Pulmoner Rehabilitasyon ve Evde Bakımın Tanımlanması
Pulmoner Rehabilitasyon ve Evde Bakımın Tanımlanması
Pulmoner Rehabilitasyon ve Evde Bakımın Tanımlanması
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Pulmoner</strong> <strong>Rehabilitasyon</strong> <strong>ve</strong><br />
<strong>Evde</strong> Bakımın n Tanımlanmas<br />
mlanması<br />
Prof. Dr. Müzeyyen M<br />
Erk<br />
İ.Ü.Cerrahpaşa a Tıp T p Fakültesi<br />
Göğüs s Hastalıklar<br />
kları AD
Konunun Planı<br />
►Tanım<br />
►Amaç, endikasyonlar<br />
►PR<br />
nun komponentleri<br />
►PR yararları<br />
►<strong>Evde</strong> <strong>Evde</strong> bakım
<strong>Pulmoner</strong> <strong>Rehabilitasyon</strong>un Tanımı<br />
Akciğer hastalığı<br />
olan kişide, ide, toplum içindeki i indeki<br />
bağı<br />
ğımsızlığını <strong>ve</strong> fonksiyonlarını kişinin<br />
inin<br />
maksimumunda tutabilmeyi amaçlayan,<br />
mültidisipliner<br />
bir yaklaşı<br />
şımla kişiye iye <strong>ve</strong> ailesine<br />
yöneltilen<br />
çok boyutlu <strong>ve</strong> sürekli bir hizmettir.<br />
NIH Workshop AJRCCM 1994;149: 825
Yaşam aktiviteleri<br />
Egzersiz kapasitesi<br />
Bağımsız olma<br />
Semptomlar<br />
Maliyet<br />
AMAÇ<br />
Kronik akciğer hastalıklarında rehabilitasyonun amacı<br />
NIH Workshop ARJCCM 1994; 149: 149
<strong>Pulmoner</strong> <strong>Rehabilitasyon</strong> Hangi<br />
Hastalıklar<br />
İçindir?<br />
►KOAH<br />
►Astım<br />
►İnterstisyel<br />
hastalıklar<br />
►Bronşektazi<br />
►Kistik fibrozis<br />
►Göğüs s duvarı hastalıklar<br />
kları<br />
►Nöromüsküler<br />
hastalıklar<br />
►Vantilatöre bağı<br />
ğımlı hastalar<br />
►Cerrahi öncesi <strong>ve</strong> sonrası<br />
►Transplantasyon<br />
►Volüm m azaltıcı cerrahi<br />
►Kanser hastaları
<strong>Pulmoner</strong> <strong>Rehabilitasyon</strong> Ünitesinin<br />
Komponentleri<br />
►HastaHasta<br />
►Hasta Hasta yakını<br />
►PR teknikleri<br />
►Sorumlu Sorumlu<br />
profesyoneller<br />
MEDİKAL<br />
SORUMLU<br />
AARC Clinical Practice Guideline, Respir Care 2002; 45(5): 617-625
Kronik Akciğer Hastalığında Klinik<br />
Seyir<br />
Solunum mekaniği bozukluğu<br />
Gaz değişim anormalliği<br />
Depresyon<br />
Anksiyete<br />
Dispne<br />
Aktivite<br />
Alevlenmeler<br />
Kaslarda erime<br />
Egzersiz toleransı<br />
Yaşam kalitesi
100<br />
mmHg<br />
PaCO2<br />
60<br />
20<br />
PaO2<br />
Kronik solunum yetmezliğinin (KOAH) seyrı -Yıl( ∼20-30)<br />
“impairment” “disability” “handicap”
Kas Disfonksiyonunun Mekanizması<br />
Williams RS. N Eng J Med 1999; 341: 759-760<br />
Agusti. Monaldi ACD 2000; 55: 6, 506 - 508<br />
• İskelet kaslarındaki disfonksiyonun nedeni<br />
karmaşıktır<br />
• Çok faktör rol oynayabilir<br />
o<br />
o<br />
o<br />
o<br />
o<br />
o<br />
o<br />
o<br />
Hipoksemi<br />
İnaktivite<br />
Sistemik inflamasyon<br />
Kötü beslenme<br />
Steroid yan etkisi<br />
