ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

ıyla birlikte dokunurlar. Bu bakış açılan kapsamında, yani bizzat
dilin konuşucuları için, bu tür dilleri ve mesleki jargonlar doğrudan
doğruya amaçsaldır -doğrudan doğruya ve eksiksiz olarak işaret
edip anlatırlar ve kendilerini dolayımsız olarak ifade edebilirler;
ama dışarıda kalanlar açısından, yani, verili etki alanının dışında
kalanlar açısından birer nesne olarak, tipleme olarak, yerel bir renk
olarak ele alınabilir. Böylesi dışarıdakiler için, bu dillere sızan niyetler,
anlamları ve anlatımları açısından sınırlı şeyler olurlar; belirli
bir sözcüğü böylesi bir dile çeker veya bu dilden çıkarırlar -bunu
da, sözcüğün hiçbir çekince olmaksızın, doğrudan amaçsal bir
şekilde kullanılmasını olanaksızlaştırarak yaparlar.
Ama iş bununla, yani genel edebi dilin türlere ve mesleklere
göre katmanlaşmasıyla bitmez. Edebi dil, özünde başat bir toplumsal
grubun sözlü veya yazılı dili olarak, çoğunlukla toplumsal
açıdan homojen olsa bile, yine de, belirli ölçüde bir toplumsal katmanlaşma,
başka dönemlerde son derece şiddetli olabilen bir toplumsal
katmanlaşma burada dahi mevcuttur. Toplumsal katmanlaşma
herhangi bir noktada, türe ve mesleğe dayalı katmanlaşmayla
örtüşebilir, ama özünde, kuşkusuz tamamen özerk ve kendine özgü
bir şeydir.
Toplumsal katmanlaşma da öncelikle anlam iletmek için kullanılan
biçimler arasındaki ve muhtelif inanç sistemlerinin anlatım
düzlemleri arasındaki farklılıklarca belirlenir -yani, katmanlaşma
kendisini dilin öğelerini kavramsallaştırmak ve vurgulamak için
başvurulan yollardaki tipik farklılıklarda ifade eder ve müşterek
edebi dilin soyut düzeydeki dilsel lehçebilimsel birliğini ihlal etmeyebilir.
Dahası, toplumsal açıdan önemli tüm dünya görüşleri, dilin
amaçsal olanaklarını özgül somut örnekleme yoluyla kullanma kapasitesine
sahiptir. Muhtelif eğilimler (sanatsal veya başka türlü),
çevreler, dergiler, belirli gazeteler, hatta önemli tikel sanatsal yapıtlar
ve kişiler, kendi toplumsal önemlerine göre, dili katmanlaştırma
kapasitesine sahiptir; dilin sözcüklerini ve biçimlerini kendi tipik
amaçları ve aksanları aracılığıyla kendi yörüngelerine oturtabilirler
ve böyle yaparken de belirli bir noktaya kadar, bu sözcükleri ve bi­
67