ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

ir dilbilgisel kategoriler sistemi olarak görmüyoruz; ideolojik
yaşamın tüm alanlarında azami bir karşılıklı anlaşma sağlayan dil
olarak, tıka basa ideolojiyle dolu olarak, bir dünya görüşü olarak,
hatta somut bir fikir olarak kavrıyoruz. Dolayısıyla, üniter bir dil,
toplumsal-politik ve kültürel merkezileştirme süreçleriyle yaşamsal
bir bağlantı içinde gelişen güçleri, yani somut dilsel ve ideolojik
birleştirme, merkezileştirme doğrultusunda işlerlik gösteren güçleri
dile getirir.
Aristotelesci yazınbilim, Augustine’in yazınbilimi, ortaçağ kilisesinin,
“hakikatin tek dili”nin yazınbilimi, neoklasizmin Kartezyen
yazınbilimi, Leibniz’in soyut dilbilgisel evrenselciliği (“evrensel
bir dilbilgisi” fikri), Humboldt’un ısrarla somutu vurgulaması
-tüm bunlar, nüans farklılıkları ne olursa olsun, toplumsal-dilsel ve
ideolojik yaşamdaki aynı merkezcil güçleri dile getirirler; Avrupa
dillerinin merkezileştirilmesi ve birleştirilmesi şeklindeki tek ve
aynı amaca hizmet ederler. Tek bir hâkim dilin (lehçenin) diğer diller
üzerindeki zaferi, diğer dillerin yerini kapması, dillerin köleleştirilmesi,
dillerin Doğru Söz ile aydınlatılma süreci, barbarların ve
alt toplumsal tabakaların kültür ve hakikatin üniter dili içine
alınmaları, ideolojik sistemlerin kanonlaştırılması, ölü dilleri (tam
da ölü oldukları için “bütün” sayılan dilleri) inceleme ve öğretme
yöntemleriyle filoloji, ilgi odağı dil çoğulluğundan tek bir proto-dile
kaymış olan Hint-Avrupa dilbilimi -tüm bunlar dil ve biçem düşüncesinde
“üniter dil” kategorisinin içeriğini ve gücünü belirlemiştir.
Üniter dil kategorisinin, dilsel-ideolojik yaşamın aynı merkezcil
güçlerince şekillendirilen kanalda birleşmiş olan şiirsel türlerin
çoğunluğundaki yaratıcı, biçem-şekillendirici rolünü de bu
olgular belirlemiştir.
Ama dilin yaşamının “üniter bir dil”de cisimleşen merkezcil
güçleri, tam da heteroglossia’nın ortasında işlerlik gösterir. Evriminin
herhangi bir uğrağında, dil, sözcüğün dar anlamıyla yalnızca
(biçimsel dilsel işaretleyicilere, özellikle de sese ilişkin olanlarına
göre) dilsel lehçeler halinde katmanlaşmakla kalmaz, yanı sıra, toplumsal-ideolojik
diller halinde de katmanlaşır (toplumsal grupların
dilleri, “mesleki” ve “türe ilişkin” diller, kuşakların dilleri vb.) -ki
47