Sigara<br />
Aşırı apopitozis (kardiyak kaşekside olduğu gibi)<br />
Anabolik hormonların seviyesinde azalma
KOAH da Fizik Kapasite<br />
Maltais <strong>ve</strong> ark. AJRCCM 1996; 153: 228<br />
100<br />
N:74<br />
Standart skor<br />
P
KOAH da Egzersiz - Laktik Asit <strong>ve</strong> Oksijen<br />
Sarfiyatı<br />
Maltais <strong>ve</strong> ark. AJRCCM 1996; 153: 228<br />
10<br />
Sağlıklı<br />
Laktik asit (m mol/ L)<br />
KOAH<br />
5<br />
1<br />
0.5 1.0 1.5 2.0 3.0<br />
VO2 (L/dak)
Akciğer <strong>Rehabilitasyon</strong>u için Hasta<br />
Seçim Kriterleri<br />
1. Stabil<br />
2. Kronik akciğer hastası<br />
3. He<strong>ve</strong>sli<br />
4. Mümkün olduğunca erken evre<br />
5. Gerçekçi amaçlar
<strong>Pulmoner</strong> <strong>Rehabilitasyon</strong> Ünitesinin<br />
Komponentleri<br />
►HastaHasta<br />
►Hasta Hasta yakını<br />
►PR teknikleri<br />
►Sorumlu Sorumlu<br />
profesyoneller<br />
MEDİKAL<br />
SORUMLU<br />
AARC Clinical Practice Guideline, Respir Care 2002; 45(5): 617-625
Kronik akciğer hastaların n <strong>ve</strong> yakınlar<br />
nlarının<br />
hastalık k <strong>ve</strong> tedavi konusunda eğitime e<br />
gereksinimi vardır<br />
►Hastalık k hakkında eğitim e<br />
gerekir<br />
►Risk Risk faktörlerini <strong>ve</strong> korunmayı öğretmek<br />
gerekir<br />
►İnhalasyon<br />
teknikleri eğitim e<br />
gerektirir<br />
►Her Her hasta için i in uygun tekniği i saptamak<br />
gerekir<br />
►Sosyal Sosyal <strong>ve</strong> psikolojik sorunları saptamak,<br />
öneri getirmek gerekir
<strong>Pulmoner</strong> <strong>Rehabilitasyon</strong> Servisinin<br />
Komponentleri<br />
►HastaHasta<br />
►Hasta Hasta yakını<br />
►PR teknikleri<br />
►Sorumlu Sorumlu<br />
profesyoneller<br />
MEDİKAL<br />
SORUMLU<br />
AARC Clinical Practice Guideline, Respir Care 2002; 45(5): 617-625
<strong>Pulmoner</strong> <strong>Rehabilitasyon</strong> Teknikleri<br />
►Hastanın n saptanması<br />
►Eğitim<br />
►Psikolojik destek<br />
►İlaç eğitimi<br />
►Egzersiz eğitimie<br />
►Göğüs s fizyoterapisi<br />
►Kontrollü solunum teknikleri<br />
►Beslenme desteği<br />
►Sürekli bakım, evde bakım m programları
<strong>Pulmoner</strong> rehabilitasyon eğitiminde e<br />
neler göz g<br />
önüne ne alınmal<br />
nmalıdır r (1)<br />
AARC Clinical Practice Guideline (Pulmonary<br />
Rehabilitation)<br />
Respir Care 2002; 47 (5): 617 625<br />
► Akciğer anatomisi, fizyolojisi, fizyopatolojisi<br />
► Medikal testlerin tanımı <strong>ve</strong> yorumu<br />
► Bronşiyal<br />
hijyen teknikleri<br />
► Egzersiz teknikleri:<br />
• Solunum egzersizi<br />
• Endurans, , gerilme <strong>ve</strong> gevşeme eme egzersizleri<br />
►Üst<br />
ekstremite<br />
►Alt ekstremite<br />
• Solunum kaslarının n egzersizleri (Geleneksel ekstremite<br />
egzersizlerine solunum kas egzersizi eklendiğinde inde ne<br />
