ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

Kompozisyonel yapıları itibarıyla monolojik olan tüm retorik
biçimler, dinleyiciye ve onun vereceği yanıta yönelir. Dinleyiciye
bu yönelim genellikle, retorik söylemin temel kurucu özelliği olarak
kabul edilir. 12 Somut dinleyiciye yönelik, onu hesaba katan bu
ilişkinin, retorik söylemin içsel oluşumuna dahil olan bir ilişki olması
retorik açısından son derece önemli. Bir yanıta doğru bu yönelim
açık, pervasız ve somuttur.
Gündelik diyalogda ve retorik biçimlerde dinleyiciye ve onun
vereceği yanıta bu açık yönelim, dilbilimcilerin dikkatini çekti.
Ama bu durumda bile, dilbilimciler, dinleyiciyi hesaba katan kompozisyonel
biçimlerden daha ileri gitmedi genellikle; daha derin anlam
ve biçemden kaynaklanan etkinin peşine düşmediler. Biçemin
yalnızca anlaşılır ve berrak olma gereklerince belirlenen boyutlarını
ele aldılar -yani, biçemin tam da herhangi bir iç diyalojizmden
yoksun olan, dinleyiciyi etkin biçimde yanıt ve tepki veren bir kişi
değil, pasif biçimde anlayan bir kişi addeden boyutlarını.
İş gündelik diyalog ve retoriğe gelince, dinleyici ve onun vereceği
yanıt düzenli olarak hesaba katılır, ama başka her tür söylem
de “yanıtlayıcı” olan bir anlamaya yöneliktir (bu yönelim bağımsız
bir edimde tikelleştirilmese ve kompozisyon yoluyla belirginleştirilmese
de). Yanıtlayıcı anlama, söylemin formülleştirilmesine katılan
temel bir güçtür, üstelik söylem tarafından, söylemi zenginleştiren
bir direnç veya destek olarak duyumsanan etkin bir anlamadır.
Dilbilim ve dil felsefesi yalnızca söylemin pasif olarak anlaşılmasını
kabul eder; dahası, bu pasif anlama da genellikle genel dil
düzeyinde cereyan eder; yani, bu anlama sözcenin yansız anlamlandırmasının
anlaşılmasıdır, sözcenin edimsel anlamının anlaşılması
değil.
Belli bir sözcenin anlamı, dilin sunduğu artalana göre anlaşılırken,
edimsel anlamı aynı temaya dair dile getirilmiş olan öbür somut
sözcelerin sunduğu artalana göre, çelişkili görüşlerden, bakış
açılarından ve değer yargılarından oluşan bir artalana göre anlaşılır
-yani, herhangi bir sözcüğün nesnesine uzanan patikayı karmaşık-
12. Karş. V. Vinogradov'un kitabı On Artistic Prose (Sanatsal Düzyazı Üzerine),
“Rhetoric and Poetics (Retorik ve Yazınbilim)” başlıklı bölüm, s. 75 ve d.; burada
daha eski retoriklerden alınan tanımlara yer verilir.
57