

demek ekonomik kayıp anlamına geliyor.<br />

Duran bantların yeniden çalıştırılması<br />

başka bir maliyet. O nedenle,<br />

bazı ülkelerin kendi savunma sanayilerinin<br />

ihtiyaçları doğrultusunda<br />

zaman zaman hareket ettiklerini söylememiz<br />

uygun olabilir. Ama biz öyle<br />

değiliz, altını çizerek yeniden söylüyorum,<br />

olmayacağız...”<br />

Buna karşılık 20 Haziran 1998 tarihinde<br />

Bakanlar Kurulunca onaylanan<br />

<strong>Savunma</strong> Sanayi Politika ve Stratejisi<br />

Dokümanında üretimde sürekliliğin<br />

“…. Bizim Türkiye<br />

olarak silah tüccarı<br />

olmaya niyetimiz yok”<br />

20 Haziran 1998<br />

tarihinde Bakanlar<br />

Kurulunca onaylanan<br />

<strong>Savunma</strong> Sanayi<br />

Politika ve Stratejisi<br />

Dokümanında<br />

üretimde sürekliliğin<br />

sağlanması için dış<br />

pazara açılımın<br />

gerekliliğine sektörün<br />

bir özelliği olarak işaret<br />

edilmektedir.<br />

“Yurt içinde üretilen savunma teçhizatının<br />

Dış Ticaret Mevzuatı çerçevesinde<br />

ihracı, ülkemize döviz girdisi sağlaması<br />

yanında artan üretim miktarları<br />

sayesinde de daha rasyonel bir üretim<br />

imkânı sağlayacaktır. Bu nedenle dost<br />

veya müttefik ülkelere savunma teçhizatı<br />

satışı hususunda tanıtım ve kredi<br />

imkânları dahil her türlü destek sağlanarak,<br />

ilgili bakanlık ve kuruluşlarla<br />

koordineli olarak malî imkânlar ölçüsünde<br />

uygun bir kredi mekanizması<br />

kurulur.<br />

<strong>Savunma</strong> sanayiisinin tanıtımı tek elden<br />

yapılır ve devlet tarafından malî<br />

destek sağlanır. Bu amaçla belirlenecek<br />

önemli merkezlerde yapılacak inceleme<br />

ve değerlendirme sonuçlarına<br />

göre savunma sanayi konularına vâkıf<br />

bir subay askeri ataşelik kadrolarında<br />

görevlendirilebilir.<br />

Tanıtım da dış temsilciliklerin askerî<br />

ataşelikleri, ekonomi ve ticaret müşavirlikleri<br />

ile, ilgili olabilecek tüm<br />

30<br />

Ocak <strong>2009</strong>

irimlerinin hizmetlerinden de yararlanılır.”<br />

Daha önceki bölümlerinde örnekleri<br />

verilen İsrail ve İngiltere’nin yanı sıra<br />

ABD, Rusya, Fransa gibi gelişmiş ülkelerin<br />

tamamında ihracata yaklaşımın<br />

temel esasları içinde savunma diplomasisi,<br />

kritik yetenek ve kapasitenin<br />

ülkede muhafaza edilmesi ve ihracat<br />

ile yurt içinde geliştirme v.b. maliyetlerinin<br />

ülke savunma bütçesine olan<br />

yükünün azaltılması hedeflenmektedir.<br />

İngiltere’nin DESO ve İsrail’in<br />

SIBAT organizasyonları savunma sanayiini<br />

bu anlayış doğrultusunda desteklemek<br />

ve yönlendirmek amacıyla<br />

kurulmuştur.<br />

Yukarıda ortaya konulan açılımların<br />

yeniden tanımlanması ile ülkemizin<br />

ihracat politikasına bir netlik kazandırılabilecektir.<br />

2.3. İhrac Pazarına Sunulabilecek<br />

Ürün ve Hizmetler<br />

Bugün itibariyle Türk savunma sanayinin<br />

bazı istisnalar hariç olmak<br />

üzere kullanıma hazır rekabetçi sistem<br />

çözümlerini sunma noktasında<br />

olmaması ihracat için bir engel olarak<br />

görülmemelidir. O nedenle, ihracatta<br />

başarı alanlarımızın dikkate alınması<br />

gerekmektedir.<br />

Başarılı şirketler sadece dışta meydana<br />

gelen değişimlere karşı tepki vermekle<br />

kalmıyor, aynı zamanda en iyi<br />

oldukları alanlar çerçevesinde, aktif<br />

olarak yeni iç kaynakların yol açacağı<br />

avantajları yaratmanın yollarını da<br />

arıyorlar. 1990 yılında Profesör Hamel<br />

ve Prahalad, en iyi olunan faaliyet alanını,<br />

geniş ve çeşitli pazarlara ulaşma<br />

olanağı sağlayan, kullanıcı memnuniyetine<br />

önemli ölçüde katkıda bulunan<br />

ve rakiplerin taklit etmesini zorlaştıran<br />

bir unsur olarak tanımlıyorlar. (10)<br />

En fazla başarı kazanılan alan sadece<br />

teknolojik gelişmelere ve akımlara<br />

uyum sağlamakla ilgili değil, aynı zamanda<br />

organizasyon çalışması ve değerlerin<br />

dağılımıyla da bağlantılıdır.<br />

Bu şekilde çeşitlilik yaratma modelleri<br />

ve pazara girişler, en iyi olunan alanlar<br />

tarafından belirleniyor ve sadece<br />

mevcut iş alanları arasında köprü kurmakla<br />

kalmıyor, yeni iş olanakları ve<br />

• En Başarılı Faaliyet Alanı Ağacın Kökleri Motor yapımında temel beceriler<br />

• Temel Ürünler<br />

Ağacın Gövdesi Motor<br />

• İş Birimleri<br />

Dallar Otomobil, motosiklet<br />

• Son Ürünler<br />

Yapraklar Honda Accord, Civic<br />

ürünlerin gelişim motoru rolünü de<br />

üstleniyor.<br />

Profesör Hamel ve Prahalad, stratejileri<br />

bir ağaca benzeterek karşılaştırma<br />

yapıyorlar. Bu karşılaştırmada:<br />

Sadece iş birimleri ve/veya son ürün<br />

aşamasında faaliyet gösteren şirketlerin<br />

kaderi artan bir şekilde, ağacın kök<br />

gövdesini tutan şirketlerin insafına<br />

kalıyor. Bu yaklaşım, İsrail savunma<br />

sanayinin başarısını ve ülkemizde savunma<br />

sanayi tabanını geliştirmenin<br />

önemini açıklıkla ortaya koymaktadır.<br />

Buna karşın, Türkiye’nin kara, hava<br />

ve deniz araçlarında alt sistemlerde<br />

temel becerileri gelişmiş (sahiplik) bir<br />

sanayi altyapısına sahip olduğu söylenememekle<br />

birlikte, C4I, Ağ Merkezli<br />

Sistemler ve Anayurt Güvenliği gibi<br />

alanlarda bunun tersini iddia etmek<br />

yanlış olmayacaktır.<br />

Yukarıdaki yaklaşıma göre, havacılık<br />

alanında bugün ve kısa dönemde<br />

F-16, C130 uçaklarının modifikasyon<br />

ve modernizasyonu; İnsansız Hava<br />

Araçları ailesi (Mini, Taktik, MALE);<br />

Eğitim Uçağı ve Bakım-Onarım Hizmetleri<br />

ihraç edilebilecek başarı alanları<br />

(iş birimleri ve son ürün seviyesi)<br />

olarak görülmektedir.<br />

2011 yılının özgün havacılık çözümlerinin<br />

ortaya çıkması ile bir kırılma<br />

noktası olacağından hareketle, içinde<br />

bulunduğumuz dönem temelde 2011<br />

sonrası kullanıma hazır çözümlerin<br />

ihracatı için bir pazar geliştirme dönemi<br />

olarak görülmektedir.<br />

Havacılık yanında Deniz ve Kara<br />

Araçları sektörünün ise fiyat ve farklılaştırma<br />

(Yonca-Onuk firmasının<br />

kompozit platformları gibi) avantajları<br />

ile uluslararası pazarda yüksek rekabet<br />

gücüne sahip özgün çözümleri<br />

bulunmaktadır. Devam eden yurt içi<br />

geliştirme projelerine hedef ülkelerin<br />

ortak olarak katılmalarının sağlanması<br />

yaklaşımı ile gelecekte başlatılacak<br />

geliştirme projelerine hedef ülkelerin<br />

başlangıç aşamasından itibaren katılımına<br />

olanak sağlayacak girişimler<br />

de hedef ülkelerde güçlü ve kalıcı bir<br />

konum elde edilmesinde önemli bir<br />

unsur olabilecektir.<br />

İhracat portföyünü sahip olduğumuz<br />

yetenek ve kapasite açısından değerlendirdiğimizde<br />

ise boşluk olduğu düşünülen<br />

alanlar şunladır:<br />

• Rus ve eski Doğu Bloku ülkelerinin<br />

geliştirdiği hava platformlarının<br />

batılı sistem ve ekipmanlarla yeniden<br />

tasarlanması ve lojistik desteğinin<br />

sağlanması<br />

• Türkiye’de ve/veya hedef paza-<br />

En fazla başarı<br />

kazanılan alan sadece<br />

teknolojik gelişmelere<br />

ve akımlara uyum<br />

sağlamakla ilgili<br />

değil, aynı zamanda<br />

organizasyon<br />

çalışması ve değerlerin<br />

dağılımıyla da<br />

bağlantılıdır. Bu şekilde<br />

çeşitlilik yaratma<br />

modelleri ve pazara<br />

girişler, en iyi olunan<br />

alanlar tarafından<br />

belirleniyor ve sadece<br />

mevcut iş alanları<br />

arasında köprü<br />

kurmakla kalmıyor,<br />

yeni iş olanakları<br />

ve ürünlerin gelişim<br />

motoru rolünü de<br />

üstleniyor.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 31

ımızda bulunan bazı ülkelerde<br />

Lojistik Destek Merkezi (bakımonarım,<br />

eğitim, yedek parça ağırlıklı)<br />

kurulması ve işletilmesi<br />

• TSK’nın envanterden çıkaracağı<br />

platformların modernize edilerek<br />

satışı<br />

• TSK envanterindeki ihtiyaç fazlası<br />

yedek parçaların ve destek ekipmanlarının<br />

satışı<br />

• İnsansız Hava Aracı simülasyon ve<br />

eğitim merkezi<br />

• TSK tesislerinin işletme hakkına<br />

sahip olunması ile planlı/plansız<br />

bakım-onarım işlemleri<br />

• Know-How transferi<br />

• Eğitim, v.b.<br />

Ürdün Hava Kuvvetlerinin F-16 uçaklarının<br />

modifikasyonu projesi gibi istisnalar<br />

olmakla birlikte, Türk savunma<br />

sanayii, uluslararası pazara yeni<br />

giren bir oyuncu olarak sektördeki<br />

hakim oyuncuların dikkatini çekecektir.<br />

Bu duruma karşı bazı alanlarda<br />

uluslararası ittifaklar yoluyla esnek iş<br />

modellerinin geliştirilmesi gerekebilecektir.<br />

2.4. İhracat İçin Temel Çalışmalar<br />

ve Süreç<br />

Etki alanımızda bulunan bir kısım<br />

Ortadoğu, K. Afrika, Doğu Avrupa ve<br />

Kafkas ülkeleri (CIS) pazarına nüfuz<br />

etmek üzere aşağıdaki belirli faaliyetlerin<br />

yürütülmesi önerilmektedir.<br />

a) Hedef Ülkelerin Belirlenmesi<br />

• Potansiyel ülkelerin belirlenmesi<br />

• Potansiyel ülkeye savunma ihracatına<br />

destek olabilecek tüm kurum/<br />

kuruluş, sivil toplum örgütleri ile<br />

kişilerin belirlenmesi ve çalışma<br />

gruplarının oluşturulması<br />

• Pazarın değerlendirilmesi ve strateji<br />

oluşturulması amacıyla belirli<br />

bir süre için çalışma gruplarının<br />

potansiyel ülkelere gönderilmesi<br />

• Dış Ticaret Müsteşarlığı, Elçilik/<br />

Konsolosluk, Ticari ve Askeri Ataşeler,<br />

Türk girişimciler ile etkileşim<br />

içinde pazar dinamiklerinin ve<br />

çevre şartlarının ortaya konması<br />

• Hedef ülkelere göre hedef ürün/<br />

hizmet alanlarının belirlenmesi<br />

• Ülkenin savunma tedarik ve yatırım<br />

politikalarının anlaşılması<br />

• Pazara giriş stratejilerinin ve iş<br />

Tarihsel etki alanını<br />

büyük ülkenin<br />

büyük girişimleri<br />

ile sağlamlaştırma<br />

misyonunu içinde<br />

barındıran savunma<br />

sanayimizin<br />

ihracata yönelimi<br />

doğrultusunda; TSK,<br />

Dışişleri Bakanlığı,<br />

MSB/SSM, Dış Ticaret<br />

Müsteşarlığı, DEIK,<br />

TSKGV, savunma<br />

sanayi firmaları<br />

gibi tarafların<br />

katılımıyla modelleme<br />

çalışmalarının<br />

yapılması<br />

gerekmektedir.<br />

modellerinin geliştirilmesi<br />

• İhaleler üzerinden doğrudan satış,<br />

yerel partnerler ile işbirliği veya<br />

ortaklık, şirket satınalma, üçüncü<br />

bir ülkenin firması ile ittifak (Türk<br />

savunma sanayii firmasının “Truva<br />

Atı” olması yaklaşımı kastedilmemektedir)<br />

• İhraç lisansı gibi uluslararası kısıtlara<br />

yönelik rasyonel mekanizmaların<br />

geliştirilmesi<br />

• <strong>Savunma</strong> tedariklerinden doğan<br />

offset yükümlülüklerinin savunma<br />

sistem ve hizmet ihracatına yönlendirilmesi<br />

• Ülkeler arası dış ticaret dengesizliklerinin<br />

ortadan kaldırılması<br />

amacıyla kamu alımlarına offset<br />

şartı getirilmesi ve bu offsetlerin<br />

savunma ihracatında değerlendirilmesi<br />

b) İlişkilerin Kurulması-Demir Atma<br />

• Askeri Ataşelik mekanizmasının<br />

bu amaç doğrultusunda etkinleştirilmesi<br />

• Ülkeye yönelik tecrübesi bulunan<br />

emekli/görevli kişilerin tespit edilmesi<br />

• TSK’nın proje/kabiliyetler kapsamında<br />

operatif referansının değerlendirilmesi<br />

ve sistemlerin gösteriminde<br />

TSK’nın güvenilirliğini<br />

ortaya koymak üzere TSK personelinin<br />

görev alması<br />

• Elçiliklerde savunma sanayii ihracatına<br />

yönelik kadro oluşturulması<br />

• Ülkenin <strong>Savunma</strong> Bakanlığı ve/<br />

veya karar gücü yüksek askeri makamlarında<br />

savunma sanayii ofisi<br />

kurulması<br />

• İkili, Çok Taraflı Askeri İlişkiler,<br />

Dış Ekonomik İlişkiler ve Dış Ticaret<br />

Müsteşarlığının faaliyetlerinin<br />

ihracat odaklı etkinleştirilmesi<br />

• Fuar, konferans v.b. etkinliklerde<br />

savunma sanayiinin temsil edilmesi,<br />

v.b.<br />

• <strong>Savunma</strong> sistemlerine hakim, donanımlı<br />

TSK, SSM ve savunma<br />

sanayi mensubu emekli üst düzey<br />

yöneticilerin birikim ve ilgilerinin<br />

ihracata yönlendirilmesi<br />

• Bilgi merkezlerinin oluşturulması<br />

ve bilgi işleme kapasitesinin geliştirilmesi<br />

c) Finansal Destek Mekanizmalarının<br />

Geliştirilmesi<br />

• İhracatı teşvik mekanizmaları<br />

• Kredi mekanizmaları<br />

• Takas-barter v.b. mekanizmalar<br />

• Hedef pazarda yatırıma devletin<br />

ortaklığı<br />

• Yurtdışında kamu-özel sektör<br />

(PPI) ortaklıkları<br />

• Ortak tanıtım şirketi/mekanizması,<br />

v.b.<br />

2.5. İhracatta Girişimcilik<br />

<strong>Savunma</strong> sanayi şirketleri ulusal ve<br />

uluslararası savunma projelerinde kazandıkları<br />

deneyim ve ilişkiler ile üst<br />

düzeyde liderlik, profesyonellik ve girişimcilik<br />

ruhuna sahip bir yapıdadır.<br />

Bununla birlikte, savunma ihracatı<br />

için hedeflenen potansiyel ülkelere<br />

girişte; gerek doğrudan gerekse uluslararası<br />

ortaklıklar yoluyla halihazırda<br />

proje yürüten, yabancı ülkelerde iş<br />

yapabilme becerileri gelişmiş başarılı<br />

müteahhitlik şirketlerimizin girişimci<br />

özelliğinden yararlanma yolları da<br />

32<br />

Ocak <strong>2009</strong>

geliştirilebilmelidir. Bu yaklaşım, 1989<br />

yılında Nurol İnşaat firmasının FMC<br />

firması ortaklığıyla savunma alanına<br />

girmesi yanında, son zamanlarda bir<br />

kısım müteahhitlik firmalarının savunma<br />

şirketi kurmalarına (Yüksel<br />

<strong>Savunma</strong> ve C2Tech gibi) dayandırılmıştır.<br />

Benzer şekilde, farklı sektörlerde gerek<br />

yurtiçi gerekse yurtdışında faaliyet<br />

gösteren Türk teknoloji şirketleri<br />

ile temel faaliyet alanlarında üstünlükleri<br />

olan otomotiv şirketlerinin savunma<br />

sanayi alanına giriş kararlarına<br />

esas olacak fizibilitede yurt içi pazara<br />

ihracatın da eklenmesi önemli bir parametre<br />

olarak görülmektedir. Gerek<br />

yurt içi gerekse ihracat pazarı için savunma<br />

sanayiinin tabanının geliştirilmesinde<br />

sektöre girişin cazibesini artırmaya<br />

yönelik girişimlerin yapılması<br />

gerekmektedir.<br />

Yurtiçi savunma projeleri kapsamında<br />

kurulan tamamlayıcılık esaslı işbirliği<br />

ve ittifakların yurtdışı pazarlarda da<br />

kullanılması, ayrıca yurt içinde belirli<br />

alanlarda yaşanılan rekabet ve çatışmaların<br />

yurt dışı projelerde işbirliğine<br />

dönüştürülmesi gibi stratejik prensiplerin<br />

belirlenmesiyle sektörümüzün<br />

girişim ve rekabet gücü artırılabilecektir.<br />

Bu yaklaşımın hedef pazarlarda<br />

temsilci ve yerel partner seçiminde de<br />

kullanılması önemli yararlar sağlayabilecektir.<br />

Sonuç<br />

Ülkenin milli gücünü oluşturan parametrelerin<br />

tamamıyla etkileşim içinde<br />

olan savunma sanayiinin ihracata yönelimi,<br />

milli gücün savunma diplomasisi<br />

yoluyla daha da artmasına yardımcı<br />

olabilecek bir kuvvet çarpanı olarak<br />

görülmektedir. Çalışmada detaylı bir<br />

şekilde incelenen İsrail savunma sanayiinin<br />

dış politika etkileşimi sektörümüzün<br />

ihracata yöneliminde örnek bir<br />

model olarak görülmektedir. Tarihsel<br />

etki alanını büyük ülkenin büyük girişimleri<br />

ile sağlamlaştırma misyonunu<br />

içinde barındıran savunma sanayimizin<br />

ihracata yönelimi doğrultusunda;<br />

TSK, Dışişleri Bakanlığı, MSB/<br />

SSM, Dış Ticaret Müsteşarlığı, DEIK,<br />

TSKGV, savunma sanayii firmaları<br />

gibi tarafların katılımıyla modelleme<br />

çalışmalarının yapılması gerekmektedir.<br />

Sektörümüzün belirli ölçülerde kıyaslanabilecek<br />

teknolojik tabanının<br />

yeterli olduğuna inanarak; girişimci<br />

bir ruhla dost ve müttefik ülkelerin<br />

ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik<br />

faaliyetlerin zaman kaybetmeden<br />

organize bir şekilde başlatılması ile<br />

konjonktürel fırsatlar değerlendirilebilecektir.<br />

Kaynaklar<br />

1) A. DAVUTOĞLU, 2008, Stratejik Derinlik,<br />

Küre Yayınları<br />

2) S. BRACHA, 2005, “Long Term Policies in<br />

Defense Exports”, Uluslararası <strong>Savunma</strong><br />

Sanayi Konferansı, Ankara<br />

3) G.HALGI, 2005, “Israel’s Defense Industry<br />

as a Key Component of Israel’s Qualitative<br />

Military Edge”, The Jerusalem Issue Brief,<br />

Vol.4, No.20<br />

4) P.NIELSEN, 2004, “Israel’s Arms Export:<br />

Stil A Means of Quiet Diplomacy”, www.<br />

weltpolitik.net<br />

5) S. BRACHA, 2005, “Long Term Policies in<br />

Defense Exports”, Uluslararası <strong>Savunma</strong><br />

Sanayi Konferansı, Ankara<br />

6) G. MACKAY, 2005, “Government Initiatives<br />

in Defense Exports”, Uluslararası <strong>Savunma</strong><br />

Sanayi Konferansı, Ankara<br />

7) S. SÖNMEZ, 2005, Dünya Ekonomisinde<br />

Dönüşüm, İmge Yayınları<br />

8) Star Gazetesi, 7 Nisan 2008, Star Gazetesi,<br />

“Türkiye Asla Silah Tüccarı Olmayacak”<br />

9) Bakanlar Kurulu Kararı, 1998, <strong>Savunma</strong><br />

Sanayi Politika ve Stratejisi Dokümanı<br />

10) P. KOTTLER, 1997, Ulusların Pazarlanması,<br />

T.İş Bankası Yayınları.<br />

Aykud Alp BERK<br />

1991 yılından itibaren TUSAŞ Türk Havacılık Uzay Sanayi A.Ş.’de Tedarik Uzmanı,<br />

Alt Sözleşme Yöneticisi, ATAK Projesi Endüstrileşme Koordinatörü olarak görev<br />

yapmıştır. Halen TUSAŞ’ta Pazarlama ve Strateji Şefi olarak çalışmaktadır. 1965 yılında<br />

Kırşehir’de doğan Berk, 1987 yılında ODTÜ Makine Mühendisliğinden mezun<br />

olduktan sonra 1995 yılında Gazi Üniversitesi-İktisat Ana Bilim Dalında Y.Lisansını tamamlamıştır.<br />

2008 yılından itibaren Kara Harp Okulu <strong>Savunma</strong> Bilimleri Enstitüsünde<br />

<strong>Savunma</strong> Yönetimi alanında Doktora programına devam etmektedir. İngilizce ve orta<br />

seviyede Almanca bilmektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 33

Teşvik Mekanizmaları<br />

SSM, Uluslararası İşbirliği Daire Başkanlığı<br />

Bir devletin ihracat teşviki sağlamasında,<br />

özellikle savunma alanında,<br />

güvenlik ve ekonomi ile ilgili unsurlar<br />

gözönünde bulundurulmaktadır. Hükümetlerin,<br />

savunma sanayilerini, savunma<br />

ve dış politikanın vazgeçilmez<br />

bir parçası olarak görmesi sebebiyle,<br />

savunma sanayiinde yapılan çalışmalar<br />

ar-ge’den seri üretime ve ihracata<br />

kadar desteklenmektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> alanında ürün geliştiren şirketler<br />

kimi zaman doğrudan teşvikler,<br />

kimi zaman vergi ayrıcalıkları ile teşvik<br />

edilmektedir. Yatırım teşviklerinde<br />

de benzer ayrıcalıkların şirketlere<br />

sağlanmakta olduğunu görmekteyiz.<br />

<strong>Savunma</strong> pazarının ticari ürünler<br />

pazarından farkı, özellikle Soğuk<br />

Savaş’ın sona ermesi ve Batı ve Doğu<br />

bloku’ndan ülkelerin silah ve sistem<br />

sağlayıcısı olarak piyasaya girmesinden<br />

sonra, yüksek sayıda arz ancak<br />

düşük sayıda talep olmasıdır.<br />

Bu koşullar altında, arz edenlerin<br />

talepte bulunanları çeşitli sınaiteknolojik<br />

(satın alan ülke içinde üretim<br />

yapılması, teknoloji transferleri),<br />

ekonomik (offset programları) veya<br />

finansal destekler ile cezbetmeleri gerekmektedir.<br />

Bu makalenin konusu olan ihracat<br />

teşvik ajansları ve sağladıkları krediler,<br />

özellikle savunma pazarının müşterileri<br />

arasında olan “düşük gelirli ülkeler”<br />

için finansal destekler arasında<br />

yer almaktadır.<br />

Hukuki Zemin<br />

İhracat teşviklerini düzenleyen iki<br />

uluslararası anlaşma bulunmaktadır.<br />

Bunlar, 1994 Dünya Ticaret Örgütü<br />

(WTO) Anlaşması ve OECD anlaşmalarıdır.<br />

OECD anlaşması, resmi<br />

olarak desteklenebilecek ihracat teşvik<br />

kredilerinin koşullarını belirlemektedir.<br />

Türkiye’de ihracat teşviklerinin koordinasyonu<br />

3332 sayılı kanunla Türk<br />

Eximbank’a, hibelerin koordinasyonu<br />

4749 sayılı kanun ile Bakanlar Kurulu<br />

koordinasyonunda görevlendirilecek<br />

makamlara verilmiştir.<br />

Motivler<br />

Hükümetler, İhracat Teşvik Ajanslarını<br />

(İTA) yurtiçi sanayilerini öne çıkartmak<br />

ve sübvanse etmek amacıyla<br />

kurmaktadırlar. İTA’ların sağladığı<br />

devlet destekli krediler veya sigortalama<br />

vasıtasıyla şirketler gelişmekte<br />

olan veya yeni oluşan riskli pazarlarda<br />

iş yapma fırsatını bulurlar. Kısaca devletlerin<br />

riskli pazarlarda iş yapmalarına<br />

destek olmak için şirketlere kaynak<br />

yarattıklarını söyleyebiliriz.<br />

Bu kaynak yaratımının iki temel gerekçesi<br />

bulunmaktadır; bunlardan<br />

birincisi ticaretin geliştirilmesi vasıtasıyla<br />

yurtiçinde istihdam yaratmak,<br />

ikincisi de özellikle gelişmekte olan<br />

ülkelerin risklerini karşılayabilecek<br />

finansal güce sahip olmayan şirketlerin<br />

risk maliyetlerini en aza indirerek<br />

ihracat hacmini artırmaktadır. Bu gerekçelerle<br />

kurulan İTA’lar temel olarak<br />

iki görevi yerine getirirler. Bunlar;<br />

ihracat aktivitelerinin finanse edilmesi<br />

ve doğrudan dış yatırımların finanse<br />

edilmesi/ sigorta altına alınmalarıdır.<br />

Bahse konu temel görevlerden<br />

ilki olan ihracat kredilerinin finanse<br />

edilmesi sürecinde İTA’lar, doğrudan<br />

ihracatçıya veya aracı bir bankaya<br />

kredi sağlamaktadırlar. Doğrudan dış<br />

yatırımlara destek ise, projelerin kredilerle<br />

desteklemesi, sigortalama ve<br />

çoğunlukla siyasi risk sigortalamaları<br />

şeklindedir.<br />

Geçmişte İTA’lar kamu tarafından kurulmuş<br />

olmalarına rağmen günümüzde,<br />

özel teşebbüs veya kamu ortaklı<br />

ihracatı teşvik organizasyonlarına<br />

rastlamak mümkündür.<br />

İTA’lar Nasıl Çalışır? İTA’lar<br />

ve Risk Yönetimi<br />

İTA’lar ihracatçılara doğrudan borç/<br />

garanti sağlar veya ticari bankaların/<br />

ihracatçıların borçlarını garanti altına<br />

alır. Herhangi bir finansman maliyeti<br />

veya risk primi yansıtılmaması,<br />

piyasadan sağlanan ticari kredilerden<br />

daha düşük geri ödemeyle kredi sağlanmasına<br />

yardımcı olur.<br />

İTA’lar, garantinin devlet tarafından<br />

sağlanmış olması sebebiyle, yüksek<br />

riski üstlenirler ve bu sebeple ticari<br />

piyasadan sağlanamayan ihracat kredilerini<br />

sağlayabilirler.<br />

İhracatçı şirket, ihraç edilen ürün veya<br />

hizmet karşılığında ödemeleri müşte-<br />

34<br />

Ocak <strong>2009</strong>

i/garantörden alır ve İTA’ya geri ödemeyi<br />

yapar. Müşterinin ödememesi<br />

durumunda, İTA ihracatçı şirkete<br />

ödemeyi gerçekleştirir ve özel sektöre<br />

ait risk kamuya transfer edilmiş olur.<br />

İhracatçı firmanın zararının tazmin<br />

edilmesinden sonra, İTA ihracatın yapıldığı<br />

alıcıdan ödemeyi geri almaya<br />

çalışır. Pek çok gelişmekte olan ülke<br />

için bu durum, zengin ülkelere olan<br />

borcun artışı demektir.<br />

İTA’lar tarafından desteklenen pek<br />

çok projenin, ekonomik istikrarın sağlanamamış<br />

olması sebebiyle, yüksek<br />

seviyede risk içerdiği bilinmektedir.<br />

İhracat yapan şirketlerin ekonomik<br />

istikrarın sağlanamadığı ortamlara<br />

İTA’ların desteği olmaksızın girmelerinin<br />

yüksek risk içerdiği değerlendirilmektedir.<br />

Avrupa Topluluğu Kurucu Sözleşmesi<br />

Madde 296, 1b’ye göre, herhangi<br />

bir üye ülke, güvenlik silah, mühimmat<br />

ve savaş teçhizatları üretimi ve<br />

ticareti hususlarında ülkenin temel<br />

menfaatleriyle ilgili bir koruma ihtiyacının<br />

gerekli olduğunu düşünürse<br />

tedbir önlemleri alabilir; Bu önlemler,<br />

spesifik olarak askeri olduğuna karar<br />

verilmeyen ürünlerle ilgili ortak piyasa<br />

rekabet koşullarını olumsuz yönde<br />

etkilememelidir. Ticari bankaların sadece<br />

birkaçı askeri ürün ihracatı için<br />

teminat vermektedir ve bunlar da bir<br />

İTA’dan veya resmi kurumdan “garanti”<br />

istemektedirler.<br />

İTA’ların Devlet ile İlişkileri<br />

Kamu İTA’ları, bağımsız bir ajans veya<br />

devletin bir parçası olarak kurulmaktadırlar.<br />

Bunlar ya devlet tarafından<br />

sahiplenilmiş veya devletin kontrolü<br />

altında görev almaktadırlar. Örneğin<br />

İngiltere’nin resmi İTA’sı İhracat Kredi<br />

Garanti Birimi (ECGD) doğrudan<br />

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na bağlı<br />

bir birimdir. ABD ve Finlandiya’nın<br />

Export-Import Bank (EXIMBANK)<br />

diğer benzer örneklerdir.<br />

Kamu kontrolü altındaki İTA’lar, kamu<br />

iktisadi teşekkülü olarak kurulmuş<br />

olup, bağımsız yönetimleri vardır ve<br />

tüzel kişilikleri de bağımsızdır. Export<br />

Development Canada, Delcrede/Decroire<br />

(Belçika), Finans ve Sigorta şirketi<br />

(Avustralya) bu tip şirketlerdir.<br />

Diğer İTA’lar yarı kamu veya özel<br />

olarak adlandırılabilirler. Bunlar özel<br />

sermayenin konsorsiyumu veya özel<br />

sermaye ve kamu iktisadi teşekkülleri<br />

ile ortak olarak kurulabilirler.<br />

Avusturya Oesterreichische Kontrollbank<br />

Aktiengesellschaft (OeKB),<br />

özel bir İTA’ya örnektir ve sahibi ticari<br />

bankalardır. Buna rağmen, OeKB’nin<br />

finansman ile ilgili onay sürecinde,<br />

Avusturya Finans Bakanlığı, denetim<br />

sürecinde de ilgili denetim makamı<br />

yer almaktadır. Almanya’nın İTA’sı<br />

Euler Hermes Krediversicherungs-<br />

AG (Hermes) de Avusturya’nın İTA’sı<br />

gibi özeldir ve gözden geçirme ve onay<br />

sürecinde Finans, Dışişleri, ve Ekonomik<br />

Koordinasyon ve Kalkınma Bakanlıklarının<br />

temsilcileri yer almaktadır.<br />

Özel teşebbüs tarafından kurulan<br />

İTA’ların her ne kadar İTA’ların<br />

sermayedarları özel olsa da kontrol<br />

mekanizmalarında devletin yer aldığı<br />

görülmektedir.<br />

İTA’lar ve <strong>Savunma</strong> Sistem<br />

Satışları<br />

Haziran 2000’de Okinawa’da yapılan<br />

toplantı’da G-7, OECD üyelerine,<br />

“düşük gelirli ülkelere” ihracat kredisi<br />

kullanılarak satış yapılmaması yönünde<br />

karar almış; İngiltere, OECD üyelerinin<br />

ihracat kredisi vermeleri durumunda<br />

“ifşa” edilmelerini önermiştir.<br />

G-7 ayrıca OECD’den savunma gibi<br />

“üretici olmayan” alanlara ilişkin ihracat<br />

kredisi veren ülkelerin listelerinin<br />

yayınlanmasını da istemiştir. “Düşük<br />

Avrupa Birliği Ülkelerinin İTA’larının Verdiği Kredilerle Yapılan Satışlar (%)<br />

ÜLKE 2002 2003 2004 2005<br />

İngiltere (ECGD) 38-50 38-50 38-50 38-50<br />

Hollanda (Atradius-DSB) 27-57 27-57 27-57 27-57<br />

Fransa (COFACE) 30 30 30 30<br />

Almanya (Hermes)<br />

Uzun Vadeli<br />

Kredilerin %0,2’si<br />

ve Kısa Vadelilerin<br />

%9,4’ü<br />

Uzun Vadeli<br />

Kredilerin %0,2’si<br />

ve Kısa Vadelilerin<br />

%9,4’ü<br />

Uzun Vadeli<br />

Kredilerin %0,2’si<br />

ve Kısa Vadelilerin<br />

%9,4’ü<br />

Uzun Vadeli<br />

Kredilerin %0,2’si<br />

ve Kısa Vadelilerin<br />

%9,4’ü<br />

Belçika<br />

İhraç lisansı<br />

Onaylanan Tüm<br />

Satışların %20’si<br />

İhraç lisansı<br />

Onaylanan Tüm<br />

Satışların %20’si<br />

İhraç lisansı<br />

Onaylanan Tüm<br />

Satışların %20’si<br />

İhraç lisansı<br />

Onaylanan Tüm<br />

Satışların %20’si<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 35

gelirli ülkelerin” çoğunun silah alımlarının<br />

ihracat kredisi ile olduğu ve bu<br />

alımları yapanların bir kısmının silah<br />

pazarının önde gelen alıcıları olduğu<br />

değerlendirildiğinde ihracat kredisine<br />

ilişkin sınırlama uygulamasının gerçekciliği<br />

tartışmalı hale gelir.<br />

“Düşük gelirli ülkeler” (kişi başına<br />

düşen GSMH $935 veya altı geliri<br />

olan ülkeler) arasında Çin, Hindistan,<br />

Endonezya, Nijerya ve Pakistan gibi<br />

ülkeler olduğu ve bu ülkelere G-7 ülkelerinden<br />

Kanada, Fransa, Almanya,<br />

İtalya ve İngiltere’den İTA’ların verdiği<br />

ihracat kredileri kullanılarak satışların<br />

yapıldığı düşünülürse teklifin irrasyonel<br />

olduğu sonucu doğal olarak ortaya<br />

çıkmaktadır.<br />

Yukarıdaki anlaşmalara bakıldığında,<br />

savunma sanayiinin serbest piyasanın<br />

parçası olamayacağı değerlendirilmektedir.<br />

Bunun temel sebebi askeri<br />

ürünlerin normal ürünler olmamasıdır.<br />

<strong>Savunma</strong> ürünleri ticaretine ilişkin<br />

hususlar hala ticari hukuka ilişkin<br />

seviyeden çok ulusal-politik seviyede<br />

değerlendirilmektedir. Uluslararası<br />

konvansiyonel silah ticaretini düzenleyen<br />

herhangi bir anlaşma bulunmamaktadır.<br />

Avrupa Birliği tarafından<br />

1998 yılında hazırlanan Code of Conduct<br />

belgesi, hukuki olarak imzalamayan<br />

tarafları bağlayıcı değildir. Code<br />

of Conduct belgesi bünyesinde insan<br />

hakları, bölgesel istikrar, güvenlik ve<br />

alıcının ekonomik gücü gibi kriterleri<br />

bulundurmaktadır.<br />

Hukuki bağlayıcılığının yanısıra,<br />

Code of Conduct belgesi politik baskı<br />

amaçlı kullanılan bir belge olarak düzenlenmiştir.<br />

Bahse konu anlaşmanın İTA’lara yönelik<br />

olarak değerlendirilebilecek<br />

maddesi ise, alıcı tarafın UNDP, Dünya<br />

Bankası, IMF ve OECD kaynaklarına<br />

bakılarak ekonomik olarak değerlendirildiği<br />

ve ülkenin satın alım<br />

durumunda sürdürülebilir kalkınmayı<br />

engelleyip engellememe durumunu<br />

analiz etmesidir. Ancak ihracat teşviklerini<br />

yasaklayıcı, önleyici bir önlem<br />

2007 yılı itibarıyla<br />

sağlanan destekler 3,7<br />

milyar ABD Doları<br />

(nakdi kredi) ve 4,7<br />

milyar ABD Doları<br />

tutarında sigorta/<br />

garantidir. Banka nakdi<br />

ve gayrinakdi destekleri<br />

ile ihracatın yaklaşık %<br />

8’ine finansman desteği<br />

sağlamıştır.<br />

alınmamış, sürdürülebilir kalkınma<br />

ve sosyal kalkınma ile ilişki kurulmamıştır<br />

İlk bölümde ihracat teşviklerinin özellikle<br />

alıcıları cezbetmek için kullanılan<br />

ekonomik (offset programları) veya<br />

finansal destekler arasında yer aldığı<br />

belirtilmişti. Kimi zaman bazı finansal<br />

desteklerin bir ihalenin alınmasında<br />

önemli rol oynadığı görülmektedir.<br />

Endonezya <strong>Savunma</strong> Bakanlığı Rus<br />

Silahlarını seçerken seçim sebebini<br />

Rus Devletinin yıllık %5,6 ile %5,8<br />

arasında değişen oranlarda finansal<br />

destek olduğunu belirtmiş, bu oranların<br />

OECD ülkeleri için %8 olduğunu<br />

açıklamıştır.<br />

İTA Türkiye Uygulaması-<br />

Eximbank<br />

Türk Eximbank; ekonomik ve politik<br />

amaçların sağlanması, ihracatçıların<br />

yeni pazarlara açılabilmesi, rekabet<br />

gücünün artırılması gibi amaçlarla,<br />

yurt dışında yapılacak yatırımlar ile<br />

ihracat maksadına yönelik yatırım<br />

malları üretim ve satışının desteklenerek<br />

teşvik edilmesine yönelik yurt<br />

dışında faaliyet gösteren müteahhit ve<br />

girişimcileri kısa, orta ve uzun vadeli<br />

nakdi ve gayrinakdi kredi, sigorta ve<br />

garanti programları ile desteklemek<br />

amacıyla 1987 yılında kurulmuştur.<br />

3332 sayılı kanun ile ihracatın teşviki<br />

amacıyla Türk İhracat Kredi Bankası<br />

kurulmuş, dış yatırımların ve yurtiçi<br />

yatırım malı imalat ve satışının kredilendirilmesi<br />

gibi faaliyetler için de<br />

Türk Eximbank’a bütçe, fonlar, bankalar<br />

ve diğer kaynaklardan tahsis edilecek<br />

imkanları belirleme yetkisi Bakanlar<br />

Kurulu’na verilmiştir. Bununla<br />

beraber politik riskler sebebiyle girilecek<br />

olan zararın karşılanması sorumluluğu,<br />

Hazine Müsteşarlığına aittir.<br />

Eximbank tarafından sağlanmakta<br />

olan mal/hizmet ihracatı, ülke/kredi<br />

garanti programı kapsamında sağlanmaktadır.<br />

Ülke/kredi garanti programının<br />

çerçevesi, yıllık olarak belirlenmektedir.<br />

Nakdi ve gayri nakdi olarak<br />

verilen destekler hükümetlerarası<br />

protokoller kapsamında yürütülmektedir.<br />

İhracatçılar tarafından ihracat teşviki<br />

için önerilen projelerin arasından<br />

müşteri ülke tarafından “Devlet Garanti<br />

Mektubu” onaylanmış olanlara<br />

öncelik verilmektedir.<br />

Türk Eximbank tarafından mal ve hizmet<br />

ihracatına ilişkin nakdi/gayrinakdi<br />

kredi mekanizması aracılığı ile finansman<br />

desteği sağlanmaktadır. 2007 yılı<br />

itibarıyla sağlanan destekler 3,7 milyar<br />

ABD Doları (nakdi kredi) ve 4,7<br />

milyar ABD Doları tutarında sigorta/<br />

garantidir. Banka nakdi ve gayrinakdi<br />

destekleri ile ihracatın yaklaşık % 8’ine<br />

finansman desteği sağlamıştır.<br />

İhracatçılar tarafından<br />

ihracat teşviki için<br />

önerilen projelerin<br />

arasından müşteri ülke<br />

tarafından “Devlet<br />

Garanti Mektubu”<br />

onaylanmış olanlara<br />

öncelik verilmektedir.<br />

36<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Türk Eximbank’ın kredisinden faydalanabilecek<br />

olan ülke tarafından<br />

garantör bir kredi kuruluşu/banka<br />

veya resmi kuruluş belirlenmektedir.<br />

Garantör, Türk Eximbank tarafından<br />

muteber kabul edilmelidir.<br />

İhracat yapacak olan firmanın Türk<br />

Ticaret Kanununa göre kurulmuş,<br />

mali yapısı sağlam bir şirket olması<br />

gerekmektedir. Bazı durumlarda Türk<br />

şirketleri bir konsorsiyumun ortağı<br />

veya taşeronu olabilirler.<br />

Türk Eximbank’a sunulacak olan projenin<br />

sunulmadan önce fizibilitesinin<br />

FIDIC üyesi bir müşavir tarafından<br />

onaylanması gerekmektedir. Sunulan<br />

projenin yerli katkısının yüksek olması,<br />

proje seçiminde tercih sebebidir.<br />

Türk Eximbank tarafından verilen finansman<br />

desteğinin çeşitli koşulları<br />

vardır. Bunlar;<br />

• ihracatçı firmanın projeye katılımının<br />

en az %15 oranında olması,<br />

• Geri ödemelerin vadesinin 8 yılı<br />

aşmaması,<br />

• Sağlanacak desteğin, Türkiye’den<br />

sağlanacak mal/hizmetlerin<br />

%85’ini aşmıyor olması,<br />

• Garantör ülkenin riskine göre belirlenen<br />

garanti mektubu komisyonu<br />

olarak sıralanabilir.<br />

İhracat Teşvikleri ve Türk<br />

<strong>Savunma</strong> Sanayi<br />

3238 sayılı kanunun 10. maddesi<br />

g bendine göre “ekonomik teşvikleri<br />

tespit etmek” <strong>Savunma</strong> Sanayi<br />

Müsteşarlığı’nın görevleri arasındadır.<br />

Aynı kanunun (i) bendinde de “savunma<br />

ihracatı konularının” koordinasyonu<br />

<strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteşarlığı’na<br />

verilmiştir denilmektedir.<br />

4749 sayılı kanun ile Bakanlar Kurulu,<br />

Dışişleri Bakanlığı ve Hazine<br />

Müsteşarlığı’nın olumlu görüşünün<br />

alınması koşuluyla, hibe vermeye yetkili<br />

kılınmıştır. <strong>Savunma</strong> ve güvenlik<br />

amaçlı hibeler bu kanun kapsamına<br />

alınmamıştır. <strong>Savunma</strong> ve güvenlik<br />

alanı ile ilgili hibe ve yardımlarla ilgili<br />

İhracat teşviklerinin<br />

sağlanmasıyla,<br />

savunma sanayinde<br />

ar-ge’den seri üretime<br />

sağlanan desteklerin<br />

kapsamı genişleyecek,<br />

ihracata sağlanacak<br />

teşviklerle ürün<br />

yelpazesinin genişlemesi<br />

sağlanacak ve nihai<br />

olarak Türk Silahlı<br />

Kuvvetleri ve Türk<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

ürün yelpazesinin<br />

genişlemesinden<br />

fayda sağlayan taraf<br />

olacaklardır.<br />

görüşmelerde bulunmaya ve anlaşmalar<br />

imzalamaya Bakanlar Kurulu<br />

kararı ile belirlenecek kişi ve kuruluşlar<br />

yetkilidir. Bu hibe ve yardımların<br />

karşılıkları, Milli <strong>Savunma</strong> Bakanlığı<br />

bütçesinde karşılık ayrılmak suretiyle<br />

bütçelendirilmektedir.<br />

4749 sayılı kanun kapsamında “yabancı<br />

ülkeler, yabancı ülkelerin kuruluşları,<br />

uluslararası kuruluşlar, ve uluslararası<br />

yardım konsorsiyumlarına borç<br />

vermeye, borcun esas ve şartlarını<br />

belirlemeye, verilen borçların yeniden<br />

yapılandırılmasına Müsteşarlığın görüş<br />

ve Bakan’ın teklifi üzerine Bakanlar<br />

Kurulu’nun yetkili” olduğu, borç<br />

tutarlarının Müsteşarlık bütçesine konulacak<br />

bir ödenekten karşılanacağı<br />

belirtilmiştir.<br />

<strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteşarlığı tarafından<br />