yarar elde edildiği i konusunda kanıt t az)<br />
• Günlük k yaşam am aktivitelerinde enerji tasarrufu
<strong>Pulmoner</strong> rehabilitasyon eğitiminde e<br />
neler göz g<br />
önüne ne alınmal<br />
nmalıdır r (2)<br />
AARC Clinical Practice Guideline (Pulmonary<br />
Rehabilitation) Respir Care 2002; 47 (5): 617 625<br />
►İlaçların n (hatta vitamin, bitkisel yardımc<br />
mcı ted.<br />
vb yaklaşı<br />
şımların)<br />
endikasyonu, , etki<br />
mekanizması, , yan etlileri<br />
►Korunma, hastalıkla kendi kendine başetme<br />
• Semptomlarla başetme<br />
etme, , kontrol etme<br />
• İnfeksiyonlardan<br />
korunma, erken davranma<br />
• Çevresel kontrol<br />
• Başka medikal olanakları araştırmak<br />
rmak
<strong>Pulmoner</strong> rehabilitasyon eğitiminde e<br />
neler göz g<br />
önüne ne alınmal<br />
nmalıdır r (3)<br />
AARC Clinical Practice Guideline (Pulmonary<br />
Rehabilitation) Respir Care 2002; 47 (5): 617 625<br />
► Kronik pulmoner hastalıklar<br />
kları ilgilendiren uyku sorunları<br />
(somnolans,noktürnal desatürasyon, UAS)<br />
► Cinsellik, mahremiyet<br />
► Beslenme<br />
► Sigara bırakma b<br />
teknikleri<br />
► Psikososyal destek<br />
► Toplumda hasta <strong>ve</strong> aile için i in mevcut destek <strong>ve</strong> olanak <strong>ve</strong><br />
hizmetler<br />
► Kapsamlı bakım m planı<br />
► Seyahat etme özellikleri<br />
► Boş zamanların n değerlendirilmesi<br />
erlendirilmesi<br />
► Stresle başetme<br />
► Oksijen tedavisinin tüm t özellikleri
<strong>Pulmoner</strong> <strong>Rehabilitasyon</strong>un<br />
Kanıtlanm<br />
tlanmış<br />
Yararları<br />
► Solunumsal semptomların n azalması (dispne, yorgunluk)<br />
► Egzersiz performansının n artması<br />
► Hastalık k <strong>ve</strong> tedavisi hakkında bilginin artması<br />
► Günlük k yaşam am aktivitelerini başarma arma gücünün g n artması<br />
► Yaşam am kalitesinin artması<br />
► Psikososyal semptomların n azalması (anksiyete<br />
<strong>ve</strong><br />
depresyonun azalması, kendine yetme gücünün g n artması)<br />
► Hospitalizasyon <strong>ve</strong> ilaç kullanımının n azalması<br />
► İşi i <strong>ve</strong>ya hobileri ile uğrau<br />
raşabilme abilme yeteneğinin kazanılmas<br />
lması
<strong>Pulmoner</strong> <strong>Rehabilitasyon</strong>un<br />
Kanıtlanm<br />
tlanmış<br />
Yararları<br />
► Semptomlarda azalma<br />
► Anksiyete <strong>ve</strong> depresyonun azalması, öz<br />
gü<strong>ve</strong>nin<br />
artması<br />
► Günlük yaşam<br />
am aktivitelerinin kolaylaşmas<br />
ması<br />
► Egzersiz yeteneğinin<br />
artması<br />
► Daha iyi bir yaşam<br />
am kalitesi<br />
► Hospitalizasyon günlerinin<br />
azalması<br />
► Yaşam<br />
am süresinin<br />
uzaması<br />
Hodgkin,JE,Clinics in Chest Med. 1990
Tedavi Etkileri Değerlendirme<br />
erlendirme<br />
Alevlenmeler<br />
Hastaneye yatış<br />
Dispne skorları<br />
