ÜNİTE 9 Madenler ve Enerji Kaynakları - Anadolu Üniversitesi

Madenler ve Enerji Kaynakları 

Yazar 

Yrd.Doç.Dr. Gaye ERTİN 

Amaçlar 

Bu üniteyi çalıştıktan sonra; 

• Ülkemizde çıkartılan belli başlı madenlerin neler olduğunu öğrenecek, 

• Ülkemizde çıkartılan madenlerin coğrafi dağılışı ve ülke ekonomisi 

üzerindeki etkilerini bileceksiniz. 

İçindekiler 

• Giriş 

• Sanayinin Hammaddesi Olan Madenler 

• Enerji Kaynağı Olan Madenler 

• Diğer Enerji Kaynakları 

• Özet 

• Değerlendirme Soruları 

• Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar 

Çalışma Önerileri 

• Bu üniteyi çalışırken yardımcı araç olarak Türkiye haritası kullanınız. 

ÜNİTE 

9

MADENLER VE ENERJİ KAYNAKLARI 153 

1. Giriş 

Yerkabuğunun içinde kayaçların bileşiminde yer alan mineral toplulukları olarak 

adlandırılan madenler büyük ölçüde yerin jeolojik yapısına, o yapının oluşum zamanına 

ve yaşına bağlıdır. Bu bakımdan madenler metalik madenler (krom, demir, 

civa, uranyum, manganez, boksit, altın, çinko, alüminyum vb.) metal dışı madenler 

(mermer, kaolin, dolomit, zımpara, lületaşı, asbest, kükürt, sodyum, sülfat, bor tuzları 

ve süs taşları olan elmas, yakut ametist, opal vb.) ve yakıt madenleri (kömür, 

petrol vb.) olmak üzere gruplara ayrılır. Madenler kullanım alanlarına göre de sanayi 

hammaddesi olan madenler (metal ana sanayi, kimyasal sanayi ve taş ve toprağa dayalı sanayi) 

ve enerji kaynağı olan madenler olmak üzere ayrılabilir. 

Türkiye çeşitli maden kaynakları bakımından zengindir. Bunun başlıca nedeni Alp 

orojenik kuşakta yeralması nedeniyle gerek tektonik gerekse volkanik ve metamorfik 

olaylara uğraması sonucu belli minerallerin bir araya gelerek toplanmasıdır. 

Ülkemizin jeolojik yapısının bir eseri olan madenlerin çıkarım işlemi eskiçağa hatta 

tarih öncesi döneme kadar iner. Bu nedenle madencilikle ilgili temel bilgiler diğer 

ülkelere Anadolu'dan yayılmıştır. Ülkemizde madenler uzun yıllar modern yöntemlerle 

yapılmamış ancak batı dünyasının 19. yy.da madenlere olan gereksiniminin 

artması üzerine yabancı işletmeler kurulmuştur. Madenlerimizin bilimsel olarak 

işletilmesi Cumhuriyet döneminde 1935 yılında M.T.A. (Maden Tetkik ve Arama) 

Enstitüsünün kurulması ile başlamıştır. 

Türkiye maden kaynakları bakımından zengin bir ülke olmakla birlikte bunların çıkartılıp 

işletilmesi ve ekonomik açıdan bir değer ifade etmesi için rezerv miktarlarının 

yeterli olması gerekir. Bu bakımdan, demir, bakır, manganez, kükürt, linyit, uranyum, 

kurşun-çinko rezervleri ülke ihtiyacına yeterlidir. Buna karşılık taşkömürü, petrol doğalgaz 

nikel ve volfram gibi madenlerin rezervleri yeterli değildir. Rezerv ve üretimi fazla 

olan madenlerimiz ise krom, bor tuzları, tuz rezervleri ve mermer yataklarıdır. Bunlardan 

özellikle krom ve bor mineralleri dünya çapında önemlidir. 

Şimdi bu madenlerimizden ihracatımızdaki önemi bakımından coğrafi dağılış ve 

üretimleri bakımından inceleyelim. 

