ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

olarak gelişmekte olan toplumsal dünyada gerçekleşir, ama yine de
değişen tarihsel uzamla teması yitirmez. Hatta yapıt ve yaşam arasındaki
bu mübadelenin içinde gerçekleştiği ve yapıtın ayrıksı, kendine
özgü farklı yaşamını oluşturan özel bir yaratıcı zaman-uzamdan
da söz edebiliriz.
* * *
Şimdi, yapıtın yaratıcısı olan yazar ve etkinliğinin ayrıksı biçimi
üzerinde kısaca duralım.
Yazarı, kendi biyografik yaşamını sürdüren bir insan varlık olarak,
yapıtın dışında buluruz. Ama, bizzat yapıtın yaratıcısı olarak
da karşılaşırız onunla; yapıtında temsil edilen zaman-uzamlarm dışında
konumlanmış olsa da, sanki bu zaman-uzamlara teğet konumdadır.
Yazarla en çok da yapıtın kompozisyonunda karşılaşırız
(yani, etkinliğini en fazla burada duyumsarız): Kuşkusuz, yapıtı bir
tür dışsal anlatım biçimine bürünen parçalar (şarkılar, bölümler,
vs.) halinde bölümlendiren yazardır -ama bunu, temsil edilen zaman-uzamları
doğrudan yansıtmadan yapar. Bu bölümlendirme
farklı türlerde farklı olabilir, zira bu türlerin bazılarında bölümlendirme
bir gelenek olarak muhafaza edilmektedir; böylesi bölünmeler
bu türlerdeki yapıtların yazılma öncesi (sözlü) varoluşlarının ilk
aşamalarında icra edildikleri ve işitildikleri gerçek koşullarca belirlenir.
Böylece, antik epik şiirlerin bölümlenmesinde ozan ve izleyicisinin
zaman-uzamını veya geleneksel masallarda öykülemenin
zaman-uzamını göreli bir kesinlikle hissedebiliriz. Ama modern bir
edebi yapıtın bölümlendirmesinde bile, temsil edilen dünyanın zaman-uzamı
kadar yapıtın okuyucularının ve yaratıcılarının zamanuzamını
da hissederiz. Başka bir deyişle, yapıtta temsil edilen dünya
ile yapıtın dışındaki dünya arasında karşılıklı bir etkileşimle karşılaşırız.
Bu etkileşim, kompozisyonun belirli temel özelliklerinde
çok kesin bir biçimde saptanır: Her yapıtın bir başı ve bir sonu vardır,
yapıtta temsil edilen olay da benzer biçimde bir başlangıca ve
bir sona sahiptir, ama bu başlangıçlar ve sonlar farklı dünyalarda,
birbirleriyle asla kaynaşmayacak, birbirleriyle asla özdeş olmayacak
ama aynı zamanda etkileşim içinde olan ve kopmaz bir şekilde
329