ihracat teşviki kapsamında iki<br />

yöntem izlenebileceği değerlendirilmekte<br />

olup bunlar; doğrudan <strong>Savunma</strong><br />

Sanayini Destekleme Fonu kullanılarak<br />

hibe veya kredi amaçlı “ülke<br />

kredisi” açmak veya Türk Eximbank<br />

vasıtasıyla kredi açmak olarak sıralanabilir.<br />

Doğrudan yabancı bir ülkeye<br />

SSDF’den ülke kredisi açılması durumunda<br />

4749 sayılı kanuna göre öncelikle<br />

<strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteşarlığı’nın<br />

Bakanlar Kurulu tarafından ihracat<br />

teşviki verilmesi amacıyla yetkilendirilmesi<br />

gerekmektedir. Bu süreçte<br />

Dışişleri Bakanlığı ve Hazine<br />

Müsteşarlığı’nın olumlu görüşlerine<br />

ihtiyaç duyulacaktır.<br />

Politik ve askeri amaçlarla hibe verilmesi<br />

durumunda da 4749 sayılı kanuna<br />

göre Bakanlar Kurulu tarafından<br />

<strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteşarlığı’nın yetkilendirilmesi<br />

ve Dışişleri Bakanlığı<br />

ve Hazine Müsteşarlığı’nın olumlu<br />

görüşlerine ihtiyaç duyulacaktır. Bir<br />

aracı olarak Türk Eximbank’ın kullanılması<br />

durumunda da 4749 sayılı kanunun<br />

hükmettiği tespit edilmiştir.<br />

Sonuç<br />

<strong>Savunma</strong> alanında oluşturulacak ihracat<br />

teşvik mekanizmasının, savunma<br />

sanayinin, savunma ve dış politikanın<br />

vazgeçilmez bir parçası olması ayrıca<br />

savunma ürünlerinde iktisadi geri<br />

dönüşün sadece kredi geri ödemelerinde<br />

değil, ürünün ömür boyu idamesinde<br />

sağlanması gibi uzun vadeli<br />

hedefleri göz önünde bulundurulmasının<br />

önemli bir unsur olduğu değerlendirilmektedir.<br />

Bu kapsamda, <strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteşarlığı<br />

kuruluş kanununun 4749<br />

sayılı kanundan muaf tutulması ve<br />

ihracat teşvikine yönelik fonlamanın<br />

SSDF’den yapılmasına yönelik çalışmalara<br />

başlanmasının faydalı olduğu<br />

değerlendirilmektedir. İhracat teşviklerinin<br />

sağlanmasıyla, savunma sanayinde<br />

ar-ge’den seri üretime sağlanan<br />

desteklerin kapsamı genişleyecek, ihracata<br />

sağlanacak teşviklerle ürün yelpazesinin<br />

genişlemesi sağlanacak ve<br />

nihai olarak Türk Silahlı Kuvvetleri ve<br />

Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> ürün yelpazesinin<br />

genişlemesinden fayda sağlayan<br />

taraf olacaklardır.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 37

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde Yazılım<br />

İhracatını Artırmanın Esasları<br />

İsmail BAŞYİĞİT<br />

MİLSOFT, CEO<br />

Küreselleşmenin etkilerini arttırdığı<br />

günümüzde ülkelerin ekonomi ve<br />

siyasi politikalarında yönlendirici bir<br />

role sahip olan savunma sanayiinin<br />

önemi her geçen gün daha da ön plana<br />

çıkmaktadır. Hızla değişen çevre<br />

koşulları; ülkeleri ve dolayısıyla firmaları<br />

karar verme süreçlerinde daha<br />

temkinli ve planlı hareket etmeye,<br />

rakiplerinin hamlelerini öngörmeye<br />

ve bu hamleler doğrultusunda geleceğin<br />

stratejilerini bugünden belirlemeye<br />

yönelik sistematik bir yönetim<br />

anlayışına zorlamaktadır. Uluslararası<br />

piyasaların kırılganlığı, yaşanan<br />

dalgalanmalar ve istikrarsızlıklar göz<br />

önüne alındığında; savunma sanayii<br />

gibi sektörlere yatırım yapmanın ve<br />

bu pazarın şampiyonlar ligi oyuncusu<br />

olmanın hem ülkemizin hem de firmalarımızın<br />

geleceği açısından taşıdığı<br />

stratejik önem büyüktür. Özellikle<br />

yenilikçi fikirler üzerine teknolojik<br />

alt yapısını şekillendiren ve bu sayede<br />

dışa bağımlılığını azaltan ülkelerin<br />

dünyada yaşanan ekonomik ve siyasal<br />

krizlerden ya da değişen çevre koşullarında<br />

ortaya çıkan yeni güç dengelerinden<br />

daha az etkilenmeleri süpriz<br />

değildir. Bu çerçevede değerlendirildiğinde,<br />

savunma sanayiinde ihracatı<br />

arttırmanın ülkemize doğrudan ve<br />

dolaylı yollardan sürdürülebilir kalkınma<br />

sağlayacağı, aynı zamanda da<br />

ülkemizin dışa bağımlılığını asgariye<br />

indireceği açıktır. Bu yüzden dünya ile<br />

rakabet edebilen, teknolojik altyapısını<br />

yenilikçi ve yönlendirici çözümler<br />

üzerine kurmuş olan savunma sanayiimizin;<br />

ülkemizin refahını arttırmada,<br />

toplumun her kesimine uzun vadede<br />

sürekli kalkınma sağlamada ve yaşam<br />

kalitesini yükseltmede önemli katkıları<br />

olacaktır.<br />

<strong>Savunma</strong> sanayiinde son yıllarda dünyada<br />

görülen büyüme ve gelişme daha<br />

önce bu sektörde yer alan ve ileri teknoloji<br />

ihraç eden ülkelerin dışında, gelişmekte<br />

olan birçok ülkenin de artık<br />

ilgisini çekmeye başlamıştır. Bu açıdan<br />

bakıldığında ülkemizin de savunma<br />

sanayiinde büyüyen pazardan aldığı<br />

payı arttırması önem arz etmektedir.<br />

Ancak savunma sanayiinde ihracat,<br />

<strong>Savunma</strong> sanayiinde<br />

ihracat, diğer bazı<br />

sektörlerden farklı<br />

olarak firmaların<br />

münferit gayretlerinin<br />

yanı sıra devlet ve<br />

devlet dışı aktörlerin<br />

de destekleriyle ulusal<br />

bir politika ve vizyon<br />

çerçevesinde önceden<br />

belirlenen orta ve<br />

uzun vadeli hedefler<br />

doğrultusunda<br />

gerçekleştirilebilinir.<br />

diğer bazı sektörlerden farklı olarak<br />

firmaların münferit gayretlerinin yanı<br />

sıra devlet ve devlet dışı aktörlerin de<br />

destekleriyle ulusal bir politika ve vizyon<br />

çerçevesinde önceden belirlenen<br />

orta ve uzun vadeli hedefler doğrultusunda<br />

gerçekleştirilebilinir. Devletin<br />

belirleyeceği ihracat hedeflerine yönelik<br />

vizyon ve politikalar kapsamında<br />

hedeflere ulaşılabilmesi özel sektör,<br />

üniversiteler, araştırma merkezleri ve<br />

diğer paydaşların birlikte hareket etmesiyle<br />

gerçekleşebilir. Milli savunma<br />

sanayiinin geliştirilmesi politikaları<br />

kapsamında yurtiçinde geliştirilen yeteneklerin,<br />

kullanımına öncelik verilmesi<br />

ve bu yaklaşımın kararlılıkla uygulanması<br />

da gereklidir. <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı’nın 2007-2011<br />

Stratejik Planı’nda koyduğu ihracat<br />

hedefi, sektörün tüm oyuncuları için<br />

de belirleyici olmalıdır. 1<br />

<strong>Savunma</strong> sanayiinde özellikle yazılım<br />

gibi katma değeri yüksek ve emek<br />

yoğun bir sektörde ihracatı arttırmak<br />

için; Ar-Ge destekleri, insan kaynaklarının<br />

etkin kullanımı, teknokent ve<br />

teknoparkların sayılarının ve etkinliklerinin<br />

arttırılması, uluslararası standartların<br />

yakalanması, milli çözümlere<br />

ağırlık verilmesi ve işbirlikteliklerinin<br />

oluşturulması savunma sanayiinde temel<br />

faktörler olarak özetlenebilir.<br />

Gelişmişlik düzeylerine göre yazı-<br />

1 <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı, Stratejik Plan<br />

2007-2011, Ankara.<br />

38<br />

Ocak <strong>2009</strong>

lım ihracatında ülkeler kümelenme,<br />

olgunluk ve ihracat gelirleri<br />

temel alınarak 4 farklı kategoride<br />

sınıflandırılırlar. 2 Birinci kategoride<br />

yer alan ABD, İngiltere, Kanada ve<br />

1990’lardan itibaren bu kategoriye<br />

giren İsrail, İrlanda ve Hindistan gibi<br />

ülkeler incelendiğinde, devlet tarafından<br />

çerçevesi çizilen ulusal vizyon<br />

ve politikaların bu ülkelerin yazılım<br />

ihracatlarının artmasında önemli rol<br />

oynadığı görülmektedir. 3 Örneğin birinci<br />

kategoride yer alan ülkelerden<br />

İrlanda, geleneksel olarak bir tarım<br />

ülkesiyken son on beş yılda yazılım<br />

sektöründe ihracata sağlanan devlet<br />

destekleri ile yazılım pazarının kritik<br />

oyuncularından biri haline gelmiştir. 4<br />

Ülke, 1980’lerde yasadışı yazılım kullanımda<br />

yüksek bir orana sahipken,<br />

yeni kanunlarla bu oran 1990’ların<br />

ikinci yarısından itibaren oldukça<br />

düşmüştür. Ayrıca devletin kurduğu<br />

serbest bölgeler ve vergi avantajlarıyla<br />

da İrlanda birçok yabancı sermayeli<br />

firmanın yatırım yaptığı bir ülke haline<br />

2 Carmel, E. Taxonomy of New Software Exporting<br />

Nations. Washington DC, American<br />

University, 2003.<br />

3 Heeks, R.B & Nicholson B. Software Export<br />

Success Factors and Strategies in Developing<br />

and Transitional Economies. Development<br />

Informatics Working Papers no.12, IDRM,<br />

University of Manchester, UK, 2002.<br />

4 Alican F. Ekonomik ve Sosyal Boyutlarıyla<br />

Dünyada ve Türkiye’de Yazılım Sektörü, İstanbul,<br />

İletişim Yayınları, 2006.<br />

gelmiş ve ülkedeki istihdam artmıştır. 5<br />

<strong>Savunma</strong> yazılımı ihracatında önemli<br />

bir paya sahip olan İsrail’de ise, Ar-<br />

Ge’ye önemli yatırımlar yapılmış,<br />

özel sektöre yönelik vergi avantajları<br />

sağlanmış ve başta ABD olmak üzere<br />

teknoloji alanında önde gelen ülkelerin<br />

üniversiteleri ve araştırma kurumlarıyla<br />

işbirliği anlaşmaları yapılmıştır.<br />

Benzer şekilde ülkemizin de nicel<br />

hedefler doğrultusunda ucuz işçilik<br />

ile rekabet etmeye çalışmak yerine,<br />

teknoloji üreten ve ihraç eden Türkiye<br />

için nitelikli işgücünün kullanıldığı,<br />

yenilikçi fikirlerin hayata geçirildiği,<br />

katma değeri yüksek yeni teknoloji<br />

geliştirmenin hedeflendiği, ulusal<br />

vizyon ve politikaların belirlenmesi<br />

ve kararlı bir şekilde adil rekabet ortamında<br />

uygulanması gereklidir. Ulusal<br />

politika ve vizyon paralelinde kamu<br />

ve özel kuruluşların aşağıda belirtilen<br />

hususlar üzerine yoğunlaşmasının ülkemizin<br />

savunma sanayiinde yazılım<br />

ihracatını arttırma yönünde önemli<br />

katkı sağlayabileceği düşünülebilinir.<br />

1. Ar-Ge, özellikle savunma sanayiimizin<br />

yazılım sektöründe gelişmesi<br />

ve dünya ile rekabet edebilmesinde<br />

ön koşullardan birisidir. Yurt dışında<br />

rekabet edebilmek için ulusların<br />

5 Bilişim Şurası. Bilişim Şura Ana Raporu, Ankara,<br />

2002.<br />

Her ne kadar son<br />

yıllarda ülkemizde<br />

Ar-Ge’ye olan yatırım<br />

bilinci artmış ve<br />

geçmiş yıllara göre<br />

yükselmiş olsa da<br />

özellikle savunma<br />

sanayiinde önde gelen<br />

ve yazılım alanında<br />

yetkinlik kazanmış<br />

ülkelerle kendimizi<br />

karşılaştırdığımızda<br />

oldukça geride<br />

kaldığımız ortadadır.<br />

2006 yılı itibariyle<br />

%0,7 olan Ar-<br />

Ge’nin Gayrisafi<br />

Milli Hasıladaki<br />

payını 2010 yılında<br />

%2’ye çıkarmak<br />

hedeflenmiştir.<br />

öncelikli olarak ileri teknolojiler üzerine<br />

kurulu altyapılara sahip olması,<br />

kendi ürünleri ve çözümlerini dünyaya<br />

sunabilmeleriyle mümkündür.<br />

Şekil 1’de görüldüğü üzere Ar-Ge<br />

Tablo 1 Ar-Ge’ye Ayrılan Kaynakların Mukayesesi 2006<br />

ÜLKE <strong>Savunma</strong> Ar-Ge’ye Ayrılan Kaynak (Milyar $) <strong>Savunma</strong> Ar-Ge’ye Ayrılan<br />

Kaynak Yüzdesi<br />

ABD 67.5 19.7<br />

Avrupa 3.6 1.4<br />

Almanya 0.73 1.1<br />

İngiltere 1.3 3.4<br />

İspanya 0.15 0.01<br />

Türkiye 0.069 0.018<br />

Kaynak: Korkmazyürek H. Avrupa Birliği <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>ndeki Gelişmelerin Türkiye’nin <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Üzerindeki Etkileri. <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi,<br />

Sayı 6, Ekim 2008.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 39

Şekil 1 (2006 Yılı Ar-Ge Harcamaları)<br />

Kaynak: Global R&D Report 2008.<br />

için yatırım yapan ülkeler İskandinav<br />

ülkeleri, Kuzey Amerika ve Avrupa<br />

Birliği’nin refah düzeyi yüksek ülkelerinden<br />

oluşmaktadır. 6 Her ne kadar<br />

son yıllarda ülkemizde Ar-Ge’ye olan<br />

yatırım bilinci artmış ve geçmiş yıllara<br />

göre yükselmiş olsa da özellikle<br />

savunma sanayiinde önde gelen ve<br />

yazılım alanında yetkinlik kazanmış<br />

ülkelerle kendimizi karşılaştırdığımızda<br />

oldukça geride kaldığımız ortadadır.<br />

2006 yılı itibariyle %0,7 olan<br />

Ar-Ge’nin Gayrisafi Milli Hasıla’daki<br />

payını 2010 yılında %2’ye çıkarmak<br />

hedeflenmiştir.<br />

Diğer taraftan savunma sanayiinde<br />

Ar-Ge’ye ayrılan kaynağa baktığımız-<br />

6 Global R&D Report 2008.<br />

da ABD ve Avrupa’nın gerisinde olduğumuz<br />

görülmektedir.<br />

Ar-Ge kapsamında düşünüldüğünde<br />

dünyanın önde gelen ülkeleri ve<br />

firmaları ile rekabet edebilmek için<br />

aşağıdaki hususlara önem vermek gereklidir;<br />

• Açık bilgi üzerine dünyayla yarışabilecek<br />

yeni teknolojilerin geliştirilmesi<br />

ve öncü çözümlerin rakiplerden<br />

önce uluslararası piyasaya<br />

sunulması,<br />

• Özellikle altyapı yazılımlarına yönelik<br />

Ar-Ge’lere öncelik verilmesi<br />

böylece birçok alanda/sektörde bu<br />

altyapı yazılımlarının yeniden kullanılabilirliğinin<br />

sağlanması,<br />

• İleride ortaya çıkacak ihtiyaçlara<br />

uygun Ar-Ge projelerinin başlatılması,<br />

• Şirket gelirlerinin belirlenecek bir<br />

yüzdesinin Ar-Ge projelerine yönlendirilmesinin<br />

teşvik edilmesi,<br />

• Özellikle ihracat hedeflerinin doğru<br />

olarak konulduğu kritik teknojilere<br />

yönelik Ar-Ge desteklerinin<br />

(Tübitak TEYDEB, 1007 gibi) arttırılması.<br />

2. Küreselleşme, firmaların sadece<br />

teknolojik değişikliklere uyum sağlamalarını<br />

değil aynı zamanda sosyokültürel,<br />

yönetimsel ve örgütsel yeniliklere<br />

ve değişikliklere de uyum<br />

sağlamalarını da zorunlu kılmıştır.<br />

Entelektüel sermaye olarak kabul<br />

40<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Entelektüel sermaye<br />

olarak kabul edilen<br />

insan kaynağı da<br />

günümüzde firmalar<br />

arasındaki farkı<br />

belirleyen temel<br />

etkenlerden birisi<br />

olmuştur. Klasik<br />

anlamda personel<br />

izinlerinin ve terfi<br />

gibi işlemlerin<br />

algılandığı İnsan<br />

Kaynakları Yönetimi<br />

yerini; sürekli<br />

gelişme, performans<br />

yönetimi, yetkinlikler<br />

ve motivasyon<br />

gibi kavramlara<br />

bırakmıştır.<br />

edilen insan kaynağı da günümüzde<br />

firmalar arasındaki farkı belirleyen temel<br />

etkenlerden birisi olmuştur. Klasik<br />

anlamda personel izinlerinin ve<br />

terfi gibi işlemlerin algılandığı İnsan<br />

Kaynakları Yönetimi yerini; sürekli<br />

gelişme, performans yönetimi, yetkinlikler<br />

ve motivasyon gibi kavramlara<br />

bırakmıştır. 7 İnsan kaynaklarının etkin<br />

yönetimi, uzun vadede bir ülkeye<br />

rekabet avantajı getiren faktörlerden<br />

birisidir. Zihin emek yoğun ve nitelikli<br />

işgücünün istihdamı üzerine kurulu<br />

olması itibariyle özellikle savunma<br />

sanayiinde faaliyet gösteren yazılım<br />

firmalarında personelin yetkinliklerinin<br />

geliştirilmesi, doğru eğitilmiş ve<br />

yetiştirilmiş olması gerekmektedir. Bu<br />

kapsamda beyin göçünün önüne geçilmesi<br />

ve nitelikli işgücünün yerli firmalarda<br />

istihdam edilerek milli proje-<br />

7 Akı P. <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı’nda İnsan<br />

Kaynakları Yönetimi. <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

Gündemi, Sayı 2, Ekim 2007.<br />

lerde kullanılması firmaların uluslararası<br />

pazarda rekabet edebilme şansını<br />

arttıracaktır. Ayrıca, üniversitelerin<br />

ilgili bölümlerinin müfredatları hazırlanırken<br />

sanayinin ihtiyaçları da göz<br />

önüne alınmalıdır. İnsan kaynağının<br />

eğitimi ve doğru yönlendirilmesi organizasyonların<br />

varlıklarını ve rekabetçi<br />

olmalarını korumanın ön koşulu<br />

olarak ortaya çıkmaktadır. 8 Teknoloji<br />

geliştirecek nitelikli işgücüne sahip<br />

olmak için paydaşların (üniversiteler,<br />

araştırma kurumları, kamu kurum ve<br />

kuruluşları, özel firmalar vb.) aşağıdaki<br />

hususlara önem vermeleri gerekmektedir:<br />

• Kurumsal organizasyon yapısının,<br />

pozisyonlara ait görev ve sorumlulukların<br />

ve arayüzlerin net olarak<br />

belirlenmesi,<br />

• İhtiyaç duyulacak işgücü büyüklüğünün<br />

ve bu işgücüne ait yetkinliklerin<br />

doğru belirlenmesi,<br />

• Mevcut işgücünün ihtiyaç duyulan<br />

yetkinlik seviyesine getirilmesi için<br />

gerekli eğitimlerin kapsam ve miktarlarının<br />

belirlenmesi, kısa ve uzun<br />

vadeli eğitimlerin planlanması,<br />

• Tespit edilen yetkinlikler kapsamında<br />

gerekli iş gücünün istihdam<br />

edilmesi,<br />

• Yetkinliklerin sürekli geliştirilmesi,<br />

• Eğitim kalitesinin ihtiyaç duyulan<br />

yetkinliklere paralel olarak sürekli<br />

iyileştirilmesi,<br />

• Eğitim ihtiyaçlarının kurumlar arasında<br />

ortak olan kısımlarının birlikte<br />

planlanması ve karşılanması,<br />

• Üniversitelerin, firma ve kurumların<br />

ihtiyaçlarını karşılayacak yönde<br />

teorinin yanında uygulamaların da<br />

yer aldığı eğitimlere ağırlık vermesi,<br />

dolayısıyla pazarın ihtiyaç duyduğu<br />

8 Barutçugil İ. Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi,<br />

Kariyer Yayıncılık, İstanbul, 2004.<br />

nitelikli işgücünün çalışan memnuniyetinin<br />

ve dolayısıyla verimliliğinin<br />

sürekli artırılması.<br />

3. Dış pazarda var olabilmenin ön<br />

koşulunun uluslararası ortak dili anlamak,<br />

bir diğer ifadeyle uluslararası<br />

kalite standartlarını yakalamak olduğu<br />

düşünüldüğünde, firmalarımızın<br />

uluslararası kabul gören kalite yönetim<br />

standartlarına (CMMI gibi) ve<br />

modellerine yönelik çalışmalarının<br />

teşvik edilmesine ağırlık verilmelidir.<br />

Özellikle ülkemizde savunma sanayiinde<br />

ucuz işgücünün olmadığı göz<br />

önüne alındığında, dünya ile rekabet<br />

edebilmek ve ihracatımızı arttırabilmek<br />

için uluslararası standartlara<br />

uygun, yüksek kaliteli yazılımları dış<br />

pazarlara sunmamız, izlenmesi gereken<br />

temel politikalardandır. Ayrıca<br />

aşağıdaki hususlara da odaklanılması<br />

gereklidir:<br />

• İhalelerde uluslararası standartların,<br />

halihazırda bu seviyede olanlara<br />

avantaj sağlamayacak şekilde yıllara<br />

bağlı ve aşamalı olarak istenmesi,<br />

• Kalite yönetim ve teknik alanlardaki<br />

standartların hazırlanma ve<br />

Özellikle ülkemizde<br />

savunma sanayiinde<br />

ucuz işgücünün<br />

olmadığı göz önüne<br />

alındığında, dünya<br />

ile rekabet edebilmek<br />

ve ihracatımızı<br />

arttırabilmek<br />

için uluslararası<br />

standartlara uygun,<br />

yüksek kaliteli<br />

yazılımları dış<br />

pazarlara sunmamız,<br />

izlenmesi gereken temel<br />

politikalardandır.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 41

Teknokentler ve<br />

teknoparklar gibi<br />

teknoloji geliştirme<br />

bölgeleri; firmalar<br />

ile üniversiteler,<br />

araştırma kurum ve<br />

kuruluşları arasındaki<br />

işbirliğini arttırarak<br />

yazılım sektörünün<br />

uluslararası alanda<br />

rekabet edebilir<br />

bir yönde ivme<br />

kazanmasını<br />

sağlayabilecek,<br />

üretim maliyetlerini<br />

düşürecek ve<br />

teknolojik bilgiyi<br />

ticarileştirebilecek<br />

bir yapıda<br />

örgütlenmelidir.<br />

güncellenme çalışmalarına sektör<br />

temsilcileri olarak aktif katılımın<br />

sağlanması,<br />

• Özellikle uluslararası kabul gören<br />

standartlarda süreç olgunluğunda<br />

istenilen seviyelere ulaştığı belgelenen<br />

firmaların değerlendirme,<br />

belgelendirme gibi harcamalarının<br />

desteklenmesi,<br />

• <strong>Savunma</strong> sanayii firmalarının uluslararası<br />

standartlara uygun çalışmasına<br />

paralel, sistem geliştirme tedarik<br />

faaliyetlerinin de uluslararası<br />

standartlara tam uyumlu gerçekleştirilmesi.<br />

4. Teknokentler ve teknoparklar gibi<br />

teknoloji geliştirme bölgeleri; firmalar<br />

ile üniversiteler, araştırma kurum ve<br />

kuruluşları arasındaki işbirliğini arttırarak<br />

yazılım sektörünün uluslararası<br />

alanda rekabet edebilir bir yönde ivme<br />

kazanmasını sağlayabilecek, üretim<br />

maliyetlerini düşürecek ve teknolojik<br />

bilgiyi ticarileştirebilecek bir yapıda<br />

örgütlenmelidir. 9 Bu doğrultuda,<br />

• Teknokent/Teknoparkların yaygınlaştırılması<br />

• Teknokent/Teknopark imkanlarından<br />

ve ilave sağlanabilecek teşviklerinden<br />

firmaların yararlanabilmesi<br />

için firmalara işbirliklerini arttırmaya<br />

yönelik hedefler konulması ve<br />

bu hedefleri gerçekleştirme yolunda<br />

teşvik mekanizmalarının hayata geçirilmesi<br />

gereklidir.<br />

5. Dış pazarda söz sahibi olmak için<br />

firmalarımızın öncelikli olarak iç pazarın<br />

yazılım ihtiyaçlarını karşılayabilecek<br />

milli çözümleri sunabilmeleri<br />

gerekmektedir. Özellikle, kritik teknolojilerde<br />

yurt dışına olan bağımlılığın<br />

yüksek olması, ülkemizin ekonomik,<br />

siyasal ve askeri alanlardaki caydırıcılık<br />

gücünü de azaltır. Bunun için;<br />

• Hedeflenen kritik alanlardaki yazılım<br />

ihtiyaçlarının belirlenerek, milli<br />

imkanlarla geliştirilmesi,<br />

• Milli olarak geliştirilmesinde yabancı<br />

çözümlere dayanan işbirliklerinden<br />

kaçınılması önemlidir.<br />

6. Küreselleşme, beraberinde firmaları<br />

tek başlarına hareket edemeyecekleri<br />

bir ortamda işbirlikleri kurmaya<br />

zorlamaktadır. Özellikle üniversite,<br />

kamu ve özel sektörün işbirliği bu açıdan<br />

değerlendirildiğinde büyük önem<br />

taşımaktadır. Entegre bir sanayinin<br />

tesisi amacıyla firmaların birlikte çalışma<br />

prensiplerinin belirlenmesi ve<br />

bu amaçla dünyada yaygın olarak kullanılan<br />

standart ve modellerin örnek<br />

alınması.<br />

Özet olarak uluslararası krizlerden<br />

ve dalgalanmalardan diğer sektörlere<br />

göre daha az etkilenen savunma<br />

sanayiinde ihracata ağırlık vermek<br />

ülkemizin kritik çözümlerde dışa ba-<br />

9 Türkoğlu Y. Yazılım Sektörü Dış Pazar Araştırması,<br />

Ankara,İGEME, 2006.<br />

ğımlılığını azaltmakla birlikte milli<br />

ekonomisine de büyük katkılar sağlayacaktır.<br />

Bu alanda başarılı olmuş<br />

ülkelerin stratejileri incelendiğinde,<br />

uzun vadeli politikaların kararlı şekilde<br />

uygulandığı, kamu ya da özel sektör<br />

ayrımı yapılmadan top yekün bir<br />

kalkınmanın hedeflendiği ve planlı<br />

bir şekilde uygulandığı görülmüştür.<br />

Mevcut durum ve şartlar altında sektörümüzün<br />

tüm paydaşlarından beklenen,<br />

ortaya konulacak olan ihracat<br />

hedeflerine karşılıklı işbirliği ve uyum<br />

içerisinde hareket ederek yurt dışında<br />

rekabet edebilir ürünler yaratabilen<br />

milli bir savunma sanayiini yaratmak<br />

olmalıdır. İçinde bulunduğumuz coğrafyanın<br />

hassaslığını ve sürekli süprizlere<br />

gebe şartlarını düşündüğümüzde;<br />

kendi imkanlarıyla ihtiyaçlarını karşılayabilen<br />

ve aynı zamanda yurt dışında<br />

rekabet edebilen savunma sanayiimizin,<br />

ülkemizin milli ekonomisine<br />

sağlayacağı katkılar oldukça büyük<br />

olacaktır.<br />

Mevcut durum<br />

ve şartlar altında<br />

sektörümüzün tüm<br />

paydaşlarından<br />

beklenen, ortaya<br />

konulacak olan<br />

ihracat hedeflerine<br />

karşılıklı işbirliği<br />

ve uyum içerisinde<br />

hareket ederek yurt<br />

dışında rekabet<br />

edebilir ürünler<br />

yaratabilen milli bir<br />

savunma sanayiini<br />

yaratmak olmalıdır.<br />

42<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Kaynaklar<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

5.<br />

6.<br />

7.<br />

8.<br />

9.<br />

10.<br />

Akı P. <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı’nda İnsan Kaynakları Yönetimi. <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi, Sayı 2, Ekim 2007.<br />

Alican F. Ekonomik ve Sosyal Boyutlarıyla Dünyada ve Türkiye’de Yazılım Sektörü, İstanbul, İletişim Yayınları, 2006.<br />

Barutçugil İ. Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi, Kariyer Yayıncılık, İstanbul, 2004.<br />

Bilişim Şurası. Bilişim Şura Ana Raporu, Ankara, 2002.<br />

Carmel, E. Taxonomy of New Software Exporting Nations. Washington DC, American University, 2003.<br />

Global R&D Report 2008. R&D Magazine, 2007.<br />

Heeks, R.B & Nicholson B. Software Export Success Factors and Strategies in Developing and Transitional Economies. Development Informatics Working<br />

Papers no.12, IDRM, University of Manchester, UK, 2002.<br />

Korkmazyürek H. Avrupa Birliği <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>ndeki Gelişmelerin Türkiye’nin <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Üzerindeki Etkileri. <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi,<br />

Sayı 6, Ekim 2008.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı, Stratejik Plan 2007-2011, Ankara.<br />

Türkoğlu Y. Yazılım Sektörü Dış Pazar Araştırması, Ankara, İGEME, 2006.<br />

İsmail BAŞYİĞİT<br />

1952 yılında Manisa’da doğdu. Lise öğrenimini İzmir Hava Askeri Lisesi’nde tamamlayan<br />

İsmail BAŞYİĞİT, ODTÜ Elektrik/Elektronik Mühendisliği bölümünden BSc, Bilgisayar<br />

Mühendisliği bölümünden MSc dereceleri aldı.<br />

Hv. K.K.’lığında 1975 yılında yazılım mühendisi subayı olarak göreve başlayan BAŞYİ-<br />

ĞİT, 1982-1985 yılları arasında, NATO AEW Program Yönetim Ajansı’nda, NATO sivil<br />

kadrosunda uzman mühendis olarak çalıştı. 1985 yılından itibaren Hv. K.K.’lığında F-16<br />

Projesinde, Elektronik ve Yazılım Sistemleri’nden sorumlu Proje Subayı olarak göreve<br />

başladı ve F-16 Bilgi Sistemi’nin geliştirilmesi ve uygulamaya konması ile F-16 Elektronik<br />

Harp sistemi uçuş testleri ve programlama simülasyon merkezinin kurulmasında<br />

görev aldı. 1995 yılında kendi isteği ile Yb rütbesi ile emekli oldu. 1995-1998 yılları<br />

arasında, STM’de Genel Müdür Yardımcısı olarak çalıştıktan sonra, 1998 yılında, özel<br />

teşebbüsün, yazılım alanında savunma sanayiine yönelik olarak, uluslararası rekabeti<br />

hedefleyen MilSOFT Yazılım Teknolojileri A.Ş.nin kuruluşunda yer aldı.<br />

Halen görevine MilSOFT Yaz.Tek. A.Ş ve MilSOFT Bil.İl.Tek.A.Ş’nin Yönetim Kurulu<br />

Üyesi ve CEO’su olarak devam eden BAŞYİĞİT, evli ve 2 çocuk babasıdır.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 43

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde<br />

İhracat ve OTOKAR<br />

Sedef VEHBİ<br />

OTOKAR, Uluslararası İş Geliştirme Koordinatörü<br />

<strong>Savunma</strong> sanayii ihracatı, diğer sektörlerle<br />

kıyaslandığında yüksek ekonomik<br />

getirilerinin yanısıra, stratejik<br />

yapısı ile öne çıkmaktadır. Bu alanda<br />

yapılan uluslararası ticaret kuşkusuz<br />

ülkemizin diğer devletler ile ilişkilerinde<br />

kayda değer bir katma değer yaratmaktadır.<br />

Ayrıca ihracatçı şirketlerin<br />

farklı ülke, iklim ve coğrafyalarda<br />

edindikleri deneyimin sektörün gelişimine<br />

katkısı ve buna bağlı olarak da bu<br />

gelişimin Türk Silahlı Kuvvetleri’nin<br />

kullanımına sunulması diğer bir stratejik<br />

noktayı oluşturmaktadır. Ülke<br />

ekonomisi açısından bakıldığında ise<br />

göze çarpan unsurlar, yaratılan istihdam<br />

artışı ve artan döviz girdisi olarak<br />

karşımıza çıkmaktadır.<br />

Tüm bunların yanı sıra, savunma sanayiinde<br />

faaliyet gösteren şirketler her<br />

ne kadar kendi ülkelerinde sağlam ve<br />

güçlü bir müşteri portföyüne sahip olsalar<br />

da, varlıklarını uzun vadede idame<br />

ettirebilmeleri, yeni ürün geliştirmeye<br />

yönelik öz kaynaklarını arttırabilmeleri,<br />

global platformlarda kendi<br />

rekabetçi güçlerini oluşturabilmeleri<br />

ve koruyabilmeleri için mutlak surette<br />

ihracat yapmak durumundadırlar.<br />

İhracatın savunma sanayiindeki önemini<br />

kısaca vurguladıktan sonra,<br />

Otokar’ın ihracat çalışmalarını, bu<br />

alanda kazandığı deneyimleri aktarmak;<br />

Otokar’ı Türk savunma sanayiinin<br />

ihracat liderliğine taşıyan tecrübelerine<br />

değinmek ve sektörümüzde firmaların<br />

nasıl desteklenilmesi gerektiği<br />

konularında görüşlerimi paylaşmak<br />

istiyorum. Bundan 46 yıl önce yüzde<br />

yüz Türk sermayesi ile kurulmuş bir<br />

şirket olan Otokar, gururla söyleyebilirim<br />

ki, savunma sanayiinde bugüne<br />

kadar başarılı çalışmalara imza atmış<br />

ve yıllar içinde bu başarısını ülkemiz<br />

sınırları dışına taşımayı başarmıştır.<br />

Türkiye’nin ilk zırhlı araç ihracatını<br />

1996 yılında gerçekleştirerek, Dış Ticaret<br />

Müsteşarlığı tarafından ‘Yeni<br />

Madde Ödülü‘ne layık görülen Otokar,<br />

o günden bugüne tasarımcı ve üretici<br />

kimliği altında ihraç ettiği yaklaşık on<br />

bin adet askeri araç ile Türk savunma<br />

sanayiinin adını dünya pazarlarında<br />

başarı ile duyurmuştur.<br />

Ekonomik açıdan bünyesinde sürdürülebilir<br />

büyümeyi yakalamak, bu sa-<br />

...savunma sanayiinde<br />

faaliyet gösteren<br />

şirketler global<br />

platformlarda kendi<br />

rekabetçi güçlerini<br />

oluşturabilmeleri<br />

ve koruyabilmeleri<br />

için mutlak surette<br />

ihracat yapmak<br />

durumundadırlar.<br />

44<br />

Ocak <strong>2009</strong>

yede Türk Silahlı Kuvvetleri’ne verilen<br />

hizmetin gelişen devamlılığını sağlamak<br />

ve her şeyden önemlisi yurtdışında<br />

değişik coğrafyalardaki ordular<br />

ile işbirliği yaparak farklı kabiliyetler<br />

elde etmek suretiyle Türkiye’ye hep<br />

daha iyiyi sunmak için Otokar, ihracat<br />

çalışmalarına özel önem ve ağırlık<br />

vermektedir. Bu çalışmalarının doğal<br />

sonucu olarak şirket 2005 yılından bu<br />

yana ülkemizin en büyük savunma sanayii<br />

ihracatçısı konumunu korumaktadır.<br />

Otokar’ın bu başarısının ardında,<br />

şirketin misyon ve vizyon tanımlarının<br />

vazgeçilmez unsurları olan fikri<br />

mülkiyet hakları kendine ait ürünlerle<br />

ve kendi teknolojisi ile faaliyet göstermesi,<br />

yabancı bir ortağının bulunmaması,<br />

müşteri odaklı esnek üretimi,<br />

mühendislik ve Ar-Ge kabiliyetlerinin<br />

sürekli gelişimi yer almaktadır. <strong>Savunma</strong><br />

sektöründe başarının anahtarı olduğına<br />

inandığımız bu başlıkları aşağıdaki<br />

gibi açmak mümkündür:<br />

Fikri Mülkiyet Haklarına<br />

Sahip ve Hakim Olmak<br />

Yıllardır sürdürülen ihracat başarısında<br />

büyük roller oynayan kendi bünyesinde<br />

tasarım ve ürün geliştirme kabiliyetini<br />

haiz olmak, kendi teknolojisi<br />

ile üretim yapmak ve fikri mülkiyet<br />

haklarına sahip, hatta sahip olmanın<br />

ötesinde hakim olmak, Otokar’ın en<br />

önemli avantajlarıdır.<br />

Otokar, mühendislik<br />

ve Ar-Ge alanlarında<br />

önemli teknoloji<br />

yatırımları yapmış,<br />

üretim teknolojilerini<br />

sürekli yenilemiş, bu<br />

alanda dünya devleri<br />

ile yarışır hale gelmiştir.<br />

1987’de savunma sanayii alanında<br />

hizmet vermeye başlayan Otokar,<br />

daha o yıllarda fikri mülkiyet hakları<br />

Türkiye’ye ait araçlar geliştirme ve<br />

bunları yurtiçi ve yurtdışı pazarlara<br />

sunma misyonunu benimsemiş ve bu<br />

doğrultuda 1990’lı yılların başında ilk<br />

zırhlı araç çalışmalarını başlatmıştır.<br />

O günden bugüne şirket, mühendislik<br />

ve Ar-Ge alanlarında önemli teknoloji<br />

yatırımları yapmış, üretim teknolojilerini<br />

sürekli yenilemiş, bu alanda dünya<br />

devleri ile yarışır hale gelmiştir.<br />

Otokar, bugün sadece Türkiye’nin değil,<br />

dünyanın önde gelen zırhlı araç<br />

tasarım ve üretim merkezleri arasında<br />

yer almaktadır. 1980’li yıllarda<br />

Türkiye’de otomotiv alanında ilk bilgisayar<br />

destekli tasarıma imza atan<br />

bugünkü Ar-Ge Merkezimiz dünya<br />

standartlarında gelişmiş bir teknoloji<br />

ile donatılmış durumdadır. Bu başarıda<br />

gelişmiş Ar-Ge imkanları kadar,<br />

bu alandaki uzman ve tecrübeli işgücümüz<br />

de büyük rol oynamaktadır.<br />

Tasarım, araştırma ve geliştirme çalışmaları<br />

halen 200’ün üzerinde mühendis<br />

ile Ar-Ge Merkezimiz bünyesinde<br />

artarak sürmektedir. Bu çalışmaların<br />

en çarpıcı sonucu, şirketin cirosunun<br />

yüzde 80’ini kendi tasarımı olan, fikri<br />

mülkiyet hakları kendisine ait ürünlerin<br />

oluşturmasıdır. Otokar, her yıl<br />

ürün ailesine ortalama 3 ürün ilave etmenin,<br />

kendi kaynakları ile yeni Türk<br />

markları yaratmanın haklı gururunu<br />

yaşamaktadır.<br />

Sektör genelinde düşünülecek olursa,<br />

Ar-Ge’si, mühendislik kabiliyeti ve<br />

imkanları geniş firmaların ürünlerinin<br />

ihracat pazarlarında başarılı olmasını<br />

doğal bir sonuç olarak görmek<br />

gerekir. Buradan hareketle Ar-Ge yatırımı<br />

için yeterli imkanları olmayan<br />

daha küçük ölçekli işletmelerin de bu<br />

anlamda devlet desteğinden faydalanmaları<br />

büyük önem taşımaktadır.<br />

Bağımsız Milli Bir Şirket<br />

Yukarıda değindiklerimize paralel<br />

olarak Otokar’ın bir başka ihracat<br />

avantajını ise, yabancı bir ortağının<br />

bulunmaması ve özellikle uzmanlaştığı<br />

zırhlı araçlar alanında dışa bağımlı<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 45

olmaması oluşturmaktadır. Daha açık<br />

bir deyişle, rekabet edebilir olduğumuzu<br />

hissettiğimiz her pazarda fikri<br />

mülkiyet hakkı bize ait her ürünümüzü<br />

istediğimiz şartlarda, kimseye<br />

sormadan pazarlama hakkına sahibiz.<br />

Oysa bir yabancı ortak eğer ürünün<br />

fikri mülkiyet haklarına sahip ise<br />

yurtdışı pazarlama faaliyetlerinizi tamamen<br />

sınırlandırabilmektedir. Biz,<br />

özellikle yurtdışı pazarlarda bağımsız<br />

bir şirket olmanın büyük avantajını<br />

daima hissetmekteyiz.<br />

Bugün yurtdışında devlet politikalarına<br />

uyumlu olarak, dilediğimiz pazara<br />

zırhlı araç sunma imkanına sahibiz.<br />

Bu bağımsızlığın sonucunda da Otokar<br />

ürünleri bugün dünyanin dört<br />

kıtasında farklı coğrafyalarda, 20’den<br />

fazla orduda ve Birleşmiş Milletler<br />

misyonlarında başarı ile hizmet vermektedir.<br />

Türk savunma sanayii şirketleri<br />

inanıyorum ki; kendi Ar-Ge<br />

46<br />

Ocak <strong>2009</strong>

yatırımlarını geliştirebildikleri sürece<br />

bağımsız şirket olma özelliklerini korumaları<br />

kolaylaşacak, geliştirdikleri<br />

kendi ürünleri ile ihracat pazarlarında<br />

herhangi bir yabancı şirkete bağımlı<br />

olmadan, pazarlama faaliyetleri kısıtlanmadan<br />

rekabet edebileceklerdir.<br />

Uzmanlık<br />

Faaliyet gösterilen alanda uzmanlaşmanın,<br />

ihracat alanında dünyada rekabet<br />

edebilmek için stratejik önemde<br />

bir unsur olduğuna kati surette inanmaktayız.<br />

Türk savunma sanayiinde<br />

sektörün sağlıklı gelişimi açısından,<br />

her alanda bir uzman yaratılması<br />

önemli, hatta gereklidir. Aynı alanlarda<br />

uzmanlaşmış birçok ufak firma<br />

yerine daha kuvvetli, daha büyük projelerde<br />

etkin görev alabilecek, Türk<br />

savunma sanayiini yurtdışında en<br />

iyi şekilde temsil edebilecek, rekabet<br />

etme gücü yüksek şirketler, sektöre<br />

şüphesiz daha büyük katkılar sağlayacaklardır.<br />

Otokar taktik tekerlekli zırhlı araçlar<br />

alanında, gerek Türkiye gerekse<br />

yurtdışında gösterdiği başarılarla uzmanlığını<br />

kanıtlamış bir firma olarak,<br />

uzmanlığı artan ve gelişen şirketlerin<br />

verimli ve maliyet etkin projelerle<br />

sektöre daha iyi hizmet verebileceğine<br />

kuvvetle inanmaktadır. Bu nedenle,<br />

kullanıcılar ve kendi alanlarında<br />

uzmanlaşmış, ihtisas sahibi alt yüklenicilerle<br />

işbirliği içinde çalışmalar yürüterek<br />

sektörün gelişimine de olumlu<br />

katkı sağlamayı hedeflemekteyiz.<br />

Bunun da ancak uzmanlaşmış kadro<br />

istihdamı ve sürekli olarak uzman<br />

kadrolar yetiştirilmesiyle, başka bir<br />

deyişle, çalışana yatırım yapılmasıyla<br />

mümkün olabileceği görüşündeyiz.<br />

Müşteri Odaklılık<br />

<strong>Savunma</strong> sanayii üretimi kesin olarak<br />

esneklik ve müşteriye özel çözüm<br />

gerektiren bir alan. Bu sebeple sektör<br />

şirketlerinin en temel ilkelerinden birinin<br />

ilk görüşmeden itibaren kendi<br />

çıkarlarını olduğu kadar kullanıcı çıkarlarını<br />

da gözetmek ve bu anlamda<br />

müşteriyi doğru yönlendirmek olduğu<br />

inancındayım. Müşteri ihtiyacına en<br />

uygun ürünü tasarlayıp teklif edildiği<br />

ve kullanıcının o üründen azami faydayı<br />

sağlaması amacının güdüldüğü<br />

yerde başarı zaten büyük ölçüde sağlanmış<br />

demektir. Diğer yandan, satış<br />

sonrası hizmetler kapsamında, zor ve<br />

acil durumlar dahil müşteriye daima<br />

yanında olduğunuzu hissetirebilmek<br />

müşteri sadakatinin sağlanmasında<br />

en belirleyici unsuru oluşturmaktadır.<br />

Bu “müşteri odaklılık” yaklaşımı çerçevesinde<br />

Otokar, kullanıcıları sadece<br />

müşteri olarak değil, aynı zamanda<br />

stratejik iş ortakları olarak değerlendirmektedir.<br />

Bu sebeple gerek satış<br />

öncesinde gerekse satış sonrasında<br />

daima kullanıcıların yanında olup, onların<br />

beklenti ve ihtiyaçlarına en uygun<br />

çözümleri en kısa sürede sunmak<br />

için büyük çaba sarf etmekteyiz.<br />

Satış öncesinde müşteri istek ve beklentilerini<br />

algılamak, kullanıcı ile yakın<br />

temas halinde kalarak gerçek ihtiyacı<br />

tanımlamak, dünyadaki trendleri<br />

takip etmek ve aynı zamanda her<br />

pazarın özgün yapısına hakim olmak<br />

pek çok farklı pazarda faaliyet gösetebilmemizin<br />

ve başarımızın arkasında<br />

yatan en önemli nedenler arasında yer<br />

almaktadır.<br />

Otokar’da kullanıcı beklenti ve ihtiyaçları<br />

baz alınarak, yapılan analizler<br />

sonucunda tasarım yapılmakta, bunu<br />

takiben de istenen teknik ve taktik<br />

Aynı alanlarda<br />

uzmanlaşmış birçok<br />

ufak firma yerine<br />

daha kuvvetli, daha<br />

büyük projelerde<br />

etkin görev alabilecek,<br />

Türk savunma<br />

sanayiini yurtdışında<br />

en iyi şekilde temsil<br />

edebilecek, rekabet etme<br />

gücü yüksek şirketler,<br />

sektöre şüphesiz<br />

daha büyük katkılar<br />

sağlayacaklardır.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 47

Otokar için aynı<br />

müşteri ile ikinci ve<br />

üçüncü sözleşmeleri<br />

imzalamak her<br />

zaman ilk sözleşmeyi<br />

imzalamaktan daha<br />

mühim ve değerli<br />

olmuştur.<br />

özellikler, uygun ömür maliyetleri ile<br />

ideal bir şekilde birleştirilmektedir.<br />

Şirket, kullanıcıya uygun ve onun<br />

beklentilerini karşılayan ürünü, esnek<br />

üretim yapısı ve modern teknolojisi<br />

ile üretmekte ve üretim hızında da ön<br />

plana çıkmaktadır.<br />

Teknoloji ve tasarım alanında yaptığı<br />

yatırımların sonucu olarak, özellikle<br />

pazara yeni ürün sunma ve üretim<br />

hızı ile yurtdışındaki rakipleriyle kıyaslandığında<br />

Otokar’ın dünya standartlarının<br />

üzerinde bir performans<br />

sergilediği kolaylıkla görülmektedir.<br />

Bugün ayda 60 adete ulaşan zırhlı araç<br />

üretimi şirketimizi alanında dünya<br />

devleri arasına sokmuş durumdadır.<br />

Satış sonrasında verilen kapsamlı eğitimler,<br />

ürünlerin üstün ve kullanımı<br />

kolay teknolojilerle donatılmış olması,<br />

özellikle savaş, karışıklık ve benzeri<br />

durumlarda anında ve yerinde hizmet<br />

ve yedek parça desteği Otokar ürünlerinin<br />

tercih edilmesindeki başlıca<br />

nedenleri oluşturmaktadır.<br />

Sürdürülebilir Büyüme<br />

<strong>Savunma</strong> sanayii şirketlerinin, varlıklarını<br />

idame ettirebilmeleri, rekabetçi,<br />

karlı ve kredibiletisi yüksek şirketler<br />

haline gelebilmeleri için yıllık ve<br />

dönemsel ekonomik dalgalanmalara<br />

karşı durabilecek, tek ürüne dayalı<br />

olmayan, aynı anda sivil ve askeri mamuller<br />

üretebilen yapılar kurmaları da<br />

ayrı bir önem arz etmektedir.<br />

Farklı alanlarda ve geniş pazarlarda<br />

faaliyet göstererek sürdürülebilir büyümeyi<br />

yakalamış olan Otokar, yurtdışında<br />

birçok savunma sanayii devinin<br />

de yaptığı gibi, askeri ürünlerinin<br />

yanı sıra, ticari ürün gamı ile de toplam<br />

üretimi ve karlılığında devamlılık<br />

sağlarken üretim, pazar ve sektör risklerini<br />

de asgari düzeye indirmektedir.<br />

Referanslar<br />

Referanslar özellikle savunma sanayiinde<br />

büyük önem taşımaktadır. Şirketlerin<br />

gösterdiği iyi ve kötü performansın<br />

şirketin kendisi kadar mensubu olduğu<br />

ülkenin itibarını da doğrudan etkilediği<br />

yadsınması kolay olmayan bir<br />

gerçektir. Bu sebeple Otokar sözleşme<br />

yükümlülüklerinin yerine getirilmesi,<br />

teslim edilen ürünün kalitesi, yazılı<br />

veya sözlü taahhütlerin eksiksiz tamamlanması<br />

gibi konuları her zaman<br />

ticari karlılığın ötesinde tutmaktadır.<br />

Otokar için aynı müşteri ile ikinci ve<br />

üçüncü sözleşmeleri imzalamak her<br />

zaman ilk sözleşmeyi imzalamaktan<br />

daha mühim ve değerli olmuştur. Bugün<br />

sahip olduğumuz müşterilerimizin<br />

tümüyle birden fazla satış sözleşmesine<br />

sahip olmanın gururunu yaşamaktayız.<br />

Bu yolla en az kendi itibarımızı<br />

olduğu kadar, Türkiye’mizin de<br />

itibarının korunmasına da aşırı özen<br />

göstermekteyiz. Kullanıcılarımızdan<br />

gelen olumlu geri bildirim ve görüşler,<br />

araçların giderek başka ülkelerde<br />

de tanınmasına ve beğenilmesine yol<br />

açmakta ve böylelikle Otokar mevcut<br />

pazarlardaki varlığını güçlendirirken,<br />

yeni pazarlara daha kolay açılma imkanına<br />

sahip olmaktadır.<br />

Bununla birlikte, gayet iyi bilindiği<br />

gibi, orduların, kendi milli sanayii<br />

ürünlerini kullanması ülkenin savunma<br />

sanayi ürünleri için ana referans<br />

teşkil etmektedir. Bu doğrultuda Türk<br />

savunma sanayiinin planlı bir şekilde<br />

ele alınması ve strateji oluşturulmasına<br />

ilişkin olarak, Türk <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong> Politikası ve Stratejisi Esasları<br />

