ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

nısına sahip dil öğeleri bulunur.
Edebi dil -hem sözlü hem yazılı haliyle- her ne kadar yalnızca
paylaşılan, soyut, dilsel işaretleyicileri açısından üniter olmakla
kalmayıp, bu soyut işaretleyicileri kavramsallaştırma biçimleri açısından
da üniter olsa bile, bizzat bir anlatım sistemi olarak sergilediği
boyut açısından, yani anlamlarını taşıyan biçimler açısından
katmanlaşmıştır ve heteroglot’tur.
Bu katmanlaşma her şeyden önce, tür denilen özgül organizmalar
tarafından gerçekleştirilir. Dilin belirli özellikleri (sözlükbilimsel,
anlambilimsel, sözdizimsel) şu ya da bu türde içkin olan
amaçla ve genel vurgu sistemiyle iç içe geçecektir: söylev, reklâm,
gazete ve dergidekilerle, düşük edebiyat türleriyle (örneğin, ucuz
macera romanları), bir de, yüksek edebiyatın muhtelif türleriyle.
Dilin belirli özellikleri, belli bir türün özgül çeşnisine sahip olmaya
başlar: Özgül bakış açıları, özgül yaklaşımlar, düşünme biçimleri,
verili türün tipik özelliği olan nüanslar ve aksanlar birlikte dokunur.
Ayrıca, “mesleki” teriminin geniş anlamıyla dilin mesleki katmanlaşması
da dilin bu türe dayalı katmanlaşmasıyla iç içe geçmiştir:
bir dava vekilinin, bir doktorun, bir işadamının, bir politikacının,
devlet okulundaki bir öğretmenin vb. dili; bunlar bazen, türlere
göre katmanlaşmayla örtüşür, bazen de ayrılır. Hiç kuşkusuz, bu
diller birbirlerinden yalnızca sözcük dağarcıkları bakımından farklılaşmaz;
amaçların sergilenmesine ilişkin özgül biçimler, kavramlaştırma
ve değerlendirmeyi somutlaştıracak biçimler içerirler. Yazarın
(şair veya romancı) dili bile, diğer mesleki jargonlara eşdeğer
bir mesleki jargon olarak görülebilir.
Burada bizim için önemli olansa, amaçsal boyutlar, yani, “müşterek”
dilin katmanlaşmasının düzanlamsal ve anlatımsal boyutlarıdır.
Aslında, sözkonusu olan, dilin nötr dilsel bileşenlerinin katmanlaşıp
farklılaşması değil, dilin amaçsal olanaklarına el konulması
durumudur: bu olanaklar, özgül doğrultularda gerçekleştirilir,
özgül içerikle doldurulur, somut ve tikel hale getirilir ve somut
değer yargılarıyla kaplanırlar; özgül nesnelerle ve belirli mesleklere
özgü belirli anlatım türlerinin inanç sistemleriyle ve bakış açıla­
66