Yaşam kalitesi anketleri<br />
Algılama<br />
FEV1<br />
IC<br />
PaO2<br />
Solunum<br />
sistemi<br />
Sistemik etkiler<br />
BKİ<br />
6DYT<br />
VO2<br />
BODE
<strong>Evde</strong> Bakım<br />
►Kronik Kronik akciğer hastalıklar<br />
klarında farmakolojik<br />
tedavinin yanı sıra, sürekli s<br />
oksijen tedavisi,<br />
vantilatör r desteği, <strong>ve</strong>ya pulmoner<br />
rehabilitasyonun değişik ik komponentlerinin<br />
uygulanması gerekmektedir<br />
►İşte bu mültidisipliner<br />
tedavi <strong>ve</strong> bakım<br />
yaklaşı<br />
şımlarının n ev ortamında yürütülmesi<br />
y<br />
mümkündür
maliyet – etkinlik <strong>ve</strong> evde bakım<br />
KOAH <strong>ve</strong> diğer kronik akciğer hastalıklar<br />
klarına karşı<br />
sergilenen geleneksel “yok sayma” felsefesi<br />
günümüzde değişmi<br />
miştir,<br />
çünk<br />
nkü:<br />
• Alevlenmelerin azalması<br />
• QoL nin yükselmesiy<br />
• Semptomların n iyileştirilmesi, gayreti<br />
MALİYET<br />
YETİ AZALTMAKTADIR<br />
(Çünkü,, hospitalizasyon, işgücüi<br />
kaybı, , ilaç sarfiyatı<br />
azalmaktadır)
KOAH da Maliyet – Etkinlik<br />
413 KOAH hastasının farmakoekonomik<br />
analizi:<br />
Evre I 1681 USD / 1 hasta / yıl<br />
Evre II 5037 “ “<br />
Evre III 10.812 “ “<br />
IB<br />
Beta 2<br />
LAB<br />
Diğer tedaviler<br />
Tanı araçları<br />
Alevlenmeler<br />
Hastaneye yatış<br />
Hilleman DE <strong>ve</strong> ark. Chest 2000; 118: 1278-85
Solunum Sistemi Hastalıklarında <strong>Evde</strong><br />
Bakım<br />
<strong>Evde</strong> bakım gerektiren<br />
solunum sistemi<br />
hastalıkları:<br />
KOAH<br />
Akciğer fibrozisi<br />
Kifoskolyoz<br />
Bronşektazi<br />
Kistik fibrozis<br />
Kas hastalıkları<br />
Kronik astım<br />
Diğer<br />
1960-2000<br />
KAH (- %59)<br />
İnme (- %64)<br />
KOAH (+ %163)
Hastanede yatırılan<br />
obstrüktif<br />
hastalıklar<br />
kların<br />
sayısı<br />
Kot A93: Bronşit-Amfizemastım<br />
Erkek<br />
5 milyon<br />
Kadın<br />
Taburcu olan 47 248 34 558<br />
Ölen 702 384<br />
KOAH<br />
Yatılan gün sayısı 423 272 287 426<br />
Ortalama kalış (gün) 8.6<br />
Yataklı tedavi kurumları istatistik yıllığı(1993)<br />
Sağlık Bakanlığı, Tedavi Hizmetleri Müdürlüğü<br />
Ankara,1994
Yaş ile İlgili<br />
Özellikler<br />
► 2002: Her 10 kişiden iden 1’ 1 i ≥ 60 yaşy<br />
► 2020: Her 5 kişiden iden 1’i1<br />
≥60 yaşy<br />
► 2050: >60 yetişkinlerin sayısı, 14 yaş altı<br />
çocuk sayısını geçecek<br />
ecek<br />
►2150: 2150: Her 3.3 kişiden iden 1’ 1 i ≥60 yrs
<strong>Evde</strong> Bakım<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
21. yüzyy<br />
zyılda, majör r sağlık k sorunlardan biri, kronik<br />
hastalıklar<br />
kların n bakımına etkin çözümler bulmaktır<br />
Kronik hastalıklar<br />
kların n evde bakımı politik <strong>ve</strong> hukuki<br />
destek gerektirir<br />
Bir çok gelişmi<br />
miş ülke, kronik solunum yetmezliği<br />