2. Sanayinin Hammaddesi Olan Madenler 

2.1. Metal Ana Sanayinin Hammadesi Olan Madenler 

2.1.1. Demir 

Ağır sanayinin hammadesi olan demir her türlü inşaat (bina, demiryolu köprü, vb.) 

makine ve teçhizatının üretiminde kullanılır. Magmatik, metamorfik ve tortul kö- 

AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

154 

MADENLER VE ENERJİ KAYNAKLARI 

kenli demir yataklarına sahip olan ülkemiz demir rezervleri bakımından oldukça 

zengindir. Yaklaşık 900 milyon ton rezervi olduğu tahmin edilen demir yataklarından 

tenörü en yüksek olanlar Sivas ilindeki Divriği (125 milyon ton) ve Kangal (140 milyon 

ton) çevresi ile Malatya ilindeki Hekimhan-Hasan Çelebi (470 milyon ton) çevresidir. Bu sahalar 

Karabük ve Ereğli demirçelik fabrikalarının gereksiniminin büyük kısmını 

karşılar. Ayrıca Adapazarı doğusunda Çam dağı, Edremit İvrindi arasında Eğmir, 

Ege bölgesinde Simav ve Torbalı'da, Kayseri, Adana ve Hatay illerindeki demir yatakları 

önemlidir. 

Türkiye 4.924.874 ton demir üretimi yapmasına karşılık bir üretim fabrikaların gereksinimini 

karşılamaz, bu nedenle yaklaşık olarak 600.000 tonluk açık dışalım ile 

karşılanır. 

2.1.2. Krom 

Ülkemiz krom rezervi açısından oldukça zengin olup (36.800.000 ton) bu bakımdan dünya 

dördüncüsü (birinci Güney Afrika 6 milyar ton, ikinci Zimbabwe 1,6 milyar ton, 

üçüncü Rusya 68 milyon ton) durumundadır. Yüksek kaliteli çelik elde etmek için 

kullanılan bu maden savaş araç gereçleri yol yapım makinaları, gemi, uçak ve lokomotif 

motorlarının yapımında kullanılır. 

Ülkemizde en geniş rezervleri Elazığ ilinde Maden ilçesi -Alacakaya (Guleman) çevresi ile 

(10.000.000 tonun üzerinde) Muğla-Denizli arasında (Muğla ilinin Fethiye ve Köyceğiz 

çevresi ile Denizli'de Acıpayam ve Buldan ilçesi çevresinde 20.000.000 ton civarında)dadır. 

Diğer krom yatakları Bursa ili Osmaneli ilçesi, Eskişehir ili Mihallıççık çevresi, Kop 

dağı doğu etekleri (Erzurum), Adana, Aladağ yataklarıdır. 

Türkiye Cumhuriyet öncesinden beri krom dışsatımı yapar. Günümüzde yıllık üretiminin 

hemen hemen yarısını dışarıya satar. Geri kalan kısmı ise Antalya ve Elazığ'daki 

ferrokrom fabrikalarına gönderilir. 

2.1.3. Bakır 

Yumuşak bir metal olduğundan ülkemizde ilkçağlardan beri işletilmekte olan bir 

madendir. Anadolu'da tarihi çağlar içinde çeşitli araç-gereç ve süs eşyası yapımından 

kullanılan bakır günümüzde elektrik ve elektrikli sanayi ürünleri ile elektrik, 

dinamo ve dinamo motorlar yapımında kullanılır. Ayrıca çeşitli alaşımları da (bakır-çinko 

alaşımı olan pirinç, bakır, çinko nikel alaşımı olan özel pirinç ve bronz) bazı 

işkollarının ana malzemesidir. 

Ülkemizde Karadeniz Bölgesinde Hopa ve Borçka'da Murgul (60.000.000 ton) Diyarbakır 

çevresinde Ergani (50-60.000.000 ton) ve Elazığ'ın Maden ilçesi çevresinde geniş 

yataklara sahiptir. Açık işletmeler şeklinde izabe edilen bakır Ergani'den demiryolu 

ile Murgul'dan ise denizyoluyla diğer bölgelere sevk edilir. Bu sahalar dışında Kas- 

ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ


tamonu ili Küre ilçe merkezi çevresinde Rize ili Çayeli ilçesinin Madenköy çevresinde 

çıkartılır. 

