ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

Burada, bizim açımızdan önemli birtakım noktalar var.
1. İlk noktaya zaten aşinayız: Dostoyevski’nin kullandığı düşlerin
fantastik mantığı. Dostoyevski’nin kendi söylediklerini anımsayalım:
Uzam ve zamanın üstünden, yaşam ve aklın tüm yasalarının
üstünden atlayın ve yalnızca yüreğinizin sesinin emrettiği yerde
durun” (“Gülünç Adamın Düşü”). Aynı düş mantığı, burada cinayete
kurban giden gülen bir yaşlı kadın imgesinin yaratılmasını,
gülmenin ölüm ve cinayetle bileştirilmesini olanaklı kılmıştır. Ama
bu aynı zamanda zıt değerli karnaval mantığıyla da olanaklı kılınmaktadır.
Karşımızda tipik bir karnaval bileşimi vardır.
Dostoyevski’deki gülen yaşlı kadın imgesi, Puşkin’in tabuttan
göz kırpan yaşlı Kontes imgesini ve oyun kartı üstündeki göz kırpan
Maça Kızı imgesini çağrıştırır (yeri gelmişken, Maça Kızı yaşlı
Kontes’in karnaval eşidir). Burada, iki imge arasında tesadüfi
dışsal bir benzerlik değil, temel bir uyum vardır, çünkü bu iki yapıt
arasındaki genel uyumun oluşturduğu artalanı önünde gerçekleşir
(“Maça Kızı” ile Suç ve Ceza). Bu hem imgelerin atmosferindeki
hem de fikirlerin temel içeriğindeki bir uyumdur: Erken dönem Rus
kapitalizminin kendine özgü alanındaki “Napolyonculuk”. Her iki
yapıtta da, bu somut tarihsel fenomen, uçsuz bucaksız anlamsal bir
uzama yönelen ikinci bir karnavalesk düzleme kayar. Yankılanan
bu iki imgenin (gülen ölü kadın) çıkış noktası da tanıdıktır: Puşkin’de
çılgınlık, Dostoyevski’deyse hezeyan düşü.
2. Raskolnikov’un düşünde, gülen yalnızca öldürülen yaşlı kadın
değildir (düşte kadının öldürülmesinin olanaksız olduğu
görülür zaten). Apartmanın başka yerlerinde, yatak odasında başka
insanlar da gülmektedir ve giderek daha yüksek sesle gülerler. Derken,
bir kalabalık ortaya çıkar; merdivende ve alt katta bulunan bir
güruh ve aşağıdaki bu kalabalığa göre Raskolnikov merdivenin en
üst noktasında durur. Karşımızda, karnaval krallığı iddiasında olan
birini alaşağı eden ve kamusal alanda gerçekleşen bir topluca alay
etme sahnesi vardır. Kamuya açık meydan, bir müşterek icraat simgesidir
ve romanın sonunda Raskolnikov, karakola gidip teslim olmadan
önce meydana çıkar ve tüm insanların huzurunda başını
301