Dokümanında işaret edilen, dış pazara<br />

açılmaya ilişkin genel prensiplerin<br />

belirlenmesi doğrultusunda birçok<br />

başarılı çalışmaya imza atılmaktadır.<br />

Hem kritik savunma teknolojilerine<br />

sahip olma hedefi, hem de sanayiinin<br />

başarıları sayesinde <strong>Savunma</strong> Sanayi<br />

Müsteşarlığımız da gün geçtikçe daha<br />

fazla Türk üreticilerini tercih etmektedir.<br />

Bu da, milli şirketlerin ihracat<br />

pazarlarındaki konumunu doğal olarak<br />

güçlendirmektedir.<br />

Ürün ya da tasarımları yurtdışından<br />

doğrudan ithal etmek veya fikri mülkiyet<br />

hakları milli şirketlere ait olsun<br />

olmasın, başka ülkelerce geliştirilmiş<br />

ürünleri tercih etmek yerine, milli yatırımlar<br />

ve milli imkanlarla tasarlanıp<br />

üretilen savunma sanayii ürünlerinin<br />

tercih edilmesi o ülkenin kendi savun-<br />

48<br />

Ocak <strong>2009</strong>

ma sanayiine duyduğu güveni ve inancı<br />

temsil etmektedir.<br />

Bu bağlamda Otokar’ın ihracat çalışmalarındaki<br />

en büyük referansı da<br />

tabiidir ki, Türk Silahlı Kuvvetleri’dir.<br />

Araçlarımızın NATO’nun en büyük<br />

ikinci ordusu olan ve dünyada yüksek<br />

standartları ile tanınan Türk Silahlı<br />

Kuvvetleri’nce tercih edilmesi,<br />

diğer ordularca da kabul görmesinde<br />

en önemli etken olmaktadır. Bu referans<br />

ile şirketin yukarıda değindiğim<br />

kabiliyetleri birleştiğinde ihracat pazarlarındaki<br />

rekabet gücümüz giderek<br />

artmaktadır.<br />

İhracatta Devlet Desteği<br />

<strong>Savunma</strong> sanayiinin son derece stratejik<br />

yapısından ötürü firmaların ilkelerinin<br />

ve oluşturdukları stratejilerin<br />

yanında devlet desteği esas teşkil eder.<br />

Bir ülkenin savunma sanayii sektörü<br />

ve bu sektörün uluslarası pazarlarda<br />

diğer ülkelerce tanınması ve yaratılan<br />

değerin, üretilen ürünlerin talep ediliyor<br />

olması ülke ekonomisi, prestiji<br />

ve gücü açısından büyük önem taşımaktadır.<br />

Bu sebeple, örneğini diğer<br />

gelişmiş ülkelerde de açıkça gördüğümüz<br />

üzere, devletimizin milli savunma<br />

sanayiini imkanlar dahilinde en<br />

üst seviyede desteklemesi son derece<br />

mühimdir.<br />

Var olan teşvik mekanizmalarının geliştirilmesi<br />

ve yenilerinin oluşturulması,<br />

uluslararası arenada ülkemizin<br />

Sedef VEHBİ<br />

doğal ihracat pazarları ve bölgesel<br />

pazarlama faaliyetleri ile yetinilmeyip;<br />

Türk savunma sanayiinin dünya<br />

çapında tanıtılması, Türkiye’nin milli<br />

imkanları ile geliştirdiği katma değeri<br />

yüksek savunma sanayii ürünlerinin<br />

pazarlanması kapsamında fiilen devlet<br />

mekanizmalarının ve mercilerinin<br />

devreye sokulmasının faydası büyüktür.<br />

Buna ek olarak Türk Eximbank kredilerinin<br />

savunma sanayii ürünlerine<br />

daha fazla tahsisinin sağlanması için<br />

imkanlar yaratılmasının gereğine<br />

inanmaktayız. Diğer yandan, fuar ve<br />

tanıtım çalışmalarında devletimizin<br />

halen var olan teşvik sisteminin daha<br />

uzun dönemli planlandığı, daha geniş<br />

bir coğrafyaya yayıldığı ve firmaların<br />

kendi yatırım faaliyetlerine oranlı olarak<br />

yeniden gözden geçirildigi takdirde<br />

daha verimli sonuçlar elde edileceği<br />

kanısındayız. Vurgulanması gereken<br />

önemli hususlardan biri de Türk <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong>nin ulusarası düzeyde<br />

tanınması ve yayılması için lobi faliyetlerinin<br />

planması, yürütülmesi ve<br />

bu faaliyetlerin resmi mercilerimizce<br />

desteklenmesinin sektöre sağlayacağı<br />

faydadır.<br />

Sonuç<br />

Milli savunma sanayiinin varlığını<br />

sürdürmesinde ve sürdürülebilir büyümesinde<br />

ihracat önemli ve vazgeçilmez<br />

bir unsur olarak karşımıza<br />

çıkmaya devam edecektir. Bunu sağlayabilmek<br />

için sektördeki şirketlere<br />

büyük görevler düşmektedir. Sürekli<br />

Ar-Ge ve mühendislik yatırımları, uzman<br />

kadro yetiştirmek, ilkeli üretim<br />

ve hizmet kalitesi bu görevlerden sadece<br />

bir kaçıdır.<br />

Diğer yandan savunma sanayii ihracat<br />

çalışmalarının devlet tarafından desteklenmesi<br />

de büyük önem arz etmektedir.<br />

Bu bağlamda, sektörün kendi<br />

içinde rekabeti yerine, global arenada<br />

rekabetçi olabilmeleri için şirketlerin<br />

güçlendirilmesi ve uzmanlaşmalarının<br />

teşvik edilmesi, üretimde nicelik<br />

kadar nitelik üzerinde durulması,<br />

firmaların tasarım kabiliyetlerine ve<br />

kendi imkanları ile yaptıkları yatırımlara<br />

değer verilmesi mühimdir.<br />

Yurtdışı pazarlarda ürettiğiniz ürünün<br />

tanıtılması, benimsetilmesi ve<br />

satılması, akabinde bu ihracat hacminin<br />

giderek büyütülmesi yoğun çaba<br />

ve yatırım gerektiren bir süreçtir. Bu<br />

ürünün bir savunma sanayi ürünü<br />

olması ise bu görevi daha da zorlaştırmaktadır.<br />

Zira, performans, kalite,<br />

güvenilirlik, fiyat gibi hususların yanı<br />

sıra ülkelerin dış politika yaklaşımları<br />

ve ana yüklenicinin sürekliliği de<br />

etken unsurlardır. Bu açıdan bakıldığında<br />

kendi ülkesinde güvenirliğini<br />

kanıtlamamış bir ürün veya üreticinin<br />

ihracat pazarlarındaki yüksek rekabet<br />

şartları altında inandırıcı ve başarılı<br />

olması çok zordur.<br />

1968 Sakarya doğumlu olan Sedef Vehbi, 1990 yılında Hacettepe Üniversitesi Ekonomi<br />

bölümünden mezun olduktan sonra, 1993–1996 yılları arasında İngiltere’de Reading<br />

Üniversitesi ve South Bank University, Business School’da İşletme Yüksek Lisans Programı<br />

yapmıştır. İş yaşamına 1990’da Kasra A.Ş.’de başlayan Sedef Vehbi, 1992–1996 yılları<br />

boyunca Londra’da Turkish Bank (UK) Ltd’de Uluslararsı Ticaret Finansmanı Uzmanlığı<br />

ve sonrasında Şefliği görevlerinde bulunmuştur. 1997–2002 yılları arasında Koç<br />

Grubun’unun Dış Ticaret şirketi Ram’da sırası ile Uluslararası Proje Finansmanı, Satış<br />

ve İş Geliştirme Sorumlusu pozisyonlarında çalıştıktan sonra 2002 yılında Otokar’da<br />

Uluslararası İş Geliştirme Koordinatörü olarak göreve başlamış ve 2004 yılından bu<br />

yana İhracat Müdürü olarak kariyerine devam etmektedir. İngilizce bilmektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 49

Ülkemizin<br />

Yazılım Dünyasındaki Yeri<br />

Cem UĞUR<br />

Yazılım son yirmi yıl içerisinde yaşamımızın<br />

her alanına girmiş ve gelecekteki<br />

potansiyelinin, yapılan tüm<br />

tahminleri katlayarak arttığı gözlemlenmiştir.<br />

Bu sektörden elde edilen gelirler,<br />

bireyleri, dünyanın en zenginleri<br />

arasına sokarken; doğru stratejileri<br />

uygulayan ülkelerin kalkınmasında en<br />

önemli kaynakları oluşturmuştur.<br />

Bu çalışmada, uluslararası yazılım pazarı,<br />

ülkelerin bu pazara girebilmeleri<br />

için yapmaları gerekenler ve ülkemizin<br />

durumundan bahsedilmektedir.<br />

Öte yandan, yazılım işinin “bir bilgisayar<br />

ve bir adam” ile yapılabileceği<br />

mitinden uzaklaşıp bunun gerçekten<br />

bir endüstri olarak görülmesi ve diğer<br />

sektörler gibi yatırım, strateji, tanıtım,<br />

vs. gerekliliğinin göz önüne serilmesi<br />

hedeflenmiştir.<br />

Küresel ekonomide, bilişim işinin dış<br />

kaynaklı tedariği önemli bir yer tutmaktadır.<br />

Bunun başlıca sebepleri<br />

şunlardır:<br />

• Servis işinin küresel bir ticaret konusu<br />

halini alması ve pazarın yıllık<br />

2 trilyon $’ı geçmesi,<br />

• Ülkelerin ticaret yapılabilir bir ortam<br />

yaratmaları konusundaki çabaları,<br />

• Telekomünikasyon masraflarındaki<br />

düşüş,<br />

• Gelişmekte olan ülkelerdeki bilişim<br />

personelindeki artış,<br />

• Yazılım üretiminin küresel olarak<br />

standart yöntemler ve araçlarla geliştirilmesi<br />

ve<br />

• Küresel emek maliyetlerindeki<br />

farklılıklar.<br />

• Bununla birlikte yazılımın dış kaynaklı<br />

olarak tedariği birçok riskler<br />

içermektedir. Bunların başında<br />

ülke istikrarı, telif haklarının korunması,<br />

yolsuzluk ve altyapı güvenilirliği<br />

gelmektedir.<br />

Türkiye;<br />

• Gelişmekte olan pazarlar arasında<br />

ön plana çıkmaktadır. BRIC (Brezilya,<br />

Rusya, Hindistan ve Çin) kısaltmasının<br />

yerini son zamanlarda<br />

BRICET (BRIC, Doğu Avrupa ve<br />

Türkiye)’in almaya başladığı görülmektedir.<br />

Gelişen ekonomilerin<br />

(E-7) bir üyesidir. Dünyanın en<br />

büyük 20 ekonomisi arasında yer<br />

almaktadır.<br />

• Dünya nüfüsunun %25’ine yakınını<br />

oluşturan ve 50 ülkeyi aşan müslüman<br />

toplumunun en önemli laik<br />

ve demokratik temsilcisi, en büyük<br />

ekonomisi ve dördüncü büyük nüfusuna<br />

sahip ülkesidir.<br />

• Avrupa Birliği’ne tam üye adayı<br />

olarak islam değerleri ile Batı’nın<br />

değerlerinin birlikte yaşayabileceğini<br />

gösteren tek örnektir.<br />

Yazılım ihracatımız net<br />

olarak ölçülememekle<br />

birlikte 2007 yılında<br />

100 milyon $ civarında<br />

olduğu bilinmektedir.<br />

• Son yıllardaki tutarlı ekonomik<br />

büyümeler, enflasyon, bütçe açığı,<br />

para birimi konusunda kronik<br />

problemlerde yapılan iyileştirmeler<br />

Türkiye’yi iş yapmak için çok<br />

daha cazip bir ülke haline getirmiştir.<br />

• Bilişim, Devlet Planlama Teşkilatı<br />

tarafından beş stratejik endüstriden<br />

biri olarak ilan edilmiştir. Bu<br />

alanda, milli ve yabancı yatırımlar<br />

ile işbirlikleri (Lufthansa, Fortis,<br />

Whirlpool, vs.) artmaktadır.<br />

• Interpro’nun tahminlerine göre<br />

Türkiye bilişim pazarı yaklaşık 30<br />

milyar $’dır. Bunun 300 milyon<br />

$’ını yazılım oluşturmaktadır.<br />

Yazılım ihracatımız net olarak ölçülememekle<br />

birlikte 2007 yılında 100<br />

milyon $ civarında olduğu bilinmektedir.<br />

Yazılım İhracatı Açısından<br />

Ülkelerin Sınıflandırılması<br />

Yazılım ihracatı yapan ülkeler Erran<br />

Carmel tarafından 2003 yılında 4 seviyede<br />

sınıflandırılmışlardır. Bu sınıflandırma<br />

kapsamında yazılım pazarında<br />

faaliyet gösteren ülkeler, tecrübeleri,<br />

sahip oldukları şirketlerin sayısı ve<br />

ihracat gelirlerine göre bir kategoriye<br />

girmişlerdir. Devletlerin doğru stratejiler<br />

uygulamaları durumunda, her<br />

geçen yıl bu sınıflandırmada bir üst<br />

kategoriye geçip ihracat rakamlarını<br />

arttırdıklarını gözlemlemek mümkündür.<br />

Ülkemiz, Seviye 3’ten 2’ye geçme<br />

sürecindedir (Tablo 1).<br />

50<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Pazarın Büyüklüğü Milyar $<br />

2008 Yılı Pazar Büyüklüğü: 31 Milyar USD (%20.2 büyüme)<br />

Bilgi teknolojilerinin Payı: 7.92 Milyar USD (Yazılım Payı: 4%)<br />

İletişim Teknolojileri: 23.10 Milyar USD<br />

Yazılım İşine Genel Bakış<br />

Ülkeler, yazılım ihracatından dört<br />

farklı yolla gelir elde edebilmektedirler:<br />

1. Servis (outsource veya offshoring)<br />

bazlı satış: Proje bazlı işler<br />

olup uzmanlık alanının değeri ve<br />

emeğin büyüklüğü ile orantılı olarak<br />

elde edilen gelirlerdir. Bu kategorideki<br />

işler bina, yol, köprü yapımından<br />

farklı değildir. Yazılımdan elde edilebilecek<br />

gerçek avantajı göstermemektedir.<br />

Büyüme tamamıyla çalıştırılan<br />

işgücünün büyüklüğü ile orantılıdır.<br />

Kar marjı limitlidir ve ön yatırım azdır.<br />

Rekabet yüksektir. Ülkemizin de<br />

içinde bulunduğu Seviye 2 ve Seviye 3<br />

ülkelerin yazılım firmaları, genellikle<br />

bu yöntemle faaliyet gösterirler.<br />

2. Lisans bazlı (ürün) satış: Bir<br />

marka yaratarak lisans ve bakım anlaşması<br />

ile yapılan yazılım satışlarıdır. Bu<br />

kategori, yazılım işinin dünya çapında<br />

ünlenmesini sağlayan şirketlerin bulunduğu<br />

alanı oluşturur. Bu firmalar,<br />

büyük çoğunlukla Seviye 1 ülkelerin<br />

firmalarıdır. Girişimcilik, risk alma,<br />

büyük yatırımlar ve düşük başarı oranı<br />

olan ancak başarının getirisinin exponensiyel<br />

olduğu bir iş türüdür. Her<br />

bir satılan ürünün masrafı sıfıra yakındır.<br />

Şirketin genel giderlerinin büyük<br />

bir kısmını, pazarlama faaliyetleri<br />

oluşturur. Ülkemizde bu alanda başarı<br />

hikayeleri oldukça düşüktür.<br />

3. Yabancı Ar-Ge yatırımlarını<br />

çekmek: Bu, gelişmekte olan ülkeler<br />

için son derece avantajlı bir yöntemdir.<br />

Yatırım ve know-how, yabancı<br />

firmadan gelir. Yabancı yatırımcıyı<br />

çekmek için gerekli olan ortamı hazırlamak<br />

son derece zordur. Bunu başarabilen<br />

ülkelerin başında Hindistan,<br />

Çin ve İsrail gelmektedir.<br />

4. Bilişim teknolojilerinin<br />

kullanıldığı servisleri sağlamak: Bu<br />

alanda, yazılım geliştirmeye odaklılığın<br />

yerini teknolojinin kullanımı<br />

almıştır. Geçtiğimiz yıllarda bu tür<br />

servislere olan ilgi, yazılım ihracatına<br />

olan ilgiyi geçmiştir ve Seviye 2 ve 3<br />

ülkeler için önemli bir alan haline gelmiştir.<br />

Faaliyet göstermek için gerekli<br />

isterler (teknolojik altyapı, yetenek/<br />

eğitim, yönetim becerileri, vs) oldukça<br />

düşüktür. Bu servislere örnek olarak:<br />

a. Müşteri İletişim Servisleri:<br />

Hindistan’da birçok firma İngilizce<br />

bilen kişilerle ABD firmalarına<br />

müşterileri ile iletişim servisi (Call<br />

Center, HelpDesk, vs) vermektedir.<br />

b. Arka Ofis Operasyon Servisleri:<br />

Procter&Gamble, Filipinler’deki<br />

650 kişilik merkezinden firmanın<br />

vergi formlarının doldurulması<br />

işini yapmaktadır.<br />

Seviye<br />

Yazılım İhracatı<br />

Açısından Tanım<br />

Tecrübe<br />

Organizasyon<br />

Sayısı<br />

İhracat Geliri<br />

(USD)<br />

Örnek Ülkeler<br />

Seviye 1 Olgun > 15 yıl Yüzlerce > 1 Milyar ABD, Hindistan, İsrail<br />

Seviye 2 Gelişmekte olan > 10 yıl Yüz > 200 Milyon<br />

Brezilya, Ukrayna, Kosta<br />

Rika<br />

Seviye 3 Emekleyen > 5 yıl Onlarca > 25 Milyon Pakistan, Mısır, Ürdün<br />

Rekabet Edemeyen Rekabet Edemeyen<br />

Tablo 1 - Yazılım İhracatı Açısından Ülkelerin Sınıflandırılması<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 51

c. Veri ve İçerik Entegrasyonu: Bir<br />

İsveç gazetesi, tarihi basımlarını<br />

Kuzey Kore/Dakor’da dijital hale<br />

getirmektedir.<br />

Gelişmekte olan ülkeler<br />

için Yazılım İhracatı neden<br />

önemli?<br />

Bu noktada gelişmekte olan ülkeler<br />

için yazılım ihracatına yönelmenin<br />

motivasyonunu incelemekte fayda<br />

var. Önce, yazılım sektörünün özelliklerine<br />

bakalım.<br />

1. Yazılım ihracatı küreselleşmenin<br />

avantajlarının net olarak kullanılabildiği<br />

bir iş alandır.<br />

2. Yazılım endüstrisi çevreyi kirletmez;<br />

çalışanları, kas gücünden çok<br />

beyin gücünü kullanırlar.<br />

3. İş gücü dışında herhangi bir hammade<br />

ihtiyacı göstermez.<br />

4. Yazılım bütün sektörlerde kullanılabilecek<br />

genel bir teknoloji olduğundan,<br />

ülkenin genel ekonomisine<br />

olumlu etki sağlar.<br />

İhraç eden bir yazılım sektörü oluştuğunda<br />

ülkeye kazandıracağı avantajlar:<br />

• Kalifiye işgücü için iş imkanı yaratır.<br />

• İhracat ile gelir elde edilir.<br />

• Uluslararası alanda iş yapan sektör<br />

gelişmekte olan ülkenin iş kültürünü<br />

de geliştirir.<br />

• Yabancı firmalarla çalışan sektör,<br />

iç yazılım ihtiyaçlarına da daha etkin<br />

cevap verebilir.<br />

Burada dikkat edilmesi gereken bir kişisel<br />

bilgisayar ile yatırım yapılmadan<br />

gelir elde edilebileceği yanlış yönlendirilmesine<br />

kapılmamaktır. Yasa yapıcılar,<br />

yazılım ihracatı ile ilgili uygulamalara<br />

turizm, doğal kaynak, tekstil,<br />

vs. ihracatından daha büyük önem<br />

vermek zorundadırlar. İhraç eden bir<br />

yazılım sektörünün oluşması için devletin<br />

yapması gerekenlerin başında<br />

şunlar yer almaktadır:<br />

Ülke Vizyon ve Stratejilerinin Oluşturulması:<br />

Kosta Rika, İran, Endonezya,<br />

Bangladeş’in de olduğu birçok<br />

ülkede, devletin yazılım ihracat endüstrisi<br />

oluşturmak için önemli adımlar<br />

attıklarını görüyoruz. Ürdün’de<br />

Kral Abdullah’ın 1999’da yazılım endüstrileri<br />

için milli planlarının tanıtımında<br />

bizzat rol aldığı görülmüştür.<br />

Hükümet, genellikle bu konuda en<br />

önemli oyuncu ve başarı faktörüdür.<br />

Hatalı adımlarla başarısızlık nedeni<br />

de oluşturabilir.<br />

İşgücü Sermayesi: İnsan sermayesi<br />

milli kaynaktır. Eğitim sistemi zayıf<br />

olan bir ülkenin çok işçisi ancak işgücü<br />

sermayesi olur. İnsanına yatırım<br />

yapmış ülkeler, seneler önce oluşturdukları<br />

eğitim sistemlerinin bugün<br />

avantajlarını görmektedirler. Eğitim<br />

altyapısı ile yazılım ihracatı için gerekli<br />

teknolojik, organizasyonel ve<br />

yabancı dil konuşan bir insan altyapısı<br />

oluşturulabilir.<br />

Ücretler ve Diğer Masraflar: Bir işin,<br />

bir ülkeden bir başkasına gitmesinin<br />

bir numaralı nedeni, düşük ücretlerdir.<br />

1990’ların başarılı ülkeleri İsrail ve<br />

İrlanda bugün ücret konusunda rekabet<br />

edememektedir. Hindistan dahi işi<br />

daha düşük maliyetleri olan Çin ve Vietnam<br />

gibi ülkelere kaybetmeye başlamıştır.<br />

Kısa vadede ülkeler, şirketlerin<br />

maliyetlerini düşürecek regülasyonlar<br />

yapabilir. Uzun vadede ülkelerin uzmanlık,<br />

servis mükemmeliyeti gibi<br />

faktörlerle müşterilerini tutmayı becerebilmeleri<br />

şarttır.<br />

Uzun vadede ülkelerin<br />

uzmanlık, servis<br />

mükemmeliyeti gibi<br />

faktörlerle müşterilerini<br />

tutmayı becerebilmeleri<br />

şarttır.<br />

Endüstri: Yazılım endüstrisi yazılım<br />

alanında faaliyet gösteren ve ortak<br />

özellikler taşıyan firmaların biraraya<br />

gelmesi ile oluşmaktadır. Bu firmalar<br />

aynı alanda birarada bulunarak, birbirleri<br />

ile rekabet ederek ve birlikte<br />

çalışma kültürü oluşturarak, ülke için<br />

bir endüstri yaratabilirler. Sayıları ülkeden<br />

ülkeye değişmekle birlikte, belli<br />

bir rakamı aşmadıkça endüstri başarılı<br />

olamaz. Hindistan’da bu şirketlerin<br />

birbirleri ile iletişimi ve ortak pazarlama<br />

için NASSCOM kurulmuştur.<br />

Sermaye Desteği: Yazılım firmalarının<br />

büyüyebilmeleri için sermayeye<br />

ihtiyaç vardır. Gelişmekte olan ülkelerde,<br />

genellikle kendi kendilerini<br />

finanse ederler; bu da büyümelerini<br />

engeller. Bu engeli aşmanın yolları<br />

arasında devletin sermaye desteği vermesi,<br />

risk sermayesini desteklemesi ve<br />

krediye kolay ulaşımı sağlamasını sayabiliriz.<br />

Teknoloji Altyapısı: Yazılım firmaları<br />

için kesintisiz elektrik ve ucuz/<br />

güvenilir telekomünikasyon altyapısı<br />

çok önemlidir. Devletin en azından<br />

yazılım firmalarının kümelendiği teknoparklarda<br />

bu imkanı sağlaması gerekmektedir.<br />

Bağlantılar: Uluslararası işbirliği yapabilmek<br />

için bağlantılar çok önemlidir.<br />

Hint firmaları ABD’de yaşayan<br />

Hintlileri kullanarak önemli miktarda<br />

iş potansiyeli yaratabilmiştir. Ceyazir<br />

ve Tunus, Fransa’ya daha çok iş yapabilmektedir.<br />

Ülkemiz bu konuda ne<br />

yazık ki var olan potansiyelini kullanamamıştır.<br />

Avrupa’da yaşayan birçok<br />

vatandaşımız ile oluşabilecek bağlantıların,<br />

yazılım ihracatı için kullanılması<br />

mümkündür.<br />

Yaşam Standartları: Yaşam standarlarının<br />

yüksek olması yabacı müşterileri<br />

çekmek açısından son derece<br />

önemli bir faktördür. Aynı zamanda<br />

kaliteli işgücünün kalıcı olması için<br />

de önemlidir. Örneğin Hindistan’da<br />

Bangalor, bu açıdan son derece çekici<br />

bir örnek teşkil ederken, Bangladeş’in<br />

başkenti Dhaka’nın ise aynı ölçüde itici<br />

olduğu gözlemlenmiştir.<br />

Ülkemizin Yazılım<br />

İhracatı’ndaki Durumu<br />

A.T. Kearney adlı danışmanlık firması,<br />

maliyet, işgücü kalitesi ve iş yapma<br />

ortamına göre ülkeleri dış kaynaklı<br />

tedarik çekiciliğine göre sıralamıştır.<br />

Bu sıralama için kullanılan puanlama<br />

sisteminin aşağıda verilen detaylarına<br />

52<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Kategori Alt kategori Ölçümler<br />

Kompanzasyon masrafları<br />

Ortalama ücretler<br />

Satılabilir iş gücü ile ilgili ortalama ücretler<br />

Finansal Çekicilik (40%)<br />

Yetenek (30%)<br />

İş Ortamı (30%)<br />

Altyapı masrafları<br />

Vergi ve diğer masraflar<br />

Uzaktan çalışma tecrübesi ve kalitesi<br />

Uygun iş gücü<br />

Eğitim ve Dil<br />

İşsizlik riski<br />

Ülke Durumu<br />

Altyapı<br />

Kültürel Özellikler<br />

Fikir Hakları Güvenliği<br />

Kiralar<br />

Elektrik masrafları<br />

Uluslararası telefon ücretleri<br />

Uluslararası merkezlere seyahat masrafları<br />

Genel vergilendirme<br />

Yolsuzluk algılaması<br />

Enflasyon oranı<br />

Mevcut IT sektörünün büyüklüğü<br />

IT sektöründeki kalite sertifikaları<br />

Yönetim ve IT ile ilgili üniversitelerin kalitesi<br />

Toplam iş gücü kapasitesi<br />

Üniversite mezunu iş gücünün boyutu<br />

İş gücünün uyumluluğu<br />

Standart eğitim ve lisan konusundaki puanlama<br />

IT sektöründeki büyüme ve işsizlik oranları<br />

İş ve siyasi ortamın yatırımcı ve analistler tarafından<br />

verilen puanlaması<br />

A.T. Kearney FDI Güven Endeksi<br />

Güvenlik riski<br />

Regülasyon yükü ve çalışma haklarındaki esneklik<br />

ICT için devlet destekleri<br />

Genel altyapı kalitesi<br />

Telecom, internet elektrik altyapı kalitesi<br />

A.T. Kearney Kürselleşme Endeksinde Kişisel<br />

İletişim Puanı<br />

Fikir Hakları güvenliği konusunda yatırımcı<br />

puanlaması ve ICT ile ilgili kanunlar<br />

Yazılım korsanlığı puanlaması<br />

Bilgi güvenliği puanlaması<br />

Kaynak: A.T. Kearney Küresel Servis Konum Endeksi<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 53

Sıra Ülke Finansal Çekicilik Yetenek İş Ortamı Toplam Puan<br />

1 India 3.22 2.34 1.44 7.00<br />

2 China 2.93 2.25 1.38 6.56<br />

3 Malaysia 2.84 1.26 2.02 6.12<br />

4 Thailand 3.19 1.21 1.62 6.02<br />

5 Brazil 2.64 1.78 1.47 5.89<br />

6 Indonesia 3.29 1.47 1.06 5.82<br />

7 Chile 2.65 1.18 1.93 5.76<br />

8 Philippines 3.26 1.23 1.26 5.75<br />

9 Bulgaria 3.16 1.04 1.56 5.75<br />

10 Mexico 2.63 1.49 1.61 5.73<br />

11 Singapore 1.65 1.51 2.53 5.68<br />

12 Slovakia 2.79 1.04 1.79 5.62<br />

13 Egypt 3.22 1.14 1.25 5.61<br />

14 Jordan 3.09 0.98 1.54 5.60<br />

15 Estonia 2.44 0.96 2.20 5.60<br />

16 Czech Republic 2.43 1.10 2.05 5.57<br />

17 Latvia 2.64 0.91 2.00 5.56<br />

18 Poland 2.59 1.17 1.79 5.54<br />

19 Vietnam 3.33 0.99 1.22 5.54<br />

20 United Arab Emirates 2.73 0.86 1.92 5.51<br />

21 United States (tier two) 0.48 2.74 2.29 5.51<br />

22 Uruguay 2.95 0.98 1.54 5.47<br />

23 Argentina 2.91 1.30 1.26 5.47<br />

24 Hungary 2.54 0.95 1.98 5.47<br />

25 Mauritius 2.84 1.04 1.56 5.44<br />

26 Tunisia 3.03 0.90 1.50 5.43<br />

27 Ghana 3.27 0.90 1.25 5.42<br />

28 Lithuania 2.60 0.83 1.98 5.42<br />

29 Sri Lanka 3.18 0.96 1.22 5.36<br />

30 Pakistan 3.23 1.00 1.11 5.34<br />

31 South Africa 2.52 1.18 1.60 5.30<br />

32 Jamaica 2.83 0.96 1.49 5.29<br />

33 Romania 2.88 0.87 1.53 5.28<br />

34 Costa Rica 3.00 0.86 1.36 5.22<br />

35 Canada 0.77 2.09 2.30 5.16<br />

36 Morocco 2.92 0.90 1.33 5.14<br />

37 Russia 2.61 1.38 1.16 5.14<br />

38 Israel 1.97 1.27 1.86 5.10<br />

39 Senegal 3.19 0.82 1.05 5.06<br />

40 Germany (tier two) 0.46 2.19 2.40 5.05<br />

41 Panama 2.88 0.75 1.40 5.02<br />

42 United Kingdom (tier two) 0.50 2.16 2.35 5.01<br />

43 Spain 1.18 1.71 2.06 4.95<br />

44 New Zealand 1.53 1.12 2.25 4.91<br />

45 Australia 0.89 1.69 2.31 4.89<br />

46 Portugal 1.59 1.14 2.11 4.84<br />

47 Ukraine 2.76 0.98 1.09 4.83<br />

48 France (tier two) 0.45 2.07 2.27 4.79<br />

49 Turkey 2.06 1.31 1.41 4.78<br />

50 Ireland 0.40 1.54 2.29 4.18<br />

Kaynak: A.T. Kearney Küresel Servis Konum Endeksi<br />

54<br />

Ocak <strong>2009</strong>

akıldığında, yazılımın dış kaynaklı<br />

tedariği için ülke seçiminde kullanılabileceği<br />

anlaşılmaktadır.<br />

Ülkemiz, son yıllarda 50. sıradan girdiği<br />

bu listede, geçtiğimiz sene 49. sıraya<br />

yükselmiştir. Araştırmayı yapan<br />

firma tarafından bunun nedeni olarak,<br />

iş yapma ortamı politikaları ve teknolojik<br />

altyapı kalitesindeki iyileşmeler<br />

gösterilmiştir.<br />

Ülkemizde Devletin Girişimleri<br />

2001 yılı öncesine kadar Türk yazılım<br />

firmalarının dünya çapında bir varlık<br />

göstermeleri mümkün değildi. Dünyada<br />

devletler tarafından teşvik mekanizmaları<br />

oluşturulurken, ülkemizde<br />

hem bu ortam yaratılamadı hem de<br />

var olan firmalar, 1994, 1999 ve 2001<br />

krizlerinde ayakta kalmaya çalıştılar.<br />

2001 yılında Teknoparklar Kanunu<br />

ile yazılım firmalarının üniversiteler<br />

içinde kümelenmeleri, bu firmaların<br />

yaptıkları yazılım ve Ar-Ge çalışmalarına<br />

vergi teşviği ve üniversitelerin<br />

öğrenci/eğitmen kaynakları ile destek<br />

sağlanmıştır. Bu kanunun olumlu etkileri,<br />

teknoparklarda artan firma sayısı<br />

ve bilişim sektöründeki büyüme<br />

ile görülmektedir. Ancak, halen yapılacaklar<br />

mevcuttur. Örneğin, yazılımın<br />

ürün sayılmayıp servis sayılması,<br />

halen yazılım firmalarını bir takım<br />

avantajlardan mahrum bırakmaktadır.<br />

Yine de bu firmalar ile hükümet arasında<br />

bir diyaloğun kurulmuş olması<br />

çok önemlidir.<br />

2006 yılında hükümet, Bilişim Toplumu<br />

Stratejisi’nin lansmanını yapmıştır.<br />

Bu stratejinin yazılım firmaları için<br />

en azından iki faydasını görmemiz<br />

gerekmektedir. Birincisi, toplumun<br />

daha fazla bilgisayar dostu olması ve<br />

bilgisayar üzerinden verilecek servis<br />

talebin artması; dolayısı ile iç pazarın<br />

büyümesidir. İkincisi, bu talep için gerekli<br />

olan alt yapının kalitesinin arttırılmasıdır.<br />

Yazılım firmalarımızın bir<br />

avantajı da NATO ülkesi olarak ve savunma<br />

bütçemizin milli kaynaklardan<br />

karşılanmasına yönelik stratejilerin<br />

parçası olarak, yüksek teknoloji gerektiren<br />

projelere dahil olabilmeleri;<br />

bu alanda çözüm üretebilmeleri için<br />

gerekli olan kalite ve süreç gibi yüksek<br />

alt yapı isterlerini karşılamak zorunda<br />

olmalarıdır. Bu firmalar, oluşturdukları<br />

ortamlarla yurtdışında savunma<br />

alanı dışında da müşteri bulabilmektedirler.<br />

Aynı zamanda, ülkemizde<br />

faaliyet gösteren yabancı firmaların<br />

offset yükümlülükleri de yazılım firmalarının<br />

yurtdışına açılabilmeleri<br />

için son derece önemli araçlar olarak<br />

ortaya çıkmaktadır.<br />

Öte yandan ülkemizde iyileştirilmeye<br />

açık birçok konu vardır. Bunların başlıcaları<br />

aşağıda belirtilmiştir:<br />

• Yazılım ile ilgili telif hakları ve fikri<br />

mülkiyet hakları ile ilgili düzenlemelerde<br />

iyileştirmeler gerekmektedir.<br />

• Yazılımın yasal olmayan yollardan<br />

kullanımının engellenmesi ile ilgili<br />

çalışmalar başlatılmıştır. Bu konudaki<br />

önlemlerin daha üst seviyeye<br />

taşınması gerekmektedir.<br />

• Yazılım Ar-Ge çalışmalarına, TÜ-<br />

BİTAK kontrolünde maddi destekler<br />

verilmektedir. Ancak, bu<br />

desteklerin düzenli şekilde firmalara<br />

aktarılmasında iyileştirmeler<br />

mümkündür. Özellikle sadece bu<br />

desteklerle ayakta kalabilen firmalar<br />

için nakit akışı son derece<br />

kritiktir.<br />

• Yazılım ihracatı ile ilgili ayrı bir<br />

strateji oluşturulması ve bununla<br />

ilgili teşvik mekanizmalarının belirlenmesi<br />

gerekmektedir.<br />

Değerlendirme<br />

Globalleşme ile dünyada yazılım sektörü<br />

çok büyük bir pazar oluşturmuştur.<br />

Ülkemiz, kendine has özellikleri<br />

ile bu pazarda önemli bir oyuncu olabilir.<br />

Bunun başarılması için devletin<br />

bu pazarda olmanın ülkenin insanına<br />

sağlayacağı faydaları benimseyip sektörün<br />

ihtiyaçlarını anlayıp bunlara<br />

cevap verene kapsamlı ve uzun vadeli<br />

stratejik bir plan oluşturması gerekmektedir.<br />

Bunu başarabilen ülkelere<br />

baktığımızda, ülkemizin bugün çok<br />

daha ileri bir noktada olmasını beklemek<br />

bu alanda çalışan herkesin hakkıdır.<br />

Cem UĞUR<br />

1966 yılında İstanbul’da doğan Cem Uğur, 1985 yılında Galatasaray Lisesi ve 1990 yılında<br />

Boğaziçi Ünivesitesi Bilgisayar Mühendisliği bölümünü tamamladı. 1990-1995 yılları<br />

arasında ABD’de UNISYS firmasındaTMRC projesinde yazılım mühendisi olarak çalıştı.<br />

1995-2000 yılları arasında Aydın Yazılım ve Elektronik San. A.Ş. (AYESAŞ)’ta Yazılım<br />

Mühendisi, Kd. Yazılım Mühendisi ve Proje Yöneticisi görevlerini üstlendi. 2000-2001<br />

yılları arasında Ericsson Crea-World’de Mobil Uygulamalar’dan sorumlu Teknik Müdür<br />

olarak görev yaptı. 2001 yılında tekrar AYESAŞ’a katılan Cem Uğur <strong>2009</strong> yılına kadar<br />

Yazılım Grubu’ndan sorumlu Direktör olarak görev yapmıştır.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 55