Üretimde önemli olan saf bakır üretiminde Türkiye çok üretim yapan ülkeler sıralamasında 

bazen dünya yedincisi, bazen dünya altıncısı durumundadır. 

Ağır sanayinin hammaddesini oluşturan manganez bakımından da zengin rezervlere 

(20.000.000 ton) sahip olan ülkemizde bu maden Banaz (Uşak ili) Çatalca (İstanbul), 

Vize (Kırıklareli), Dursunbey (Balıkesir), Hafik (Sivas), Fethiye (Muğla) vb. çıkarılır. 

2.2. Kimya Sanayinin Hammaddesi Olan Madenler 

2.2.1. Bor (Boraks) 

Kimya sanayinin önemli hammaddelerinden biri durumunda olan bor tuzları bakımından 

ülkemiz oldukça zengindir. Dünya rezervlerinin % 50'sinden fazlasını elinde 

bulunduran ülkemizde cam, seramik, temizlik maddeleri, gübre, kumaş boyaları, kağıt 

hamuru yapımı ve yangın söndürmede kullanılırken, son yıllarda atom reaktörlerinin 

yapımında ve roket yakıtlarının yapımında kullanılmaktadır. Ülkemizde en 

zengin rezervler Seyitgazi ve Kırka (Eskişehir ili) çevresinde işletilir. Bu sahada rezervlerin 

500.000.000 ton civarında olduğu sanılmaktadır. Ayrıca 100.000.000 ton rezerve 

sahip olan Seyitgazi ve Emet (Kütahya ili) ile 20-25.000.000 ton rezervleri olan Bigadiç 

ve Susurluk (Balıkesir) diğer önemli sahalardır. Bu madenin üretimi tüvenan 

olarak 2.062.000 ton konsantre olarak 1.198.000 tondur. 

AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ 

Çizelge 9.1: Seçilmiş Madenlerin Üretim Miktarı 

Taşkömürü (ton) 5.628.747 

Linyit (ton) 49.892.206 

Ham Petrol (ton) 3.753.610 

Doğal Gaz (m3 ) 

METAL MADENLER 

212.488.086 

Demir (ton) 4.924.874 

Krom (ton) 1.204.691 

Bakır (ton) 4.018.506 

Kurşun-Çinko (ton) 397.765 

Boksit 

METALİK OLMAYAN MADENLER 

772.673 

Sodyum Sülfat (ton) 433.872 

Barit (ton) 366.995 

Manyezit (ton) 845.124 

Bor (ton) 2.062.758

156 


2.2.2. Tuz 

Türkiye tuz yatakları bakımından oldukça zengindir. Tuz üretilen kaynaklara tuzla 

denir. Bu kaynaklar deniz tuzu, göl tuzu ve kaya tuzu olmak üzere üçe ayrılır. Deniz 

suyundan buharlaşma ile elde edilen tuza en tipik örnek İzmir Çamaltı tuzlasıdır. 

Bu sahadan yılda 500 bin ton tuz elde edilir. Göl tuzlaları ise Tuz gölü kıyısındaki Yavşan 

tuzlası (250-350 bin ton üretim) ile Kaldırım Tuzlasıdır (550-600 bin ton). İç Anadolu 

(Çankırı, Yozgat, Nevşehir, Kırşehir vb.) ve Doğu Anadolu (Kars, Erzurum, Ağrı vb.) bölgelerinde 

kayatuzu şeklinde olan tuz madenlerine rastlandığı gibi kaynak suları 

tuzlaları da (Sivas, Çorum, Konya Yozgat, Erzincan, Tunceli vb.) dikkati çeker. 

Tuz üretiminin % 75-80'ini deniz ve göl tuzlalarından sağlayan ülkemiz yaklaşık 

olarak 2 milyon tona (1.888.962) yakın üretim yapar. 

Kimya sanayine hammadde sağlayan diğer madenlerden kükürt Keçiborlu (Isparta), 

Simav (Kütahya), Karacasu (Aydın)'da, fosfat Mardin ili Mazıdağ ilçesinde, civa 

Kütahya ve Ödemiş'te çıkartılmaktadır. 

ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ 

Çizelge 9.2: Tuz Üretimi 

Kaya Tuzu 76.340 

Göl Tuzu 1.268.696 

Deniz Tuzu 504.160 

Kaynak Tuzu 39.766 

Toplam 1.888.962 

Şekil 9.1: Türkiye Çıkartılan Başlıca Madenler ve Çıkarıldıkları Yerler


2.3. Taş ve Toprağa Dayalı Sanayiye Hammadde Sağlayan 

Madenler 

Türkiye'de bu sanayi koluna hammadde sağlayan en zengin kaynaklardan biri 

mermerdir. Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde işletilen zengin mermer 

ocakları vardır. Bunlardan Marmara Bölgesinde özellikle Marmara Adası ve Kapıdağ'da 

Ege Bölgesin'de ise Afyon'da işletilenler önemlidir. Ayrıca Eskişehir, Sivas, 

Denizli, Kırşehir, Manisa, Çanakkale gibi birçok ilimizde mermer ocakları vardır. 

Çimento hammaddesi sağlayan doğal kaynaklardan kil alüvyal havzalar, neojen 

sahalarda vb. zengin rezervlere sahip olup Mihalıççık (Eskişehir), Söğüt (Bilecik), Yenice 

(Çanakkale), Şile, Sarıyer, Büyükdere, (İstanbul) gibi alanlarda dikkati çeker. Jips 

(Alçıtaşı) rezervleri en çok İç Anadolu bölgesinde Ankara, Çankırı, Sivas, Eskişehir ve 

Kayseri'de en kaliteli kireçtaşı ise Çankırı, Ankara, Kırşehir, Kütahya, Bursa ve Mardin'de 

yer alır. 

Eskişehir ilinde lületaşı, Muğla, Milas ve Aydın illerinde zımpara diğer yeraltı zenginliklerimiz 

arasındadır. 

3. Enerji Kaynağı Olan Madenler 

Ülkemizde enerji kaynağı olarak kullanılan madenler taşkömürü, linyit, petrol ve 

doğal gazdır. Yenilenmeyen enerji kaynakları adını da alan bu doğal kaynaklar açısından 

pek zengin olmayan ülkemiz dünya rezervlerinin sadece % 0.5'ine sahiptir. 

3.1. Taşkömürü (Maden Kömürü) 

Maden kömürü kaynakları bakımından zengin olmayan ülkemizde başlıca çıkarım 

alanı olarak Karadeniz Bölgesinde Zonguldak, Ereğli, Amasra havzası dikkati çeker. Birinci 

zamanın karbonifer devrine ait araziler içinde görülen taşkömürü Karadeniz 

sahili boyunca 180-200 km. uzunluğunda bir saha dahilindedir. Ancak havza bütününde 

ortaya çıkan faylar kömür tabakalarını büyük ölçüde kesintiye uğratmakta, 

çıkartılan katmanlar da işletilme sonucu giderek derinleşmektedir. Havzadaki kömür 

damarlarının yer yer deniz seviyesinin 200-300 m. altında ve denize indiği saptanmıştır. 

Bu nedenle üretim artık gelir getirici olmaktan çıkmıştır. 

Maden Kömürü 1829 yılında bulunmuş, 1843 yılında donanmamızın gereksinimi 

için işletilmeye başlanmıştır. Halen işletilen kömür damarları Zonguldak, Kandilli, 

Kireçlik, Kozlu, Kilimli, Gelik, Tarlaağzı ve Amasra'dır. 

Birinci Dünya Savaşından önceki dönemde 600-800 bin ton dolayında üretimi yapılan 

bu madenin günümüzde üretimi 6.5 milyon ton olup (tüvenan olarak) net üretim 

4,5 milyon ton civarındadır. Bu değer dünya çapında üretim yapan devletlerle 


158 


karşılaştırıldığında oldukça sınırlıdır. Ancak çıkartılan kömürlerimiz dünya standartlarına 

göre yüksek kaliteli olup, özellikle kok istihsaline elverişliliği ve kükürt 

oranının düşüklüğü ile ünlüdür. Son yıllarda üretilen taş kömürü Zonguldak Çatalağzı 

termik santralinde kullanılmaktadır. 

