EVRENDE NELER VAR ? - Ankara Ãniversitesi Gözlemevi
EVRENDE NELER VAR ? - Ankara Ãniversitesi Gözlemevi
EVRENDE NELER VAR ? - Ankara Ãniversitesi Gözlemevi
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ<br />
RASATHANESİ<br />
Evrende Neler Var?
Astronomi: Evrende Neler Var?<br />
İnsan Evren’in Merkezinde Değildir.<br />
Astrofizik: Yıldızlar Nasıl Işıyor?<br />
Doğa Yasaları Her Yerde Aynıdır.
Gözümüzün derinlik algılama yeteneği yoktur. Bu nedenle<br />
bütün gök cisimlerinin bize aynı uzaklıkta olduğunu sanırız.
Gökyüzüne baktığımızda neler görüyoruz?<br />
Gündüz<br />
- Güneş, mavi gökyüzü, bulutlar<br />
- Ay ve belki de Venüs<br />
Gece<br />
- Gri gökyüzü, kızıl bulutlar, yıldızlar, yapay uydular<br />
- Gezegenler, Ay, Takımyıldızlar<br />
- Fazla sıklıkla olmasa da kuyrukluyıldızlar
Gökyüzünde Farklı uzaklıkta olan gök cisimleinin bir<br />
izdüşüm görüntüsünü görürüz<br />
Gökyüzü: izdüşüm düzlemi<br />
Uzay
ORION (avcı) takımyıldızı, farklı uzaklıklardaki<br />
yıldızlardan oluşturulmuş yapay bir gruplamadır.
Yıldızlar ve Gezegenler<br />
‣ Yıldızlar gökyüzünde her yere dağılmışlardır, gezegenler ise<br />
Güneş’in gündüz hareket ettiği yola çok yakın bir bölge içinde<br />
bulunurlar.<br />
‣Gezegenlerin ışığı sabit görülür (özellikle parlak gezegenlerin),<br />
yıldızların ışığında olduğu gibi titreşmezler (yanıp sönüyormuş gibi<br />
gözükmez). Yıldızlar ise kırpışır<br />
‣Küçük bir teleskop yada dürbünle bakıldığında büyük gezegenler<br />
disk biçiminde görülür, yıldızlar en büyük teleskoplarda bile<br />
“nokta” kaynaklardır.<br />
‣Yıldızlar binlerce yıl birbirlerine göre konumlarını korurken,<br />
gezegenler yıldızlara göre gökyüzündeki yerlerini değiştirirler.
Birkaç gece üstüste gözlersek, gökyüzündeki yıldızların<br />
Jupiter’in Retrograt Hareketi<br />
oluşturduğu desene göre hareket eden kaynaklar buluruz.<br />
Bunlar gezegendir.<br />
Retrograt Hareketi<br />
Doğu<br />
İleri Hareket<br />
Batı
Yer merkezli evren!
Bütün zamanların en büyük devrimi:<br />
16 yy<br />
Nicolaus Copernicus<br />
(1473-1543)
Tyco Brahe<br />
(1546-1601)<br />
Johannes Kepler<br />
(1571-1630)
Kepler Yasaları<br />
1. Yasa:<br />
Tüm gezegenleri eliptik yörüngede Güneş etrafında<br />
dolanmaktadır.<br />
2. Yasa: Alanlar Yasası<br />
Gezegenleri Güneş’e birleştiren hayali doğru,eşit zamanda<br />
eşit alanlar taramaktadır<br />
3. Yasa:<br />
a 3 /P 2 = sabit
Takiyüddin (İstanbul) Rasathanesi<br />
Kurulu: 1575<br />
Yıkılış: 1580<br />
Padişah: Sultan III Murat Zamanı<br />
Şeyhülislam Ahmet Şemsettin Efendi ve Saray<br />
İmamı Kürdizade’nin Kışkırtmalarıyla<br />
Kaptanı Derya Kılıç Ali Paşa’ya verilen bir padişah<br />
emriyle gemilerden top ateşine tutularak yıkılmıştır.<br />
Tophanede bugünkü Fransız Konsolosluğu’nun<br />
bulunduğu arsaya kurulmuştu.
YıldızlarınUzaklıkları<br />
Paralaks: Yakın yıldızlar için<br />
Yıldız<br />
6 ay sonra Dünya<br />
Güneş<br />
1 AB<br />
Dünya
Yer- Güneş uzaklığını 1 yay-saniyesi açı altında<br />
gören yıldızın uzaklığı 1 parsektir.<br />
1 yay saniyesi<br />
1 AB<br />
1 parsek
p (") =<br />
1<br />
d(<br />
pc)
Paralaks (konum açısındaki kayma)<br />
1 açı saniyesi mertebesinde ve daha<br />
küçük açılar ölçülüyor.<br />
Dünyanın yörüngesinin yarıçapı<br />
150.000.000 km (1 AB). Buradan<br />
Paralaks açısını kullanarak mesafe<br />
bulunuyor. En yakın yıldız: Alfa<br />
Centauri.<br />
Uzaklığı: 40.000.000.000.000 km<br />
= 40 trilyon km = 4 Işık Yılı<br />
Çok yakın !!!