BİR KONUK BİR SÖYLEŞİ<br />

<strong>Savunma</strong> İhracatı ve Aselsan<br />

ASELSAN, Pazar Geliştirme Direktörlüğü<br />

Uluslararası <strong>Savunma</strong><br />

İhracat Pazarı<br />

Soğuk savaşın sona ermesi ile başlayan<br />

dönemde azalmaya başlayan<br />

(1988’de yaklaşık 909 Milyar ABD<br />

Doları) ve 1998 yılında en düşük seviyesinde<br />

(834 Milyar ABD Doları) gerçekleşen<br />

dünya savunma harcamaları<br />

bölgesel ve dönemsel olarak harcama<br />

türleri, tedarik öncelikleri ve yöntemleri<br />

değişim göstermekle birlikte, 1998<br />

yılından bu yana düzenli olarak artmaktadır.<br />

2007 yılı Dünya <strong>Savunma</strong><br />

Harcamaları 1,339 Milyar ABD Doları<br />

seviyesine ulaşmıştır. 2007 yılında<br />

Amerika Birleşik Devletleri yaklaşık<br />

547 milyar ABD $ savunma harcaması<br />

ile dünya savunma harcamalarının<br />

yaklaşık %41’ini tek başına gerçekleştirmiştir.<br />

Aynı ülkenin 2007 yılı savunma<br />

harcaması toplamının içinde<br />

Araştırma ve Geliştirme faaliyetlerine<br />

ayırdığı bütçe de yaklaşık 71 Milyar<br />

ABD doları olarak gerçekleşmiştir.<br />

2008 yılındaki mevcut durum değerlendirildiğinde,<br />

yıl ortasında başlayan<br />

ve yaygınlaşmakta olan küresel ekonomik<br />

kriz nedeniyle, gözden geçirme ve<br />

aciliyet arzetmeyen ihtiyaçların ötelenmesinden<br />

dolayı, kısa vadede (2–3<br />

yıllık dönemde) savunma bütçelerinde<br />

azalma olacağı öngörülmektedir.<br />

2007 yılı Dünya<br />

<strong>Savunma</strong><br />

Harcamaları 1,339<br />

Milyar ABD Doları<br />

seviyesine ulaşmıştır.<br />

2007 yılında<br />

Amerika Birleşik<br />

Devletleri yaklaşık<br />

547 milyar ABD $<br />

savunma harcaması<br />

ile dünya savunma<br />

harcamalarının<br />

yaklaşık %41’ini<br />

tek başına<br />

gerçekleştirmiştir.<br />

Aynı ülkenin 2007<br />

yılı savunma<br />

harcaması toplamının<br />

içinde Araştırma<br />

ve Geliştirme<br />

faaliyetlerine ayırdığı<br />

bütçe de yaklaşık 71<br />

Milyar ABD doları<br />

olarak gerçekleşmiştir.<br />

<strong>Savunma</strong> harcamaları; personel giderleri,<br />

alt-yapı harcamaları, cari harcamalar<br />

ve teçhizat tedarik giderleri<br />

olmak üzere dört temel harcama kaleminden<br />

oluşmaktadır. <strong>Savunma</strong> harcama<br />

kalemleri arasında teçhizat tedarik<br />

giderlerinin payı ortalama %30<br />

olarak gerçekleşmekte olup savunma<br />

sanayi gelişmiş ülkelerin savunma<br />

teçhizat alımlarını kendi şirketlerinden<br />

karşılama oranı ortalama %92’dir.<br />

(ABD için bu oran %98, savunma harcamaları<br />

itibarı ile ilk sıralarda yer<br />

alan diğer ülkeler olan İngiltere, Çin,<br />

Fransa ve Japonya için %90 - %94 arasındadır.)<br />

Diğer şekilde ifade edersek, uluslararası<br />

savunma ihracat pazarı dünya savunma<br />

pazarı içerisinde sadece % 8’lik<br />

(yaklaşık 32 Milyar ABD Doları) bir<br />

orana sahiptir. Son on beş yıllık dönemde<br />

bu oran sürekli %10’un altında<br />

gerçekleşmiştir.<br />

Uluslararası savunma pazarında ABD,<br />

İngiltere ve Fransa yıllardan beri pazar<br />

hâkimiyetlerini sürdürmektedirler.<br />

Rusya, Almanya, Çin ve İsrail’in<br />

de pazar payları dikkate alındığında,<br />

uluslararası savunma pazarının %85-<br />

90’ının bu yedi ülke tarafından paylaşıldığı<br />

görülmektedir. Geriye kalan<br />

%10-15’lik (yaklaşık 3.5 Milyar ABD<br />

Doları) dilim ise Türkiye’nin de arasında<br />

yer aldığı diğer ülkeler tarafından<br />

paylaşılmaktadır.<br />

Uluslararası savunma pazarında en<br />

yüksek paya sahip ülkelerin, aynı zamanda<br />

teçhizat tedarik ihtiyaçlarını<br />

da büyük oranda (ortalama % 92) ülke<br />

içi kaynaklarından temin ettikleri gözlenmektedir.<br />

Amerika Birleşik Devletleri ile Avrupa<br />

Birliği ülkeleri arasındaki ticari<br />

rekabet, savunma sanayii alanında da<br />

ağırlığını hissettirmektedir. AB ülkeleri,<br />

aralarındaki savunma işbirliğini<br />

kuvvet kullanımı, ortak tedarik ve<br />

savunma sanayinin yeniden yapılandırılması<br />

gibi alanlarda daha ileriye<br />

56<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Türk savunma<br />

sanayinin kendi<br />

ayakları üzerinde<br />

durabilir, en azından<br />

kritik sahalarda ülke<br />

ihtiyaçlarına cevap<br />

verebilir bir seviyeye<br />

ulaşması, yalnızca<br />

güçlü bir ekonomik<br />

yapıya sahip olunması<br />

açısından değil,<br />

ulusal bağımsızlığı<br />

sürekli kılacak güçlü<br />

bir silahlı kuvvetlere<br />

sahip olunması<br />

açısından da önem<br />

taşımaktadır.<br />

götürmek için, kurumsal alt yapıları<br />

oluşturmaktadırlar. Bunun yanı sıra<br />

AB Ortak <strong>Savunma</strong> Doktrini gibi ittifaklar<br />

neticesinde oluşan sanayi/<br />

firmalar arası birleşmeler sonucunda<br />

ileri teknolojiye dayalı dev savunma<br />

sanayi şirketleri; ürün çeşitliliğine sahip<br />

olmaları, güçlü finansal yapıları<br />

ve büyük ölçekli üretim gerçekleştirmeleriyle<br />

rekabet üstünlüğünü de ele<br />

geçirmektedirler.<br />

ASELSAN İhracat<br />

Faaliyetleri<br />

<strong>Savunma</strong> sanayii, tek alıcısı devlet<br />

olan ve bu yönüyle devlet tarafından<br />

şekillendirilen bir sektördür.<br />

Türkiye, bulunduğu coğrafya nedeniyle;<br />

Silahlı Kuvvetlerini modernize<br />

etmek konusunda gayretlerini sürdürmesi<br />

gereken konumdadır. Türkiye bu<br />

açıdan bakıldığında, savunma sanayii<br />

kurma yönünde belirli bir şansa sahip<br />

az sayıda ülke arasında yer almaktadır.<br />

Bu nedenle Türk Silahlı Kuvvetleri’nin<br />

ihtiyaçlarının mümkün ve ekonomik<br />

olduğu ölçüde yurtiçinden karşılanması<br />

kaçınılmaz görülmekte ve bu durum,<br />

Türkiye’de modern bir savunma<br />

sanayii altyapısının oluşturulması açısından<br />

önemli imkanlar sunmaktadır.<br />

Türk savunma sanayinin kendi ayakları<br />

üzerinde durabilir, en azından kritik<br />

sahalarda ülke ihtiyaçlarına cevap verebilir<br />

bir seviyeye ulaşması, yalnızca<br />

güçlü bir ekonomik yapıya sahip olunması<br />

açısından değil, ulusal bağımsızlığı<br />

sürekli kılacak güçlü bir silahlı<br />

kuvvetlere sahip olunması açısından<br />

da önem taşımaktadır.<br />

Burada üzerinde önemle durulması<br />

gereken husus, savunma sanayii gibi,<br />

yüksek teknoloji gerektiren bir alanda<br />

teknoloji hakimiyeti konusunun sabır<br />

isteyen, nesiller boyu devam edebilecek,<br />

kesintisiz bir çalışmayı gerektirdiği<br />

gerçeğidir. Sürdürülebilir bir<br />

yüksek teknoloji altyapısının korunabilmesi<br />

için, maliyetler ve ekonomik<br />

gerçekler, büyük bir iç pazarı ya da<br />

çok başarılı bir dış satım performansını<br />

zorunlu kılmaktadır.<br />

ASELSAN’ın öncelikli amacı, Türk<br />

Silahlı Kuvvetleri’nin ihtiyaçlarına yanıt<br />

verecek milli çözümler üretmektir.<br />

Bununla birlikte, ASELSAN, faaliyetlerini<br />

yalnızca yurtiçi ile sınırlı tutmamakta,<br />

özgün tasarımlarını müttefik<br />

ülke ordularının da kullanımına<br />

sunarak, satışların yurtiçi ve ihracat<br />

arasında dengelenmesinin sağlanması,<br />

ülke ekonomisine istihdam, döviz<br />

girdisi ve benzeri ilave kaynaklar yaratılabilmesi<br />

ve gelişimin sürekliliğinin<br />

sağlanabilmesi hedefleriyle çalışmalarını<br />

sürdürmektedir.<br />

Bu hedefler doğrultusunda, ASEL-<br />

SAN, 2000’li yılların başında, ihracata<br />

verilen öneme paralel olarak yeniden<br />

yapılanmış ve Genel Müdürlüğe doğrudan<br />

bağlı bir birim olarak çalışmak<br />

üzere “Yurtdışı pazarlama faaliyetlerinde<br />

ülke odaklı yapılanma ve çalışma<br />

yöntemini’’ esas alacak şekilde bir<br />

Direktörlük kurulmuştur.<br />

Direktörlüğün faaliyet hedefleri kapsamında;<br />

uluslararası politikalar,<br />

mevcut siyasal/ekonomik koşullar,<br />

Türkiye’nin izlediği uluslararası politika<br />

ve ilişkiler, ASELSAN’ın diğer ülkelerdeki<br />

ilgili kurum/kuruluş/firmalar<br />

nezdinde mevcut işbirliği ve ilişkileri<br />

değerlendirilerek, ihracat faaliyetleri<br />

kapsamına dahil edilmesi planlanan<br />

hedef bölgeler ve bu bölgelerde yeralan<br />

hedef ülkeler (öncelikli ve ikinci<br />

öncelikli ülkeler şeklinde) belirlenmiş<br />

olup;<br />

‘’ASELSAN’IN ORTA VE UZUN<br />

VADEDE SÜRDÜRÜLEBİLİR VE<br />

TUTARLI İHRACAT POTANSİYELİ<br />

OLUŞTURABİLMESİNİ<br />

SAĞLAMAK’’<br />

hedefi doğrultusunda çalışmalar sürdürülmektedir.<br />

Hedef Bölge/Ülke bazlı yürütülen çalışma<br />

programı doğrultusunda; potansiyel<br />

arz ettiği değerlendirilen ve<br />

Öncelikle müşteri<br />

hedef ülkenin<br />

silahlı kuvvetleri<br />

olduğundan, yalnızca<br />

kabul görmüş<br />

pazarlama kurallarını<br />

uygulamak yeterli<br />

olmamakta, ihracat<br />

pazarından pay<br />

alınabilmesi amacıyla<br />

yüksek teknolojiye<br />

sahip, güvenilir ve<br />

-özellikle yurtdışı<br />

pazarlarda yeni<br />

yeni tanınmaya<br />

başlayan ülkemiz<br />

sanayini göz önüne<br />

aldığınızda- fiyat<br />

konusunda rekabetçi<br />

ürün ve sistemlerin<br />

son kullanıcıya<br />

sunulabilmesi<br />

gerekmektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 57

Yurtdışı pazarlama<br />

faaliyetlerinde,<br />

potansiyel kullanıcı<br />

için önerilen ürün/<br />

sistemin Türk Silahlı<br />

Kuvvetleri tarafından<br />

kullanılıyor olması<br />

çok önemli bir referans<br />

teşkil etmektedir.<br />

faaliyetlerin yoğun olarak sürdürüldüğü<br />

öncelikli ülkeler ile gelişmelerin<br />

takip edildiği ve somut projelere ilişkin<br />

çalışmaların yürütüldüğü ikinci<br />

öncelikli ülkeler belirlenmekte, uluslararası<br />

politikalar ve ekonomik koşullar<br />

da dikkate alınarak belirlenen<br />

hedef bölge/ülkeler dönem içerisinde<br />

yaşanan gelişmeler doğrultusunda<br />

güncellenmekte ve çalışmalar, Direktörlük<br />

bünyesinde yer alan Pazarlama<br />

Müdürlükleri tarafından bölgesel<br />

uzmanlık bazında sürdürülmektedir.<br />

Pazarlama organizasyonu, üstlenilecek<br />

yeni projeler ve genişleyen yurtdışı<br />

müşteri portföyü paralelinde yeni<br />

oluşturularak genişleyebilecek esnekliğe<br />

sahiptir.<br />

<strong>Savunma</strong> ihracatı birçok bileşeniyle,<br />

diğer sanayi sektörlerinden farklılık<br />

arzetmektedir. Öncelikle müşteri<br />

hedef ülkenin silahlı kuvvetleri olduğundan,<br />

yalnızca kabul görmüş pazarlama<br />

kurallarını uygulamak yeterli<br />

olmamakta, ihracat pazarından pay<br />

alınabilmesi amacıyla yüksek teknolojiye<br />

sahip, güvenilir ve -özellikle yurtdışı<br />

pazarlarda yeni yeni tanınmaya<br />

başlayan ülkemiz sanayini göz önüne<br />

aldığınızda- fiyat konusunda rekabetçi<br />

ürün ve sistemlerin son kullanıcıya<br />

sunulabilmesi gerekmektedir.<br />

Yurtdışı pazarlama faaliyetlerinde, potansiyel<br />

kullanıcı için önerilen ürün/<br />

sistemin Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından<br />

kullanılıyor olması çok önemli<br />

bir referans teşkil etmektedir. Bunun<br />

yanısıra, dünya savunma sektöründe<br />

lider konumunda bulunan firmalarla<br />

yurtiçi projelerde yapılan işbirliği, tarafların<br />

birbirinin kabiliyetlerini tanıması<br />

ve karşılıklı işbirliği yapma neticesinde<br />

elde edilen güven neticesinde,<br />

üçüncü ülke ihtiyaçlarına yönelik işbirliği<br />

imkanlarının değerlendirilmesini<br />

de beraberinde getirmektedir.<br />

Bu konuda somut bir örnek olarak,<br />

ASELSAN’ın 2006 yılında, uluslararası<br />

savunma pazarında sözsahibi<br />

rakiplerin arasından sıyrılarak kazanmış<br />

olduğu Hollanda Kaideye Monteli<br />

Hava <strong>Savunma</strong> Sistemleri Projesinde,<br />

Raytheon-ABD firmasının projede<br />

ASELSAN’ın alt yüklenicisi olarak<br />

yeralması gösterilebilir. ASELSAN,<br />

1980’li yılların başında Hollanda’dan<br />

teknoloji transfer ederek başladığı kuruluş<br />

dönemi çalışmalarından sonra<br />

aradan geçen 25 yıl içerisinde oluşturduğu<br />

araştırma geliştirme altyapısı ve<br />

mühendislik kabiliyetleri paralelinde<br />

kendi geliştirdiği özgün silah sistemini<br />

aynı ülkeye ihraç ederek teknolojik<br />

yeterliliğini kanıtlamıştır.<br />

Sistem/platform üreticisi uluslararası<br />

savunma firmalarıyla gerçekleştirilen<br />

ortak projeler kapsamında yaratılan<br />

sinerji ile, bahsekonu firmalar üretmekte<br />

oldukları platform veya sistem<br />

çözümlerine entegre olacak şekilde,<br />

son kullanıcıya, kalitesine güvendikleri<br />

ASELSAN ürünlerini önermektedirler.<br />

<strong>Savunma</strong> sektöründe üzerinde önemle<br />

durulması gereken diğer bir konu<br />

<strong>Savunma</strong> sektöründe<br />

üzerinde önemle<br />

durulması gereken<br />

diğer bir konu da<br />

özgün ürün/sistem<br />

tasarımı ve üretimi<br />

yeteneğine sahip olma<br />

gerekliliğidir.<br />

da özgün ürün/sistem tasarımı ve üretimi<br />

yeteneğine sahip olma gerekliliğidir.<br />

ASELSAN kuruluş yıllarından<br />

başlayarak kendisine hedef belirlediği<br />

araştırma geliştirmeye ve dolayısıyla<br />

özgün ürün/sistem geliştirmeye verdiği<br />

önem doğrultusunda uluslar arası<br />

sektörde rekabet edebilir konuma<br />

gelmiştir. ASELSAN, 2006 ve 2007<br />

yıllarında dünyanın ilk 100 savunma<br />

sanayi kuruluşu arasında yeralan tek<br />

Türk firması olmuştur.<br />

İhracat faaliyetlerinde özgün teknolojiye<br />

sahip olunamaması durumunda,<br />

lisans altında üretilen ürünlerin<br />

üçüncü ülkelere ihracatında, lisansör<br />

firma ve/veya lisansör firma hükümetlerinin<br />

tahditleri ön plana çıkmaktadır.<br />

ASELSAN, cirosunun her<br />

yıl ortalama %7’sini kendi kaynaklarından<br />

doğrudan Ar-Ge’ye ayırmakta<br />

ve geliştirmiş olduğu özgün ürün ve<br />

sistemleri müttefik ülke silahlı kuvvetlerinin<br />

kullanımına diğer ülkelerin<br />

ihraç izni ve kısıtlamaları olmaksızın<br />

sunabilmektedir.<br />

ASELSAN Faaliyet Alanları<br />

• Askeri Haberleşme Sistemleri<br />

• Radar ve Elektronik Harp Sistemleri<br />

• Elektro Optik Sistemleri<br />

• Seyrüsefer ve Aviyonik Sistemler<br />

• Silah Sistemleri<br />

• C4ISR Sistemleri<br />

• Deniz Sistemleri<br />

• Profesyonel Haberleşme Sistemleri<br />

• Akıllı Ulaşım Sistemleri<br />

ASELSAN rekabetçi özelliğini koruyabilmek<br />

ve teknolojik gelişim hedeflerinde<br />

sürekliliği sağlayabilmek<br />

üzere halihazırda sahip olduğu teknolojilerin<br />

yanı sıra, yeni faaliyet alanlarına<br />

yönelik teknoloji kazanımının<br />

sağlanabilmesi maksadıyla oluşturulan,<br />

ASELSAN Teknoloji Üst Kurulu<br />

koordinatörlüğünde çalışmalarını<br />

sürdürmektedir. Bu çalışmalar neticesinde<br />

mevcut ürün/sistem portföyünün<br />

genişletilebilmesi ve gerek Silahlı<br />

Kuvvetlerimiz gerekse müttefik ülke<br />

silahlı kuvvetlerine daha da geniş bir<br />

58<br />

Ocak <strong>2009</strong>

yelpazede toplam sistem çözümleri<br />

önerebilecek şekilde hizmet verilebilmesi<br />

hedeflemektedir.<br />

Teknolojik geleceğe yatırım yaparak<br />

gelişimini sürdürme amacındaki<br />

ASELSAN, çalışmalarına; Uzay ve<br />

Uydu Sistemleri, MEMS/MOEMS,<br />

Robot Teknolojileri, Sualtı Akustiği,<br />

İnsansız Kara ve Deniz Araçları gibi<br />

yakın vade teknoloji kazanım hedeflerinde<br />

savunma sektörü ve elektronik<br />

teknolojilerine ilişkin gelişmelerde<br />

öncü olacak şekilde devam etmektedir.<br />

İhracat faaliyetleri çerçevesinde,<br />

ASELSAN’ın araştırma ve geliştirme<br />

faaliyet hedeflerinde yeralan projelere<br />

kaynak sağlayabilecek, Avrupa Birliği<br />

tarafından desteklenen Ar-Ge programları<br />

(AB 7. Çerçeve Programı, EU-<br />

ROKA, COST vb.) da takip edilmektedir.<br />

Bu konuda yapılan faaliyetler<br />

neticesinde, ASELSAN, Avrupa Birliği<br />

7. Çerçeve Programı kapsamında<br />

“Transportable Autonomous patrol<br />

system for Land bOrder Surveillance<br />

(TALOS) - Taşınabilir Otonom Sınır<br />

ve Geniş Alanlar İleri Gözetleme Sistemleri”<br />

isimli Sınır Güvenlik Sistemi<br />

Konsorsiyumuna, C4ISR Sistem Mühendisliği<br />

Yöneticiliği görevini ve iş<br />

paketlerinden “Sistem Mimari Tasarımı”<br />

ile “Komuta Kontrol Sisteminin<br />

Geliştirilmesi” sorumluluklarını üstlenerek<br />

yer almaya hak kazanmıştır.<br />

14 şirket/araştırma kurumundan oluşan<br />

uluslararası konsorsiyumun, 1<br />

Haziran 2008’de başlayan projeyi 4 senede<br />

tamamlaması planlanmaktadır.<br />

Ülkemiz ihracatına katkıda bulunacak<br />

bahsekonu projeden sağlanacak bir<br />

başka kazanım ise, ASELSAN’a AB<br />

tarafından sağlanacak Ar-Ge desteğidir<br />

ki, ASELSAN bu proje ile birlikte<br />

Türkiye’de AB çerçeve programları<br />

kapsamında tek seferde alınan en büyük<br />

desteği almış olacaktır.<br />

ASELSAN benzer faaliyetlerini uluslararası<br />

askeri örgütlenmeler (NATO<br />

ve benzeri) nezdinde de devam ettirmektedir.<br />

Bu tip organizasyonlarda,<br />

yönetime egemen olan ülkelerin<br />

konsept belirleme ve kendi ülke firma<br />

ürünlerinin uluslararası platformlarda<br />

kabul görmesi yönünde çalışma<br />

gerçekleştirdikleri bilinmektedir.<br />

Yeni bir pazara<br />

girişte, ilgili ülkede<br />

yeterliliğini kanıtlamış<br />

ve ülke karar<br />

makamları nezdinde<br />

referans sağlayabilen<br />

yerel savunma sanayi<br />

firmaları ile işbirliği<br />

yapılması avantaj<br />

getirmektedir.<br />

ASELSAN, TACOMS Post 2000,<br />

NATO SC6 Teknik Alt Çalışma grupları,<br />

NIAG (NATO Industry Advisory<br />

Group) çalışma grupları vb. NATO faaliyetlerini<br />

yakından takip ederek ilgi<br />

sahasına düşen konularda çalışmalara<br />

aktif olarak iştirak etmektedir.<br />

Bu sayede ürünlerin geliştirilmesi aşamasında<br />

yeni konseptler, askeri standartlar<br />

ile değişen/gelişen harekat ve<br />

görev ihtiyaçlarına göre oluşturulan<br />

çözümlere ilişkin bilgi sahibi olunmasının<br />

ötesinde, geliştirilmiş ve geliştirilmekte<br />

olan sistemlerimizin uluslararası<br />

arenada rekabetçi olabilmesi<br />

sağlanmaktadır.<br />

Fig.1: Aselsan’ın ihracat yaptığı 34 ülke.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 59

ASELSAN, son 5 yılda<br />

üstlendiği yurtdışı<br />

projeler ile; Hollanda,<br />

Uruguay, Endonezya,<br />

Kazakistan, Umman<br />

gibi ülkeleri de ihracat<br />

portföyüne dâhil<br />

ederek, 5 kıtada<br />

34 ülkeye teknoloji<br />

transferini de içerecek<br />

şekilde ürün ihraç<br />

eder düzeye erişmiştir.<br />

Yeni bir pazara girişte, ilgili ülkede yeterliliğini<br />

kanıtlamış ve ülke karar makamları<br />

nezdinde referans sağlayabilen<br />

yerel savunma sanayi firmaları ile<br />

işbirliği yapılması avantaj getirmektedir.<br />

Bu doğrultuda ASELSAN faaliyet<br />

gösterdiği ülkelerde (Şili, Cezayir,<br />

Polonya, vb.) yerel firmalarla işbirliği<br />

imkanlarını değerlendirmektedir.<br />

ASELSAN’ın Pakistan’da haberleşme<br />

ürünlerinin yerel üretimi konusunda<br />

yaptığı işbirliği buna örnek verilebilir.<br />

ASELSAN’ın gerçekleştirdiği teknoloji<br />

transfer programları kapsamında<br />

yaklaşık 20 yıldır ASELSAN telsizleri<br />

ASELSAN lisansı altında Pakistan’da<br />

yerel firmalar tarafından üretilmektedir.<br />

Sözkonusu işbirliği çerçevesinde<br />

Pakistan Silahlı Kuvvetleri’nin haberleşme<br />

ihtiyacının karşılanmasının<br />

yanı sıra, ürünlerimizin Pakistan’a yakınlığı<br />

olan diğer ülkelerin kullanımına<br />

sunulması da mümkün olmuştur.<br />

İhracata yönelik yeniden yapılanma<br />

ve yurtdışı pazarlarda yoğun yürütülen<br />

çalışmalar sonuçlarını vermeye<br />

başlamıştır. ASELSAN, son 5 yılda<br />

üstlendiği yurtdışı projeler ile; Hollanda,<br />

Uruguay, Endonezya, Kazakistan,<br />

Umman gibi ülkeleri de ihracat<br />

portföyüne dâhil ederek, 5 kıtada 34<br />

ülkeye teknoloji transferini de içerecek<br />

şekilde ürün ihraç eder düzeye<br />

erişmiştir.<br />

Faaliyetlerimiz, önümüzdeki dönemlerde,<br />

tutarlı ve sürdürülebilir ihracat<br />

rakamlarına ulaşılarak 100 Milyon<br />

ABD Dolarının üzerinde yıllık ihracat<br />

ve dünyanın ilk 50 savunma sanayi<br />

firması arasında yeralınması hedefi<br />

doğrultusunda sürdürülmektedir. Bu<br />

hedefe ulaşılmasında ihracat faaliyetlerinin<br />

itici güç olacağı aşikardır.<br />

İhracat İçin Gerekli<br />

Yapılanma<br />

<strong>Savunma</strong> sanayii ihracatı, politik, askeri<br />

ve ekonomik gerekçeleriyle önem<br />

arzetmektedir. Ülkelerin dış politikaları,<br />

öncelikleri ve diğer ülkeler ile geliştirilmek<br />

istenen ilişkiler doğrultusunda<br />

gerçekleştirilen ihracatın, ülke<br />

ekonomisi ve endüstriyel gelişime<br />

katkıları göz önünde bulundurulduğunda,<br />

ilgili kamu kurum/kuruluşları<br />

ve sanayii arasında tesis edilecek bir<br />

işbirliğini zorunlu kılmaktadır.<br />

Türkiye gibi kendi ölçeği içerisinde<br />

önemli bir iç pazara sahip ülke, dış<br />

pazarlara açılmanın, yani ihracat yapabilmenin<br />

en önemli şartlarından<br />

biri olan yeterli iç pazar şartını yerine<br />

getirmiş olmaktadır. Türkiye’nin her<br />

alanda olduğundan daha fazla savunma<br />

sanayinde ihracatı ilk plana alan<br />

bir uygulamaya ihtiyacı bulunmaktadır.<br />

İhracat, bir noktada kendi kendine yeterli<br />

olma seviyesinin aşılması anlamına<br />

gelmesi bakımından da önem taşımaktadır.<br />

<strong>Savunma</strong> sanayii gibi büyük<br />

kaynakların tahsis edildiği bir alanda<br />

ihracat, ülke ekonomisine ve sanayiine<br />

ivme kazandırılması ve gelişimin<br />

sürekliliğinin sağlanması anlamına<br />

gelmektedir.<br />

Ülkemizde, Milli <strong>Savunma</strong> Bakanlığı’na<br />

bağlı <strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteşarlığı,<br />

<strong>Savunma</strong> Sanayi Dış İlişkiler Dairesi<br />

Başkanlığı ve diğer birimlerin savunma<br />

sanayii ihracatının geliştirilmesine<br />

yönelik yoğun faaliyetleri bilinmektedir.<br />

Bunun yanısıra, Dışişleri Bakanlığı,<br />

Dış Ticaret ve Hazine Müsteşarlıkları,<br />

Eximbank ve benzeri kurumların<br />

ihracat ve ikili ilişkilerin gelişmesine<br />

katkı sağlayacak faaliyetleri sürmektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> ihracatçısının karşılaştığı<br />

güçlüklerin, sanayici ve ilgili devlet<br />

mekanizmalarının etkin işbirliği olmaksızın<br />

aşılamayacağı, bu işbirliğinin<br />

tesisi için devlet ve sanayicinin ortak<br />

çaba göstermesinin gereklilik arz<br />

ettiği değerlendirilmektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> ihracatının başarıya ulaşabilmesi<br />

için burada özellikle üzerinde<br />

durulması gereken diğer bir konu da,<br />

sanayicinin yanı sıra ilgili kamu kurum<br />

ve kuruluşların da birbirleri ile<br />

uyumlu çalışması temel şartıdır.<br />

Üretim kapasitesi ve kabiliyetleri belli<br />

bir seviyeye ulaşmış Türk savunma sanayiinin,<br />

istenilen ölçüde ihracat gerçekleştirebilmesi<br />

için;<br />

• Sanayinin ihracata yönelik politika<br />

ve yapılanma konusundaki eksikliklerin<br />

giderilmesi,<br />

• <strong>Savunma</strong> teçhizatı ihracatı için gerekli<br />

sanayi ve devlet mekanizması<br />

bileşenleri arasında yeterli koordinasyon<br />

ve işbirliği sağlanması, Kredilendirme<br />

mekanizmalarının oluşturulması,<br />

Faaliyetlerimiz,<br />

önümüzdeki<br />

dönemlerde, tutarlı<br />

ve sürdürülebilir<br />

ihracat rakamlarına<br />

ulaşılarak 100 Milyon<br />

ABD Dolarının<br />

üzerinde yıllık ihracat<br />

ve dünyanın ilk 50<br />

savunma sanayi<br />

firması arasında<br />

yeralınması hedefi<br />

doğrultusunda<br />

sürdürülmektedir.<br />

60<br />

Ocak <strong>2009</strong>

• Yurtdışından tedarik programlarında<br />

ana yüklenici yurtdışı firmaların<br />

offset ve yerli sanayi katılımı yükümlülüklerinin<br />

etkin uygulanması/takibi<br />

konusunda tedbirler geliştirilmesinin,<br />

gerekli olduğu kıymetlendirilmektedir.<br />

Dünya savunma ihracatında ön sıralarda<br />

yer alan ülkelerde ihracata yönelik<br />

merkezi politikalar oluşturan ve<br />

uygulayan kuruluşlar bulunmaktadır.<br />

İngiltere’de DESO (Defence Export<br />

Services Organisation), Fransa’da DRI<br />

(Direction des Relations Internationales)<br />

ve İsrail’de SIBAT (Foreign Defense<br />

Assistance and Defense Export<br />

Organization) bunlara örnek olarak<br />

verilebilir. ABD ise 1972 yılından bu<br />

yana uyguladığı ve Foreign Military<br />

Sales/Foreign Military Financing<br />

(FMS/FMF) adıyla bilinen askeri kredi<br />

mekanizması ile savunma ihracatını<br />

önemli ölçüde yönlendirmekte ve<br />

bu suretle Amerikan savunma sanayine<br />

önemli boyutta ilave iş ve istihdam<br />

imkanı sağlamaktadır.<br />

Tüm bu ülkelerde bu alanda görülen<br />

ortak özellik, savunma ürünleri ihracatının;<br />

yurtiçinde ve hedef ülkelerde<br />

organize olmuş, profesyonel ve<br />

merkezi yönetime sahip bir kuruluş<br />

tarafından, finansman konusunu da<br />

ihtiva eder şekilde yönlendirilmekte<br />

olmasıdır. Benzer şekilde, tanıtımdan<br />

pazarlama ve satışa, devletten devlete<br />

hibeden satışı destekleyici kredi<br />

mekanizmalarına, milli güvenlik mülahazalarından<br />

ihracata yönelik politikalar<br />

oluşturulmasına kadar geniş<br />

bir yelpazede destek ve koordinasyon<br />

görevi yapacak, bir teşkilatlanmaya<br />

ülkemizde de ihtiyaç duyulduğu değerlendirilmektedir.<br />

Bu sayede, Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

daralan savunma ihracat pazarından<br />

dünya savunma ihracatında ön sıralarda<br />

yer alan ABD ve AB menşeli lider<br />

firmalarla rekabet edecek şekilde<br />

mümkün olan azami payı alabilecek<br />

ve <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı’nın<br />

2007–2011 Stratejik Planı’nda yıllık 1<br />

milyar ABD doları olarak belirlenen<br />

ihracat hedefini ulaşabilme yolunda<br />

önemli bir adım atmış olacaktır.<br />

... tanıtımdan<br />

pazarlama ve satışa,<br />

devletten devlete<br />

hibeden satışı<br />

destekleyici kredi<br />

mekanizmalarına,<br />

milli güvenlik<br />

mülahazalarından<br />

ihracata yönelik<br />

politikalar<br />

oluşturulmasına<br />

kadar geniş bir<br />

yelpazede destek<br />

ve koordinasyon<br />

görevi yapacak, bir<br />

teşkilatlanmaya<br />

ülkemizde de<br />

ihtiyaç duyulduğu<br />

değerlendirilmektedir.<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

5.<br />

Kaynaklar<br />

SIPRI Yearbook 2008<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Sempozyumu-2000; “<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde İhracatı Artırmak” Başlıklı Bildiri<br />

Dokuzuncu Kalkınma Raporu (2007-2013); <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Özel İhtisas Komisyonu Raporu<br />

Military Technology; (DGA Direction Générale pour l’Armement Özel Sayısı)<br />

DESO Defence Export Services Organisation Web Sayfası (www.deso.mod.uk)<br />

6. SIBAT Foreign Defense Assistance and Defense Export Organization Web Sayfası ( www.airshow.mod.gov.il/sibat)<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 61

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> İhracatında<br />

Sorunların Belirlenmesi için<br />

Anket Uygulaması ve Değerlendirmeler<br />

SSM,Uluslararası İşbirliği Daire Başkanlığı<br />

Bir ülkenin ihracat hacmini geliştirmeye<br />

yönelik olarak gerçekleştirilebilecek<br />

olan faaliyetler ihracatın geliştirilmesine<br />

yönelik olan çalışmalar ve ihracatın<br />

teşvikidir. Bir ülke genelinde, ihracatın<br />

teşvik ve geliştirilmesi önemli miktarlara<br />

varan kaynak tahsisini gerektirmektedir.<br />

İşletmelerin ihracat dav ranışlarıyla ilgili<br />

literatür, ihracatın teşvik ve geliştirilmesinde<br />

atılması gereken ilk adımın,<br />

işletmelerin ihracat sürecini başlatmasını<br />

engelleyen faktörler veya başlatılmış<br />

olan ihracat sürecinde ilerlemesinde<br />

karşılaştığı sorunların belirlenmesi<br />

olduğunu ifade etmektedir. Sorun ve/<br />

veya engellerin belirlenmesini takip<br />

eden adım ise, belirlenen engel ve sorunları<br />

ortadan kaldırıcı nitelikteki ihracatı<br />

teşvik ve geliştirme tedbirlerinin<br />

Üretim Alanları<br />

yürürlüğe konulması olacaktır. İhracat<br />

sürecinin başlatılmasını engelleyen<br />

faktörler ile işletmelerin bahse konu süreçte<br />

karşılaştıkları sorunların ortadan<br />

kaldırılmasıyla beraber, bir endüstri ve/<br />

veya ülkenin ihracat hacminin arttırılabileceği<br />

vurgulanmaktadır. <strong>Savunma</strong><br />

Sanayi Müsteşarlığı tarafından yapılan<br />

uluslararası işbirliğine yönelik literatür<br />

taramasında ve SASAD üyesi şirketler<br />

arasında yapılan anket kapsamında<br />

işletme lerin ihracat davranışlarıyla ilgili<br />

çeşitli sonuçlara ulaşılmıştır.<br />

<strong>Savunma</strong> sanayi alanında faaliyet gösteren<br />

işletmelerin ihracat sürecini başlatırken<br />

karşılaştıkları engeller ve/veya<br />

ihracat süreci devam ederken yaşadıkları<br />

sorunlar belirlenmiştir. Böylece etkin<br />

bir teşvik ve geliştirme programının<br />

hangi engel ve sorunları ortadan kaldırıcı<br />

nitelikte olması gerektiği detaylı şekilde<br />

tartışmaya açılabilecektir.<br />

İşletmelerimiz Tarafından<br />

Özgün Tasarım <strong>Savunma</strong><br />

Sanayi Ürünleri<br />

Üretilmektedir<br />

Ankete verilen cevaplardan, Türkiye’de<br />

faaliyetlerini gerçekleştirmekte olan savunma<br />

sanayi işletmelerinin % 77 gibi<br />

çok önemli bir kısmının özgün tasarım<br />

savunma sanayi ürünleri üretmekte<br />

olduğu ve; bu şekilde ihracat pazarları<br />

için yeni ürün geliştirebilme becerisine<br />

sahip olduğu anlaşılmaktadır. Tahmin<br />

edilebileceği üzere, sahip oldukları<br />

know-how ile yeni ürün geliştirebilme<br />

yetisine sahip olan işletmeler, ihracat<br />

pazarlarında rekabet üstünlüğü elde<br />

edebilecekler, veya elde edilen rekabet<br />

üstünlüğünü sürdürülebilir kılacaklar-<br />

4% 4% 4% Özgün tasarım savunma sanayi ürünleri üretilmektedir<br />

Bir diğer ülke işletmesine ait olan lisans ile üretim gerçekleştirilmektedir<br />

Bir diğer ülke işletmesiyle yapılmış olan ortaklık anlaşmasıyla üretim gerçekleştirilmektedir<br />

Tamamıyla yabancı sermayeli bir işletme olarak üretim gerçekleştirilmektedir<br />

Diğer ülkelerde üretilen ürünler ithal edilmektedir<br />

11%<br />

77%<br />

62<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Ürünlerin Dağılımı<br />

2% 3%<br />

19%<br />

28%<br />

6%<br />

4%<br />

4%<br />

Platform / Sistem Entegrasyonu<br />

Muhabere Elektronik ve Bilgi Sistemleri<br />

Yazılım ve Bilgisayar, Simülasyon ve Modelleme<br />

Araştırma – Geliştirme<br />

Komuta Kontrol ve Bilgi Sistemleri, Görev Destek/Yönetim Sistemleri<br />

Enerji ve Güç Sistemleri<br />

Lojistik ve Destek Sistemleri, Personel Teçhizat, Silah Sistemleri ve Mühimmat<br />

Danışmanlık/Mühendislik Hizmetleri<br />

Diğer<br />

4%<br />

dır. <strong>Savunma</strong> sanayi işletmelerinin %<br />

11’i ise, başka bir ülke işletmesine ait<br />

olan lisans ile üretimlerini gerçekleştirmektedir.<br />

Diğer bir ifadeyle, Türkiye’de<br />

faaliyetlerini gerçekleştirmekte olan savunma<br />

sanayi işletmelerinin % 11’i, bir<br />

diğer ülke işletmesiyle imzalamış olduğu<br />

lisans anlaşması kapsamında üretim<br />

faaliyetlerini sürdürmektedir. Benzer<br />

şekilde, savunma sanayi işletmelerinin<br />

24 Şubat <strong>2009</strong> Salı<br />

% 4’ü ise, bir diğer ülke işletmesiyle<br />

yapmış olduğu ortaklık anlaşması çerçevesinde<br />

üretim faaliyetlerini gerçekleştirilmektedir.<br />

Yine, savunma sanayi<br />

işletmelerinin % 4’lük dilimini oluşturan<br />

şirketler ise tamamıyla yabancı<br />

İhraç Edilen Ürünler<br />

30%<br />

sermayeli bir işletme olarak üretim faaliyetlerini<br />

Türkiye’de gerçekleştirmektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> sanayi işletmelerinin<br />

geri kalan % 4 ise diğer ülkelerden ithal<br />

ettikleri ürünleri Türkiye pazarında pazarlamaktadır.<br />

Uzmanlık Alanları:<br />

Elektronik Sistemler ve<br />

Sistem Entegrasyonu<br />

<strong>Savunma</strong> sanayi işletmelerinin öncelikli<br />

üretim faaliyetleri de araştırma<br />

kapsamında belirlenmiştir. Buna göre;<br />

Türkiye’de faaliyetlerini gerçekleştirmekte<br />

olan savunma sanayi işletmelerinin<br />

% 30 oranında bir kısmının<br />

üretmekte olduğu öncelikli ürünler<br />

muhabere elektronik ve bilgi sistemleri<br />

alanındadır. Muhabere elektronik<br />

ve bilgi sistemlerini sırasıyla % 28 ile<br />

platform/sistem entegrasyonu, % 19<br />

ile de lojistik ve destek sistemleri ile<br />

ilgili ürünler izlemektedir.<br />

İhracat Alanları: Platform<br />

Üretimi Sistem Entegrasyonu<br />

Türkiye’de faaliyet göstermekte olan<br />

savunma sanayi işletmelerinin ihracata<br />

konu olan öncelikli ürünleri de<br />

çalışma kapsamında tespit edilmeye<br />

çalışılmıştır. <strong>Savunma</strong> sanayi işletmelerinin<br />

% 27 gibi önemli bir kısmı<br />

7% 2% 27%<br />

Platform / Sistem Entegrasyonu<br />

23%<br />

9%<br />

18%<br />

Muhabere Elektronik ve Bilgi Sistemleri<br />

Yazılım ve Bilgisayar, Simülasyon ve Modelleme<br />

Araştırma - Geliştirme<br />

Komuta Kontrol ve Bilgi Sistemleri, Görev Destek/Yönetim Sistemleri<br />

Enerji ve Güç Sistemleri<br />

Lojistik ve Destek Sistemleri, Personel Teçhizat, Silah Sistemleri ve Mühimmat<br />

Danışmanlık/Mühendislik Hizmetleri<br />

Diğer<br />

5%<br />

2%<br />

7%<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 63

Şirket Dağlımları<br />

öncelikli olarak platform/sistem entegrasyonu<br />

ürünleri ihrac etmektedir.<br />

Platform/sistem entegrasyonu ürünlerini<br />

sırasıyla % 23 ile lojistik ve destek<br />

sistemleri ürün grubu ve % 18 ile de<br />

muhabere elektronik ve bilgi sistemleri<br />

ürün grubu izlemektedir.<br />

Faaliyet Gösterdiği Süre<br />

Boyunca İhracat Yapmış ve<br />

Yapmamış Olan İşletmelerin<br />

Dağılımı<br />

24 Şubat <strong>2009</strong> Salı<br />

17%<br />

Araştırma kapsamında savunma sanayi<br />

işletmelerinin ne kadarının ihracatçı<br />

işletme olduğu belirlenmeye<br />

83%<br />

İhracat yapmış olan işletme<br />

İhracat yapmamış olan işletme<br />

çalışılmıştır. Buna göre; Türkiye’de<br />

faaliyetlerine devam eden işletmelerin<br />

% 17’si bugüne kadar hiç ihracat<br />

yapmamış işletmelerden meydana<br />

gelirken, % 83 gibi önemli bir kısmı<br />

bugüne kadar ihracat yapmış işletme<br />

konumundadır. Buna göre; Türkiye’de<br />

savunma sanayinin uluslararası pazarlarla<br />

önemli düzeyde entegrasyonunu<br />

sağlamış olduğu ifade edilebilir.<br />

Yerli-Yabancı Pazara Bakış<br />

Araştırmadan elde edilen verilere<br />

göre; Türkiye’de faaliyetlerini gerçekleştirmekte<br />

olan savunma sanayi<br />

işletmelerinin % 2 gibi çok küçük bir<br />

oranı sadece Türkiye pazarı ile ilgilenmektedir.<br />

Diğer taraftan, işletmelerin<br />

% 15’i ise bugüne kadar ihracat yapabilmek<br />

için çaba harcamasına karşın<br />

ihracat yapmayı başaramayan işletmelerdir.<br />

Buna göre; savunma sanayi<br />

işletmelerinin % 17’si bugüne kadar<br />

hiç ihracat yapmamış işletmelerden<br />

meydana gelmektedir. Diğer taraftan,<br />

Türkiye’de faaliyet göstermekte olan<br />

işletmelerin % 6’sı ihracat için herhangi<br />

bir çaba harcamamasına karşın,<br />

diğer ülke pazarlarından gelen talepler<br />

üzerine düzensiz ve pasif şekilde<br />

ihracat yapmaktadır. İşletmelerin %<br />

36’sı ise ihracat için aktif olarak çaba<br />

harcamakta ve gelirlerinin bir kısmını<br />

diğer ülke pazarlarından elde etmektedir.<br />

Benzer şekilde, Türkiye’de faaliyet<br />

göstermekte olan işletmelerin %<br />

41 gibi önemli bir oranının ise toplam<br />

gelirlerinin önemli bir kısmını diğer<br />

ülke pazarlarından elde ettikleri ihracat<br />

gelirleri oluşturmakta ve dolayısıyla<br />

bu şirketler “tecrübeli ihracatçı”<br />

olarak addedilmektedir<br />

İşletmeler İhracatını<br />

Avrupa’ya Yapıyor<br />

<strong>Savunma</strong> sanayi işletmelerinin, en<br />

fazla ihracat yapabilme imkânına sa-<br />

Pazara Bakış<br />

2%<br />

15%<br />

41%<br />

6%<br />

36%<br />

Sadece Türkiye pazarı ile ilgilenmektedir<br />

İhracat imkânı aktif olarak araştırılmasına karşın henüz ihracat yapamamıştır<br />

İhracat için herhangi bir çaba harcanılmamasına karşın diğer ülke pazarlarından gelen talepler doğrultusunda ihracat yapmaktadır<br />

Toplam satışların bir kısmı ihracattan elde edilen gelirlerden oluşmaktadır<br />

Toplam satışların önemli bir kısmı ihracattan elde edilen gelirlerden oluşmaktadır<br />