3.2. Linyit 

Ülkemiz maden kömürü yataklarının azlığına karşın linyit kömürü rezervi bakımından 

oldukça zengindir. Neojen göl havzalarında oluşan linyit Güneydoğu Anadolu 

Bölgesi dışında hemen hemen her bölgede bulunur. Ev yakıtı olduğu kadar son 

yıllarda termik santrallerde kullanılmaya başlayan linyit 90 dolayındaki işletmede 

üretilmektedir. Ancak bunlardan çok az bir kısmınının (yaklaşık 15 adet) üretimi 

100 milyon ton ve üzerindedir. Büyük kısmında termik santral bulunan zengin rezevli 

linyit yataklarımız arasında Afşin-Elbistan, Nallıhan, Kütahya-Seyitömer ve 

Tunçbilek, Manisa-Soma, Tekirdağ-Saray, Beyşehir, Sivas-Kangal, Muğla-Yatağan, Çankırı-Orta, 

Ankara-Beypazarı, Aşkale-Erzurum, sayılabilir. Bunlardan rezerv olarak 3.7 

milyar tonla Elbistan ilk sırayı alır. Elbistan'ı Soma (426 milyon ton) ve Beypazarı 

(404 milyon ton) izler. 

ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ 

Fotoğraf 9.1: Muğla-Yatağan'da Açık İşletme Halindeki Linyit Yatakları


3.3. Petrol 

Türkiye çevresinde yer alan komşularının zengin petrol yataklarına sahip olmasına 

karşın bu doğal kaynak bakımından son derece kıt bir rezerve sahiptir. Petrol rezervleri 

500 ile bir milyar ton arasında değişen Türkiye'de ilk petrol aramaları 1934 

yılında Mardin'in İdil ilçesinde başlamış, ancak buradan olumlu bir sonuç elde edilememiştir. 

Bunun üzerine 1937'de M.T.A. tarafından Raman dağında petrol aramalarına 

başlanmış ve 1940 yılında ilk kez Türkiye topraklarında petrol bulunmuştur. 

Daha sonra 1951 yılında yine aynı bölgede Garzan'da petrol bulunmuş bunu Batman-Beşiri, 

Siirt-Kurtalan ve Baykan bölgeleri izlemiştir. 

Günümüzde petrol başlıca iki çıkarım bölgesinden elde edilir. Bunlardan ilki Güneydoğu 

Anadolu bölgesinde Batman-Siirt (Raman, Beşiri, Kurtalan, Yanarsu, Baykan,Magrip, 

Çelikli Germik) Diyarbakır (Kurtkan, Kayaköyü, Sincan) ve Gaziantep 

(Adıyaman, Bölüklüyayla, Kahta, Piyanko), ikincisi Adana çevresindedir (Bulgur Dağı). 

Günümüzde 3.7 milyon ton dolayında üretim yapan ülkemizde çıkartılan veya dışardan 

satın alınan petrol Mersin-Ataş (petrol işleme kapasitesi 4.4 milyon ton), İzmit- 

İpraş (petrol işleme kapasitesi 13 milyon ton), İzmir-Aliağa (petrol işleme kapasitesi 

10 milyon ton), Batman (petrol işleme kapasitesi 1.1 milyon ton) ve Kırıkkale- 

Hasanlar (petrol işleme kapasitesi 5 milyon ton) rafinerilerinde işlenir. 

Türkiye'nin petrol üretimi düşük olmakla birlikte gerek petro-kimya sanayii gerekse 

petrol taşımacılığı oldukça gelişmiştir. Ülkemizde petrol, rafineri sahalarına boru 

hatları (pipe-line) ile taşınır. Bu boru hatlarından en uzunu Kerkük-Yumurtalık petrol 

boru hattıdır. 981 km. uzunluğunda olan ve 1977 yılında hizmete giren bu hattın 

640 km.si ülkemizden geçer. Bu hattın biraz daha güneyinden geçen ikinci Kerkük- 

Yumurtalık hattı 1987 yılında hizmete girmiştir ve 641 km.si ülkemizden geçer. Bunu 

Batman-Dörtyol (494 km.), Yumurtalık-Kırıkkale (447 km.), Adıyaman-Sarıl (82 

km.), Batman-Şelmo (42 km.), Sarıcak-Pirinçlik (41 km) petrol boru hatları izler. 

