ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

ir kez daha vurgulayalım. Bu, Rabelaisci gülme teorisini, Bergson’un
anlayışı da dahil olmak üzere, gülmenin çoğunlukla olumsuz
işlevlerini ön plana çıkaran daha sonraki gülme felsefesi teorilerinden
kesin bir biçimde ayırır. 19
Antik gelenek, gülmeye ilişkin edebi geleneğin bir savunusunu
sunan ve bu geleneği hümanist fikirler alanına yerleştiren Rönesans
için, temel bir anlam taşır. Rönesansa özgü estetik gülme pratiğine
gelince, bu pratik her şeyden önce, folk mizahına ilişkin ortaçağ
kültürünün gelenekleri tarafından belirlenmiştir. Ama bu geleneklerin
Rönesans koşullarında doğrudan doğruya sürdürüldüğünü
görmeyiz; Rönesans’ta tamamen yeni ve daha üstün bir varoluş
aşamasına girerler. Ortaçağ’da folk mizahı yüksek ideoloji ve edebiyatın
resmi alanının dışında var olmuş ve gelişmişti, ama tam da
gayri resmi varoluşundan dolayı, olağandışı bir radikalizm, özgürlük
ve acımasızlık taşıyordu. Bir taraftan, gülmeyi yaşam ve ideolojinin
her resmi alanında yasaklamış olan Ortaçağ, bir taraftan da
ona bu alanlar dışında olağandışı serbest ve kuralsız olma
ayrıcalığını bahşetmişti: pazar meydanında, bayramlarda, karnavalesk
eğlence edebiyatında. Ortaçağ gülmesi, bu ayrıcalıkları yaygın
olarak kullanmayı biliyordu.
En radikal, en evrensel ve aynı zamanda en neşeli biçimiyle gülme,
Rönesans döneminde, folk kültürünün derinliklerinden doğdu;
tarihte yalnızca bir kereliğine, elli veya altmış yıllık bir dönem boyunca
(muhtelif ülkelerde ve muhtelif dönemlerde) ortaya çıktı,
halka özgü (bayağı) diliyle yüksek edebiyat ve yüksek ideolojinin
alanına girdi. Sözgelimi Boccaccio’nun Decameron’u, Rabelais’nin
ve Cervantes’in romanları, Shakespeare’in piyesleri ve komedileri
gibi dünya edebiyatının başyapıtlarının yaratımında temel
bir rol oynadığı anlaşılıyordu. Resmi ve gayri resmi edebiyat ara-
19. Gülmenin yaratıcı gücü anlayışı, aynı zamanda diğer antik uygarlıklarca da
biliniyordu. Mısırlı bir simyacının üçüncü yüzyıla ait olan ve Leiden’de muhafaza
edilen papirüsünde, dünyanın yaratımı ilahi gülmeye atfedilir:"... Yaradan güldüğünde,
dünyayı yönetmek için yedi tanrı doğdu... Kahkahalarla güldüğünde her
yer aydınlandı... ikinci kez güldüğündeyse, sular yaratıldı ve yedinci gülüşünden
ruh ortaya çıktı.” (Bkz. Reinach, “Le Rire rituel”, Cultes, Mythes et Religions, Paris,
1908, 4. Cilt, s. 112-113).
92