Daha uzak yıldızlar için farklı uzaklık ölçme yöntemleri var.<br />
En uzaklara gidebilen basit bir yöntem:<br />
Bazı değişken yıldızların değişim periyodlarıışıma<br />
güçlerine bağlı (Henrietta Leavitt,1912)<br />
(1868-1921)<br />
Periyod ---->> ışıma gücünü ,<br />
ışıma gücü (yıldız kaç watt?) /4 π d 2 = ölçülen akı<br />
--->> uzaklık d yi (yıldızın uzaklığı) buluruz.
Küresel Kümeler<br />
Küresel kümelerde yüzbinlerce,<br />
milyonlarca yıldız var.<br />
Bunlar arasında Leavitt’in incelediği<br />
Cepheid değişkenlerinden de bolca<br />
bulunuyor.<br />
Böylece bir çok küresel kümenin<br />
mesafesini ve bizim galaksimiz<br />
Samanyolu’nun yapısını öğreniyoruz.
Bir Küresel Küme
Samanyolu Gökadası
Samanyolu<br />
Samanyolu Güneş gibi, ve başka<br />
türlerden 10 milyarlarca yıldızdan ,<br />
yıldızların oluştuğu gaz bulutlarında,<br />
yıldız kümelerinden oluşuyor.<br />
Samanyolunun çapı 100.000 Işık Yılı<br />
(1 milyon trilyon km).<br />
Güneş sistemimiz Samanyolu’nun<br />
kenarlarında bir yerde.
Samanyolu Gökadasında Güneş ve<br />
Yer’in Yörüngesi<br />
Güneş, Samanyolu Gökadasının merkezi etrafındaki<br />
dolanımını 250 milyon yılda tamamlar.
AB<br />
Oort Bulutu: Güneş’ten 50,000 ila 100,000 AB uzaklığında bulunan ve kuyrukluyıldızlar içeren bir<br />
küresel bölgedir. Güneş ile Plüto arasındaki uzaklığı bir birim kabul edersek Güneş’ten 2000<br />
birim ötede bulunur. Veya neredeyse 1 ışık yılı uzaklığındadır. Bu da Güneş’e en yakın yıldız<br />
olan Proxima Centauri’nin uzaklığının yaklaşık dörte biri kadardır.<br />
Oort bulutunun, 5 milyar yıl önce çökerek Güneş ve Güneş Sistemini oluşturan bulutsudan arta<br />
kalan artıklar olduğu düşünülmektedir.
Asteroidler
Boyut Karşılaştırması
Kuyrukluyıldızlar
Boyut Karşılaştırması
• Güneş, ona yaklaşılmasına izin vermeyecek kadar<br />
sıcaktır. 6000 derece sıcaklığındadır.<br />
• Demir 1800 derecede erir, 2900 derecede ise kaynar.<br />
Güneş’in sıcaklığı o kadar yüksektir ki demir kaynar ve<br />
gaz haline geçer.<br />
• *Dereceler kelvin birimindedir ve yaklaşıktır.
Boyut Karşılaştırması
Boyut Karşılaştırması
Çift Yıldızlar
Ölmüş yıldız kalıntıları:Kumsaati Nebulası
Ölmüş yıldız kalıntıları:Kedigözü Nebulası
Ölmüş yıldız kalıntıları:Yüzük Nebulası
Ölmüş yıldız kalıntıları:Kelebek Nebulası
YENGEÇ (Crab) PULSARI<br />
Saniyede 30 kez donüyor.<br />
1054 yılında patlamış dev bir yıldızın kalıntısı.
Evren Samanyolu’ndan çok çok daha<br />
büyük!<br />
Andromeda galaksisi bizden 2 milyon<br />
ışık yılı uzakta - Samanyolu’nun<br />
dışında. (Hubble 1924)<br />
Andromeda en yakın komşu<br />
galaksilerden, YEREL Galaksiler<br />
Grubunda!
ANDROMEDA GALAKSİSİ<br />
2,9 milyon ışık yılı uzaklığıyla, bize en yakın galaksidir.
SOMBRERO GALAKSİSİ
Whirlpool<br />
Galaksisi
Çarpışan Gökadalar
GÖKADA KÜMELERİ<br />
Yerel Grup
Yerel Süperkümeler
100 milyonlarca ışık yılı boyutunda<br />
galaksi grupları<br />
Milyarlarca ışık yılı uzaklarda<br />
gözlediğimiz galaksiler,<br />
Evren’de 10 milyarlarca Galaksi var!
Hubble Kanunu<br />
V = H d<br />
Her galaksi ne kadar uzaksa o kadar<br />
daha büyük hızla bizden uzaklaşıyor!<br />
Evren’in tümünün katıldığı ortak bir<br />
hareket var! Evren açılıyor!<br />
Hiçbir galaksi bu hareketin<br />
merkezinde değil!
Gökadamizin Çevresi
Daha ötesi...
Evren...
Süper Kopernik İlkesi<br />
Dünya Güneş sisteminin merkezinde<br />
değil. Güneş Samanyolu’nun<br />
ortasında değil. Güneş gibi (ve farklı)<br />
çok yıldız var. Samanyolu Evren’in<br />
merkezinde değil. Samanyolu gibi<br />
(ve farklı) çok galaksi var. Zaten<br />
Evren’in de bir merkezi yok!<br />
Evren’in tümünü deneysel/gözlemsel<br />
bilim yöntemleriyle anlayabiliyoruz.
Change language