64<br />

Ocak <strong>2009</strong>

9%<br />

9%<br />

24 Şubat <strong>2009</strong> Salı<br />

İhracat Yapılan Ülkeler<br />

16%<br />

7%<br />

7%<br />

5%<br />

hip oldukları pazarların başında %<br />

48 oranında bir pay ile Avrupa ülkeleri<br />

yer almaktadır. Bir diğer ifadeyle,<br />

Avrupa ülkeleri savunma sanayi işletmeleri<br />

için en önemli ihracat pazarlarının<br />

başında gelmektedir. Avrupa<br />

pazarını takip eden ikinci önemli<br />

pazar ise % 16 oranındaki oran ile<br />

Amerika Birleşik Devletleri dir. Beklenenin<br />

aksine Orta-Doğu ülkelerinin<br />

payı % 9 ve Türkiye’ye psikolojik açıdan<br />

yakın ülkeler olan Orta Asya Türk<br />

Cumhuriyetleri’nin payı ise sadece %<br />

5’dir. ABD ve Avrupa pazarının bu kadar<br />

ağırlıklı olmasındaki etkenlerden<br />

birinin offset uygulamaları olduğu<br />

unutulmamalıdır.<br />

İşletmelerin Karşılaştıkları<br />

İhracat Engel ve Sorunlarına<br />

İlişkin Belirlenen Faktörler<br />

ve Genel Değerlendirme<br />

Daha önce belirtildiği üzere, araştırmanın<br />

temel amacı Türkiye’de savunma<br />

sanayi alanında faaliyet gösteren<br />

işletmeleri ihracatçı olmaktan alıkoyan<br />

engelleri veya bahsekonu işletmelerin<br />

ihracat geliştirme sürecinde karşılaştıkları<br />

sorunları belirlemektir. <strong>Savunma</strong><br />

sanayi işletmelerinin karşılaştıkları<br />

ihracat engel veya sorunlarının başında<br />

son dönemde savunma-dışı sektörlerin<br />

de en önemli sorunlarından biri konumunda<br />

olan “YTL’nin aşırı değerlenmesinden<br />

kaynaklanan döviz kuru<br />

48%<br />

Avrupa Ülkeleri<br />

Türk Devletleri<br />

Uzakdoğu Ülkeleri<br />

Ortadoğu Ülkeleri<br />

Yakındoğu Ülkeleri<br />

ABD<br />

Diğer<br />

sorunu” yer almaktadır. Diğer bazı<br />

önemli engel/sorunlar ise aşağıdaki<br />

gibi sıralanabilir:<br />

• İhracat pazarlarındaki şiddetli rekabet,<br />

• Devletin, savunma sanayi ihracatının<br />

teşvik ve geliştirilmesine yönelik<br />

faaliyetlerinin yetersizliği,<br />

• Diğer ülkelerin dış politikasının<br />

savunma sanayi ürünlerinin ihracatını<br />

engellemesi veya sınırlandırması,<br />

• İhracat mevzuatı ve bürokrasisinin<br />

karmaşık ve uzun olması,<br />

• İhracat pazarlarıyla ilgili güncel<br />

bilgilere ulaşılamaması,<br />

• İhracat finansmanının maliyetinin<br />

yüksek olması.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı tarafından<br />

belirlenen ve SSM Stratejik<br />

Planı’nınn da temel dayanak noktalarından<br />

biri olan ihracat hedeflerinin<br />

yakalanabilmesi için, işletmelerin yukarıda<br />

sıralanan sorunlarının ortadan<br />

kaldırılmasını sağlayacak önlemlerin<br />

ivedilikle alınması gerekmektedir.<br />

Belirlenen engel ve sorunların ortadan<br />

kaldırılmasıyla beraber savunma<br />

sanayi işletmeleri ihracat geliştirme<br />

sürecinin, takip eden basamaklarını<br />

rahatlıkla tırmanabilecek ve bu şekilde<br />

sürecinin ilerleyen basamaklarına<br />

geçilmesiyle beraber söz konusu şirketlerin<br />

ihracat hacimleri artış gösterecektir.<br />

Yukarıdaki sorunlar arasında yer alan<br />

aşırı değerli Türk Lirası sadece savunma<br />

sanayi işletmeleri tarafından değil,<br />

aynı zamanda diğer tüm ihracatçı işletmeler<br />

için, en önemli ihracat sorunu<br />

olarak görülmektedir. Nitekim savunma<br />

sanayinin ihracatçı işletmeleri<br />

de aşırı değerli olan Türk Lirası nedeniyle<br />

fiyata dayalı rekabette geride<br />

kalmakta ve bunun bir sonucu olarak<br />

ihracat pazarlarındaki aşırı rekabeti<br />

ikinci önemli ihracat engel veya sorun<br />

olarak sıralanmaktadırlar. Öte yandan,<br />

Türkiye’de savunma sanayi işletmelerine<br />

yönelik özel bir teşvik ve/veya<br />

ihracatı geliştirme programının olmadığı<br />

da bilinmektedir. Başta kamu otoriteleri<br />

olmak üzere ilgili sivil toplum<br />

örgütlerinin de katkısıyla pazar araştırmaları,<br />

ihale bilgileri gibi ihracatın<br />

geliştirilmesine yönelik önlemlerle,<br />

düşük faizli ve uzun vadeli ihracat<br />

kredilerinin sağlanması gibi ihracat<br />

teşvikleriyle, ilgili işletmelere güncel<br />

pazar bilgilerinin sağlanması ve ihracat<br />

finansmanının maliyetinin aşağı<br />

çekilebilmesinin mümkün olabileceği<br />

öngörülmektedir. Yine bu sayılanlara<br />

paralel bir şekilde, diğer tüm Türk<br />

ihracatçı işletmeler gibi savunma sanayii<br />

işletmeleri de ihracatın uzun ve<br />

karmaşık bürokrasini bir sorun olarak<br />

dile getirmektedir. Ayrıca, araştırma<br />

kapsamında belirlendiği üzere, diğer<br />

ülke pazarında işletmelerin ürünlerinin<br />

veya işletmelerin kendilerini tanıtımında<br />

destek sağlanılmalıdır.<br />

Bürokrasi’nin etkin çalışması, ihracat<br />

odaklı olarak yeniden yapılandırılması,<br />

devlet kurumlarının ihracat odaklı<br />

olarak yapılandırılması, teknolojik<br />

olarak savunma sanayinin altyapısını<br />

ihracat yapabilir bir düzeye getirilmesi<br />

(ürün hattının ve sistem paketlemelerinin<br />

oluşmuş olması), öncelikli<br />

hedef ülkelerin siyasi gerekçeler<br />

savunma tedarik harcamaları, savunma<br />

tedarik ihtiyaçları, önceki ihracat<br />

başarıları, psikolojik açıdan yakınlık,<br />

ekonomik durum gibi kriterler gözönünde<br />

bulundurularak seçilmesi,<br />

ihracat-teşvik/kredi mekanizmalarının<br />

oluşturulması, stratejik hedeflere<br />

ulaşmayı sağlayacak belli başlı adımlar<br />

olarak sıralanabilir.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 65

FNSS’den Farklı Bir İhracat Modeli:<br />

Suudi Arabistan Projesi<br />

Murat TEMİZER<br />

FNSS, Proje Müdürü<br />

Kurulduğu 1988’den bu yana, özgün<br />

kara sistemleri tasarımında ve geliştirilmesinde<br />

ülkemizin bayrağı haline<br />

gelen FNSS, savunma ihracatı konusunda<br />

da yaratıcılık özelliği ile tanınmaktadır.<br />

FNSS, kurulduktan sadece 9 yıl sonra,<br />

1997 yılında, ülkemizin ilk komple savunma<br />

sistemi ihracını, 133 adet Paletli<br />

Zırhlı Muharebe Aracı’nı Birleşik<br />

Arap Emirlikleri’ne satarak gerçekleştirmişti.<br />

FNSS, MUC Bakım ve Modernizasyon Merkezi, Al-Kharj , Suudi Arabistan<br />

Daha sonra 2000 yılında Malezya ile<br />

imzalanan 211 adet ZMA üretim projesi<br />

ile FNSS bir başka birinciliğe daha<br />

imza atmış; bu proje, Türkiye’nin bir<br />

defada gerçekleştirdiği en büyük ana<br />

sistem ihracatı olmuştur. Bu proje ile<br />

Türkiye’den bir dış ülkeye teknoloji<br />

transferi de yapılmıştır.<br />

Suudi Arabistan Projesi<br />

FNSS’nin dış pazarlarda uyguladığı<br />

strateji, müşterinin şartlarına mümkün<br />

olduğu kadar uyan, esnek bir davranış<br />

biçimine sahip olmaktır. Şirket,<br />

üretimin mutlaka kendi tesislerinde<br />

yapılması konusunda ısrarcı davranmamakta;<br />

müşterinin kendi koşullarına<br />

uygun çözüm yolları aramaktadır.<br />

İhracat pazarında son yıllarda artarak<br />

ortaya çıkan eğilim, müşterilerin kendi<br />

ülkelerinde kabiliyet kazanma ve<br />

istihdam yaratmaya yönelik hedefleri<br />

çerçevesinde, projelerde yüksek yerli<br />

katkı talepleridir. Bu noktada gerek<br />

teknoloji ve teknik bilgi aktarımı gerekse<br />

de teknik eleman desteği konusunda<br />

esnek olabilmek de rekabetçi<br />

olmanın temel koşullarından birisi<br />

haline gelmiştir.<br />

Bu çerçevede, 2000’li yılların başlarında,<br />

Suudi Arabistan Kara<br />

Kuvvetleri’nin ihtiyacı olan bazı yeni<br />

zırhlı araçların temini ile birlikte M113<br />

araçlarının modernizasyonu işlerinin<br />

yapılması gündeme gelmiştir. Suudi<br />

Arabistan <strong>Savunma</strong> Bakanlığı’nın<br />

bu projedeki temel talebi, modernizasyon<br />

işlerinin kendi tesislerinde<br />

gerçekleştirilerek bu alanda kabiliyet<br />

kazandırılması ve istihdam yaratılması<br />

olmuştur. Bu projeye talip olan ve<br />

müşteri nezdinde büyük prestije sahip<br />

FNSS’ye, Kara Kuvvetleri’nin askeri<br />

fabrikalarından olan Al-Kharj MUC<br />

(Bakım - Modernizasyon Merkezi)<br />

tesislerinin işletme hakkı verilmiş;<br />

FNSS, böylece GOCO (Government<br />

Owned- Company Operated) prensibi<br />

ile bu tesisleri, 2004 yılından itibaren<br />

işletmeye başlamış ve Kara Kuvvetleri<br />

envanterinde bulunan M113 araçlarının<br />

modernizasyonu projesi hayata<br />

geçirilmiştir.<br />

Al-Kharj tesislerimizde 108 Suudi,<br />

39 Türk ve 38 diğer uluslardan olmak<br />

üzere toplam 185 personel istihdam<br />

edilmektedir.<br />

Yapılan İşler<br />

FNSS’nin 2004 senesi Ağustos ayında<br />

MODA (Suudi Arabistan Krallığı Milli<br />

<strong>Savunma</strong> Bakanlığı) ile imzaladığı<br />

sözleşme ile bir miktar M113 Personel<br />

Taşıyıcı aracı 2004-2007 yılları arasında<br />

modernize edilmiştir.<br />

Modernizasyon işi kapsamında araçlara,<br />

M113 A3 özelliklerine ilaveten,<br />

teknolojisi FNSS tarafından bilinen<br />

350Hp güç paketi ve soğutma grubu<br />

ile entegre klima sistemleri takılmıştır.<br />

Araçların dönüşüm işlerine ilaveten<br />

MUC tesislerinin bakım ve operasyonu<br />

da FNSS tarafından gerçekleştirilmiştir.<br />

66<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Bu araçlara ilave olarak, FNSS’de geliştirilip<br />

üretilen ve ilk satışı MODA’ya<br />

yapılan 10 adet Akıncı Zırhlı Komuta<br />

Aracı (ACV-S) direk satış tarzında<br />

Suudi Arabistan Kara Kuvvetleri<br />

Komutanlığı’na teslim edilmiştir.<br />

Araçlar, halen Kara Kuvvetleri tarafından<br />

kullanılmaktadır.<br />

Bahsi geçen M113 ACV350 modernizasyonu<br />

ve ACV-S araçları teslimatı<br />

sırasında müşteri kanadında oluşan<br />

iyi intibalar sonucunda, MODA çok<br />

değişik konfigürasyonda olan ve oldukça<br />

büyük miktarlardaki M113<br />

aracının modernizasyon sözleşmesini<br />

de FNSS ile görüşmüş ve 2007 senesi<br />

Haziran ayında, taraflar arasında sözleşme<br />

imzalanmıştır.<br />

FNSS <strong>Savunma</strong> Sistemleri A.Ş.’nin<br />

Suudi Arabistan <strong>Savunma</strong> Bakanlığı<br />

ve Kara Kuvvetleri nezdinde uyanan<br />

bu olumlu izlenimi sonucunda, M113<br />

modernizasyonu programının ikinci<br />

fazı ile ilgili görüşmelerin içinde bulunduğumuz<br />

yılın ilk aylarında başlaması<br />

beklenmektedir. Bu müstakbel<br />

program çerçevesinde, ilave 300 veya<br />

daha fazla M113 aracının modernizasyonuna<br />

ilaveten yedek parça ve<br />

bakım eğitimi gibi diğer mal ve hizmetlerin<br />

de temin edilmesi kuvvetle<br />

muhtemeldir.<br />

FNSS M113 ACV 350 Aracı<br />

Akıncı (ACV-S) Zırhlı Komuta Aracı<br />

M113A4 ACV350 Personel Taşıyıcı<br />

Murat TEMİZER<br />

1973 Mardin doğumlu. İlk, orta ve lise tahsilini Mardin’de tamamladıktan sonra, 1989<br />

yılında girdiği ODTÜ Makina Mühendisliğinden 1994 senesinde mezun oldu. Değişik<br />

iş gruplarında çalıştıktan sonra, 1998 yılında halen çalışmakta olduğu, FNSS <strong>Savunma</strong><br />

Sistemleri Şirketine katıldı. FNSS’de, ilk iki yılda imalat tecrübesi kazandıktan sonra,<br />

proje yönetimi görevleri aldı. Öncelikle, 2000-2004 yılları arasında, Malezya projesinde<br />

asistanlık yaptıktan sonra, 2004 senesinde Suudi Arabistan’a Program Müdürü olarak<br />

tayin edildi. 2007 sonuna kadar, FNSS’nin Suudi Arabistan’daki tüm operasyonlarından<br />

sorumlu olarak çalıştıktan sonra; 2008 yılında FNSS Ankara tesislerine Suudi Arabistan<br />

Proje Müdürü olarak geri döndü. MBA eğitimi de yapmış olan Murat Temizer evli ve 2<br />

çocuk babası.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 67

<strong>Savunma</strong> İhracatının Arttırılmasına<br />

Yönelik Bir Bakış<br />

Nil TALU CONLAN<br />

SSM, Uzman<br />

Dünyada savunma sanayii, özellikle<br />

gelişmiş ülkelerin ekonomisine en çok<br />

katkı yapan sektörlerden biri konumundadır.<br />

<strong>Savunma</strong> sektörünün gelişiminde<br />

ihracat en önemli araçlardan<br />

biri olarak görüldüğü için bu alanda<br />

önde gelen ülkelerin sanayilerini yeniden<br />

yapılandırdıkları görülmektedir.<br />

İhracat herşeyden önce, uzun dönemli<br />

bir vizyon gerektirir. Yurtiçi talebe yönelik<br />

üretimin aksine yurtdışında risk,<br />

rekabet ve bilgi eksikliği vardır. Böylesi<br />

bir ortamda, devletin ve şirketlerin<br />

etkin bir eşgüdüm içerisinde, belirlenen<br />

ortak hedeflere doğru kararlı<br />

bir şekilde ilerlemesi; rakipler ile fark<br />

yaratacak nitelikte yeni teknolojilerin<br />

üretimi ve en etkin sistem çözümlerinin<br />

araştırılması zaruridir.<br />

Mevcut Engeller:<br />

Global krizin bir yansıması olarak ülkemizin<br />

de içinde bulunduğu ekonomik<br />

şartlar, belirlenen hedef ve stratejilerin<br />

hayata geçirilmesinde karşılaşılan<br />

siyasi ve yönetsel sorunlar, yetkili<br />

kurumlar arasındaki koordinasyon<br />

eksikliği gibi nedenlerle savunma sanayimizin<br />

hakettiği ölçüde ilerlemesinin<br />

önünde engeller oluşabilmektedir.<br />

Organizasyonel alanda karşılaşılan<br />

sıkıntılar, bu sıkıntıların çözümlenebilmesi<br />

yönündeki fikir ayrılıkları,<br />

kaynakların tekrar eder bir yapıda ve<br />

dağınıklık sonucu etkin bir şekilde<br />

kullanılamaması; ayrıca ana sistemlerin<br />

çok büyük bir bölümünün yurtdışından<br />

karşılanması, yerli sanayimizin<br />

hedeflenen düzeye gelebilmesinin<br />

önündeki engeller arasında sayılabilir.<br />

<strong>Savunma</strong> sanayii şirketlerimiz, çoğunlukla<br />

proje tabanlı ve genellikle tek bir<br />

alıcıya yönelik (Türk Silahlı Kuvvetleri)<br />

iş yapmaktadırlar. Özellikle yurtdışı<br />

pazarlara yönelik istihdam edilecek<br />

personel sayısının yetersiz olması,<br />

firmaların yurtdışında kendilerini tanıtmalarını<br />

ve potansiyel ortak proje<br />

ve programlara katılımını engelleyebilmektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> sanayii<br />

şirketlerimizin<br />

dünyadaki rakipleriyle<br />

aynı çatı altında<br />

rekabet edebilmesi,<br />

öncelikle sağlam<br />

bir savunma<br />

sanayii altyapısının<br />

kurulmasına yönelik<br />

orta ve uzun vadeli<br />

planların yapılarak,<br />

gerekli organizasyonel<br />

tabanın kurulmasına<br />

bağlıdır.<br />

<strong>Savunma</strong> sanayii şirketlerimizin dünyadaki<br />

rakipleriyle aynı çatı altında rekabet<br />

edebilmesi, öncelikle sağlam bir<br />

savunma sanayii altyapısının kurulmasına<br />

yönelik orta ve uzun vadeli planların<br />

yapılarak, gerekli organizasyonel<br />

tabanın kurulmasına bağlıdır. Bu tabanın<br />

kurulabilmesi ve ilgili kuruluşlar<br />

arasındaki eşgüdümün, savunma<br />

sanayimizin sahip olduğu kabiliyetlerden<br />

azami ölçüde yararlanılabilmesi<br />

hedefine paralel olarak kurulabilmesi,<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı’nın<br />

öncelikli amacıdır. İhracat, döviz kazandırıcı<br />

bir aktivite olmanın yanısıra,<br />

ülkenin yurtdışındaki itibarı ve uluslararası<br />

düzeyde rekabet gücüne sahip<br />

teknolojik altyapının teşkili açısından<br />

birincil öneme sahiptir.<br />

<strong>Savunma</strong> İhracatında Devlet<br />

Desteği:<br />

Dünyanın önde gelen savunma şirketleri,<br />

özelleştirme ve şirket birleşmeleri<br />

yoluyla her ne kadar hükümetlerden<br />

bağımsız bir duruma gelmişlerse de,<br />

hükümetlerin ihracat kontrolleri ve<br />

destekleme mekanizmaları yoluyla<br />

şirketler üzerindeki etkisi devam etmektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> ihracatının artması,<br />

bu sektörde faaliyet gösteren<br />

savunma şirketlerinin daha çok sayıda<br />

personel istihdam etmeleri sonucunu<br />

doğurmakta; istihdamın yarattığı maliyet,<br />

yine ihracattan elde edilen gelir<br />

ile karşılanmaktadır.<br />

Hükümetler, diğer hükümetlerle işbirliğine<br />

yönelik hükümetlerarası anlaşmalarla,<br />

savunma teknolojilerine yönelik<br />

ihracat lisansları ve kontrolleri,<br />

teknoloji transferi gibi yasal düzenlemelere<br />

ilişkin bir çerçeve oluşturarak,<br />

savunma ürünlerine yönelik talebin<br />

arttırılmasına çalışırken, savunma şirketleri<br />

birleşme ve tedarik konusunda<br />

ortak programlar yürütme yoluna gitmektedirler.<br />

Şirket birleşmeleri saye-<br />

68<br />

Ocak <strong>2009</strong>

sinde şirketler, millilik vasfına sahip<br />

olması gereken özgün ve kritik teknolojilerin<br />

korunması, üretimde tekrarların<br />

önlenmesi; uluslararası savunma<br />

pazarının, küreselleşme ve savunma<br />

harcamalarında azalma sonucu daralması<br />

nedeniyle oluşabilecek kaynak<br />

israfının engellenmesi ve Ar-Ge faaliyetlerinin<br />

büyük bir çatı altında birleştirilerek,<br />

maliyetlerin azaltılması gibi<br />

konularda avantajlar elde etmektedir. 1<br />

Ülkemizde teşvik uygulamaları sınırlıdır<br />

ve yeterli ölçüde yaygınlaştırılmamıştır.<br />

Bazı teşviklerden belli<br />

birtakım sanayiciler yararlanmakta;<br />

teşvik amacıyla sanayiciye verilen<br />

kredilerin limitleri yetersiz kalabilmektedir.<br />

İhracatçıya verilen teşvik<br />

belgelerinde belirli iller ön plana çıkmakta;<br />

bu durum, savunma yan sanayinde<br />

önemli yere sahip KOBİ’lerin<br />

gelişimi açısından olumsuz etki yaratmaktadır.<br />

Devletin öncelik alanlarının<br />

belirlenmesini takiben bu alanlarda<br />

faaliyet gösteren şirketlere kredi bulmaları<br />

sürecinde teşvik edici olması,<br />

ihracat kredileri konusunda tecrübeli<br />

Türk Eximbank’ın, yatırım ve kalkınma<br />

bankalarının savunma şirketlerine<br />

uzun vadeli ve düşük maliyetli kredi<br />

sağlaması, firmaların bu süreçte karşılacağı<br />

finansman sorunlarının bertaraf<br />

edilmesi yönünde önemlidir. Yerli<br />

şirketlere vergi muafiyeti, Ar-Ge, tanıtım<br />

ve fuar yardımı gibi Dış Ticaret<br />

Müsteşarlığı teşvik mevzuatı uyarınca<br />

uygulanan teşvik unsurlarının yaygınlaştırılması<br />

ve kapsamının genişletilmesi,<br />

sanayi üzerinde olumlu etki<br />

yaratacaktır.<br />

Avrupa Birliği’nde, uluslararası düzeyde<br />

haksız rekabet yaratabilecek teşviklere<br />

karşı bir politika izlenmektedir.<br />

Ancak üye ülkeler, ekonomik açıdan<br />

farklı gelişmişlik düzeylerine sahip oldukları<br />

için zorunlu hallerde teşviklerin<br />

uygulanabileceği kabul edilmiştir.<br />

Üye ülkelerin çoğunda teşvikler, vergi<br />

indirimi ve devlet yardımı şeklindedir.<br />

1 ZAİM, M., MSB SSM <strong>Savunma</strong> Sanayinin<br />

Sorunları Semineri, Bildiriler, Elektrik-<br />

Elektronik Alt Sektörünün Sorunları ve<br />

Çözüm Önerileri, 2001, Ankara<br />

Türk Eximbank’ın,<br />

yatırım ve kalkınma<br />

bankalarının savunma<br />

şirketlerine uzun vadeli<br />

ve düşük maliyetli kredi<br />

sağlaması, firmaların<br />

bu süreçte karşılacağı<br />

finansman sorunlarının<br />

bertaraf edilmesi<br />

yönünde önemlidir.<br />

Örneğin Fransa’da, ihracat olanaklarını<br />

arttırmak amacıyla ithalatçılara<br />

kullandırmak üzere piyasa koşullarına<br />

göre uygun şartlara haiz krediler temin<br />

edilebilmesine yönelik bir mekanizma<br />

kurulmuştur. Bu mekanizmaya ticari<br />

bankalarla beraber, Fransız Dış Ticaret<br />

Bankası değişik vadeli krediler için<br />

ihracat sigortası hizmeti veren COFA-<br />

CE dahildir. <strong>Savunma</strong> sanayi altyapısının<br />

güçlendirilmesi için ülkenin ana<br />

tedarik kuruluşu DGA (La Délégation<br />

Générale pour l’Armement), tedarik<br />

faaliyetlerinin yönetiminde, sanayii<br />

holdinglerinin yarı yarıya özelleştirilmesi<br />

ve hükümet tabanlı faaliyetlerinin<br />

konsolidasyonu hususlarını da<br />

içeren bir “iyileştirme operasyonu”<br />

başlatmıştır. Son zamanlarda, kuruluşun<br />

modernizasyonu kapsamında<br />

“online tedarik” sürecine geçilmiştir.<br />

Özetle Fransa’nın ihracattaki başarısının<br />

temeli, şirketlerin Avrupa’daki<br />

diğer şirketlerle veya yerli şirketlerin<br />

birbirleriyle yaptıkları konsolidasyonlar,<br />

Fransa’nın OCCAR (Ortak Silahlanma<br />

İşbirliği Örgütü) gibi kuruluşlar<br />

içindeki etkin konumu ve DGA’nın<br />

yeniden yapılandırılmasıdır.<br />

Almanya’da ihracatı teşvik amacıyla<br />

kurulan ve ihracat kredisi sağlayan<br />

AKA, İtalya’da aynı amaca hizmet<br />

ederek ihracat garantisi sağlayan Mediocredito<br />

Centrale, sanayi ihracatının<br />

desteklenmesine yönelik Türk<br />

Eximbank’a benzer işlevlere sahiptir.<br />

İspanya’daki dış ticaret işlemlerini<br />

İspanya Dış Bankası yürütmektedir.<br />

Banka, para ve sermaye piyasalarından<br />

edindiği kaynakların dışında, İspanya<br />

Merkez Bankası’nın bir organı<br />

olan “Resmi Kredi Kurumu” ICO’nun<br />

uluslararası para piyasalarından borçlanma<br />

yoluyla elde ettiği kaynaklara<br />

da sahiptir.<br />

İngiltere’de ECGD, Türk Eximbank<br />

gibi hem ihracat, hem de ticari krediler<br />

için garanti hizmeti vermektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> ihracatına yönelik Ar-Ge faaliyetlerinin<br />

büyük bölümü DERA (<strong>Savunma</strong><br />

Değerlendirme ve Araştırma<br />

Ajansı) tarafından gerçekleştirilmektedir.<br />

DERA, <strong>Savunma</strong> Bakanlığı’nın<br />

bilimsel ve teknik olarak en büyük<br />

yardımcısı konumuna gelmiştir.<br />

İngiltere’de ayrıca, savunma ihracatının<br />

geliştirilmesine yönelik UKTI<br />

<strong>Savunma</strong> ve Güvenlik Kurumu (UKTI<br />

DSO-UK Trade and Investment-<br />

Defence & Security Organisation)<br />

kurulmuş olup ve bu organizasyon<br />

bir önceki DESO’nun yerine faaliyet<br />

göstermektedir. 2007 yılında İngiltere<br />

dünyada 19 milyar ABD Doları tutarında<br />

ve % 33’lük pazar payı ile en çok<br />

savunma ihracatı gerçekleştiren ülke<br />

olmuş, bu ihracatın büyük bölümü<br />

Yerli şirketlere vergi<br />

muafiyeti, Ar-Ge,<br />

tanıtım ve fuar<br />

yardımı gibi Dış<br />

Ticaret Müsteşarlığı<br />

teşvik mevzuatı<br />

uyarınca uygulanan<br />

teşvik unsurlarının<br />

yaygınlaştırılması<br />

ve kapsamının<br />

genişletilmesi, sanayi<br />

üzerinde olumlu etki<br />

yaratacaktır.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 69

Ortadoğu (Suudi Arabistan, Umman)<br />

ve ABD’ye yapılmıştır. Kümülatif olarak<br />

son beş yılda en çok ihracat yapan<br />

ülkeler ABD (63 Milyar $), İngiltere<br />

(53 milyar $), Rusya (33 milyar $),<br />

Fransa (17 milyar $), Almanya ve İsrail<br />

(9 milyar $). Son yıllarda özellikle Ortadoğu<br />

pazarının geliştiği ve bu bölgeden<br />

artan miktarlarda talep geldiği<br />

dikkat çekmektedir. 2<br />

UKTI <strong>Savunma</strong> ve Güvenlik Kurumu,<br />

ihracattaki bu başarısını denizaşırı<br />

ülkeler ve müşterileri ile sağlam<br />

ilişkiler kurarak, sanayi liderliğindeki<br />

denizaşırı pazarlama kampanyalarını<br />

destekleyerek, gereken boyutta sanayi<br />

katılımını teşvik ederek, savunma endüstrisini<br />

üretim ağının her düzeyinde<br />

güvenilir bir üretici olarak göstererek,<br />

KOBİ’leri ve ihracata yeni başlayan<br />

firmaları, denizaşırı ülkelerdeki<br />

iş piyasaları ve ihracat gereksinimleri<br />

konusunda bilgilendirerek, <strong>Savunma</strong><br />

Bakanlığı ve sanayi ile birlikte, tedarik<br />

programlarının ilk aşamalarından itibaren<br />

ihracat olanaklarını tanımlayarak<br />

sağladıklarını ifade etmektedir. 3<br />

İsrail’de SIBAT, ihracata yönelik hedefler<br />

doğrultusunda diğer ülkelerin<br />

ilgili bakanlıkları ile endüstriyel<br />

alanda işbirliğine yönelik çok taraflı<br />

anlaşmalar imzalamakta, en küçük<br />

ürünlerin ihracından, en gelişmiş sistemlerin<br />

ihracına kadar diğer hükümet<br />

ve şirketlerle bağlantı kurmakta,<br />

silahlı kuvvetler ve sanayi temsilcileri<br />

arasında seminer ve konferanslar düzenleyerek,<br />

savunma sanayinin kabiliyetleri<br />

konusunda bilgi alışverişi<br />

sağlamaktadır. 4<br />

ABD’de uluslararası pazarlarda, savunma<br />

şirketlerinin başarı şansını<br />

arttırmaları için, offsetlerle beraber,<br />

etkin bir araç olan finansman me-<br />

2 UKTI DSO’nun WEB sayfası, http://www.<br />

deso.mod.uk/corporate.htm<br />

3 UKTI DSO’nun WEB sayfası, http://<br />

www.deso.mod.uk/docs/UKTI_def_sec_<br />

org_20080401.pdf<br />

4 SIBAT’ın WEB sayfası, http://www.sibat.<br />

mod.gov.il/SibatMain/sibat/about/marketing.<br />

htm<br />

NAMSA, NC3A,<br />

NAPMA gibi NATO<br />

Ajansları, Avrupa<br />

<strong>Savunma</strong> Ajansı<br />

(EDA), OCCAR<br />

ve Avrupa Birliği<br />

Çerçeve Programları<br />

gibi platformlar,<br />

savunma sanayii<br />

firmalarımız için çok<br />

önemli uluslararası<br />

açılım fırsatları ortaya<br />

koymaktadır.<br />

kanizması kullanılmaktadır. 1990’lı<br />

yıllarda Amerikan Eximbank’ın savunma<br />

ürünlerine yönelik desteğini<br />

azaltmasının ardından 1996’da kurulan<br />

<strong>Savunma</strong> İhracatı Kredi Garantisi<br />

(DELG) sistemi, 15 milyar ABD<br />

Doları tutarında bir kaynakla oluşturulmuştur.<br />

Toplam 39 ülke, DELG<br />

tarafından finanse edilebilir “uygun<br />

ülkeler” olarak belirlenmiştir. Fakat<br />

program, ülke bazında belirlenen risk<br />

primi oranlarının yüksekliği nedeniyle<br />

istenilen etkinlikte çalıştırılamamıştır.<br />

Ayrıca kredi paketlerinde, risk primlerinin<br />

kredilendirilmesi de mümkün<br />

değildir. Bu durum, proje maliyetini<br />

arttırmaktadır. Bunun dışında Yabancı<br />

Askeri Satışlar (FMS) ve Doğrudan<br />

Ticari Satışlar (DCS) da birer ihracat<br />

mekanizması olarak benimsenmiştir.<br />

Normal koşullarda savunma sanayine<br />

sınırlı boyutta destek veren ABD<br />

Eximbank, sanayisini desteklemek<br />

amacıyla Senato kararıyla Kara Şahin<br />

ve Deniz Helikopteri Projeleri için<br />

kredi garantisi sağlamıştır.<br />

Önemli bir savunma ihracatçısı konumundaki<br />

Rusya’nın savunma sanayii<br />

politikasında üç unsur göze çarpmaktadır:<br />

dikey entegrasyon yoluyla daha<br />

etkin ve rekabetçi bir savunma sanayii<br />

tabanının oluşturulması, üretim altyapısının<br />

yenilenmesi için sermaye<br />

yatırımlarının arttırılması ve gelişmiş<br />

silah sistemlerinin üretim ve gelişim<br />

kapasitesinin devamlılığının sağlanması<br />

amacıyla sürekli olarak yeni<br />

sözleşmeler imzalanması. Bu amaçlar<br />

doğrultusunda Rusya, silah üretiminde<br />

devletin giderek artan desteğiyle<br />

beraber savunma ihracatında sürekli<br />

artış hedeflemektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> İhracatına Yönelik<br />

Uluslararası Açılımlar:<br />

<strong>Savunma</strong> sanayii firmalarımızın<br />

mevcut uluslararası işbirliği olanaklarından<br />

yeterli ve gerektiği ölçüde<br />

yararlanmadıkları değerlendirilmektedir.<br />

Oysa, NATO nezdinde Müttefik<br />

Dönüşüm Komutanlığı (ACT)<br />

ve Müttefik Harekat Komutanlığı<br />

(ACO), NAMSA, NC3A, NAPMA<br />

gibi NATO Ajansları, Avrupa <strong>Savunma</strong><br />

Ajansı (EDA), OCCAR ve Avrupa<br />

Birliği Çerçeve Programları gibi platformlar,<br />

savunma sanayii firmalarımız<br />

için çok önemli uluslararası açılım<br />

fırsatları ortaya koymaktadır. Söz konusu<br />

platformlara katılımın istenen<br />

boyuta ulaşamamasının en önemli<br />

nedenleri arasında firmalarımızın<br />

yurtiçi satışlara öncelik vermesi, ihalelerde<br />

yüksek fiyatlı teklif vermeleri,<br />

ihale prosedürleri konusunda bilgi<br />

eksikliği, ve geleceğe yönelik vizyon<br />

noksanlığı yer almaktadır. Örneğin<br />

NAMSA kapsamında daha çok küçük<br />

boyutlu lojistik ihaleleri gerçekleştirilmekte,<br />

bazı firmalar bu nedenle<br />

bu projelere kaynak ayırmamaktadır.<br />

Oysa aynı ajans kapsamında geleceğe<br />

dönük büyük boyutlu, uluslararası<br />

nitelikte ortak proje olanakları da<br />

mevcuttur. Firmaların yapılacak işin<br />

boyutundan çok gelecekte kazanılması<br />

muhtemel iş olanaklarının ve<br />

uluslararası düzeyde tanınırlıklarının<br />

artması hedefi üzerine yoğunlaşmaları<br />

kilit önem taşımaktadır. Her ne<br />

kadar bazı ülkeler düşük taşımacılık<br />

maliyetleri gibi nedenlerle uygun teklif<br />

sunarak göreli avantaj elde etseler<br />

70<br />

Ocak <strong>2009</strong>

de, özellikle ortak yürütülen projelere<br />

katılımın, firmaların bu platformlarda<br />

tanınması açısından faydalı olduğu<br />

değerlendirilmektedir. Devletin bu<br />

platformlara katılım konusunda firmalara<br />

yol gösterici olması ve ihtiyaç<br />

duyulan desteği sağlaması da sanayimizin<br />

etkinliğinin artması yönünde<br />

önemli sonuçlar doğurmaktadır.<br />

Firmaların, dünyada değişen tehdit<br />

(asimetrik tehdit, terörizm vb) ve ortak<br />

savunma anlayışına göre yeniden<br />

yapılandırılması gereken savunma<br />

teçhizat ve sistem taleplerine yönelik<br />

bir üretim mekanizması ve ürün yelpazesi<br />

oluşturmaları, dünya pazarlarında<br />

başarıya yönelik büyük önem<br />

taşımaktadır. NATO kapsamında<br />

uzun dönemli ihtiyaç planlaması yapılmakta,<br />

politik ve askeri hedefler<br />

baz alınarak öncelik alanları belirlenmektedir.<br />

Yılda iki kere düzenlenen<br />

CNAD (Ulusal Silahlanma Yöneticileri<br />

Konferansı) toplantılarında bu ihtiyaçlar<br />

üye ülkelere duyurulmaktadır.<br />

Son yıllarda ortak yeteneklerin geliştirilmesine<br />

yönelik ön plana çıkan ve<br />

savunma sanayimizin ihracata yönelik<br />

öncelik vermesinin yararlı olacağı değerlendirilen<br />

yetenek ihtiyaçları arasında,<br />

Füze <strong>Savunma</strong> Sistemleri (Missile<br />

Defence Systems), Kuvvet Takip<br />

Yeteneği (Force Tracking Capability)<br />

ve Birlikte Çalışabilirliğin (Interoperability)<br />

sağlanması, Geleceğin Askeri<br />

(Future Soldier) sistemleri, durum<br />

farkındalığı (Situational Awareness),<br />

veri değişimi (data exchange) ve erişime<br />

dayalı iletişim ve enformasyon sistemleri<br />

(CIS), JISR (Joint Intelligence<br />

Surveillance and Reconnaissance) teknolojileri,<br />

Terörizme Karşı <strong>Savunma</strong><br />

(DAT-Defence Against Terrorism),<br />

DAMA (Defence Against Mortar Attacks)<br />

ve C-IED (Counter Improvised<br />

Explosive Devices) Sistemler, Entegre<br />

Personel koruma (Integrated Personel<br />

Protection), Deniz Durum Farkındalığı<br />

(MSA-Maritime Situational Awareness)<br />

yer almaktadır. Ayrıca, NATO<br />

Sanayi Danışma Grubu (NIAG) bünyesinde<br />

NATO’nun ihtiyaçları çerçevesinde<br />

sanayi ile koordinasyon sağlanmakta<br />

ve sanayinin olası katkıları<br />

üzerine görüş alışverişi yapılmakta,<br />

ortak proje fikirleri doğabilmektedir.<br />

NATO bünyesindeki ana silahlanma<br />

gruplarında da, spesifik konulara yönelik<br />

oluşturulmuş bir çok çalışma<br />

grubu mevcuttur. NATO ihalelerine<br />

katılımın arttırılmasına yönelik olarak<br />

gerçekleştirilen ve SSM’nin ev sahipliğini<br />

de yaptığı NATO Çalışma Grubu<br />

toplantılarında, NATO ajanslarına ve<br />

ihale prosedürlerine ilişkin bilgi verilmekte<br />

ve görüş alışverişinde bulunulmaktadır.<br />

Ancak firmalarımızca katılım<br />

istenen düzeye gelememiştir.<br />

<strong>Savunma</strong> Sanayi İmalatçılar Derneği<br />

SASAD’ın da üyesi olduğu Avrupa<br />

Havacılık, Uzay ve <strong>Savunma</strong> Sanayi<br />

Teşkilatı (ASD) bünyesinde oluşturulan<br />

çalışma grupları nezdinde de düzenli<br />

aralıklarla toplantılar yapılmakta<br />

ve Avrupa’nın seçkin sanayicileri<br />

biraraya gelme imkanı bulmaktadır.<br />

Firmalarımızın kendileri ile ilgili alanlardaki<br />

çalışma gruplarına etkin katılım<br />

sağlaması, ileriye yönelik ihracat<br />

atılımları yaratabilecektir. Ayrıca, AB<br />

Firmaların, dünyada<br />

değişen tehdit (asimetrik<br />

tehdit, terörizm vb)<br />

ve ortak savunma<br />

anlayışına göre yeniden<br />

yapılandırılması<br />

gereken savunma<br />

teçhizat ve sistem<br />

taleplerine yönelik bir<br />

üretim mekanizması<br />

ve ürün yelpazesi<br />

oluşturmaları, dünya<br />

pazarlarında başarıya<br />

yönelik büyük önem<br />

taşımaktadır.<br />

Çerçeve Programlarının da üniversitelerle<br />

beraber savunma firmalarına<br />

getireceği uzun vadeli kazanımlar<br />

gözden kaçırılmamalıdır. Ek olarak,<br />

Avrupa <strong>Savunma</strong> Ajansı’nın (EDA)<br />

sadece AB üyesi ülkelere değil, üçünü<br />

ülkelere de ihracat olanakları sağladığı<br />

Elektronik Bülten (Electronic Bulletin<br />

Board) aracılığıyla mevcut ve geleceğe<br />

yönelik olarak yayınlanan sözleşme<br />

tekliflerine firmalarımızın daha çok<br />

ilgi göstermesi beklenmektedir. Ayrıca<br />

ortak işbirliği teşkilatı (OCCAR) tarafından<br />

gerçekleştirilen programlara<br />

katılımın artması hedeflenmektedir.<br />

Sonuç:<br />

İhracat, dış piyasalardaki risk ortamı,<br />

kalite ve standardizasyon gereksinimlerinin<br />

yarattığı maliyet artışı gibi<br />

nedenlerle, desteklenmesi gereken<br />

faaliyet alanlarından biridir. İhracatın<br />

özendirilmesine yönelik olarak uygulanan<br />

vergi ve harç istisnası, düşük<br />

faizli kredi verilmesi, ihracatda vergi<br />

iadesi, ihraç edilecek ürünlerin üretiminde<br />

kullanılacak ithal girdilerin<br />

gümrüksüz olarak ithal edilmesi, vergi<br />

muafiyeti, enerji indirimi gibi uygulamalar,<br />

bütçede büyük bir yük yaratabilmektedir.<br />

Dolayısıyla, teşvik edilecek<br />

ve ihracat potansiyeli yaratması<br />

beklenen spesifik alanların rasyonel<br />

bir şekilde tespiti ve önceliklendirilmesi<br />

gerekir.<br />

Bazı ülkelerde, risk paylaşımına yönelik<br />

ihracat alacaklarını garanti eden,<br />

şirketlere risk yönetimi, pazarlama ve<br />

finansman konularında danışmanlık<br />

hizmeti sunan yardımcı destek sigorta<br />

kuruluşları da söz konusudur. 5 İhracat<br />

pazarlaması, ihracat kredi ve garantisi<br />

konusunda en tecrübeli ve bu konuda<br />

eğitimli personele sahip bir kuruluş<br />

konumundaki Türk Eximbank’a savunma<br />

sanayine yönelik etkin görevler<br />

tahsis edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.<br />

İlave olarak, savunma<br />

sanayii şirketlerinin pazarlama ve<br />

5 FITZGERALD, B., MONSON, T., “Export<br />

Credit and Insurance for Export Promotion”,<br />

Terry Monson, Finance & Development, 25,<br />

4, Aralık 1988<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 71

pazar araştırması, savunma fuarlarına<br />

katılım gibi konularda yardım ve çözüm<br />

önerisi sağlayacak İngiltere’deki<br />

UKTI DSO, İsrail’deki SIBAT gibi kuruluşların<br />

bir benzerinin Türkiye’de<br />

kurulmasına yönelik girişimlerin başlatılması<br />

gerekmektedir. Bugün, Türk<br />

Eximbank’ın savunma sanayimizin<br />

desteklenmesine yönelik spesifik bir<br />

uygulaması bulunmamaktadır. Türk<br />

Eximbank’ın savunma sanayii şirketlerine<br />

yönelik, uzun vadeli ve düşük<br />

faizli kredi kullandırması, eşit koşullar<br />

altında her boyuttaki şirketin bu kredilerden<br />

yararlanması sağlanmalıdır.<br />

Türk Eximbank’ın savunma sanayine<br />

yönelik politikası, ABD’deki uygulamaya<br />

benzer şekilde Bakanlar Kurulu<br />

ya da Meclis kararı ile yaygınlaştırılabilir.<br />

SSDF’den ihracat hedefine yönelik<br />

ayrılan kaynaklar, Türk Eximbank’a<br />

bu amaçla aktarılabilir. Unutulmamalıdır<br />

ki UKTI DSO, sivil piyasalara yönelik<br />

çalışan UKTI’nin ticaret, ihracat<br />

ve piyasa araştırması konularındaki<br />

uzmanlığından faydalanılmak üzere<br />

birleştirilmesi ile oluşturulmuştur.<br />

Bu unsurların yanı sıra, ihracat yapılması<br />

planlanan hedef ülkelerle ikili<br />

işbirliği faaliyetlerinden ve üst düzey<br />

görüşmelerden, çok taraflı işbirliği<br />

faaliyetlerine bir geçiş olarak yararlanılması,<br />

büyükelçilikler ve daimi<br />

yurtdışı temsilcilikler ile daha sıkı<br />

koordinasyon kurulması ve edinilen<br />

bilginin sanayi ile paylaşılması, ulusal<br />

bilgi değişim ağının genişletilmesi<br />

önem arzetmektedir. Ayrıca Hazine<br />

Müsteşarlığı, <strong>Sanayii</strong> ve Ticaret Bakanlığı<br />

gibi kurumlar ile koordineli<br />

olarak çalışılmasının; ihracat pazarları,<br />

teşvikleri ve kredileri konusunda<br />

İGEME (İhracatı Geliştirme Merkezi),<br />

Türk Eximbank gibi kuruluşlar ile<br />

iletişim kurularak şirketlerin gerekli<br />

eğitim almasının sağlanmasının uzun<br />

dönemdeki ihracat hedefimize yönelik<br />

fayda sağlayacağı kuşkusuzdur.<br />

Aynı zamanda, yurtdışı piyasalardaki<br />

mevcut ve gelecekteki potansiyel ile<br />

sözleşme olanaklarının takibine yönelik<br />

ilgili makamlarla düzenli ilişkilerde<br />

...savunma sanayii<br />

şirketlerinin pazarlama<br />

ve pazar araştırması,<br />

savunma fuarlarına<br />

katılım gibi konularda<br />

yardım ve çözüm önerisi<br />

sağlayacak İngiltere’deki<br />

UKTI DSO, İsrail’deki<br />

SIBAT gibi kuruluşların<br />

bir benzerinin<br />

Türkiye’de kurulmasına<br />

yönelik girişimlerin<br />

başlatılması<br />

gerekmektedir.<br />

bulunmak üzere hedef pazar olarak<br />

belirlenen ülkelerde küçük ofisler kurulmasının<br />

faydalı olacağı değerlendirilmektedir.<br />

Üretim sürecinde kaynak<br />

tasarrufu ve etkinlik yaratacağı şüphesiz<br />

maliyet artı sözleşmelerin daha<br />

çok uygulamaya geçirilmesi, firmaların<br />

daha planlı ve uzun dönemli maliyet<br />

planlaması yapmalarını gerekli<br />

hale getirerek, makro boyutta verimlilik<br />

artışı sağlanabilecektir.<br />

<strong>Savunma</strong> teknolojilerinin yan sanayiye<br />

kazandırılmasında ayrıca offset projeleri<br />

teşvik edici olmaktadır. <strong>Savunma</strong><br />

teknolojileri ile ilk etapta ekonomik<br />

olarak somut göstergelere ulaşılmasa<br />

da offset, orta ve uzun vadede ülke<br />

ekonomisine döviz kazandırıcı bir faaliyet<br />

olup kompakt bilginin temini,<br />

kalite, standardizasyon ve verimlilik<br />

alanlarında gelişmiş ülkeler seviyesine<br />

ulaşması ve ülke ekonomisinin<br />

uluslararası alanda rekabet gücünün<br />

artırılmasında büyük rol oynamaktadır.<br />

Ar-Ge, ürün tasarımı ve geliştirilmesi<br />

konusunda şirketler bünyesinde<br />

uzmanlık birimleri kurularak, bu<br />

birimlerin etkin bir şekilde çalışması<br />

sağlanmalıdır. Bu birimlerle savunma<br />

alanında araştırma yapan merkezlere<br />

sahip üniversiteler ve bilim kuruluşları<br />

arasındaki işbirliğinin güçlendirilmesinin<br />

yararlı olacağı değerlendirilmektedir.<br />

Bu hususlara ek olarak,<br />

serbest bölgelerde savunma sanayii<br />

şirketlerimizin daha çok yer alması,<br />

Tekno-Park uygulamalarının savunma<br />

sanayine yönelik olarak genişletilmesi<br />

de faydalı olacaktır. Test tesislerinin<br />

yetersizliği, üretilen ürünlerin<br />

test edilmesi sürecinde ortaya çıkan<br />

aksaklıklar, bu alanlara yatırım yapılmasının<br />

gerekliliğini ortaya koymaktadır.<br />

Bu nedenle, üretilen ana ve alt<br />

sistemlerin test edilebileceği bağımsız<br />

nitelikteki test merkezlerinin kurulması<br />

gerekmektedir. Özgün ürünlerin<br />

uluslararası pazarlara sunulması,<br />

ülkenin ekonomik ve siyasi alanda<br />

etki alanını arttırmasını, ihracattan<br />

edinilen kazanımların yeni teknoloji<br />

üretimi ve Ar-Ge faaliyetlerinin teşvik<br />

edilmesi gibi amaçlarla kullanılmasını,<br />

İhracat yapılması<br />

planlanan hedef<br />

ülkelerle ikili işbirliği<br />

faaliyetlerinden ve üst<br />

düzey görüşmelerden,<br />

çok taraflı işbirliği<br />

faaliyetlerine bir geçiş<br />

olarak yararlanılması,<br />

büyükelçilikler ve daimi<br />

yurtdışı temsilcilikler ile<br />

daha sıkı koordinasyon<br />

kurulması ve edinilen<br />

bilginin sanayi ile<br />

paylaşılması, ulusal<br />

bilgi değişim ağının<br />

genişletilmesi önem<br />

arzetmektedir.<br />

72<br />

Ocak <strong>2009</strong>

NATO, EDA, ASD gibi<br />

platformların yanısıra,<br />

savunma ile ilgili<br />

uluslararası firmaların<br />

biraraya geldiği Sanayi<br />

Katılımı (Industrial<br />

Participation)<br />

toplantıları, savunma<br />

fuarları, çalıştay<br />

ve konferans gibi<br />

ortamlarda da ileriye<br />

yönelik bilgi alışverişi<br />

yapılarak, ortak proje<br />

fikirleri doğabileceği<br />

unutulmamalıdır.<br />

alıcı ülkelerle diğer alanlarda da işbirliği<br />

potansiyelinin yükselmesini sağlamakla<br />

birlikte, diğer ülkelerin teknolojik<br />

altyapıları hakkında daha fazla<br />

bilgi edinilmesini ve yurt dışına çıkarılan<br />

teknolojinin eski teknoloji haline<br />

geldiği varsayımından hareketle yeni<br />

teknolojilerin üretiminin desteklenmesini<br />

de tetiklemektedir. <strong>Savunma</strong><br />

sanayi ihracatının arttırılmasında, öncelikle<br />

firmaların savunma ürünlerinin<br />

tasarımı ve üretiminin uzun yıllar<br />

alacağı düşünüldüğünde önbilginin,<br />

dünyadaki diğer rakip firmaların hangi<br />

tür savunma sistem üretimine öncelik<br />

ve ağırlık verdiğinin takibi önem<br />

taşımaktadır. Dolayısıyla NATO, OC-<br />

CAR, EDA, ASD gibi platformların<br />

yanısıra, savunma ile ilgili uluslararası<br />

firmaların biraraya geldiği Sanayi Katılımı<br />

(Industrial Participation) toplantıları,<br />

savunma fuarları, çalıştay ve<br />

konferans gibi ortamlarda da ileriye<br />

yönelik bilgi alışverişi yapılarak, ortak<br />

proje fikirleri doğabileceği unutulmamalıdır.<br />

Ayrıca devletlerarası ikili işbirliği toplantılarında<br />

edinilen bilgi, ortaya çıkan<br />

niyet ve sonuçların, ileriye yönelik<br />

potansiyel ortak projelerin tespiti ve<br />

uygulamaya geçirilmesi doğrultusundaki<br />

önemi aşikardır.<br />

Sonuç olarak, dünyadaki dönüşüm<br />

süreci dikkate alınarak somut hedeflere<br />

yönelik yeniden yapılandırılması<br />

gereken savunma sanayimizin, devlet<br />

tarafından gerekli ölçüde desteklenmesinin,<br />

ihracat potansiyelini önemli<br />

ölçüde arttıracağı değerlendirilmektedir.<br />

Ancak unutulmamalıdır ki bu süreçte,<br />

savunma sanayii firmalarımız da<br />

üzerlerine düşen görevlerin takipçisi<br />

olmak, vizyonlarını geniş tutmak ve<br />

ülke menfaatlerini gözetmek ile mükelleftirler.<br />

Nil Talu CONLAN<br />

1976 yılında Ankara’da doğmuştur. 1997 yılında Hacettepe Üniversitesi, İktisat<br />

