ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

mi ya dar anlamda şiirsel olarak anlaşılıyordu ve kendisine (mecaz
[trope] incelemesine dayalı) geleneksel biçembilim kategorileri
eleştirel olmayan bir biçimde uygulanıyordu ya da bu tür sorunlar,
örneğin “anlatımsallık”, “imgelem”, “etkileyicilik”, “berraklık” gibi
dile ilişkin boş, değerlendirme yüklü terimlerle sınırlı oluyordu
-bu kavramlara, muğlak ve geçici bile olsa, biçembilimsel bir
önem kazandırılmıyordu.
Ama geçtiğimiz yüzyılın sonlarına doğru, bu soyut ideolojik bakış
açısını dengeleyecek bir ilgi doğmaya başladı; bu ilgi düzyazıda
sanatsal ustalığa ilişkin somut sorunlara, roman ve kısa öykü
tekniği sorunlarına yönelikti. Buna rağmen, biçembilimin sorunları
açısından en ufak bir değişiklik olmadı; ilgi neredeyse yalnızca
(sözcüğün geniş anlamında) kompozisyon sorunları üzerinde yoğunlaştı.
Ama tıpkı eskisi gibi, romanda (ve keza kısa öyküde) söylemin
biçemsel yaşamının özgüllükleri, hem ilkeli hem de aynı zamanda
somut olan (biri olmadan diğeri imkânsızdır) bir yaklaşımdan
yoksundu; -geleneksel biçembilimin ruhuna uygun olarak- dile
dair aynı keyfi yargısal gözlemler hüküm sürmeye devam etti ve
bu gözlemler de, sanatsal düzyazının sahici mahiyetini bütünüyle
göz ardı etti.
Romansı söylemi sanat-dışı bir araç, özel veya benzersiz bir biçem
haline getirilmemiş bir söylem olarak gören son derece karakteristik
ve yaygın bir bakış açısı bulunmaktadır. Romansı söylemde
beklendiği gibi tamamen şiirsel (dar anlamda “şiirsel”) bir formülleştirim
bulunamayınca düzyazı söylemine herhangi bir sanatsal
değer atfedilmez; düzyazı, gündelik yaşamın pratik konuşmasıyla
veya bilimsel amaçlı konuşmayla, sanatsal açıdan tarafsız bir iletişim
aracıyla eşdeğer tutulur. 1
1.1920 kadar yakın bir tarihte V. M. Zirmunskij [Biçimcilerin önemli yoldaşı] şöyle
yazıyordu: “Lirik şiir, hepsi de tamamen estetik tasarıma tabi olan sözcüklerin
(anlamsal düzeylerde olduğu kadar ses düzeylerinde de) seçimi ve birleştiriminden
dolayı otantik bir sözel sanat yapıtı olarak ortaya çıkar. Buna karşılık, sözel
kompozisyonunda özgür olan Tolstoy’un romanı, sözcükleri sanatsal açıdan
önemli etkileşim öğeleri olarak kullanmak yerine, nötr bir araç olarak veya (tıpkı
pratik konuşmada olduğu gibi) iletişim işlevine tabi olan bir anlamlandırmalar sistemi
olarak kullanmakta ve dikkatimizi tamamen sözel kaygılardan iyice soyutlanmış
tematik boyutlara çekmektedir. Böylesi bir edebi yapıtı bir sözel sanat ya-
35