hastaları için in Fransız z modelinin kullanış<br />
ışlı<br />
olduğunu unu düşünmektedird<br />
Fransa’nın n sağlık k harcamalarının n ABD’<br />
den az<br />
olmasının n nedeni, kronik hasta bakımına<br />
önem<br />
<strong>ve</strong>riliyor olmasıdır<br />
Stuart M, Weinrich M. Integrated Health System for Chronic Disease<br />
Management. Lessons learned from France. Chest 2004; 125: 695-703
►<br />
<strong>Evde</strong> Bakım<br />
(Fransız örneği)<br />
L’Association<br />
de la Region de Lyon pour la Lutte Contre<br />
la<br />
Poliomyelite<br />
• “ALLP” Lion, 1960<br />
► Association d’ d Entraide des Polios et Handicapes<br />
• Paris, 1967<br />
►Doktorlaroktorlar<br />
►Konuylaonuyla ilgili devlet adamları<br />
►Sivil<br />
toplum örgütleri<br />
ANTADIR (La Fédération F<br />
Association National pour le<br />
Traitment à Domicile de L’Insuffisance L<br />
Respiratoire<br />
Chronique)<br />
1978 de Andre Ludot tarafından<br />
yazılan<br />
bir raporla teklif edildi <strong>ve</strong> 1980 ‘de<br />
onun<br />
başkanl<br />
kanlığında<br />
kuruldu.
<strong>Evde</strong> Bakım<br />
(Fransız örneği)<br />
Yoğun bakım<br />
Ara bakım<br />
<strong>Evde</strong> solunum desteği<br />
Kimsesizler için ikamet<br />
Aile ile işbirliği<br />
Acil ziyaret: Her an<br />
Rutin ziyaret: 2 ayda bir<br />
Aletin uygunluğu<br />
Hastanın uyumu<br />
Solunum yetmezliğinin düzeyi
Genel Kurul<br />
•Sağlık sigortası Ulusal kuruluşları<br />
•Bilimsel dernekler<br />
•Fransız Solunum Yetmezliği Dostları <strong>ve</strong><br />
Dernekleri Federasyonu<br />
Mediko-teknik <strong>ve</strong> Medikososyal<br />
komisyon<br />
Görevi: <strong>Evde</strong> solunum desteğinin<br />
değerlendirilmesi <strong>ve</strong> tanıtımı için<br />
araştırma yapmak, Hasta izlemek<br />
Ulusal Sigorta Sandıkları, Dernekler<br />
İdare Kurulu<br />
Seçilmiş üyeler <strong>ve</strong> temsilciler<br />
(Genel kurul üyesi, Bakanlıklar’dan üyeler,<br />
Sigorta ,Sendika)<br />
İdare Kurulu Bürosu<br />
1 Başkan, 2 Yardımcı, Vs.<br />
AKTİVASYON<br />
ÖNERİLERİ<br />
Bölgesel Dernekler Mali İşler<br />
Ulusal Komisyonu<br />
Kuruluşlar arası ilişkiler, mali işler<br />
Dernekler, ANTADİR<br />
ANTADIR in Organizasyon Şeması
SONUÇ<br />
► PR, kronik akciğer hastalıklar<br />
klarında mutlaka yer<br />
alması gereken mültidisipliner<br />
bir tedavi<br />
yaklaşı<br />
şımıdır<br />
► Hastayı eğitmek, kas gücünüg<br />
arttırmak, rmak, psikolojik<br />
<strong>ve</strong>ya sosyal destek <strong>ve</strong>rmek yaşam am kalitesini<br />
arttırmay<br />
rmayı mümkün n kılark<br />
► PR sayesinde kronik akciğer hastalıklar<br />
klarının n maliyeti<br />
azalır<br />
► Kronik akciğer hastalarının n profesyonel kişiler iler ile<br />
evde düzenli d<br />
izlenmesi mortalite, morbidite <strong>ve</strong><br />
maliyet açısından a<br />
önemlidir.