3.4. Doğal Gaz 

Son yıllarda ülkemizde gittikçe önem kazanan önemli enerji kaynaklarından biri de 

doğal gazdır. Özellikle İstanbul ve Ankara gibi büyük kentlerde konutların ısıtılmasında 

kullanılması diğer taraftan da büyük sanayi kuruluşlarının ihtiyacına yönelinmesi 

doğal gaza olan ilgiyi arttırmıştır. 

Ülkemizde doğal gaz araştırma çalışmalarına Trakya'da başlanmış ve burada Lüleburgaz 

(Hamitabat), Kırklareli (Deveçatağı), Babaeski (Ormancık, Kumrular) arasındaki 

sahada rezervlere rastlanmıştır. Ayrıca Güneydoğu Anadolu'da Mardin-Çamurlu 

sahasında da doğal gaza rastlanmıştır. Trakya ve Güneydoğu Anadolu'dan elde 

edilen doğal gazdan 212.5 milyon m 3 üretim yapılmıştır. 


160 


Ülkemizde Rusya'dan gelerek Bulgaristan üzerinden yurdumuza giren bir doğal 

gaz boru hattı da bulunmaktadır. Bu hat 1988 yılında Ankara'ya kadar ulaşmış olup 

İstanbul ve Ankara şehirleri içindeki dağılım hatları hariç 650 km. uzunluğundadır. 

4. Diğer Enerji Kaynakları 

Ülkemizde yukarıda belirtilen yenilenmeyen enerji kaynakları dışında jeotermal, 

hidroelektrik enerji gibi yenilenen enerji kaynakları da vardır. Bunlardan hidroelektrik 

enerji kaynakları yönünden ülkemiz oldukça zengindir. Ülkemizin dağlık 

ve yüksek bir arazi yapısına sahip olması akarsuların dar ve derin vadiler oluşturmasına 

neden olmuş bu durum ise akarsu debilerinin oldukça yüksek olmasına zemin 

hazırmıştır. Çok sayıda barajın yapımı ile beyaz kömür denilen bu kaynağımız 

400 milyar kwh'lik bir potansiyele sahiptir. Bunun 103 milyar kadarının elektrik 

enerjisine çevrilebileceği hesaplanmaktadır. 

Ülkemiz hidroelektrik enerjisi potansiyeli bakımından Avrupa'da Rusya Federasyonu 

ve Norveç'ten sonra üçüncü sırada bulunmaktadır. 

Ülkemizde Jeotermal enerji özellikle Ege Bölgesi ve Güney Marmara bölümlerinde 

dikkati çeker. Magmanın yakın olduğu sahalarda yeraltına sızan suların ısınarak 

buhar halinde yüzeye çıkması ile oluşan bu kaynaklar İzmir-Seferihisar ve Balçova'da, 

Denizli-Sarayköy ve Kızıldere Aydın-Germencik, Afyonkarahisar-Göçek, 

Kütahya'da dikkati çeker. Ülkemizde jeotermal enerjiden elektrik üreten bir santral 

1984 yılında Denizli-Sarayköy yakınlarında kurulan Kızıldere santralidir. Bunu Aydın-Germencik'te 

aynı yıl kurulan ikinci buhar santralı izlemiştir. 

Özet 

Türkiye maden ve enerji kaynakları bakımından fakir bir ülke değildir. Hemen hemen her 

bölgesinde çeşitli madenlere rastlanır. Nitekim, dünya ülkelerinin tamamında 51 çeşit maden 

çıkarılmakta bunun 29 çeşidi Türkiye'de yer almaktadır. Ancak bu kadar çeşitli madenler 

bulunmasına karşın gerek maden rezervlerimizin az oluşu gerekse bu rezervlerin tarihin eski 

çağlarından beri işletilmesi, madenci bir ülke olmamızı engellemiştir. 