Bölümü’nden mezun olmuş, 1998 yılında <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı’nda çalışmaya<br />

başlamıştır. 2004 yılında, “Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Şirketlerinin İhracatını Arttırmak<br />

İçin Uygulanabilecek Yöntemler“ konulu tezini hazırlayarak Uzman sıfatını kazanmıştır.<br />

1998-2006 yılları arasında Krediler Şube Müdürlüğünde, projelerin dış kaynaklı kredilendirilmesi,<br />

kredi tekliflerinin değerlendirilmesi, Hazine Müsteşarlığı ile koordineli<br />

olarak kredi anlaşmalarının imzalanması ve krediye ilişkin ödemelerin takibi, FMS<br />

anlaşmaları ve ödemelerinin gerçekleştirilmesine ilişkin görev yapmıştır. 2006 yılından<br />

itibaren Uluslararası İşbirliği Daire Başkanlığı bünyesindeki Çok Taraflı İşbirliği Şube<br />

Müdürlüğü’nde, savunma sanayii şirketlerinin NATO, AB, OCCAR ve diğer çok taraflı<br />

savunma platformlarındaki etkinliğinin arttırılmasına yönelik görev yapmaktadır. İngilizce<br />

ve Fransızca bilmektedir. Evli ve bir çocuk annesidir.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 73

Bir İhracat Öyküsü<br />

Simülatör Sistemleri<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı’nın<br />

(SSM), misyonuna uygun olarak yerli<br />

savunma sanayiinin gelişimine olanak<br />

sağlaması konusunda, SSM tarafından<br />

yürütülen projelerin ürünlerinin dünya<br />

savunma piyasasında kendine alıcı<br />

bulması, kuşkusuz en büyük adım<br />

olmaktadır. Bu kapsamda, simülatör<br />

projeleri iyi bir örnek teşkil etmektedir.<br />

Yetenek Gelişim Süreci<br />

1996 yılında Hv.K.K.lığı’nın simülatörlerinin<br />

bakım, idame ve işletme<br />

faaliyetleri ile simülasyon sahasında<br />

işe başlayan HAVELSAN, 1998-1999<br />

yılları arasında mevcut T-38 Uçak<br />

Simülatörleri’nden iki adetini NF-5<br />

ve F-5 Uçak Simülatörleri’ne modifiye<br />

ederek simülatör mühendislik yeteneklerini<br />

geliştirmiş ve teknolojik<br />

altyapı oluşturmuştur. 2001 yılından<br />

itibaren K.K.K.lığı’nın simülatörlerinin<br />

de bakım ve onarımı işleri üstlenilmiş<br />

ve Dz.K.K.lığı için Elektronik<br />

Harp Eğitim Simülatörü, K.K.K.lığı<br />

için Topçu ileri Gözetleyici ve Havan<br />

Simülatörleri geliştirilerek teslim<br />

edilmiştir. Sonrasında Hv.K.K.lığı için<br />

F-4E/2020 Uçuş ve Silah Sistemleri<br />

Eğitim Simülatörü ve CN-235 Tam<br />

Uçuş Simülatörleri ile Güney Kore<br />

Hv.K.K.lığı için CN-235 Tam Uçuş Simülatörü<br />

Projeleri başarı ile tamamlanmıştır.<br />

2005 yılına gelindiğinde, Blackhawk<br />

ve Seahawk helikopter simülatörlerinin<br />

tasarım ve üretimi için HELSİM<br />

Sözleşmesi imzalanmıştır. Üretim ve<br />

montajı tamamlanan projede teslim<br />

aşamasına gelinmiştir.<br />

Bu başarının kazanılmasındaki payları<br />

açısından, CN-235 Uçağı ile HELSİM<br />

Helikopter Simülatörü Projeleri’nin<br />

önemi çok büyüktür. Örneğin,<br />

Hv.K.K.lığı için üretilen CN-235 Tam<br />

Uçuş Simülatörü, en karmaşık ileri<br />

teknolojileri içeren bir sistem olup bir<br />

tam uçuş simülatörünün olabileceği<br />

en yüksek teknik özelliktedir. Tasarımının,<br />

tamamen HAVELSAN mühendislerince<br />

yapılmış olması da milli<br />

sanayimiz açısından ayrıca önem arz<br />

etmektedir.<br />

İlk Teknolojik İhracat Güney<br />

Kore’ye<br />

Dünya pazarında, ABD, İngiltere,<br />

Fransa, Almanya, Rusya gibi endüstri<br />

ve teknolojide gelişmiş ülkelerle rekabet<br />

ederek savunma ürünü ihraç edebilmek<br />

oldukça zordur. Bu gelişmiş<br />

ülkelerden teknoloji transferi yaparak<br />

veya lisans altında üretim yaparak<br />

dünya pazarına satış yapabilmek ise<br />

lisans sahiplerinin izinlerine ve sınırlandırmalarına<br />

bağlıdır.<br />

Bu nedenle, dünya pazarlarında ürün<br />

ve teknoloji pazarlamak, ancak ülkelerin<br />

kendi geliştirdiği teknoloji ve tasarım<br />

gücü sayesinde yarattığı, her türlü<br />

hakları kendine ait olan özgün ürünler<br />

vasıtası ile mümkün olabilmektedir.<br />

Firmaların ihracat yapabilmelerinin<br />

en önemli koşullarından birisi, ihraç<br />

edilecek ürünün daha önce yurt içinde<br />

satılabilmiş ve kullanılıyor olmasıdır.<br />

Özellikle savunma sektöründe pazarlanan<br />

ürünlerin, firmaların kendi<br />

ülkelerinin silahlı kuvvetleri tarafından<br />

tercih edilir ve halihazırda kullanılıyor<br />

olması, öncelikli ve önemli bir<br />

referanstır.<br />

Türk Hava Kuvvetleri’ne teslim edilen<br />

CN-235 Simülatörü ile bu koşul<br />

sağlanmış ve bunun sonucunda ihracat<br />

imkanı yakalanabilmiştir. EADS<br />

CASA firması tarafından üretilen<br />

CN-235 uçaklarının Tam Uçuş Simülatörü,<br />

Amerikan Havacılık İdaresi’nin<br />

FAA Level-D seviyesinde, HAVEL-<br />

SAN tarafından tasarlanarak en yüksek<br />

standartlarda üretilmiş ve Güney<br />

Kore Hava Kuvvetleri’ne teslim edilmiştir.<br />

Güney Kore için üretilen bu<br />

simülatör, tam uçuş simülatöründen<br />

beklenen en yüksek teknik özelliklere<br />

sahiptir.<br />

Halen Türk Hava Kuvvetleri ile Güney<br />

Kore Hava Kuvvetleri’ne teslim edilen<br />

HAVELSAN ürünü CN-235 Tam<br />

Uçuş Simülatörleri, garanti süreleri<br />

içinde ortalama % 95’in üzerindeki faaliyet<br />

oranları ile 5000 saatin üzerinde<br />

uçuş yaparak kalitesini kanıtlamış ve<br />

bundan sonra üreteceği simülatörler<br />

için güvence oluşturmuştur. 2008 yıl<br />

sonunda başarılı bir şekilde garanti<br />

süreleri tamamlanmış olan konu simülatörlerin<br />

eğitime katkısının yanı<br />

sıra uçuş maliyetlerinin azalması ile<br />

kaynak tasarrufu da hissedilir bir biçimde<br />

sağlanmış olacaktır.<br />

İleri teknoloji içeren bu simülatörün<br />

ihracatının Türkiye için iki önemli<br />

yönü vardır. Birincisi, Türk Silahlı<br />

Kuvvetleri’nin yerli kaynak ve bilgi<br />

birikiminin öncelikli kullanım öneminin<br />

altını çizerek, tercihini bu yönde<br />

kullanması ve ürünün de bu beklentiyi<br />

ve talebi başarı ile karşılamış olması<br />

74<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Uluslararası pazarda rekabet edebilecek<br />

üstünlükleri dikkate alarak, Topçu<br />

İleri Gözetleme Simülatörü, arazi,<br />

topçu batarya mevzii, ileri gözetleyici<br />

mevzii, hedef seçimi ve hava koşulları<br />

gibi hususlarda değişiklikler yapılabilecek<br />

ve çok çeşitli senaryolar üretilebilecek<br />

yetenekte tasarlanmıştır.<br />

Sistem, gerçek eğitim için gereken çok<br />

büyük arazilere ihtiyaç duymadığı ve<br />

atış esnasında ve sonrasındaki emniyet<br />

riskleri olmadığı için kullanıcıya<br />

çok büyük avantajlar ve tasarruf sağlamaktadır.<br />

CN-235 TK Tam Uçuş Simülatörü<br />

İhraç edilen CN-235 KR Tam Uçuş Simülatörü<br />

Güney Kore Cumhuriyeti için önemli<br />

bir referans olmuştur. İkincisi ise<br />

Türk mühendis ve teknisyenlerimizin<br />

tasarlayıp ürettiği sistemlerin kalitesinin<br />

dünya standartlarına ulaşmış<br />

olmasıdır.<br />

Hedefteki İhracatlar<br />

Güney Kore’ye ihraç edilen CN-235<br />

Uçak Simülatörü’nden sonra Türk<br />

Kara Kuvvetleri için geliştirilen Topçu<br />

İleri Gözetleyici Simülatörü (TİGS)<br />

Pakistan’a ihraç edilmiştir. İlave olarak,<br />

Azerbaycan, Mısır, Cezayir,<br />

Bengladeş ve Srilanka gibi ülkeler, bu<br />

ürün için potansiyel pazarlar olarak<br />

belirlenmiş ve bu yönde pazarlama<br />

çalışmaları sürdürülmektedir.<br />

Simüle lazerli mesafe ölçer cihazı, her<br />

ileri gözetleyiciye, gözetleyici ve ekran<br />

arasındaki uzaklığa göre kalibre<br />

edilmiş bir dürbün, öğrencilerin eğitim<br />

saatlerinde atış tekniklerini geliştirmeleri,<br />

eğitim maliyeti ile cephane<br />

miktarını azaltmak ve zamandan tasarrruf,<br />

eğitim yaptırılacak arazi yapısının<br />

1 metrelik uydu görüntüsü<br />

ve 1/25.000 DTED kulanılarak oluşturulması<br />

ve görsel veri tabanının üç<br />

boyutlu olması ile eğitim arazisinde<br />

sınırlama olmaması, TİGS’sin özellikleri<br />

olarak sıralanabilir.<br />

Teknolojide Gelinen Son<br />

Nokta: HELSİM Projesi<br />

HELSİM projesi, K.K.K.lığı ile<br />

Dz.K.K.lığı’nın helikopter simülatör<br />

eğitim ihtiyaçlarını kapsayan iki bölümden<br />

oluşan bir projedir. Entegre<br />

simülatör eğitim merkezi, geleceğin<br />

havacılık eğitim ihtiyaçlarının tümünü<br />

kapsayacak şekilde tasarlanmış ve<br />

çok geniş kapsamlı olarak planlanmış;<br />

her şeyi ile kendi kedine yeterli, en<br />

son teknolojik sistemlerle donatılmış<br />

komple bir eğitim tesisidir.<br />

Simülatörler, Türk Silahlı<br />

Kuvvetleri’nin eğitim hiyerarşisinde<br />

yer bulmuş ve eğitim faaliyetlerinde<br />

yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.<br />

Gerçek uçuş eğitim saatlerinin<br />

önemli bir bölümü, artık simülatörlerde<br />

gerçekleştirilmektedir. Bunun<br />

en önemli nedeni, simülatörlerde<br />

gerçekleştirilen eğitimlerin, pilotlara<br />

gerçek uçuş duygusuna çok yakın bir<br />

uçuş hissi vermesidir. Simülatörlerde<br />

yapılan eğitim faaliyetlerin artması ile<br />

büyük tasarrufların sağlandığı, eğitim<br />

analiz raporlarında ifade edilmektedir.<br />

Son iki yıl içerisinde gerçek uçuş<br />

maliyetlerinde yapılan tasarruflar,<br />

simülatörlerin üretimi için harcanan<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 75

Bir İhracat Öyküsü<br />

BlackHawk Tam Görev Simülatörü<br />

paraya çok yaklaşmıştır. Buradan şu<br />

sonucu çıkarmak mümkündür: Türk<br />

Silahlı Kuvvetleri, sahip olduğu simülatör<br />

sistemlerini maliyet etkin olarak<br />

kullanmaktadır.<br />

Ürünlerin Potansiyel Pazar<br />

İçindeki Payı<br />

Dünyada, yılda ortalama olarak 800 sivil<br />

uçak satışı olmaktadır. Askeri uçak<br />

satışları ise ülke ihtiyaçlarına göre değişiklik<br />

göstermekte ve bu sistemlere<br />

ait satışlar dolayısıyla pazar, yukarıda<br />

belirtilen savunma ve güvenlik kısıtları<br />

nedeniyle herkesin katılımına açık<br />

olmamaktadır.<br />

Ortalama her 20 uçak için bir simülatöre<br />

ihtiyaç duyulmaktadır. Bu hesaba<br />

göre yılda ortalama 40 sivil uçak<br />

tam uçuş simülatörü ihtiyacı ve her<br />

yıl değişen sayıda askeri uçak simülatörü<br />

ihtiyacı oluşmaktadır. Frost<br />

and Sullivan’a göre yıllık 2 milyar $’lık<br />

askeri simülatör satışı gerçekleşmektedir.<br />

Bu miktarın yaklaşık % 50’sinin<br />

uçuş simülatörü olduğu tahmin edilmektedir.<br />

Bu nedenle, toplam yıllık<br />

sivil ve askeri simülatör pazarının 1<br />

milyar $’ı askeri ve yaklaşık 600 milyar<br />

$’ı da sivil olmak üzere ortalama yıllık<br />

1.5 milyar $ civarında olduğu kabul<br />

edilebilir.<br />

Ürünlerin Dünya Pazarına<br />

Tanıtılması<br />

Ürünlerin yurt dışı pazarlara açılmasına<br />

yönelik faaliyetler, <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı ve Dış Ticaret<br />

Müsteşarlığı kanalıyla devam etmektedir.<br />

Çalışmalar kapsamında bir çok<br />

yabancı ülke ile karşılıklı görüşmeler<br />

yapılmakta ve büyük çabalar sarfedilmektedir.<br />

HAVELSAN, dünya çapında<br />

bir simülatör üreten bir firma olabilmek<br />

ve dünya ile rekabet edebilmek<br />

için aşması gereken önemli bir dönüm<br />

SeaHawk Tam Uçuş Simülatörü<br />

noktasını başarı ile tamamlamış ve ilk<br />

defa çok yüksek yerli katkı payı ile<br />

karmaşık bir sistemin üretimini başarı<br />

ile gerçekleştirmiştir. Bu sayede, sistem<br />

entegratörü olarak çok önemli bir<br />

tecrübe edinmiştir. HAVELSAN hava<br />

araçları simülatör üretimi konusunda<br />

ürün yelpazesini genişletme faaliyetlerini<br />

sürdürmektedir. Jet savaş uçağı,<br />

kargo uçakları simülatörlerinin yanı<br />

sıra daha karmaşık bir yapıda olan<br />

kara ve deniz sistemlerine ait döner<br />

kanatlı hava araçlarının simülatörleri<br />

de çalışmalar arasındadır. Bundan<br />

daha da önemlisi, simülatör eğitim<br />

merkezlerini tamamlayarak ürün yelpazesine<br />

yeni bir konsept ürün katmıştır.<br />

Gerçekleştirilen bu ürünün, gelecek<br />

zamanlarda yurt dışına satılması ihtimali<br />

söz konusudur. Bu satışlar gerçekleştiğinde,<br />

üretilen sistemler, bir<br />

kere tasarlanan sistemin müşteriye<br />

özel gereksinimlerin karşılanması ile<br />

harcanacak tasarım mühendisliği eforu<br />

yeterli olacak ve proje maliyetinde<br />

önemli yer işgal eden personel giderleri<br />

azalacaktır. Ayrıca yurt dışına daha<br />

önce proje satışı yapıldığı için taşıma,<br />

kullanıcı tesislerinde kurulum, yurt<br />

dışında proje yönetimi ve idamesi konusundaki<br />

tecrübesi sayesinde rahat<br />

yol alabilecektir.<br />

76<br />

Ocak <strong>2009</strong>

SSM, MEBS Daire Başkanlığı Yazılım ve Simülasyon Proje Grubu<br />

Sanayi Katılımı ve İşbirliği<br />

Projede, sistem tasarımı ve sistem<br />

entegrasyonu alanında yoğunlaşarak,<br />

üretilecek ve geliştirilecek sistemleri<br />

oluşturan alt bileşenlerin, yenilikçi<br />

KOBİ’lerden temin edilmesi, bir hedef<br />

olarak benimsenmiştir. Bu model,<br />

KOBİ’ler için yurt içi ve yurt dışında<br />

güvenli pazar olanakları yaratmakta<br />

ve KOBİ’lerin uluslararası kalite<br />

ve süreç standartlarına erişmelerine<br />

destek olmaktadır.<br />

Proje kapsamında yurtiçi imkanlar da<br />

geliştirilmiş ve KOBİ’lerde simülasyon<br />

ve eğitim alanında yetenek oluşturulmaya<br />

başlanmıştır. Simülatörlerin<br />

kokpitleri, TAI tarafından üretilmiştir.<br />

Ayrıca, mekanik parçalardan bir kısmı<br />

Ankara OSTİM sanayi bölgesinde<br />

yerleşik KOBİ’lere ürettirilmiştir.<br />

Yerli firmaların, bu proje ile başlayan<br />

geliştirme çalışmaları, HELSİM Helikopter<br />

Simülatör Projesi’nde daha da<br />

hızlanmıştır. Bu kapsamda,<br />

• TAI ve 5nci Ana Bakım Merkez<br />

K.lığı (kokpit üretimi, üst ve alt<br />

platform tasarımı),<br />

• İTÜ ROTAM (uçuş test bilgisi<br />

toplanması, indirgenmesi, analizi<br />

ve model geliştirme),<br />

• ASELSAN (MFD ve CDU’lar),<br />

• MILSOFT (Link-11 simülasyonu),<br />

• INTA (görsel veri tabanı, model<br />

geliştirme),<br />

• 2U (Eğitim-Yönetim Bilgi Sistemi<br />

ile Bilgisayar Tabanlı Eğitim Sistemi),<br />

• KALETRON (Veri Kaydetme<br />

Merkezi, Debrifin Sistemi, Radyo<br />

Seyrüsefer Sunucusu, Arazi Sunucusu<br />

ve Veri Tabanı Yaratma Sistemi<br />

geliştirme),<br />

• GATE Elektronik (Haberleşme ve<br />

Tanıtım Sistemleri, Otomasyon<br />

Emniyet Köprü ve Güç Dağıtım<br />

Sistemleri),<br />

• YILMAZLAR MAKİNA (Mekanik<br />

Sistemler),<br />

• SATEK (Çevre ve Akustik Sensor<br />

Simülasyon Sistemi)<br />

gibi firmaların simülasyon çözümleri<br />

için belli alanlarda uzmanlaşmaları<br />

ve özgün ürünler ortaya çıkarmaları<br />

mümkün kılınmışır.<br />

Bu yerli firma altyapısı ile müteakip<br />

projelerde de verimliliğin artması ve<br />

ilgili alanlarda firmalarımızın uzmanlığını<br />

geliştirmesi sağlanacaktır. Bu<br />

sayede Türkiye’de bir simülatör sanayileşme<br />

planının gerçekleştirilmesi de<br />

başarılmış olacaktır.<br />

Milli Sanayi Açısından<br />

Kazanımlar<br />

Bakım hizmetinin temin edilmesi ile<br />

başlayıp ihracata kadar uzanan bu<br />

süreçte, milli savunma sanayiimiz<br />

açısından elde edilen kazanımlar çok<br />

büyüktür. Yapılan ihracat ile sadece<br />

ihracatı yapan firmaya değil, ülkemizin<br />

ekonomisine, sosyal durumuna<br />

ve refahına katkıda bulunulmuştur.<br />

Genel sanayi ve teknoloji alt yapısına<br />

çok önemli katkılar sağlanmış; diğer<br />

sektörlerin bu teknoloji tabanını kullanarak,<br />

yurt içi ihtiyaçlara ve ihracata<br />

yönelik üretim yapma imkanı ve rekabet<br />

gücünü artırma fırsatı yaratılmıştır.<br />

Öte yandan, yerli mühendislerimize<br />

ve teknisyenlerimize, ileri teknoloji<br />

içeren işlerde, kendilerini gösterecek<br />

projelerde istihdam sağlanmış; bu sayede<br />

sanayinin özgüveni, bilgi ve becerileri<br />

de artmıştır.<br />

Teknolojik açıdan bakıldığında, harekat<br />

ihtiyaçlarına özgün simülatör<br />

tasarımı imkanına zemin hazırlanmış;<br />

tasarım ve imalat dokümantasyonunda<br />

istenen seviyeye ulaşılmıştır. Bu<br />

sayede görsel ve radar veritabanları<br />

ile taktik ve elektronik harp amaçlı<br />

senaryoların milli üretimi mümkün<br />

kılınmıştır. Milli imkanlar ile ömür<br />

boyu desteklenebilirlik, işletme, bakım,<br />

onarım ve idamede maliyet etkin<br />

çözüm, kaynak kodlarının mevcudiyeti<br />

ve yerli üretimin diğer sistemler ile<br />

ortak yazılım ve donanım kullanımının<br />

ömür devri maliyetini düşürmesi,<br />

lojistik desteklenebilirlik açılarından<br />

önemlidir.<br />

Global Düzeyde Bir Türk<br />

<strong>Savunma</strong> Firması<br />

Güney Kore’ye ihraç edilen CN-235<br />

tam uçuş simülatörü, özgün tasarım<br />

olması ve ileri teknoloji içermesi açısından<br />

HAVELSAN’ı bir dünya firması<br />

yapmış ve bu sektördeki hedeflerini<br />

büyütmesini sağlamıştır. Ticari<br />

ve askeri simülasyonlar sektöründe<br />

dünyanın önde gelen araştırma firmalarından<br />

olan California, USA merkezli<br />

“Global Industry Analysts, Inc.”<br />

tarafından Mart 2008’de yayımlanan<br />

“A Global Strategic Business Report<br />

03/08” raporunda, HAVELSAN, dünyanın<br />

12 büyük firması arasında yer<br />

alarak başarısını uluslararası platforma<br />

taşımıştır.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 77

Bir İhracat Öyküsü<br />

HAVELSAN HELSİM Proje Grubu<br />

Elektronik Harp Test ve<br />

Eğitim Sahası (EHTES) ve<br />

İhracatı<br />

Elektronik Harp Test ve Eğitim<br />

Sahası’nın (EHTES) kurulma amacı,<br />

pilotlara gerçeğe yakın tehdit ortamında<br />

eğitim sağlamak, elektronik<br />

harp sistemlerinin uçuş şartlarında<br />

fonksiyon ve etkinlik testlerini<br />

yapmak ve elektronik karıştırma ve<br />

“chaff” teknikleri ile manevra usulleri<br />

geliştirmektir.<br />

EHTES, ilk olarak Türk Hava Kuvvetleri<br />

için 1996-1999 yılları arasında<br />

geliştirilmiş ve 2000 yılında hizmete<br />

sunulmuştur. Bu tarihten beri bakım,<br />

idame ve işletmesi HAVELSAN tarafından<br />

yapılmaktadır. Bu hizmetlerin<br />

yanında Hava Kuvvetleri’nin ihtiyaçları<br />

doğrultusunda EHTES’in geliştirilmesi,<br />

yeni tehdit sistemlerinin ve<br />

tehdit simülatörlerinin entegrasyonu<br />

yine HAVELSAN tarafından gerçekleştirilmektedir.<br />

EHTES’in ihtiyaçları<br />

çerçevesinde yeni sistemlerin entegrasyonunu<br />

yapmak üzere SSM ile<br />

2007 yılında imzalanan sözleşme kapsamında,<br />

2008 yılı sonu itibariyle iki<br />

adet sistemin EHTES’e entegrasyonu<br />

başarıyla tamamlanmıştır. Başka sistemler<br />

de bu sözleşme çerçevesinde<br />

EHTES’e entegre edilecektir.<br />

Tasarımı, geliştirilmesi, bakımı HA-<br />

VELSAN tarafından yapılan sistem,<br />

yurtdışına müttefik ülkelere de ihraç<br />

edilmektedir.<br />

Bu kapsamda, 27 Haziran 2006 tarihinde,<br />

Pakistan Hava Kuvvetleri’nin<br />

ihtiyaçları doğrultusunda bir<br />

EHTES’in kurulması için sözleşme<br />

imzalanmıştır. Bu projede ihtiyaç duyulan<br />

tehdit sistemlerinin tedariki de<br />

HAVELSAN tarafından gerçekleştirilmektedir.<br />

Proje başarıyla devam etmekte<br />

olup <strong>2009</strong> yılı sonlarına doğru<br />

EHTES, Pakistan’a kurulacaktır.<br />

EHTES 3 Boyutlu Gösterim Ana Ekranı<br />

Ayrıca, Kore savunma tedarik makamı<br />

DAPA, Kore Cumhuriyeti Hava<br />

Kuvvetleri’nin ihtiyacı olan EHTES’in<br />

tasarım ve geliştirilmesi işinde<br />

HAVELSAN’ı tek kaynak olarak tanımlamıştır.<br />

DAPA, tedarik etmeyi<br />

planladıkları EHTES sisteminin geliştirilmesi<br />

için sözleşme çalışmalarına<br />

devam etmektedir.<br />

Ancak, bu tür ihracatlarda EHTES<br />

kapsamında tehdit sistemlerinin tedarik<br />

süreci, bazı güçlükleri de beraberinde<br />

getirmektedir. Tehdit sistemlerinin<br />

harekât amacıyla batarya olarak<br />

değil de eğitim amaçlı belli sayılarda<br />

tedarik edilmesi, birçok ülkenin bu<br />

sistemleri satmamasına neden olmaktadır.<br />

Bu da sistemlerin ancak kısıtlı<br />

sayıdaki ülkelerden temin edilebilmesi<br />

ve hatta bazı sistemlerin hiçbir ülkeden<br />

sağlanamaması sonucunu doğurmaktadır.<br />

Bunun yanında sistemlerin<br />

ihracatını yapacak firmanın ilgili ülkeden<br />

ihracat lisansını alması gerekmekte,<br />

bazen bu süreç çok uzun sürebilmektedir.<br />

Ayrıca, sistemlerinin genel<br />

olarak üretim tarihlerinin eski olması,<br />

bu sistemler üzerinde “overhaul” işlemi<br />

yapılmasını gerektirmektedir. Tedarik<br />

sonrası idame için gerekli yedek<br />

parçaların temininde de güçlükler yaşanmaktadır.<br />

Bu sebepten dolayı, sistemlerin<br />

tedarik sürecinde sistemlerle<br />

birlikte mümkün olduğu kadar uzun<br />

78<br />

Ocak <strong>2009</strong>

süre idameyi sağlayacak yedek parça<br />

temin edilmesi gerekmektedir. Ayrıca<br />

ülkelerin hava savunma konsepti çerçevesinde,<br />

hava savunma silah operatörlerinin<br />

eğitilmesi ihtiyacı ortaya<br />

çıkabilmektedir. Bu ihtiyacın giderilebilmesi,<br />

EHTES benzeri bir uygulamanın<br />

gerçekleştirilmesiyle mümkün<br />

olabilecektir. Bu tür bir projede de<br />

hava savunma silahları enstrümante<br />

edilecek, füze/mermi simülasyonları<br />

yapılacak ve bunun sonucunda operatörlerin<br />

eğitim değerlendirilmeleri<br />

yapılabilecektir.<br />

HAVELSAN Hava ve <strong>Savunma</strong> Projeleri Ekibi<br />

EHTES Projesi, değişik sistemlerin<br />

tedariki, EHTES sahasına entegrasyonu<br />

ve entegre edilen bazı sistemlerin<br />

bakım idamesini de kapsayan<br />

geniş kapsamlı bir şemsiye projedir.<br />

Proje, Hv.K.K.lığı’nın eğitim ihtiyaçlarının<br />

karşılanmasının yanında,<br />

müttefik ülkelere yapılan ihracat ile<br />

çok farklı bir kimliğe sahip olmuştur.<br />

HAVELSAN’ın proje kapsamında<br />

kazandığı simülasyon geliştirme, entegrasyon<br />

ve enstrümantasyon kabiliyeti<br />

ile planlanan off-set faaliyetleri,<br />

savunma sanayiimizin önümüzdeki<br />

dönem içerisinde bu alanda daha da<br />

önemli işlere imza atacağının göstergesidir.<br />

SSM, EHA Daire Başkanlığı EHTES Proje Grubu.<br />

EHTES Projesi, sadece proje kapsamında<br />

kazanılacak kabiliyetler ile<br />

değil, diğer savunma sanayi projeleri<br />

dahilinde tedarik edilen ve geliştirilen<br />

EH sistemlerinin gerçeğe yakın<br />

ortamda test ve eğitimine imkan vermesi<br />

açısından da ayrı bir öneme sahiptir.<br />

SSM tarafından yürütülen bir<br />

çok projenin EHTES sahasında test<br />

ve eğitimlerinin yapılacağını ve bu<br />

şekilde söz konusu sistemlere ilişkin<br />

güncelleme ve eğitim faaliyetlerinin<br />

gerçekleştirileceğini bilmek, EHTES<br />

sahasının imkan ve kabiliyetlerinin<br />

arttırılması için sürdürülen çabaların<br />

daha da büyük bir heyecan ile yürütülmesinde<br />

yardımcı olmaktadır.<br />

SSM bünyesinde yürütülen EHTES<br />

Projesi, gerek Hv.K.K.lığı’nın kazanmayı<br />

planladığı kabiliyetlerin karşılanması,<br />

gerek HAVELSAN’ın proje<br />

kapsamında elde ettiği kazanımlar<br />

ile ihracat alanında gerçekleştirmiş<br />

olduğu başarılar ve gerekse SSM ile<br />

TSK personeli ve firma çalışanlarının<br />

göstermiş olduğu takım çalışması sayesinde<br />

örnek bir proje olarak değerlendirilmektedir.<br />

Sonuç itibariyle…<br />

Teknoloji, son on yıldan bu yana gün<br />

geçtikçe daha çok ticarileşmekte ve<br />

globalleşmektedir. Bu karşımıza hem<br />

fırsatlar hem de tehditler çıkarmaktadır.<br />

Dünyanın her yerinde bizim<br />

gibi gelişmek ve refahtan pay almak<br />

isteyen enerjik ülkeler çoğalmaktadır.<br />

Bu yarışta geri kalmamak için, yerli<br />

firmalarımıza özgün tasarım yapan,<br />

kendi teknolojisini ve ürününü geliştiren<br />

fırsatlar tanınması gerekmektedir.<br />

<strong>Savunma</strong> ürünlerimizin ihracatının,<br />

Türkiye için iki önemli unsuru mevcuttur.<br />

Birincisi, ihtiyaç makamı olan<br />

TSK’nın, yerli kaynaklara güvenmesi<br />

ve yerli projelere giderek artan desteğidir.<br />

Yerel sahiplenme olmaksızın<br />

ihracatın imkanı yoktur. İkincisi ise<br />

Türk mühendis ve teknisyenlerimizin<br />

tasarlayıp ürettiği sistemlerin kalitesinin<br />

dünya standartlarına ulaşmış<br />

olmasıdır. Diğer bir ifade ile sektörde<br />

artan kalite ile rekabet edebilir dinamik<br />

firmalarımızın varlığıdır.<br />

Milli sanayimizin mevcut ve potansiyel<br />

projelerle kendini ispat etmesi ve<br />

en kısa sürede bölgesinde rekabetçi<br />

bir sektörel güç olarak kendi hikayesini<br />

yazması gerekmektedir. Bu ve<br />

bunun gibi ihracat öyküleri arttıkça<br />

ulusal bir çok firmamıza heyecan ve<br />

cesaret kaynağı olacağı şüphesizdir.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 79

İhracat BİR KONUK Ürünlerimizden BİR SÖYLEŞİ<br />

Lojistik/Destek/Hizmet Araçları<br />

İhracat: Arnavutluk – Bangladeş<br />

Bosna Hersek – Gürcistan<br />

Kırgızistan - KKTC<br />

Makedonya - Malezya<br />

Pakistan - Yemen<br />

√ Tasarım: BMC<br />

√ Kullanım konseptleri:<br />

• Personel ve yük taşıma - Komuta kontrol<br />

• Ambulans - 120 mm havan taşıyıcı<br />

• Topçeker - Seyyar tamirhane<br />

• Su tankeri - Akaryakıt taşıma tankeri<br />

• İtfaiye aracı - Uçak akaryakıt ikmal tankeri<br />

• Kurtarıcı araç - Banyo fırın çamaşırhane ünitesi aracı<br />

KARA PLATFORMLARI<br />

¾ ton Land Rover Defender Taktik Tekerlekli Araç<br />

İhracat: ABD - Azerbaycan - Arnavutluk - Bosna - Bulgaristan -<br />

Cezayir - Gürcistan - Irak - İngiltere - Kazakistan - KKTC - Makedonya-<br />

Nahçıvan - Nijerya - Özbekistan - Pakistan - Romanya - Tunus -<br />

Türkmenistan<br />

√ Tasarım: Otokar (Land Rover Lisansı)<br />

√ Yüksek manevra kabiliyeti, dünyaca tanınan bir platform<br />

√ Değişik iklim koşullarında genel hizmet ve özel amaçlı görevler, 40’dan<br />

fazla değişik tip<br />

• Komuta kontrol<br />

• Personel ve yük taşıyıcı<br />

2 ½ ton Taktik Tekerlekli Araç<br />

İhracat: Azerbaycan - Gürcistan –Makedonya<br />

√ Tasarım: BMC<br />

√ Kullanım konseptleri:<br />

• Personel ve yük taşıyıcı - Komuta kontrol<br />

• Ambulans - 120 mm Havan taşıyıcı<br />

• Haberleşme - Tamirhane<br />

• Hasta ve yaralı taşıma<br />

5 ton Taktik Tekerlekli Araç<br />

İhracat: Azerbaycan - Bangladeş - Gürcistan –Makedonya<br />

√ Tasarım: BMC<br />

√ Kullanım konseptleri:<br />

• Yük taşıma - Ambulans<br />

• Su tankeri – Akaryakıt tankeri<br />

• Topçeker - Çift sıralı kapalı tamirhane<br />

• Çekici araç ve römorku - Köprücü kamyonu<br />

80<br />

Ocak <strong>2009</strong>

ZMA (Zırhlı Muharebe Aracı)<br />

İhracat: Birleşik Arap Emirlikleri - Malezya - Filipinler<br />

√ Tasarım: FNSS<br />

√ Askeri nakliye uçakları ve helikopterlerle taşıma<br />

√ Üstün hareket yeteneği ve yüksek seviye koruma<br />

√ NATO Standardı<br />

√ TSK Teslimatı: 1991–2005<br />

√ Kullanım konseptleri:<br />

• 25 mm Kuleli ZMA - Zırhlı personel taşıyıcı<br />

• Zırhlı havan aracı (81 mm) - Zırhlı TOW aracı<br />

• İstihkam manga aracı - Topçu ileri gözetleme aracı<br />

• Zırhlı kurtarma ve bakım aracı - Piyade muharebe aracı<br />

• Zırhlı komuta aracı - Zırhlı ambulans aracı<br />

• Zırhlı sinyal aracı - Zırhlı kurtarma aracı<br />

AKINCI - Zırhlı Muharebe Aracı<br />

İhracat: Malezya - Suudi Arabistan<br />

√ Tasarım: FNSS<br />

√ Geliştirilmiş otomotiv performansı ve<br />

√ Yüksek zırh koruması<br />

√ Askeri nakliye uçakları ve helikopterlerle taşıma<br />

√ NATO Standardı<br />

√ Kullanım konseptleri:<br />

• Komuta yeri aracı<br />

• Zırhlı havan aracı<br />

4x4 Zırhlı Personel Taşıyıcı<br />

İhracat: Bahreyn - Bangladeş - Cezayir - Irak - Pakistan<br />

√ Tasarım: OTOKAR<br />

√ Yüksek manevra kabiliyeti<br />

√ Yüksek balistik koruma<br />

√ Kullanım konseptleri:<br />

• Zırhlı havaalanı devriye aracı<br />

• Zırhlı ambülans<br />

• Zırhlı tamir/bakım aracı<br />

• Zırhlı komuta merkezi<br />

AKREP 4x4 Hafif Zırhlı Araç<br />

İhracat: Cezayir - KKTC<br />

√ Tasarım: OTOKAR<br />

√ Ağır arazi koşullarında hizmet<br />

√ Taarruz ve savunma aracı<br />

√ Düşük siluet<br />

√ Zırhlı monokok yapı<br />

√ Kullanım konseptleri:<br />

• Konvoy koruma<br />

• Sınır ihlalleri takip<br />

• Hafif taarruz<br />

• Komuta kontrol<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 81

İhracat Ürünlerimizden<br />

COBRA 4x4 Hafif Zırhlı Araç<br />

İhracat: ABD - Bahreyn - Birleşik Arap Emirlikleri - Cezayir<br />

Gürcistan - Maldiv Adaları - Nijerya - Slovenya -<br />

Çeşitli ülkelerde Birleşmiş Milletler barışı koruma misyonları<br />

√ Tasarım: OTOKAR<br />

√ Üstün koruma özellikleri<br />

√ Yüksek balistik ve mayın koruma<br />

√ Monokok gövde yapısı<br />

√ Çok amaçlı ve farklı görevlere uyarlanabilir<br />

√ Amfibik özelliği<br />

√ Kullanım konseptleri:<br />

• Açık ve kapalı kuleli personel taşıyıcı<br />

• 40 mm ve 12.7 mm makinalı tüfekli araç<br />

• Ambulans<br />

• Keşif gözetleme<br />

• Komuta kontrol<br />

EJDER 6x6 Zırhlı Araç<br />

İhracat: Gürcistan<br />

√ Tasarım: NUROL<br />

√ Özgün tasarım ve yerli üretim<br />

√ Yüksek mayın ve balistik koruma<br />

√ Bağımsız süspansiyon<br />

√ Amfibik özelliği<br />

√ Kullanım konseptleri:<br />

• Zırhlı personel taşıyıcı<br />

• Zırhlı keşif aracı<br />

• Zırhlı muharebe aracı<br />

M113 Modernizasyonu<br />

İhracat: Suudi Arabistan – Ürdün (Alt Sistem Tedariki)<br />

√ Tasarım: FNSS<br />

√ ZMA’lar ile ortak parça kullanımı (%65 ila %85)<br />

√ İleri seviyede lojistik birliktelik<br />

√ Farklı modernizasyon paketleri<br />

√ NATO Standardı<br />

82<br />

Ocak <strong>2009</strong>

ZMA Modernizasyonu<br />

İhracat: Bahreyn – Filipinler<br />

√ Tasarım: FNSS<br />

√ NATO Standardı<br />

√ TSK Teslimatı: 2000<br />

Satış Sonrası Bakım, Lojistik ve Teknik Destek Hizmeti<br />

İhracat: Birleşik Arap Emirlikleri – Belçika<br />

√ Yüklenici: FNSS<br />

√ Zırhlı Muharebe Araçları ve M113 Araçları<br />

DENİZ PLATFORMLARI<br />

MRTP 15:<br />

İhracat: KKTC - Pakistan<br />

√ Tasarım: Yonca-Onuk<br />

√ İleri kompozit teknolojisi; yüksek hız, manevra ve denizcilik<br />

kabiliyeti<br />

√ Kullanım konseptleri:<br />

• Arama-Kurtarma<br />

• Keşif-Gözetleme<br />

• Kaçakçılık ve terörizmle mücadele<br />

MRTP 16:<br />

İhracat: Malezya<br />

√ Tasarım: Yonca-Onuk<br />

√ İleri kompozit teknolojisi; yüksek hız, manevra ve denizcilik<br />

kabiliyeti<br />

√ Kullanım konseptleri:<br />

• Arama-Kurtarma<br />

• Keşif-Gözetleme<br />

• Kaçakçılık ve terörizmle mücadele<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 83

İhracat Ürünlerimizden<br />

MRTP 20:<br />

İhracat: Gürcistan<br />

√ Tasarım: Yonca-Onuk<br />

√ İleri kompozit teknolojisi; yüksek hız, manevra ve denizcilik<br />

kabiliyeti<br />

√ Kullanım konseptleri:<br />

• Arama-Kurtarma<br />

• Keşif-Gözetleme<br />

• Kaçakçılık ve terörizmle mücadele<br />

• Askeri operasyonlar (25 mm top/STAMP/FLIR/ kısa<br />

menzilli SAM opsiyonları)<br />

MRTP 33:<br />

İhracat: Pakistan - Gürcistan<br />

√ Tasarım: Yonca-Onuk<br />

√ İleri kompozit teknolojisi; yüksek hız, manevra ve denizcilik<br />

kabiliyeti<br />

√ Kullanım konseptleri:<br />

• Arama-Kurtarma<br />

• Keşif-Gözetleme<br />

• Kaçakçılık ve terörizmle mücadele<br />

• Askeri operasyonlar (FLIR/30 mm top/kısa-orta menzilli<br />

SSM/kısa menzilli SAM opsiyonları)<br />

Entegrasyon ve Modernizasyon Faaliyetleri<br />

HAVACILIK<br />

İhracat: Ürdün<br />

Ürdün Kraliyet Hava Kuvvetleri için F-16 Modernizasyonu<br />

√ Yüklenici: TAI<br />

√ Blok 15 F-16 uçağının “Falcon-up”, “Falcon Star” ve “Mid Life<br />

Upgrade” (MLU) tadilatları<br />

√ Falcon-Up ve Falcon-Star: yapısal geliştirme işlemleri<br />

√ MLU modifikasyonu: aviyonik sistemlerin modernizasyonu ve<br />

geliştirilmesi<br />

Hassas Yapısal Uçak Parçaları<br />

İhracat: ABD, Avrupa ülkeleri, Kore, Avusturalya<br />

√ Sivil ve askeri uçak yan sanayii<br />

√ Parça bazında geliştirme ve üretim sorumluluğu<br />

√ Titanium, aluminyum, süper alaşımlar, paslanmaz çelik ve bakır<br />

alaşımların işlenmesi<br />

√ Hassas kalıp ve üretim teknikleri<br />

84<br />

Ocak <strong>2009</strong>

TUSAŞ<br />

√ Airbus (gövde, gerdirme kabukları, parça imalatı) ve Boeing<br />

(kanat ucu, kabin, iniş takım kapakları, sırt yüzgeci, kompozit<br />

panel) için ticari üretim<br />

√ Agusta, Eurocopter ve Sikorsky için parça üretimi<br />

√ CASA (EADS) için askeri komponent imalatı<br />

√ A400M için ön orta gövde, arka gövde üst bölümü, paraşütçü<br />

kapıları, acil çıkış kapısı, arka üst kaçış kapağı ve kuyruk konisi<br />

gibi ana yapısal komponentler ile uçuş kontrol yüzeylerinden<br />

olan kanatçık (aileron) ve sürat frenlerinin (spoiler) tasarım ve<br />

üretimi<br />

√ A400M aydınlatma ve su/atık su sistemi tasarım ve üretimi<br />

√ JSF (F-35) orta gövde bölümünün ABD dışındaki tek üreticisi<br />

ve harici yük adaptörlerinin ve aparatlarının üretimi ile yorulma<br />

testleri<br />

√ NATO İkmal ve Bakım Teşkilatı (NAMSA) için AWACS<br />

uçaklarının (Boeing E-3A) dış kanat onarımı ve tadilatı<br />

TEI<br />

√ 31 motor programı için 530 farklı parça üretimi<br />

√ T-38 ve F-5 uçaklarında kullanılan J85 motorunda, itki artışı ve yakıt tassarufu<br />

tasarlayan yeni ejektör TEI tarafından geliştirilmiş olup halen sisteminin tek<br />

üreticisi<br />

√ A400M uçağında kullanılacak olan TP400 motorunun bazı parçaları için tasarım<br />

ve üretim sorumluluğu; JSF Projesi için F136 motorlarının tasarım ve üretim<br />

faaliyetlerine katılım<br />

Alp Havacılık<br />

√ Sikorsky için üretilen Kuyruk Rotor Sürücü Şaftlarının tek sağlayıcısı<br />

√ Helikopter yapısal ve dinamik parça ve üniteleri<br />

√ Uçak yapısal parçaları ve üniteleri<br />

√ Uçak motor parçaları<br />

Kalekalıp<br />

√ Boeing için ticari yapısal parça üretimi<br />

√ Airbus için yakıt tankı parçaları<br />

√ Lockheed için F-35 iniş takımları kilit komple sistemi ve füze sistemi parçaları<br />

√ F-35 titanium gövde parçaları<br />

√ Northrop Grumman için orta gövde parçası<br />

√ Pratt Whitney için motor aksamları<br />

√ JSF için çeşitli kanat ve gövde parçaları<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 85

İhracat Ürünlerimizden<br />

ROKET, FÜZE, MÜHİMMAT ve İLGİLİ SİSTEMLER<br />

Kaideye Monteli Hava <strong>Savunma</strong> Sistemleri<br />

İhracat: Hollanda<br />

√ Tasarım: ASELSAN<br />

√ Özellikler:<br />

• Atışa hazır 4-8 füze<br />

• 12.7 mm makineli tüfek<br />

• Gece/gündüz hedef tespit ve takip<br />

• Farklı araçlara monte edilebilir, modüler taret<br />

122 mm Topçu Roketleri ve Silah Sistemi Modernizasyonu<br />

İhracat: Birleşik Arap Emirlikleri<br />

√ Tasarım: Roketsan<br />

√ Özellikler:<br />

• Hareket kabiliyetinde ve ateş gücünde artış<br />

• Farklı roketatarlarla uyarlanabilme<br />

• Kısa yeniden yükleme süresi<br />

• Roketleri raf ömrü boyunca nem, korozyon, şok ve titreşimden koruma<br />

Stabilize Silah Sistemleri<br />

İhracat: Yonca Onuk Platformları Üzerinde<br />

√ Tasarım: ASELSAN<br />

√ Özellikler:<br />

• Sayısal ortamda ateş planlaması,<br />

• Hızlı balistik hesaplama yapmak,<br />

• Otomatik namlu yönlendirme,<br />

• Ateş destek, komuta, kontrol ve haberleşme sistemleri ile sayısal haberleşme,<br />

• Farklı batarya organizasyonlarında görev icrası etmek,<br />

• Renkli grafiksel ara yüz sağlamak.<br />

Stabilize Top Sistemi<br />

Stabilize Silah Platformu<br />

86<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Tabanca-Mühimmat<br />

İhracat: Birleşik Arap Emirlikleri, Gürcistan, Suudi Arabistan, Malezya, Yemen, Pakistan<br />

√ Tasarım: MKEK<br />

√ Özellikler:<br />

• MP5 K ve A3 Makinalı Tabanca<br />

• Yavuz16 Tabanca<br />

• Muhtelif Silah Yedek Parçası<br />

• 120mm Silah Sistemi Yedek Parçaları<br />

• 5,56mm 45 M855 Fişek<br />

• 20mm 120 TP-T Fişek Aksamı<br />

• M151 Roket Harp Başlığı<br />

CN-235 Tam Uçuş Simülatörü<br />

SİMÜLATÖRLER<br />

İhracat: Güney Kore<br />

√ Tasarım: HAVELSAN<br />

√ Özellikler:<br />

• Gerçekçi kokpit ünitesi (hareket platformu üzerinde)<br />

• Gerçek aviyonik (EFIS, MPU ve DPU sistemleri) uygulamaları<br />

• Hava radar simülasyon sistemi<br />

• VME tabanlı I/O sistemi<br />

• DIS/HLA arayüz kabiliyeti<br />

Topçu İleri Gözetleyici Eğitim Simülatörü (TIGES)<br />

İhracat: Pakistan<br />

√ Tasarım: HAVELSAN<br />

√ Özellikler:<br />

• Simüle lazerli mesafe ölçme<br />

• Gözetleyici ve ekran arasındaki uzaklığa göre kalibre edilmiş dürbün<br />

• Eğitim yaptırılacak arazi yapısının 1 metrelik uydu görüntüsü ve 1/25.000 DTED kulanılarak oluşturulması<br />

Elektronik Harp Test ve Eğitim Sahası (EHTES)<br />

İhracat: Pakistan<br />

√ Tasarım: HAVELSAN<br />

√ Özellikler:<br />

• Enstrümante ve entegre edilmiş gerçek sistemler<br />

• Tümüyle modüler ve taşınabilir yapı<br />

• Uçuş sonrası analiz ve değerlendirme raporları<br />

• Yeni ihtiyaçlara göre sürekli geliştirme kabiliyeti<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 87

Gündem BİR KONUK BİR SÖYLEŞİ<br />

Projeler<br />

JSF/F-35 Programı İleri Kompozit Teknolojileri İmalat Tesisi’nin Açılış Töreni<br />

(07 Kasım 2008)<br />

Müşterek Taarruz Uçağı (JSF/F-35) Programı<br />

çerçevesinde TAI tesislerinde inşa edilen İleri<br />

Kompozit Teknolojileri İmalat Tesisi 7 Kasım<br />

2008 tarihinde düzenlenen ve Milli <strong>Savunma</strong><br />

Bakanı Sn. Vecdi Gönül, Hava Kuvvetleri Komutanı<br />

Org. Aydoğan Babaoğlu, Müsteşarımız<br />

Murad BAYAR ve bir çok üst düzey askeri/sivil<br />

yetkilinin katıldığı törenle hizmete girmiştir.<br />

Kara Kuvvetleri Komutanlığı Temel Eğitim Uçağı Sözleşmesi İmza Töreni<br />

(10 Kasım 2008)<br />

Kara Kuvvetleri Komutanlığı Temel Eğitim Uçağı Sözleşmesi<br />

Cessna Firması ile <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı arasında<br />

10 Kasım 2008 tarihinde imzalanmıştır. Sözleşme kapsamında<br />

46 Adet T182T uçağı tedarik edilecektir.<br />

ALTAY Programı İçin Zırh Sistemi Geliştirilmesi ve Balistik Koruma Merkezi Kurulması<br />

Projesi Sözleşmesi (11 Kasım 2008)<br />

ALTAY Programı İçin Zırh Sistemi<br />

Geliştirilmesi ve Balistik Koruma<br />

Merkezi Kurulması Projesi Sözleşmesi”<br />

11 Kasım 2008 tarihinde Sayın<br />

Müsteşarımız Başkanlığı’nda, Müsteşarlığımız<br />

ve Roketsan A.Ş. personelinin<br />

katılımıyla gerçekleşen bir törenle<br />

imzalanmıştır.<br />

88<br />

Ocak <strong>2009</strong>

TAI’de Gerçekleştirilen Yeni Nesil A350XWB Yolcu Uçağı İmza Töreni (4 Aralık 2008)<br />

Türk Havacılık ve Uzay <strong>Sanayii</strong> A.Ş.<br />

(TUSAŞ), bir sivil havacılık projesi<br />

olan A350XWB yeni nesil yolcu<br />

uçağı’nın tasarım ve üretiminde dünya<br />

çapında söz sahibi oluyor.<br />

Türkiye’nin Havacılık ve Uzay Merkezi<br />

TUSAŞ, 4 Aralık 2008 tarihinde<br />

Airbus firması ile imzaladığı sözleşme<br />

ile A350XWB yeni nesil yolcu uçağının<br />

“aileron*” iş paketi için Airbus’ın<br />

risk paylaşımcı ortağı oldu.<br />

Uzun menzilli, çift koridorlu, 270-<br />

350 yolcu kapasiteli, gövde ve kanat<br />

yapıları ağırlıklı olarak “karbon fiber<br />

destekli plastik”ten imal edilecek olan<br />

A350XWB Projesi’nde toplam iş payının<br />

%50’den fazlasını “Risk Paylaşımcı<br />

Ortaklar” yaklaşımı ile alt yüklenicilere<br />

vereceğini açıklayan Airbus, bu<br />

kapsamda Kasım 2007’de bir ihale<br />

açmıştır. Söz konusu ihaleye uçağın<br />

“aileron*” komponentlerinin tasarım<br />

ve üretimi için katılan TUSAŞ, kısa<br />

listede rakibi olan İsveç’in SAAB firmasını<br />

geride bırakarak A350XWB<br />

uçağı programında Airbus firmasının<br />

risk paylaşımcı ortağı olmuştur.<br />

4 Aralık 2008 tarihinde TUSAŞ tesislerinde<br />

düzenlenen ve Başbakanımız<br />

Sn. Recep Tayyip Erdoğan, Almanya<br />

Devlet Bakanı Sn. Günther Gloser,<br />

Fransa Ulaştırma Bakanımız Sn. Dominique<br />

Bussereau, Milli <strong>Savunma</strong><br />

Bakanı Sn. Vecdi Gönül, Sanayi ve Ticaret<br />

Bakanı Sn. Zafer Çağlayan ile bir<br />

çok üst düzey yetkilinin onurlandırdığı<br />

tören ile TUSAŞ ve Airbus Firması<br />

arasında sözleşme imzalanmıştır.<br />

Temmuz 2008 itibariyle kesinleşmiş<br />

siparişleri 460 adet olan ve toplamda<br />

2000’den fazla satması beklenen<br />

A350XWB Programı, TUSAŞ’ı en son<br />

kompozit havacılık teknolojisinin geliştiricilerinden<br />

biri yapmasının yanı<br />

sıra, bu anlaşma ile program süresince<br />

500 milyon dolar gelir elde edilmesi ve<br />

doğrudan 400, dolaylı olarak da 1200<br />

kişiye istihdam sağlanması beklenmektedir.<br />

TUSAŞ, A350XWB Programı’nda sadece<br />

“aileron*” iş paketini kazanmış<br />

olmayı yeterli bulmamakta, bunun yanında<br />

diğer iş paketlerini de alabilmek<br />

için gerekli girişimleri sürdürmektedir.<br />

*Aileron (Kanatçık): Kanatçıklar uçağın boyuna<br />

ekseni etrafındaki yatış hareketini kontrol<br />

etmek üzere kanada yerleştirilmiş olup, çeşitli<br />

elektro-mekanik ve hidrolik sistemler yardımıyla<br />

sağa sola yatış hareketini sağlamaktadır.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 89

Gündem<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> İcra Komitesi Toplantısı (18 Aralık 2008)<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> İcra Komitesi, 18<br />

Aralık 2008 günü, gündemdeki konuları<br />

görüşmek üzere Sn. Başbakan<br />

başkanlığında toplanmış ve toplantı<br />

sonuçları Sn. Milli <strong>Savunma</strong> Bakanımız<br />

tarafından basın mensuplarına<br />

açıklanmıştır.<br />

Bu çerçevede değerlendirme çalışmaları<br />

tamamlanan Taktik Tekerli Araç-<br />

lar, Amfibi Zırhlı Muharebe İstihkam<br />

İş Makinesi, Keşif Gözetleme Uydusu<br />

(Göktürk), Yangın ve Yara <strong>Savunma</strong><br />

Eğitim Simülatörleri, Mesaj ve Evrak<br />

Dağıtım Sistemi-2, Cougar Helikopter<br />

Eğitim Simülatörü, Çekili Alçak İrtifa<br />

Hava <strong>Savunma</strong> Füze Sistemi Geliştirilmesi,<br />

Modern Piyade Tüfeği, Süratli<br />

Amfibi Gemi Projeleri için yüklenici<br />

firma seçimleri yapılmış ve sözleşme<br />

imzalamak üzere <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

Müşteşarlığı yetkili kılınmıştır.<br />

TSK Taktik Data Link Harekat<br />

Merkezi Kurulumu, G-Sınıfı Fırkateyn<br />

Modernizasyonu Projesi Kapsamında<br />

Üç Boyutlu Arama Radarı, Sahil<br />

Güvenlik Botları Silah ve Silah<br />

Sistem Modernizasyonu projelerinin<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı<br />

sorumluluğunda başlatılmasına karar<br />

alınmıştır.<br />

90<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Elektrooptik/Kızılötesi (EO/IR) Keşif Sensörü ve Bireşimli Açıklıklı Radar (SAR)<br />

Sensörü Tedarik ve Entegrasyon Projesi Sözleşmesi İmza Töreni (24 Aralık 2008)<br />

Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın<br />

ihtiyacı olan EO/IR Keşif Sensörü<br />

ve SAR Sensörü Tedarik ve Entegrasyon<br />

Projesi Sözleşmesi ASEL-<br />

SAN A.Ş. ile <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

Müsteşarlığı arasında 24 Aralık<br />

2008 tarihinde imzalanmıştır.<br />

Sözleşme kapsamında 5 adet EO/<br />

IR Keşif Sensörü, 2 adet SAR Sensörü<br />

ve ilgili yer sistemlerinin tedariği<br />

gerçekleştirilecektir.<br />

Modern Piyade Tüfeği Projesi Tasarım ve Geliştirme Sözleşmesi İmza Töreni<br />

(22 Ocak <strong>2009</strong>)<br />

Müsteşarlığımız ile MKEK arasında<br />

Ana Sözleşme ve MKEK ile Kalekalıp<br />

Makina ve Kalıp Sanayi A.Ş. arasında<br />

Alt Yüklenicilik Sözleşmesi, Sayın Bakanımız<br />

M. Vecdi GÖNÜL himayelerinde,<br />

askeri ve sivil üst düzey yöneticilerin<br />

katıldıkları bir törenle 22 Ocak<br />

<strong>2009</strong> tarihinde MKE Kurumu Kırıkkale<br />

tesislerinde gerçekleştirilmiştir.<br />

40 Mm Çapında Çift Namlulu Baş Top Tedarik Projesi Sözleşmesi İmza Töreni<br />

(30 Ocak <strong>2009</strong>)<br />

Müsteşarlığımız ile RMK A.Ş. arasında<br />

imzalanan Sahil Güvenlik Arama Kurtarma<br />

Gemisi Tedarik Sözleşmesi kapsamında<br />

yer alan 4 adet Sahil Güvenlik<br />

Arama Kurtarma Gemisi’nde kullanılmak<br />

üzere Devlet Malı Malzeme (DE-<br />

MAM) olarak sağlanması planlanan 4<br />

(dört) adet 40 mm. çapında çift namlulu<br />

baş topun tedariki için, 30 Ocak<br />

<strong>2009</strong> tarihinde Müsteşarlığımız ile<br />

Oto Melara S.p.A./İtalya firması arasında<br />

bir sözleşme imzalanmıştır.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 91

Gündem<br />

Konferans/Seminer ve Törenler<br />

1. İzmir Küresel Havacılık ve Uzay Konferansı (13-14 Kasım 2008)<br />

Dış Ticaretten Sorumlu Devlet Bakanı Sn. Kürşad Tüzmen, <strong>Savunma</strong><br />

Sanayi Müsteşarı Sn. Murad Bayar, Üniversite öğretim üyeleri,<br />

Boeing, Sikorsky, Lockheed Martin, Fokker Elmo-Stork gibi havacılık<br />

sanayii firmalarının temsilcilerinin katılımıyla İzmir ESBAŞ Teknoloji<br />

Merkezi’nde 13-14 Kasım 2008 tarihlerinde “1. İzmir Küresel<br />

Havacılık ve Uzay Konferansı” düzenlenmiştir.<br />

Konferansta açılış konuşması yapan Müsteşarımız Sn.Murad Bayar,<br />

kümelenme yaklaşımının havacılık ve uzay sektörünün gelişimi için<br />

uygun bir model olacağını değerlendirdiklerini, havacılık ve uzay<br />

sektörünün yoğunluklu olarak Ankara ve Eskişehir ekseninde bir<br />

kümelenme oluşumu içinde olduğunu, ancak İzmir de Ege Serbest<br />

Bölgesinin de lojistik olanakları ve gelişmiş işgücü ile cazip olduğunu<br />

belirtti.<br />

Kale Havacılık Tuzla Tesisleri Açılış Töreni (15 Kasım 2008)<br />

Kale Havacılık Tuzla Tesisleri 15 Kasım 2008 tarihinde Cumhurbaşkanımız<br />

Sn. Abdullah Gül’ün teşrifleri ve Milli <strong>Savunma</strong> Bakanı Sn. Vecdi<br />

Gönül, Bayındırlık ve İskan Bakanı Sn. Faruk Özak, <strong>Savunma</strong> Sanayi<br />

Müsteşarı Sn. Murad Bayar, Lockheed Martin, Pratt & Whitney , Boeing<br />

gibi büyük havacılık firmalarının üst düzey yetkililerinin hazır bulunduğu<br />

bir törenle hizmete açılmıştır. Yüzde yüz Türk sermayeli olan<br />

Kale Havacılık şirketi F-35 , Boeing , GMLRS gibi çok önemli projelerde<br />

yer almaktadır. İlk uçan F-35’te parçası bulunan Kale Havacılık’ın<br />

Tuzla tesisleri 18.000 m2 kapalı alana sahip olup, 120 çalışanı bulunmaktadır.<br />

Alp Havacılık F35 Müşterek Savaş Uçağı Motoruna İlk Ürün Teslim Töreni<br />

(18 Kasım 2008)<br />

Türk Havacılık ve Uzay Sanayi’nin önde gelen kuruluşlarından ALP<br />

Havacılığın, Müşterek Taarruz Uçağı (JSF) F135 Motoru için ürettiği<br />

ve motorun en önemli aksamlarından biri olan yüksek devirli ve uçuş<br />

kritik Fan Rotor Rear Hub’ının Prat&Whitney’e teslimi , 18 Kasım 2008<br />

tarihinde Ankara Swissotel’de düzenlenen ve Milli <strong>Savunma</strong> Bakanı Sn.<br />

Vecdi Gönül, Maliye Bakanı Sn. Kemal Unakıtan, Müsteşarımız Sn.<br />

Murad Bayar, üst düzey askeri/sivil/diplomatik temsilci ve Alp Havacılık<br />

ve Pratt & Whitney başta olmak üzere bir çok yerli ve yabancı firma<br />

üst düzey yetkililerinin katıldığı bir törenle gerçekleştirilmiştir.<br />

92<br />

Ocak <strong>2009</strong>

SİNERJİTÜRK – <strong>Savunma</strong> ’08 (26-27 Aralık 2008)<br />

Dünyanın çeşitli yerlerinde aynı törde çalışan insanlarımız arasında<br />

seksıkı<br />

bir dostluk, arkadaşlık ve işbirliği<br />

zemini oluşturulması için savunma,<br />

uzay ve havacılık sektöründeki yöneticilerin<br />

bir araya gelmelerini sağlamak<br />

amacıyla 26-27 Aralık 2008 tarihlerinde<br />

Antalya’da Sinerjitürk – <strong>Savunma</strong><br />

’08 Etkinliği düzenlenmiştir.<br />

Milli <strong>Savunma</strong> Bakanı Vecdi<br />

GÖNÜL’ün de bir konuşma yaptığı<br />

söz konusu etkinlikte <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

Müsteşarı Murad BAYAR, Ar-<br />

Ge’nin önemi, dünyada giderek artan<br />

bir şekilde outsource edilmesi ve şirketlerin<br />

iç kapasitelerini geliştirmeleri<br />

kadar yurtiçi ve yurtdışı “işbirliklerini”<br />

geliştirmelerinin de büyük önem<br />

taşıdığının üzerinde durmuştur. TÜ-<br />

BİTAK Başkan Yardımcısı Prof. Dr.<br />

Ömer ANLAĞAN ise Türkiye’nin<br />

bilim, teknoloji, yenilik politika ve<br />

stratejisi, bilim, teknoloji ve yenilik<br />

alanında 2002-2008 arasında Türkiye<br />

ve dünyadaki gelişmeler ile TÜBİTAK<br />

Destekleri hakkında bilgi vermiştir.<br />

Koç Holding Yönetim Kurulu Üyesi<br />

ve Kurumsal İletişim ve Bilgi Grubu<br />

Başkanı Ali KOÇ’un da konuşma<br />

yaptığı programda, Abdullah Raşit<br />

GÜLHAN ise Sinerjitürk çalışmaları<br />

hakkında bilgi vermiştir.<br />

Sektördeki pekçok başarı öyküsünün<br />

paylaşıldığı etkinlikte, “<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

İşbirliğinde Neredeyiz?”, “Nasıl<br />

İsbirliği: Teknoloji Üreten Türkiye<br />

İçin Hedef Alanlar”, “<strong>Savunma</strong> Sana-<br />

yimizin İç ve Dış Eko Sistemini tirmek” ve “<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong>nde Arge<br />

Gelişve<br />

Teknoparklar: Sorunlar, Çözüm<br />

Önerileri” konulu paneller düzenlenmiştir.<br />

Etkinlikte ayrıca, Türk-Amerikan Bilim<br />

ve Akademisyenleri Derneği Başkanı<br />

ve Drexel Üniversitesi öğretim<br />

üyesi Prof. Dr. Banu ONARAL “Kamu,<br />

Akademik, Sivil ve Özel Sektör Yenileşim<br />

Güçbirliği” hakkında bir konuşma<br />

ve sunum yapmış, Georgia State<br />

Üniversitesi Uluslararası İşletme Enstitü<br />

Başkanı Prof. Dr. Tamer ÇAVUŞ-<br />

GİL “İşbirliklerine Yönetim Bilimiyle<br />

Bakış” konulu bir brifing sunmuş,<br />

Lockheed Martin Avrupa-Ortadoğu<br />

Pazarlama Başkan Yardımcısı Mesut<br />

ÇİÇEKER yaptığı konuşmada bundan<br />

sonrası için trendin “Küresel pazarlar<br />

için küresel ürünler” olduğunu<br />

belirtmiştir. MKEK Genel Müdürü<br />

E.Tümg. Ünal ÖNSİPAHİOĞLU ile<br />

ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü<br />

Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin<br />

BAĞCI’nın da birer konuşma yaptığı<br />

etkinlik, Abdullah Raşit GÜLHAN ile<br />

SSM Uluslararası İşbirliği Daire Başkanı<br />

Lütfi VAROĞLU’nun genel değerlendirmeleri<br />

ve son olarak da SSM<br />

Müsteşarı Murad BAYAR’ın kapanış<br />

konuşması ile son bulmuştur.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 93

Gündem<br />

SSM 3. KALİTE KURULTAYI (04 Aralık 2008)<br />

Havacılık Emniyetinde Uçuşa Elverişlilik Sertifikasyonu<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı(SSM)<br />

bünyesinde Kalite, Test ve Sertifikasyon<br />

Daire Başkanlığı tarafından<br />

geleneksel olarak düzenlenen Kalite<br />

Kurultayı’nın üçüncüsü 04 Aralık<br />

2008 tarihinde, yaklaşık 250 katılmcı<br />

ile, Ankara’da gerçekleştirilmiştir.<br />

Ana teması ‘havacılık emniyetinde<br />

uçuşa elverişlilik sertifikasyonu’ olarak<br />

belirlenen söz konusu kurultayda,<br />

“Görev Öncelik, Emniyet Her Zaman”<br />

sloganı doğrultusunda, ulusal ve uluslararası<br />

uçuş emniyeti süreçleri, uygulama<br />

örnekleri, tecrübeler ve bu alandaki<br />

en son gelişmeler ele alınmıştır.<br />

Kurultayın açılışını gerçekleştiren SSM<br />

Müsteşar Yardımcısı Sn.İsmail Tohumcu<br />

yaptığı konuşmada, Türkiye’de<br />

sertifikasyon hizmetlerinin yapılandırılmasında<br />

öncelikli olarak yapılması<br />

gereken çalışmalara dikkat çekmiş<br />

ve Türk savunma projelerinin ihtiyaçlarını<br />

karşılayacak ve uluslararası<br />

standartlara uyumlu süreçlerin oluşturulmasında<br />

öncelikli hedeflerin belirlenmesi<br />

gerekliliğini vurgulamıştır.<br />

SSM Müsteşar Yardımcısı Sn. İsmail<br />

Tohumcu’nun oturum başkanlığını<br />

yaptığı, Kurultayın ilk oturumu<br />

“Avrupa’da ve Türkiyede Uçuşa Elverişlilik<br />

Altyapıları” konu başlığı altında<br />

gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda<br />

ilk olarak İngiltere Milli <strong>Savunma</strong><br />

Bakanlığı’ndan Kurultaya katılım sağlayan<br />

Sn. John ALLAN, İngiltere’deki<br />

uçuş emniyetini sağlamaya yönelik<br />

düzenlemeler ve organizasyonlar konusunda<br />

bir bildiri sunmuştur. Daha<br />

sonra Hollanda Askeri Havacılık Otoritesini<br />

temsilen Kurultaya katılan<br />

Sn. Frank KROES tarafından gerçekleştirilen<br />

sunumda, Hollanda Askeri<br />

Havacılık Otoritesi faaliyet alanları<br />

tanıtılmış ve Avrupa Askeri Havacılık<br />

Otoriteleri Grubu konusunda bilgilendirme<br />

yapılmıştır. Bu faaliyet, tüm<br />

Avrupa Askeri Havacılık otoritelerini<br />

ilgilendirmesi ve askeri uçuş emniyeti<br />

konusunda ortak düzenlemelerin<br />

oluşturulması açısından son derece<br />

önemle izlenmiştir. Avrupa’daki altyapı<br />

faaliyetlerinin sunulmasını müteakip,<br />

Türkiyedeki Uçuş Emniyeti altyapı<br />

faaliyetleri kapsamında, Hv.K.K.lığı<br />

ve SSM.lığı tarafından mevcut durum<br />

ve faaliyetler konusunda bilgilendirme<br />

yapılmıştır. Bu sunumlar esnasında,<br />

Uçuş Emniyetinin bütünlüğüne dikkat<br />

çekilmiş ve Teknik Uçuşa Elverişlilik<br />

ve Operasyonel Uçuşa Elverişlilik başlıklarında,<br />

Uçuş Emniyetini sağlamak<br />

üzere, tüm faaliyetlerin uluslararası<br />

94<br />

Ocak <strong>2009</strong>

standartlar gözetilerek yürütüldüğü<br />

vurgulanmıştır. İlk oturumun son sunumu,<br />

M.S.B.lığı tarafından gerçekleştirilmiş<br />

ve Türkiye Askeri Havacılık<br />

Otoritesi (TAHO) kuruluş çalışmaları<br />

hakkında katılmcılara bilgi verilmiştir.<br />

Yaklaşık 4 yıldır süren, TAHO Kuruluş<br />

çalışmalarında, uçuş emniyetine yönelik,<br />

ulusal kanun ve düzenlemelerin<br />

oluşturulmasının önemi üzerinde durulmuştur.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Havacılık projelerine<br />

yönelik olarak Uçuşa Elverişlilik Sertifikasyonu<br />

ihtiyacının <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

firmaları tarafından değerlendirilmesi<br />

amacı ile “Askeri uçuşa elverişlilik alt<br />

yapı Türkiye uygulamaları” başlığı altında<br />

gerçekleştirilen ikinci oturumda,<br />

Oturum Başkanı SSM Müsteşar Yardımcısı<br />

Sn. Ömer İNAK tarafından<br />

açılış konuşması gerçekleştirilmiştir.<br />

Açılış Konuşmasında, uçuşa elverişlilik<br />

ihtiyacının daha etkin ve verimli<br />

karşılanması kapsamında, dünya ve<br />

Türkiye’ deki uygulama ve gelişmelerin<br />

dikkatle izlenmesinin önem arz<br />

ettiği belirtilmiştir. Ayrıca, <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong>’nin ihracat hedefleri ve özgün<br />

geliştirme projelerine verilen önemin<br />

her geçen gün arttığı düşünüldüğünde<br />

uluslararası standartlara uygun ürün<br />

tasarım ve üretiminin mutlak suretle<br />

gerçekleştirilmesi konusuna dikkat çekilmiştir.<br />

İkinci Oturumda <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong> Firmaları, TUSAŞ, ASELSAN,<br />

HAVELSAN, STM, AYESAŞ temsilcileri<br />

ve SSM temsilcisi tarafından,<br />

Türkiyedeki mevcut Uçuşa Elverişlilik<br />

uygulamaları ve projelerde kazanılan<br />

tecrübeler kapsamında bildiriler sunulmuştur.<br />

Bu sunumlar esnasında,<br />

ülkemizdeki uygulamaların uluslararası<br />

standartları yakalamayı hedeflediği,<br />

bu doğrultuda birçok çalışma<br />

yapıldığı, mevcut projelerde edinilen<br />

kazanımların ve çıkarılan derslerin,<br />

gelecek projelere ışık tutacağı konusunda<br />

mesaj verilmiştir.<br />

Kurultay, SSM Müsteşarı Sn. Murad<br />

Bayar ve <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> üst düzey<br />

yetkililerinin konuya ilişkin genel değerlendirmeleri<br />

ile devam etmiştir.<br />

Değerlendirme esnasında, Uçuşa Elverişlilik<br />

Sertifikasyonunun Havacılık<br />

Projelerinin vazgeçilmez bir parçası<br />

olması gerekliliği ve <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

Müsteşarlığı sorumluluğunda tedarik<br />

edilen havacılık ürün, ekipman<br />

ve parçaların, uçuş emniyeti risklerini<br />

ulusal ve/veya uluslararası alanda kabul<br />

edilebilir seviyede tutmanın önemi<br />

vurgulanmıştır.<br />

Uçuşa Elverişlilik Sertifikasyonu faaliyetlerini<br />

mevcut dünya uygulamalarındaki<br />

gelişmeler göz önüne alınarak<br />

maliyet etkin bir şekilde gerçekleştirmek<br />

hedefiyle, planlamaların bu faaliyetleri<br />

kapsayacak şekilde düzenlemesi<br />

gerekliliği üzerinde durulmuştur.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarı Sn. Murad<br />

Bayar tarafından, milli kuruluşlarımızın<br />

UE Sertifikasyonu açısından<br />

uluslararası kuruluşlarla rekabet<br />

edebilecek seviyeye gelebilmeleri için<br />

rehberlik desteğinin sağlanacağı ve bu<br />

konuda <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> firmaları ile<br />

bir çok çalıştay ve işbirliği toplantıları<br />

gerçekleştirileceği belirtilmiştir.<br />

Başarıyla geçen Kurultay, Hollanda ve<br />

İngiltere Milli <strong>Savunma</strong> Bakanlıkları<br />

temsilcilerine plaketlerinin Sn. Murad<br />

Bayar tarafından takdim edilmesi ile<br />

son bulmuştur.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 95

Gündem<br />

SMi Offset Konferansı 26-27 Ocak <strong>2009</strong><br />

26 ve 27 Ocak <strong>2009</strong> tarihlerinde Ankara<br />

Swissotel’de Müsteşarlığımız ve SMi<br />

kuruluşu işbirliği ile Uluslararası Offset<br />

Konferansı düzenlenmiştir. Konferansa<br />

Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri,<br />

İsrail, Kuveyt, Slovakya, Çek<br />

Cumhuriyeti, İngiltere, Finlandiya,<br />

A.B.D., Malezya ve Avrupa <strong>Savunma</strong><br />

Ajansı (EDA) offset yetkilileri ile yerli<br />

firmalarımızın temsilcileri katılmıştır.<br />

Yaklaşık yüz elli kişinin katıldığı konferans<br />

kapsamında Türkiye’deki offset<br />

imkanları, Avrupa, Uzak Doğu ve Orta<br />

Doğu’da uygulanan offset programlarına<br />

ilişkin güncel bilgiler, Kolombiya<br />

ve Malezya’nın offset politikaları, Avrupa<br />

<strong>Savunma</strong> Ajansı’nın (EDA) politikaları<br />

değerlendirilmiştir.<br />

Konferans açılış konuşması <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong> Müsteşarı Sn. Murad BAYAR<br />

tarafından gerçekleştirilmiştir. Sn.<br />

BAYAR konuşmasında ülkemizin savunma<br />

sanayi kabiliyetinin SSM’nin<br />

kuruluşu ile beraber artmaya başladığını<br />

ifade etmiştir. Bu çerçevede<br />

lisans altında üretim, tasarımın yurt<br />

içinde yapılması veya bazı parçaların<br />

Türkiye’de üretilmesi şeklinde Türk<br />

savunma sanayinin ihalelere doğrudan<br />

katılımının sağlanmasına yönelik<br />

SSM’nin ihalelerde Sanayi Katılımı/<br />

Offset faaliyetlerini etki gücü olarak<br />

kullandığını belirtmiştir. Yabancı firmaların<br />

ihalelerdeki Sanayi Katılımı/<br />

Offset yükümlülüğü nedeniyle yerli<br />

savunma sanayi şirketleri ile yakın bir<br />

işbirliği içine girdiğini ve 2007 Sanayi<br />

Katılımı/Offset Uygulamaları Yönergesi<br />

ile bu ilişkilerin genişleyerek artacağını<br />

umduğunu belirtmiştir. Ayrıca söz<br />

konusu Yönergeye yapılan revizyonla<br />

KOBİ’lerin de daha fazla işpayı almasının<br />

sağlanmasının beklenildiği SSM<br />

Müsteşarı Murad BAYAR tarafından<br />

ifade edilmiştir. <strong>Savunma</strong> projelerinde<br />

sanayi katılımı/offset teklifi almanın<br />

fiyatları artırdığı ancak bugüne kadar<br />

gerçekleştirilen offset uygulamaları ile<br />

birçok kabiliyetin kazanılmış olması<br />

sebebiyle bunun katlanılabilir bir<br />

maliyet olduğu ve uluslararası alanda<br />

offset uygulamalarının kullanılmaya<br />

devam edildiği sürece Türkiye olarak<br />

bu uygulamadan vazgeçilemeyeceği<br />

de ifade edilmiştir.<br />

Konferansta Milli <strong>Savunma</strong> Bakanı<br />

Sn. Vecdi GÖNÜL bir konuşma yaparak,<br />

offset mekanizması çerçevesinde<br />

teknoloji transferi ve yatırımlar yoluyla<br />

kabiliyet kazanan yurt içi savunma<br />

sanayinin, ürün ve hizmetlerini uluslararası<br />

pazarlara ihraç etmeye başladığını<br />

ifade etmiştir. Ayrıca offset<br />

uygulamalarının firmalarımız açısından<br />

yeni pazarlar yaratmakla sınırlı<br />

olmadığını, aynı zamanda yurt içinde<br />

savunma yatırımlarını da destekleyecek<br />

şekilde kullanılabileceğini vurgulamıştır.<br />

Sayın Bakan konuşmasında,<br />

uygulanmakta olan 2007 Sanayi Katılımı/Offset<br />

Uygulamaları Yönergesinin<br />

savunma sanayimizin ihtiyaçları göz<br />

önünde bulundurularak hazırlandığını<br />

ve yeni geliştirilen formül yoluyla<br />

da yurt içi tasarım faaliyetlerine ve<br />

KOBİ’lere ağırlık verilmek istendiğini<br />

belirtmiştir. Son olarak, Milli <strong>Savunma</strong><br />

Bakanı Sn. Vecdi GÖNÜL offset uygulamalarının<br />

yabancı ve yerli savunma<br />

şirketlerinin uzun dönemli bir işbirliğine<br />

yol açmış olmasını beklediğini de<br />

ifade etmiştir.<br />

Müsteşarlığımız Sanayi Katılımı /<br />

Offset Şubesi personeli Uzman Barış<br />

GÜNEŞ, Müsteşarlığımız bünyesindeki<br />

projelerde ve ihalelerde uygulanan<br />

2007 Sanayi Katılımı/Offset Uygulamaları<br />

Yönergesine ilişkin bilgileri<br />

içeren ve bu direktifte 14 Ocak <strong>2009</strong><br />

tarihinde yapılan revizyona ilişkin bir<br />

sunum gerçekleştirmiştir.<br />

Sunum kapsamında; <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

Müsteşarlığının ana görevinin Türk<br />

Silahlı Kuvvetlerinin modernizasyonu<br />

ve modern savunma sanayinin geliştirilmesi<br />

olduğu ifade edilerek offset<br />

ve ihracat işlemlerinin bu amaçlara<br />

ulaşılmasında önemli bir araç olarak<br />

kullanıldığı vurgulanmıştır.<br />

SSM’nin 14 Şubat 2007 ‘den itibaren<br />

yürürlüğe koyduğu SK/O Uygulamaları<br />

Yönergesi çerçevesinde Tedarik<br />

Sözleşmeleri kapsamında Türk Sanayine<br />

verilen işlerin Kategori A kapsamında<br />

firmaların SK/O taahhüdüne<br />

sayılmaya başlandığı ifade edilmiştir.<br />

Böylelikle bu uygulama ile öncelikli<br />

olarak tedarik projeleri kapsamında<br />

Türk sanayine verilen işlerin artırılmasının<br />

amaçlandığı belirtilmiştir. SSM<br />

açısından öncelikli olarak havacılık,<br />

sistem entegrasyonu, network, bilgi,<br />

uydu, sensör sistemleri, füze, güdüm,<br />

kontrol alanlarında Türk sanayiine iş<br />

verilmesinin destekleneceği ifade edilmiştir.<br />

Ancak değerlendirme formülünün bu<br />

amacı daha iyi vurgulaması açısından<br />

14 Ocak <strong>2009</strong> tarihi itibariyle yapılan<br />

revizyon ile proje kapsamında yerli<br />

sanayiye verilecek tasarım işlerini ve<br />

tedarik projeleri kapsamındaki KOBİ<br />

iş payını vurgulayacak şekilde revize<br />

edildiği ifade edilmiştir.<br />

14 Şubat 2007 ‘den itibaren yürürlükte<br />

olan SK/O Uygulamaları Yönergesi<br />

çerçeçevesinde;<br />

• Tedarik Sözleşmesi kapsamında<br />

Türk sanayiine verilen işlerin Kategori<br />

A,<br />

• <strong>Savunma</strong>, havacılık ve uzay sanayi<br />

ürün/hizmetlerinin ihracatı ve tedarik<br />

Sözleşmesi ile ilgili ürün/hizmet<br />

ihracatının Kategori B,<br />

• <strong>Savunma</strong>, havacılık ve uzay sanayi<br />

ve/veya diğer yüksek teknoloji gerektiren<br />

alanlarda; teknolojik işbirliği,<br />

yeni ve/veya tevsi yatırım, Ar-Ge<br />

faaliyetlerinin ise Kategori C<br />

olarak ele alındığı belitilmiştir. SSM’nin<br />

1985-2008 döneminde 90 adet Offset<br />

sözleşmesi imzalandığı, bunlardan 23<br />

adedinin tamamlanmış olduğu, geri<br />

96<br />

Ocak <strong>2009</strong>

kalan 67 Offset sözleşmesinin ise yürürlükte<br />

olduğu belirtilmiştir. Yine bu<br />

dönemde firmalardan yaklaşık olarak<br />

8,2 milyar ABD Doları tutarında taahhüt<br />

alındığı ve bunun yaklaşık 4 milyar<br />

ABD Dolar tutarındaki kısmının ise<br />

gerçekleştirilmiş olduğu ifade edilmiştir.<br />

SSM’nin offsete ilişkin uygulamakta<br />

olduğu yönergelerde savunma işlerine<br />

öncelik vermesi nedeniyle 2020 yılına<br />

kadar gerçekleştilecek taahhütlerin<br />

yaklaşık 2/3’ünün direkt offset veya<br />

Kategori A alanında olduğu belirtilmiştir.<br />

Sunum çerçevesinde son olarak SSM<br />

tarafından gerçekleştirilen başarılı offset<br />

uygulamalarına yer verilmiştir. Bu<br />

çerçevede;<br />

• Alp Havacılık- Sikorsky firmalarının<br />

havacılık alanındaki işbirliği,<br />

• Kaideye Monteli Stinger Kalekalıp-<br />

Boeing havacılık alanındaki parça<br />

üretimi işbirliği, projesi bünyesinde<br />

Aselsan-Raytheon işbirliği ve<br />

Hollanda’ya KMS sistemlerinin ihracatı,<br />

• TAI-Agusta firmalarının helikopter<br />

gövde üretimi alanındaki işbirliği,<br />

• FNSS firmasının Malezya ve Birleşik<br />

Arap Emirliklerine Zırhlı Muharebe<br />

Aracı ihracatı,<br />

• 2008 yılı sonunda TAI- Airbus arasında<br />

A350XWB uçağı için aldığı<br />

iş payı, başarılı offset uygulamaları<br />

olarak belirtilmiştir.<br />

Konferans çerçevesinde yapılan diğer<br />

sunumlara ilişkin bilgiler aşağıda özetlenmiştir:<br />

• Birleşik Arap Emirliklerinde Offset<br />

Uygulamaları, Offset Program Bürosu<br />

Başkanı, Matar Al Romaithi :<br />

<strong>2009</strong> yılında yeni bir offset programı<br />

ilan edileceği ifade edilmiştir. Gelişmiş<br />

ülkeler ile stratejik projeler<br />

yürütülmesinin planlandığı belirtilmiştir.<br />

• İsrail Offset Uygulamaları, <strong>Savunma</strong><br />

Bakanlığı Genel Müdür Yardımcısı,<br />

Gabriel Golomb: Sivil alanda GPA<br />

(Government Procurement Agreement)<br />

kapsamındaki ülkelere en az %<br />

20, diğerlerine % 35 oranında, askeri<br />

alanda ise en az % 50 oranında offset<br />

uygulanmakta olduğu belirtilmiştir.<br />

Eşik değerin 5 Milyon ABD Doları<br />

ve çarpanların ise duruma göre belirlendiği<br />

ifade edilmiştir. Offset yükümlüklerinin<br />

tamamlanması için<br />

birçok alanda teşvik sunulduğu ve<br />

firmaların yükümlülüklerini gerçekleştiremediği<br />

takdirde yaptırım olarak<br />

sadece firmayı kara listeye alma<br />

şeklinde bir uygulamaya gidildiği<br />

ifade edilmiştir. Ayrıca İsrail’e karşı<br />

en çok Offset yükümlülüğü bulunan<br />

firmaların ABD menşeili olduğu ifade<br />

edilmiştir.<br />

• Kuveyt Ulusal Offset Birliği Müdürü,<br />

Mazen Madooh: Eşik değerin<br />

sivil alanda imzalanan sözleşmelerde<br />

10 Milyon Kuveyt Dinarı, silah<br />

alımını içeren sözleşmelerde ise 3<br />

Milyon Kuveyt Dinarı olduğu, offset<br />

taahhüdünün ise sözleşme değerinin<br />

%35’i olarak ele alındığı belirtilmiştir.<br />

• Slovakya’nın Sanayi Katılımı ve Offset<br />

Yaklaşımı, <strong>Savunma</strong> Bakanlığı,<br />

Ivan Koblen ; Offset sözleşmelerinin<br />

sadece askeri alımlarda uygulanmakta<br />

olduğu ve eşik değerin<br />

yabancı firmanın ana yüklenici olması<br />

durumunda 6 Milyon Euro, alt<br />

yüklenici olması durumunda ise 3<br />

Milyon Euro olarak ele alındığı belirtilmiştir.<br />

• Çek Cumhuriyeti Sanayi ve Ticaret<br />

Bakanlığı, Martin Sticha: <strong>Savunma</strong><br />

tedariğinde eşik değerin yabancı<br />

firmanın ana yüklenici olması durumunda<br />

20 Milyon Euro, alt yüklenici<br />

olması durumunda ise 10 Milyon<br />

Euro olarak belirlendiği ifade edilmiştir.<br />

Offset taahhüt miktarının<br />

ana sözleşme değerinin %100’ü ve<br />

en az %20 oranında direkt offset uygulandığı<br />

ve çarpan kullanılmadığı<br />

belirtilmiştir.<br />

• Avrupa <strong>Savunma</strong> Ajansı (EDA), Peter<br />

Taal: 1 Temmuz <strong>2009</strong> itibariyle<br />

yürürlüğe girecek olan “Offset Uygulama<br />

Yönergesi” ile aşamalı olarak<br />

offset uygulamalarını azaltmayı,<br />

şeffaflığı artırmayı ve offset uygulamaları<br />

ile Avrupa <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

ve Teknolojileri Tabanının şekillendirmesinin<br />

amaçlandığını ifade etmiştir.<br />

• İngiltere <strong>Savunma</strong> Bakanlığı Baş<br />

Ekonomist, Neil Davies: Tam rekabetin<br />

olmadığı bir piyasa olan<br />

savunma sanayii sektörü için offset<br />

uygulamalarının maliyetleri olduğu<br />

ancak ülkelerin kendi savunma sanayilerinin<br />

kabiliyetlerini geliştirmek<br />

ve sürdürülebilir bir sanayi oluşturmak<br />

amacıyla offset programlarını<br />

uygulamaya devam ettiklerini ifade<br />

etmiştir.<br />

• Finlandiya <strong>Savunma</strong> Bakanlığı, Tarja<br />

Jaakkola: 2002 yılından bu yana<br />

sivil ofsetlere değil “direkt sanayi katılımı”<br />

aktivitelerine ağırlık vermeye<br />

başladıklarını ifade etmiştir. Bu<br />

konuda özel olarak hazırlanmış bir<br />

yasaları olmadığını ancak savunma<br />

sanayii sektörü yanında KOBİ’lerin<br />

uluslararası entegrasyon sürecine ve<br />

ihracat yapmalarına öncelik verdiklerini<br />

belirtmiştir.<br />

• ABD’nin Offset Yaklaşımı, Teal<br />

Grup, Joel Johnson: ABD’nin offset<br />

uygulamalarına yönelik yeni görüşlerini<br />

aktararak, ABD’nin offset uygulamalarında<br />

başarısı sayesinde<br />

uluslararası pazarını genişletebildiği<br />

üzerinde durmuştur.<br />

• Malezya Offset Kuralları, Malezya<br />

<strong>Savunma</strong> Bakanlığı, Dr. Kogila Balakrishnan:<br />

Bugüne kadar hem sivil<br />

hem savunma alanında sürdürdükleri<br />

dört yüzün üzerinde karşılıklı<br />

ticaret ve offset sözleşmeleri olduğunu<br />

ifade ederek offset uygulamaları<br />

ile başta savunma sanayii olmak<br />

üzere bazı belli başlı sektörlerin geliştirilmesinin<br />

amaçladıklarını anlatmıştır.<br />

• ABD Ticaret ve <strong>Sanayii</strong> Kurulu, William<br />

Hawkins: Offsetin sivil alanlarda<br />

kullanılmasının serbest piyasa<br />

mekanizmasını bozduğu gerekçesiyle<br />

uygulanamadığını ancak savunma<br />

sektöründe uygulanmaya devam<br />

edeceğini belirtmiştir.<br />

Düzenlenen konferans çerçevesinde<br />

yerli savunma sanayii firmalarımız kabiliyetlerini<br />

uluslararası bir platformda<br />

tanıtma imkanı bulmuştur. Genel<br />

olarak konferansta offsetin maliyetleri<br />

olduğu katılımcılar tarafından kabul<br />

edilmiş ancak yerli sanayinin geliştirilmesi,<br />

uluslararası savunma pazarında<br />

etkin olunabilmesi adına çok önemli<br />

bir araç olduğu konusunda görüş birliğine<br />

varılmıştır.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 97

Gündem<br />

Tek-Er Modernizasyonu Geleceğin Mehmetçiği Sempozyum ve Sergisi (23 Aralık 2008)<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı olarak<br />

Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve<br />

ODTÜ Teknokent tarafından düzenlenen<br />

“Yeni Fikirler Yeni İşler” Yarışmasında<br />

bu sene ilk defa <strong>Savunma</strong><br />

Sanayi Özel Ödülü” verilmesine karar<br />

verilmiş ve Nisan ayında teslim edilen<br />

savunma alanındaki 24 projenin, 5’i<br />

Haziran ayındaki ilk elemeye kalmış,<br />

daha sonra yapılan değerlendirme<br />

ABD, İngiltere, Almanya, İtalya, İspanya,<br />

İsveç ve İsrail gibi ülkeler tarafından<br />

gelecek kuşak muharip güçlerinin<br />

bel kemiğini oluşturacak Tek Er’in<br />

özellikle son yıllarda yaygınlaşmaya<br />

başlayan asimetrik tehditlere karşı<br />

bekasının artırılması ve ağ merkezli<br />

harp konsepti çerçevesinde muharebe<br />

gücünün en son teknolojik gelişmelerden<br />

de yararlanılarak geliştirilmesi<br />

maksadıyla geçtiğimiz 20 yıl içinde<br />

çalışmalarına başlanan ve artık ortaya<br />

somut ürünlerin konmaya başladığı<br />

Geleceğin Askeri [Future Soldier]<br />

konsepti ile ilgili çalışmalarda gelinen<br />

son durum ve 21nci yüzyıl muharebe<br />

sahasına uygun olarak Türk Silahlı<br />

Kuvvetleri’nin bu yöndeki ihtiyacının<br />

Türk <strong>Savunma</strong> Sanayi, üniversiteler,<br />

enstitüler ve araştırma kurumlarının<br />

katılımı ile yurtiçinden karşılanabilirliği,<br />

23 Aralık 2008 tarihinde düzenlenen<br />

‘1nci Tek Er Modernizasyonu Geleceğin<br />

Mehmetçiği’ Sempozyum ve<br />

Sergisi’nde masaya yatırıldı. SSM’nın<br />

ev sahipliğinde, Kara Kuvvetleri Eğitim<br />

ve Doktrin Komutanlığı ve Milli <strong>Savunma</strong><br />

Bakanlığı’nın<br />

desteğinde, SaSaD<br />

önderliğinde gerçekleştirilen<br />

‘Tek Er<br />

Mo dernizasyonu<br />

Geleceğin Mehmetçiği’<br />

Sempozyum ve<br />

Sergisi TSK’nden<br />

çok sayıda üst düzey<br />

yetkili ile ileri teknoloji<br />

uygulamaları ile<br />

ordumuza hizmet<br />

veren sanayimizi biraraya<br />

getirdi.<br />

“1nci Tek Er Modernizasyonu Geleceğin<br />

Mehmetçiği” Sempozyum ve<br />

Sergisi, Milli <strong>Savunma</strong> Bakanımız Sn.<br />

Vecdi GÖNÜL, Türk Silahlı Kuvvetlerini<br />

Güçlendirme Vakfı Genel Müdürü<br />

Korg. [E] Engin Alan, Kara Kuvvetleri<br />

Eğitim ve Doktrin Komutanlığı<br />

Muharebe ve Muharebe Destek Birlik<br />

Komutanı Korgeneral Muzaffer ŞEN,<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarı Murad<br />

BAYAR ile Türk <strong>Savunma</strong> Sanayi firmalarından<br />

üst düzey temsilciler ve<br />

Türk Silahlı Kuvvetleri personelinin<br />

Yeni Fikirler Yeni İşler Yarışması Ödül Töreni (15 Kasım 2008)<br />

sonucunda 2<br />

proje<br />

finalde yarışmaya hak<br />

kazanmıştır. 15 Kasım<br />

2008 Cumartesi<br />

günü, başta Müsteşarımız<br />

Sn.Murad BA-<br />

YAR, ODTÜ Rektörü<br />

Sn Prof. Dr. Ahmet<br />

ACAR, Müsteşarlığımız<br />

üst düzey yetkilileri,<br />

Akademisyenler<br />

ve <strong>Savunma</strong> Sanayi<br />

Firmalarının Üst Düzey<br />

Yöneticilerinden oluşan savunma<br />

sanayii özel ödül jürisi tarafından yapılan<br />

final değerlendirmesi sonucunda<br />

;<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı Özel<br />

Ödülü’nü (50.000YTL):<br />

BİYONESİL (Biyolojik Mayın Tespit<br />

Sistemi)<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı İkincilik<br />

Ödülü’nü (5.000YTL):<br />

yer aldığı yaklaşık 350 kişiden oluşan<br />

bir katılımcı tarafından takip edildi. 4<br />

oturum ve sabah ve öğleden sonra olmak<br />

üzere iki bölüm halinde gerçekleştirilen<br />

etkinlikte konusunda uzman<br />

konuşmacılar tarafından toplam 19<br />

sunum gerçekleştirildi.<br />

Etkinlik sonunda “TSK’nin ihtiyacına<br />

yönelik Tek Er Modernizasyonu konusunun<br />

kapsamlı bir program biçiminde<br />

ele alınmasını sağlamak ve bu önemli<br />

konuyu TSK’nin gündemine taşımak”<br />

nihai hedef olarak ortaya kondu.<br />

TERAHERTZ (Kompakt Terahertz<br />

Spektrometre) kazanmaya layık görülmüştür.<br />

Gençlerde girişimciliği<br />

ve yenilikçiliği teşvik etme yolunda<br />

önemli bir çalışma olan bu etkinlik<br />

aynı zamanda <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığının<br />

“2010 yılı sonuna kadar<br />

savunma sistem ihtiyaçlarının yurtiçi<br />

karşılanma oranı ortalama % 50’ye çıkartılacaktır.”<br />

hedefini gerçekleştirmeye<br />

yönelik performans göstergelerinden<br />

olan “<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> alanında<br />

proje yarışmalarının desteklenmesine<br />

” hizmet etmektedir.<br />

Müsteşarlık olarak sadece birinci seçilen<br />

projeye ödül vermekle yetinmemekte;<br />

yarışma sonunda desteklemeye<br />

uygun gördüğümüz diğer yarışma<br />

ekiplerinin araştırma ve girişimciliğini<br />

de teşvik etmekteyiz.<br />

98<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Türk <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Ürünleri Pakistan’da<br />

IDEAS 2008 Uluslararası <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Fuarı<br />

(22-28 Kasım 2008)<br />

Pakistan’ın Karachi kentinde bu yıl 5.si<br />

düzenlenen IDEAS 2008 (Arms for<br />

Peace) Fuarı’na Türkiye Cumhuriyeti,<br />

<strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteşarlığı koordinesinde<br />

25 firmanın yanı sıra, Türk<br />

Silahlı Kuvvetleri ve TSK Vakfı’nın<br />

da iştirak ettiği heyetle ulusal katılım<br />

sağlamıştır. Öte yandan Sn. Murad<br />

BAYAR’ın Temmuz 2008 tarihinde<br />

Bakü’ye yaptığı ziyarette gündeme gelen<br />

ve daha sonra Eylül ayında imzalanan<br />

MoU ile somutlaştırılan, Türkiye<br />

ve Azerbaycan’ın IDEAS 08 Fuarı’na<br />

ortak katılım kararı doğrultusunda,<br />

IDEAS 2008’e iki ülke birlikte katılım<br />

sağlamıştır.<br />

Türkiye Pavyonu, fuarın genel koordinesini<br />

yürüten Pakistan Depo<br />

Komutanı’nın yaptığı açılış konuşmasında,<br />

en başarılı pavyon olarak<br />

katılımcılara tanıtılmış olup, Gala<br />

Yemeği’nin hemen<br />

ardından Pakistan<br />

Başbakanı Sn.Yusuf<br />

Rıza GİLANİ ve<br />

Pakistan Genelkurmay<br />

Başkanı Org.<br />

Avsak Pervez KA-<br />

YANİ SSM Müsteşarı<br />

Sn. Murad<br />

BAYAR ile beraber<br />

Türk pavyonunu<br />

dolaşmıştır.<br />

Ev sahibi Pakistan’ın pavyonundan<br />

sonra en büyük pavyon olan Türkiye<br />

Pavyonu, 32 ülkenin resmi delegasyonu<br />

tarafından ziyaret edilirken, delegasyon<br />

başkanları SSM Müsteşarı Sn.<br />

Murad BAYAR ve diğer yetkililerle<br />

toplantı yapmış ve firmaların standında<br />

ürünlere ilişkin bilgi almıştır.<br />

Fuar süresince bazı Türk firmaları<br />

mal-hizmet satışı konusunda anlaşma<br />

yaparken, SSM Uluslararası İşbirliği<br />

Daire Başkanı Sn. A. Lütfi VAROĞLU<br />

başkanlığında Aselsan, Havelsan ve<br />

STM A.Ş. yetkililerinden oluşan bir<br />

heyet, İslamabad’a giderek; Pakistan<br />

Deniz Kuvvetleri ile korvet yapımı konusunda<br />

işbirliğini kapsayan bir MoU<br />

imzalamışlardır.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 99

Gündem<br />

Resmi Ziyaretler<br />

Şili Heyetlerinin Türkiye Ziyaretleri (10-16 Kasım 2008 - 19 Kasım 2008)<br />

Şili Fabrikalar ve Bakım Komutanı Tuğgeneral Antonio CORDE-<br />

RO başkanlığında bir heyet, 10-16 Kasım 2008 tarihleri arasında<br />

SSM Müsteşarı Sn. Murad BAYAR’ın resmi davetlisi olarak<br />

Türkiye’ye bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Türk <strong>Savunma</strong> Sanayini<br />

yakından incelemek ve muhtemel işbirliği imkânlarını tespit<br />

etmek amacıyla Müsteşarlığımızı ziyaret eden heyete, 10 Kasım<br />

2008 tarihinde brifing verilmiştir. Buna ek olarak, Şili Hava Kuvvetleri<br />

Komutanı Org. Ricardo ORTEGA başkanlığındaki bir<br />

heyet Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın resmi davetlisi olarak<br />

geçtiğimiz Kasım ayı içerisinde Türkiye’ye bir ziyaret gerçekleştirmiştir.<br />

Bu ziyaret çerçevesinde, 19 Kasım 2008 tarihinde Müsteşarlığımızı<br />

ziyaret eden bahse konu Heyete muhtemel işbirliği<br />

imkânları konularında bir brifing verilmiştir.<br />

Suudi Arabistan Deniz Kuvvetleri Lojistik ve İkmal Komutanı Tümamiral Grasham<br />

Monahi Alkahtanı’nın Ziyareti (17 Kasım 2008)<br />

Suudi Arabistan Deniz<br />

Kuvvetleri Lojistik ve İkmal<br />

Komutanı Tümamiral<br />

Grasham Monahi AL-<br />

KAHTANI başkanlığında<br />

bir heyet Müsteşarlığımızı<br />

ziyaret etmiş, heyete<br />

bir brifingin sunulduğu<br />

toplantıda karşılıklı görüş<br />

alışverişinde bulunulmuştur.<br />

Sri Lanka Cumhurbaşkanı’na Brifing (02 Aralık 2008)<br />

1-4 Aralık 2008 tarihlerinde Sayın<br />

Cumhurbaşkanımızın davetine icabeten<br />

ülkemize resmi bir ziyaret<br />

gerçekleştiren Sri Lanka Cumhurbaşkanı<br />

Mahinda Rajapaksa’ya, 02<br />

Aralık 2008 tarihinde Müsteşarımızın<br />

da katılımıyla MKEK Fişek<br />

Fabrikası’nda, SSM ve savunma<br />

sanayimize ilişkin olarak bir brifing<br />

verilmiş ardından heyete Fişek Fabrikası<br />

gezdirilmiştir.<br />

100<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Polonya Hava Kuvvetleri Komutanı Tuğg. Andrzej Blazık Ziyareti (03 Aralık 2008)<br />

Polonya Hava Kuvvetleri Komutanı Lt.<br />

Gen. Andrzej BLAZIK başkanlığındaki<br />

bir heyet Müsteşarlığımızı ziyaret<br />

etmiş, heyete bir brifing sunulmuş ve<br />

ikili işbirliği alanlarında karşılıklı görüş<br />

alışverişinde bulunulmuş, Milsoft<br />

Yazılım Teknolojileri A.Ş., Havelsan<br />

A.Ş., AYESAŞ firma yetkililerinin de<br />

katılımlarıyla çeşitli projelere ilişkin<br />

bilgi verilmiştir.<br />

ABD Heyeti’nin Türkiye Ziyareti (05 Aralık 2008)<br />

Amerika Birleşik Devletleri <strong>Savunma</strong> Bakan Yardımcısı Mary Beth LONG başkanlığında ve <strong>Savunma</strong> Güvenlik ve İşbirliği<br />

Ajansı Başkanı Jeffrey WİERİNGA’nın da iştirak ettiği bir heyet 2008 yılı Aralık ayı başında Türkiye’ye bir ziyaret gerçekleştirmiştir.<br />

05 Aralık 2008 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri <strong>Savunma</strong> Bakan Yardımcısı Mary Beth LONG’un katılımıyla,<br />

Müsteşarlığımız ve Amerika Birleşik Devletleri <strong>Savunma</strong> Güvenlik ve İşbirliği Ajansı Başkanı Jeffrey WİERİNGA ve beraberindeki<br />

heyetle bir toplantı yapılmıştır. Toplantıda karşılıklı işbirliği konuları masaya yatırılmış ve görüş alışverişinde bulunulmuştur.<br />

Alman Silahlanma Direktörü (NAD) Tjark HAPPACH’ın Türkiye Ziyareti (16 Aralık 2008)<br />

16 Aralık 2008 tarihinde Almanya Milli <strong>Savunma</strong> Bakanlığı Silahlanma Direktörü Tjark HAPPACH başkanlığında bir heyet,<br />

SSM’yi ziyaret etmiş olup SSM Müsteşarı Sn. Murad BAYAR’ın makamında bir toplantı yapılmıştır. Toplantıda karşılıklı işbirliği<br />

faaliyetleri ele alınmıştır.<br />

Türkiye-Azerbaycan V. Üst Düzey Askeri Diyalog Toplantısı (22-25 Aralık 2008)<br />

Türkiye-Azerbaycan 5. Üst Düzey<br />

Askeri Diyalog Toplantısı (ÜDADT)<br />

22-25 Aralık 2008 tarihleri arasında<br />

Azerbaycan’ın Başkenti Bakü’de gerçekleştirilmiştir.<br />

Genelkurmay II. Başkanı<br />

Orgeneral Hasan IĞSIZ’ın başkanlığında;<br />

Genelkurmay Başkanlığı,<br />

Kuvvet Komutanlıkları, MSB ve <strong>Savunma</strong><br />

<strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı personelinin<br />

katılım sağladığı ziyarette askeripolitik<br />

konuların yanı sıra mevcut ve<br />

potansiyel işbirliği alanları konularında<br />

toplantılar yapılmıştır.<br />

Cibuti Cumhurbaşkanı Sn.Ismael Omar GUELLEH’in Ziyareti (15-18 Ocak <strong>2009</strong>)<br />

Cibuti Cumhurbaşkanı Ismael Omar GUELLEH, 15-18 Ocak <strong>2009</strong> tarihlerinde Sayın Cumhurbaşkanımızın davetine icabeten<br />

ülkemize resmi bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Bu kapsamda, Cibuti Cumhurbaşkanı’nın 16 Ocak <strong>2009</strong> tarihinde Müsteşar<br />

Yardımcısı Sayın İsmail TOHUMCU’nun da katılımıyla gerçekleştirilen MKEK Fişek Fabrikası ziyaretinde, SSM ve savunma<br />

sanayimize ilişkin olarak bir brifing verilmiş, MKEK’yi tanıtıcı kısa bir film gösterilmiş ve Fişek Fabrikası gezilmiştir. Ziyaret<br />

sonunda Cibuti Dışişleri ve Uluslararası İşbirliği Bakanı Mahmoud Ali YOUSSOUF ile bir toplantı gerçekleştirilmiştir.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 101

Gündem<br />

Suudi Arabistan ve Yemen Ziyaretleri (10-17 Ocak <strong>2009</strong>)<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı Uluslararası İşbirliği Daire<br />

Başkanlığı (UİDB) <strong>2009</strong> yılının ilk işbirliği ve ihracat<br />

ziyaretini, 10-17 Ocak tarihleri arasında Suudi Arabistan<br />

ve Yemen’e gerçekleştirmiştir. UİDB A. Lütfi VAROĞLU<br />

başkanlığında resmi delegasyon ile savunma sanayi sektöründen<br />

14 firma üst düzey temsilcisinin oluşturduğu<br />

heyet, 10-13 Ocak tarihleri arasında Suudi Arabistan’ın<br />

başkenti Riyad’da temaslarda bulunmuştur. Tüm Kuvvet<br />

Komutanlarıyla, tedarikten sorumlu komutanlarla<br />

görüşme yapılmış, sivil ve askeri uzmanların katılımıyla<br />

bir çalıştay gerçekleştirilmiş ve Suudi Arabistan savunma<br />

sanayine ait çok sayıda tesis incelenmiştir.<br />

Riyad’tan Yemen’in başkenti Sanaa’ya geçen resmi delegasyon ve ilgili 4 firma temsilcisi, 15-17 Ocak <strong>2009</strong> tarihleri arasında<br />

Genelkurmay Başkanı, Kuvvet Komutanları ve diğer üst düzey yetkililerle görüşme yapmış ayrıca Yemen savunma sanayi<br />

tesislerini incelemiştir. Ziyaretlerde Türk tedarik sistemini, Türk savunma sanayini ve özgün ürünleri anlatan sunuşlar yapılmış,<br />

projelere ilişkin tanıtım videoları gösterilmiş, ayrıca potansiyel işbirliği sahaları müzakere edilmiştir. Suudi ve Yemenli<br />

yetkililerden, Türk Büyükelçiliği yetkililerinden ve katılımcı firma temsilcilerinden alınan olumlu geri beslemelerin ışığında,<br />

ziyaretin amacına ulaştığı değerlendirilmektedir.<br />

Ürdün KADDB Başkanı’nın Türkiye Ziyareti (15 Ocak <strong>2009</strong>)<br />

Ürdün KADDB Başkanı Dr Moayyad SAMMAN<br />

15 Ocak <strong>2009</strong> tarihinde Türkiye’ye bir ziyaret gerçekleştirmiş<br />

ve bu kapsamda SSM Müsteşarı Sn.<br />

Murad BAYAR’ı ziyaret etmiştir. Söz konusu toplantıda<br />

öncelikle SSM ve Türk savunma sanayiini<br />

tanıtıcı sunum yapılmış, tank projeleri ile ilgili bilgi<br />

verilmiş ve Ürdün ile potansiyel savunma sanayii<br />

işbirliği konuları görüşülmüştür. Brifingde SSM tarafından,<br />

SSİ Toplantısı gündem maddeleriyle ilgili<br />

güncel konular da gündeme getirilmiştir.<br />

Dr. Moayyad SAMMAN’ın aynı gün öğleden sonra<br />

gerçekleştirdiği Aselsan ziyaretinde, KADDB ile<br />

işbirliği alanları masaya yatırılmıştır.<br />

Birleşik Arap Emirlikleri Askeri Heyeti’nin SSM Ziyareti (27 Ocak <strong>2009</strong>)<br />

Birleşik Arap Emirlikleri <strong>Savunma</strong> Bakanlığından Kurmay<br />

Tümgeneral Khamis Salem Bin Hasher AL MEHREZİ başkanlığında<br />

bir heyet 27 Ocak <strong>2009</strong> tarihinde Müsteşarlığımızı<br />

ziyaret etmiş, kendilerine Müsteşarlığımızı ve Türk savunma<br />

sanayini tanıtıcı bir brifing verilmiştir. Müsteşar Yardımcısı Sn.<br />

İsmail TOHUMCU’nun ev sahipliğinde düzenlenen toplantıda<br />

söz alan TOHUMCU, iki ülke arasında geçmişten beri var olan<br />

işbirliği çalışmalarının daha da güçlenerek devam etmesi için<br />

SSM’nin azami gayret içinde olduğunu ifade ederken; konuk<br />

Tümg. Khamis Salem Bin Hasher Al MEHREZİ de Türk savunma<br />

sanayinin gücünü bildiğini ve işbirliğinin iki ülke açsından<br />

da gerekli ve faydalı olacağının altını çizmiştir.<br />

102<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Planlanan Etkinlikler<br />

IDEX’09 (22-26 Şubat <strong>2009</strong>)<br />

Birleşik Arap Emirlikleri’nin başkenti Abu Dhabi’de bu yıl 9. düzenlenecek olan IDEX Uluslararası <strong>Savunma</strong><br />

Fuarı ve Konferansı’na, Türkiye <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı liderliğinde 38 firmayla milli katılım<br />

gerçekleştirecektir. Bu yıl 44 ülkenin milli katılım gerçekleştireceği fuar, 22-26 Şubat <strong>2009</strong> tarihlerinde<br />

5 gün sürecek olup, fuarın ikinci gününde “<strong>Savunma</strong> Konferansı”nın icra edilmesi planlanmaktadır.<br />

IDEX’09’ a Milli <strong>Savunma</strong> Bakanı Sn. M. Vecdi GÖNÜL başkanlığında, <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarı Sn.<br />

Murad BAYAR başta olmak üzere SSM personeli, Türk Silahlı Kuvvetleri ve TSK Güçlendirme Vakfı personeli<br />

de iştirak edecektir. IDEAS’08’de olduğu gibi, fuara ilişkin haber ve görüntüleri Türkiye’ye ulaştırmak<br />

amacıyla TRT ve Anadolu Ajansı temsilcileri de heyete dâhil olacaktır.<br />

RADAR ÇALIŞTAYI ( 12 Mart <strong>2009</strong>)<br />

Askeri ve sivil alandaki radar sistemleri konusunda ülkemiz ihtiyaçlarının yurt içi imkan ve kabiliyetlerin<br />

azami ölçüde kullanılarak karşılanmasına yönelik olarak; mevcut imkan ve kabiliyetlerin belirlenmesi,<br />

maliyet etkin tedarik yöntemleri ile yerli sanayiinin geliştirilmesi ve ihracat potansiyeline sahip, yüksek<br />

teknoloji ürünü radarların yurt içinde özgün tasarımla geliştirilmesini ve üretilmesini sağlayacak ulusal<br />

stratejik hedeflerin belirlenmesi hususlarının değerlendirilmesi amacıyla SSM koordinasyonunda, TSK ve<br />

bu alanda bilgi birikimine ve teknolojik altyapıya sahip savunma sanayii firmaları, üniversite ve araştırma<br />

kuruluşlarının katılımı ile 12 Mart <strong>2009</strong> tarihinde “Radar Sistemlerinde Mevcut Kabiliyetler ve Geleceğe<br />

Dönük Hedefler” isimli bir Radar Çalıştayı düzenlenmesi planlanmaktadır. Radar Çalıştayı kapsamında Radar<br />

Sistem Teknoloji, Radar Sinyal İşleme Teknolojileri, Radar Modelleme Üretim ve Entegrasyonu alanlarında<br />

yerli firmaların imkan ve kabiliyetleri, Yerli <strong>Savunma</strong> Firmalarının, Araştırma Kurumlarının ve Üniversitelerin İşbirliği/<br />

Ortak Çalışma Alanları, Uluslararası İşbirliği İmkanları, Ülkemizin Radar Yol Haritası değerlendirilecektir.<br />

IDEF’09 ( 27-30 Nisan <strong>2009</strong>)<br />

Türkiye’nin tek <strong>Savunma</strong> Sanayi fuarı olan ve bulunduğu coğrafyada önemi giderek<br />

artan IDEF’09, 9’uncu Uluslararası <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Fuarı, 27–30 Nisan <strong>2009</strong> tarihleri<br />

arasında, Asya ve Avrupa’nın kültürel ve coğrafik olarak geçiş noktası konumunda<br />

bulunan İstanbul da, Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı yönetiminde,<br />

TÜYAP Tüm Fuarcılık Yapım A.Ş. tarafından ve Milli <strong>Savunma</strong> Bakanlığı destek ve<br />

himayesinde TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi’nde gerçekleştirilecektir. 2007 yılında<br />

gerçekleştirilen IDEF’07 8. Uluslar arası <strong>Savunma</strong> Sanayi fuarında, 48 ülkeden 501<br />

firma katılımı, aralarında 47 ülkeden aralarında 10 <strong>Savunma</strong> Bakanı, 4 Genel Kurmay<br />

Başkanı, 6 <strong>Savunma</strong> Bakan Yardımcısı, 7 <strong>Savunma</strong> Bakanlık Müsteşarı, 2 Kuvvet Komutanı<br />

bulunan ve ülkelerinin savunma ihtiyaçlarının tedarikinden sorumlu yetkililerinden<br />

ve Nato yetkililerinden oluşan 264 üst düzey delegasyon ziyareti gerçekleşmiş,<br />

toplam 70 ülkeden ziyaretçi, MSB, TSK ve Emniyet Genel<br />

Müdürlüğünde, Tedarik, Plan ve Prensipler Dairelerinden sorumlu, makamlar ile randevulu 595 görüşme<br />

sağlanmıştır. IDEF’09 katılımcılarına büyük bir potansiyel sunmakta, fuar alanında bulunan görüşme<br />

ofisleri sayesinde karar verici makamlar ve resmi delegasyon ile verimli ilişkiler tesis edilmesine fırsat<br />

tanımaktadır. <strong>2009</strong> yılında fuara, İngiltere, Almanya, İtalya, Belçika, İspanya, Norveç, Fransa, Amerika,<br />

Romanya, Pakistan, Bulgaristan, Kore, Azerbaycan, Ukrayna, Polonya, Ürdün, Kanada, Rusya, KKTC,<br />

Avusturya, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Hollanda, Çin, Danimarka, Tayvan, Birleşik Arap Emirlikleri,<br />

Bosna Hersek, Slovenya, Malezya, Polonya, Singapur gibi ülkelerden katılım gerçekleşecektir.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 103

Personel Etkinlikleri<br />

Yeni Personel İstihdamı ve Oryantasyon Programı<br />

2008 yılı Kasım ve Aralık aylarında yapılan sınavlarla 14 Uzman Yardımcısı ve 8 Proje Mühendisi olmak üzere toplam 22<br />

personel Müsteşarlığımızda göreve başlamıştır.<br />

Yeni istihdam edilen personelin kuruma ve yeni görevlerine uyum sağlamaları amacıyla Ocak <strong>2009</strong> ayında oryantasyon<br />

programı düzenlenmiştir. Müsteşarlığımız birimlerinin tanıtımları, mevzuat ve işleyişe yönelik eğitimler, firma ziyaretleri,<br />

paydaş kurumların tanıtımı ve kişisel gelişim eğitimlerinden oluşan yaklaşık dört hafta süreli oryantasyon programı ile Müsteşarlığımızda<br />

çalışma hayatına başlayan personelin henüz birimlerinde göreve başlamadan önce temel bir eğitim almaları<br />

amaçlanmıştır.<br />

Kariyer Planlama ve<br />

Eğitim Faaliyetleri<br />

Kamuoyunda bilinirliliğimizi arttırmak ve<br />

tercih edilen bir kurum olmak amacıyla yürüttüğümüz<br />

çalışmalar kapsamında, 19 -20<br />

Kasım 2008 tarihlerinde ODTÜ’de düzenlenen<br />

Kariyer Günleri etkinliğine katılım sağlanmıştır.<br />

Sosyal Faaliyetler<br />

27 Kasım 2008’de Müsteşarlığımızda<br />

geleneksel hale gelen Bowling Turnuvası<br />

düzenlenmiştir. Turnuvada<br />

birinciliği Yakup TAŞDELEN, Osman<br />

SOYLU, Önder DEMİR, Cemal EVCİ<br />

ve Duygu ERDOĞAN’dan oluşan<br />

“Havacılık” takımı elde etmiştir.<br />

104<br />

Ocak <strong>2009</strong>

Yıl Sonu Değerlendirme Toplantısı (30 Aralık 2008)<br />

2008 yılı “Yıl Sonu Değerlendirme<br />

Toplantısı” 30 Aralık 2008 tarihinde<br />

Müsteşarlığımız konferans salonunda<br />

gerçekleştirilmiştir.<br />

Strateji Geliştirme Daire Başkanı tarafından<br />

2008’de Dünya’da, Türkiye’de<br />

ve <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı’nda<br />

gerçekleşen önemli olayların anlatıldığı<br />

sunum ile başlayan toplantı, Müsteşarlığımızda<br />

yeni göreve başlayan<br />

personelimizin kendilerini tanıtmaları<br />

ile devam etmiştir. Daha sonra, 2008<br />

yılında emekliye ayrılan personelimize<br />

plaket ve hediyeleri Sn. Müsteşarımız<br />

tarafından verilmiş, ‘Kurumsal Beklenti<br />

Anketi’ sonucları açıklanmış ardından,<br />

2008 yılında teslimatı tamamlanan<br />

projeler hakkında ilgili Proje<br />

Müdürleri tarafından bilgi verilmiştir.<br />

Programın son bölümünde, Sn. Müsteşarımız<br />

tarafından personelimizin<br />

yaptığı değerlendirmeler sonucu 2008<br />

yılında ödül alması uygun görülen arkadaşlarımıza<br />

takdir belgeleri verilmiş<br />

ve Sn. Müsteşarımızın konuşmasının<br />

ardından gerçekleştirilen toplu fotoğraf<br />

çekiminden sonra fuaye alanında<br />

personelimizin çektiği fotoğraflardan<br />

oluşan serginin açılışı yapılmış ve<br />

program kokteyl ile sona ermiştir.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 105

Basından<br />

28 Aralık 2008<br />

Müsteşar “nefes tutalım” dedi MKEK, 500 milyon dolar hedefledi<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarı (SSM) Murad Bayar dünyayı etkisi altına alan ekonomik krizin savunma<br />

sanayiine etkisi olmasını beklemediklerini söyledi. Krizlerin genelde 6 ay ile 1.5 yıl sürdüğünü<br />

kaydeden Bayar, “<strong>Savunma</strong> projeleri genelde 1.5 yıldan daha uzun sürüyor. Kriz bittiği zaman proje<br />

hálá devam edecek. Etkilemesini beklemiyoruz. SSM olarak devam eden ve planladığımız projeler<br />

açısından mali bir sıkıntımız yok. Çünkü her şey yıllara yayılmış olarak planlı bir şekilde yürüyor.<br />

MKEK’nin ihracat hedefi<br />

SinerjiTürk 2008 toplantısında konuşan Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK) Genel<br />

Müdürü Ünal Önsipahioğlu, 120 milyon dolar düzeyinde olan ihracat hacmini 500 milyon dolara<br />

çıkarmayı amaçladıklarını bildirdi. Halen 300 milyon dolarlık yatırım programı yürüttüklerini<br />

kaydeden Önsipahioğlu, sivil üretim hattını terk ettiklerini ve 10 fabrikanın tamamında askeri üretim<br />

gerçekleştirdiklerini söyledi.<br />

İmzalar atıldı, ilk yerli modern piya<br />

Milli modern piyade tüfeğinin tasarım ve geliştirme<br />

(SSM) ile Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu (MK<br />

Kalekalıp Makina Kalıp Sanayi A.Ş arasında imzala<br />

Kurumun gelişmesi ve bugünkü konumundan daha i<br />

yaptıklarını ifade eden MKEK Genel Müdürü Üna<br />

Bakanlığı, SSM ve Kalekalıp A.Ş arasında yapılan<br />

milli modern piyade tüfeğinin ilk aşamada 50 adet,<br />

üretileceğini bildirdi.<br />

F-35 projesinde ‘katılım hedefine’ ulaşıldı<br />

19 Kasım 2008<br />

Milli <strong>Savunma</strong> Bakanı Vecdi Gönül, F-35 üretim projesinde başlangıçta ortaya konulan sanayi<br />

katılım hedefine ulaşıldığını ifade ederek, Türkiye’nin özellikle yazılım ve elektronik konusunda<br />

beklentilerinin sürdüğünü söyledi.<br />

ALP Havacılık’ın, F-35 Müşterek Taaruz Uçağı’nın (JSF) Pratt&Whitney F 135 Motoru için<br />

ürettiği yüksek devirli ve uçuş kritik Fan Rotor Rear Hub’ın Pratt&Whitney’e teslim töreninde<br />

konuşan Gönül, teslimatın F-35 projesinde ulusal sanayinin ne kadar önemli bir yer aldığının<br />

göstergesi olduğunu belirtti. Türk Hava Kuvvetleri’nin envanterinde bulunan F-4 ve F-16<br />

uçaklarının bir kısmının 2010’lu yıllardan itibaren teknolojik ve ekonomik ömrünü doldurmaya<br />

başlayacağını ifade eden Gönül, bu açıdan yeni nesil savaş uçağı F-35’in üretiminin Türkiye için<br />

önemli olduğunu söyledi.<br />

<strong>Savunma</strong>da ihracat hedefi 1 milyar<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarı Murad Bayar, 2011<br />

milyar dolara ulaşmasını hedeflediklerini bildirdi. T<br />

Bilişim’08 Kurultayı’nda açıklamalarda bulunan B<br />

ihracatın, 3 sene içerisinde 1 milyar dolara ulaşmas<br />

“savaş uçaklarında yerli yazılım kullanılıyor mu?” şe<br />

her türlü askerî ve ulusal güvenlik amaçlı yazılım<br />

imza attıklarını kaydetti. Bayar, uçakları uçuran ye<br />

uçaklardaki her türlü silah sistemlerini ve görev ya<br />

ifade etti.<br />

23 Ocak <strong>2009</strong><br />

<strong>Savunma</strong> sanayiinde uluslararası işbirliği anlaşması<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarı Murad Bayar, Türkiye ile İngiltere arasında son yıllarda arzu edilenin<br />

altında bir işbirliği oluştuğunu ifade ederek, ‘’Koç Bilgi ve <strong>Savunma</strong> Teknolojileri ile İngiliz Ultra<br />

Electronics firması arasında imzalanan anlaşma, oradaki eksikliğimizi kapatma yönünde iyi bir<br />

adım oldu. İngiltere ile savunma sanayii alanındaki işbirliğimizi canlı tutmayı ve ileriye taşımayı<br />

arzu ediyoruz’’ dedi.<br />

106<br />

Ocak <strong>2009</strong>

27 Aralık 2008<br />

23 Ocak <strong>2009</strong><br />

de tüfeği 30 ayda doğacak<br />

sözleşmesi, <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı<br />

EK), alt yüklenici sözleşmesi ise MKEK ile<br />

ndı.<br />

leri düzeylerde olması için önemli çalışmalar<br />

l Önsipahioğlu, “Kurum ile Milli <strong>Savunma</strong><br />

sözleşme ile yapımı gerçekleştirilecek olan<br />

daha sonraki 30 aylık aşamada ise 200 adet<br />

<strong>Savunma</strong> sanayiisi sektörü yerli üretime öncelik verecek<br />

<strong>Savunma</strong> sanayii küresel krizi, teknoloji geliştirme ve ihracatla aşacak. <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong><br />

Müsteşarlığı’ndan (SSM) yapılan açıklamaya göre, SSM, 25 Aralık’ta Antalya’da başlayan ve<br />

28 Aralık’a kadar sürecek olan SiNERJiTÜRK-SAVUNMA’08 etkinliğiyle sektorün büyüyen<br />

sektörlerden biri olabileceği mesajını vermeye hazırlanıyor. SSM Müsteşarı Murad Bayar, proje<br />

yatırımlanında teknoloji geliştirme ve yerli üretim ağırlığının artarak süreceğini belirterek,<br />

savunma sektörünün özgün ürünlerinin artmasıyla Türkiye’nin ihracat gücünün artacağını belirtti.<br />

Bayar, Türkiye’nin savunma sanayisi projelerinde son yıllarda büyük aşamalar kaydettiğini<br />

belirterek, askeri bilişim ve yazılım uygulamalarının tamamen Türk Şirketlerine verilen projelerden<br />

oluştuğunu, bunun da artacağını bildirdi. Bayar, “istihdam arayan savunma projelerinin global<br />

mali krizin aşılması yönünde bir lokomotif görevi üstleneceğine inanıyorum” dedi.<br />

28 Aralık 2008<br />

dolar<br />

19 Kasım 2008<br />

yılına kadar savunma sanayii ihracatının 1<br />

ürkiye Bilişim Derneği tarafından düzenlenen<br />

ayar, 2007 itibariyle 400 milyon doları aşan<br />

ı için çalışacaklarını söyledi. Müsteşar Bayar,<br />

klindeki bir soru üzerine, Türk mühendislerinin<br />

larda son yıllarda oldukça başarılı çalışmalara<br />

rli bir yazılıma henüz sahip olmadıklarını, ama<br />

zılımlarını Türk mühendislerinin yapabildiğini<br />

37,4 milyon $’lık ‘ALTAY Projesi’ imzalandı<br />

Aselsan ‘Milli İmkanlarla Modern Tank Üretim Projesi’ kapsamında, elektronik ve elektrooptik<br />

alt sistemleri tedarik edecek Aselsan, milli tank projesi kapsamında Otokar ile anlaşma<br />

imzaladı. Aselsan Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Ş’den İMKB’ye yapılan açıklamada, Otokar<br />

Otobüs Karoseri Sanayi A.Ş ile <strong>Savunma</strong> Sanayi Müsteşarlığı (SMM) arasında “Milli İmkanlarla<br />

Modern Tank Üretim Projesi” (ALTAY Projesi) kapsamında 29 Temmuz 2008 tarihinde imzalanan<br />

Dönem I Türk Ana Muharebe Tankı Tasarım ve Prototip Üretimi ana sözleşmesi çerçevesinde<br />

şirketin, Otokar tarafından geliştirilecek Türk Ana Muharebe Tankına elektronik ve elektro-optik alt<br />

sistemlerini tedarik edeceği hatırlatıldı. Bu kapsamda dün Aselsan ile Otokar arasında, opsiyonlar<br />

dahil 37 milyon 488 bin ABD Doları tutarındaki Altay Projesi Dönem I Türk Ana Muharebe Tankı<br />

Elektronik, Elektro-Optik Sistemler Tedarik Alt Sözleşmesinin imzalandığı kaydedildi. Sözleşme<br />

kapsamında teslimatların <strong>2009</strong>-2015 yılları arasında gerçekleştirileceği duyuruldu.<br />

26 Ocak <strong>2009</strong><br />

<strong>Savunma</strong> sanayii fuarı Abu Dhabi’de yapılacak<br />

IDEX-09 fuarına Türkiye’den de çok sayıda yerli ve yabancı şirket katılacak<br />

Uluslararası IDEX-09 fuarı 22-26 Şubat arasında Birleşik Arap Emirlikleri’nin başkenti Abu<br />

Dhabi’de düzenlenecek. IDEX-09 fuarına Türkiye’den de çok sayıda yerli ve yabancı şirket katılarak<br />

ürünlerini tanıtma imkanı bulabilecek. Fuara, <strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Müsteşarlığı koordinasyonunda<br />

MKEK, Aselsan, Havelsan, Roketsan, TUSAŞ gibi Türkiye’nin önde gelen dev savunma sanayii<br />

şirketlerinin katılması bekleniyor. <strong>Savunma</strong> sanayii alanında faaliyet gösteren çok sayıda özel<br />

savunma şirketi yetkililerinin de katılacağı fuarda, Türk savunma sanayiince geliştirilen kabiliyetler<br />

ve ilgili kuruluşlara ait olan sistemler de tanıtılacak.<br />

<strong>Savunma</strong> <strong>Sanayii</strong> Gündemi 107

logo

Ürünler

Kaynaklar

Şirketler

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!