19.yüzyıldan itibaren batıdaki sanayileşme hareketleri maden ve enerji kaynaklarına olan 

gereksinimi arttırmış ve bu amaçla Türkiye'de batı sermayeli çeşitli maden işletmeleri kurulmuştur. 

Ülkemizde madenlerin bilimsel yöntemlerle aranması işlemi Cumhuriyet döneminde 

1935 yılında kurulan M.T.A. Enstitüsü sayesinde gerçekleşmiştir. 

Türkiye'de demir, bakır, manganez, kükürt, linyit, uranyum, kurşun-çinko rezervleri ülke 

ihtiyacına yeterlidir. Buna karşılık taşkömürü, petrol doğalgaz nikel ve volfram gibi madenlerin 

rezervleri yeterli değildir. Rezerv ve üretimi fazla olan madenlerimiz ise krom, bor tuz- 



ları, tuz rezervleri ve mermer yataklarıdır. Bunlardan özellikle krom ve bor mineralleri 

dünya çapında önemlidir. 

Ülkemiz yenilenen enerji kaynakları olarak adlandırılan hidroelektrik enerji ve jeotermal 

enerji bakımından da oldukça zengin bir potansiyele sahiptir. 

Değerlendirme Soruları 

1. Aşağıdaki alanlardan hangisinde petrol çıkarılır? 

A. Elazığ ili - Maden ilçesi 

B. Kayseri ili - Aladağ 

C. Diyarbakır ili - Kurtkan 

D. Elazığ ili - Guleman 

E. Keban'da Bolkar Dağı 

2. Aşağıdaki sahalardan hangisinde petrol rafinerisi bulunmaz? 

A. Batman 

B. Mersin 

C. İzmir 

D. Diyarbakır 

E. Kırıkkale 

3. Ülkemiz hangi enerji kaynağı bakımından dünya sıralamasında üçüncü durumdadır? 

A. Jeotermal Enerji 

B. Güneş Enerjisi 

C. Nükleer Enerji 

D. Hidroelektrik Enerji 

E. Linyit 

4. Aşağıdaki Madenlerden hangisi ağır sanayiye kaynak oluşturan madenler 

grubunda yer almaz? 

A. Fosfat 

B. Demir 

C. Krom 

D. Manganez 

E. Bakır 

5. Aşağıdaki sahalardan hangisinde termik santral bulunur? 

A. Denizli-Sarayköy 

B. Aydın-Germencik 

C. Zonguldak-Çatalağzı 

D. Kırıkkale-Hasanlar 

E. Diyarbakır-Karakaya 


162 


Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar 

Atalay, İ. Türkiye Coğrafyası, İzmir, 1994. 

Atalay, İ. - Mortan, K. Türkiye Bölgesel Coğrafyası, İstanbul, 1997. 

Başol, K. Türkiye Ekonomisi, İzmir, 1992. 

Darkot, B. Türkiye İktisadi Coğrafyası, İ.Ü. Coğ. Enst. Yay. İstanbul, 1972. 

Doğanay, H. Türkiye Ekonomik Coğrafyası, İstanbul, 1995. 

Doğanay, H. Enerji Kaynakları, Atatürk Üniv. Yay. No: 707, Erzurum, 1991. 

Engin, T. Türkiye Maden Yatakları ve MTA'nın Maden Aramacılığındaki Yeri 

MTA. Enst. Yay. No: 194, Ankara, 1986. 

Gözenç, S, Mater, B, Günal, N, Erel, L, Gümüş, E, Ertin, G. Türkiye'nin Ekonomik 

Coğrafyası, Anadolu Üniversitesi Yay No. 419, Açıköğretim Fak. Yay No: 

178, Eskişehir, 1991. 

Tanoğlu, A. Enerji Kaynakları, İ. Ü. Coğ. Enst. Yay. İstanbul, 1971.

ÜNİTE 9 Madenler ve Enerji Kaynakları - Anadolu Üniversitesi

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?