ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

ındırdığı değişim ve yenileme pathosuyla karnavallaşma, dışsal
bakımdan dengeli, durmuş, oturmuş ve hazır mamül olan her şeyi
görelileştirerek, Dostoyevski’nin insanın ve insan ilişkilerinin en
derin katmanlarına sızabilmesini olanaklı kılmıştır. Önceki yaşam
biçimlerinin, ahlâk ilkelerinin ve inançların '‘çürümüş bağlara” dönüşmekte
olduğu, insanın ve insan düşüncesinin daha önceleri gizli
kalmış olan zıt değerli ve son nokta barındırmayan mahiyetinin
tüm çıplaklığıyla sergilendiği bir dönemin, yani kapitalizm koşulları
altında değişen ilişkilerin sanatta kavranmasına yönelik bir araç
olarak çok verimli olmuştur. Yalnızca insanlar ve eylemleri değil,
fikirler de, kendi içine kapalı hiyerarşik yuvalarından kaçmış ve
“mutlak” (yani, tamamen sınırsız) diyalogun senli benli temasında
çarpışmaya başlamışlardı. Kapitalizm, Atina’daki pazar meydanında
“muhabbet tellallığı yapan” şu Sokrates’e benzer şekilde, insanları
ve fikirleri bir araya getirir. Suç ve Ceza'dan itibaren Dostoyevski’nin
tüm romanlarında diyalogun istikrarlı bir karnavallaşması
söz konusudur.
Suç ve Ceza’da karnavallaşmanın diğer örneklerini buluruz. Bu
romanda her şey -insanların yazgıları, deneyimleri ve fikirleri- sınırlarına
itilmekte, her şey sanki ruhunu zıttına teslim etmeye hazırlanmakta
(ama kesinlikle soyut olarak diyalektik anlamda değil),
her şey uca, en dış sınırına çekilmektedir. Romanda dengeye ulaşabilecek,
haklı görülebilir şekilde kendi içinde gerginlikten kurtulabilecek,
biyografik zamanın sıradan akışına girip orada gelişebilecek
hiçbir şey bulunmamaktadır (Razumikhin ve Dounia için böylesi
bir gelişimin olanaklılığına Dostoyevski yalnızca romanın sonunda
dikkat çeker, ama bunu kesinlikle göstermez: böylesi bir yaşam
onun sanatsal dünyasının dışındadır). Her şey değişim ve yeniden
doğum gerektirir. Her şey kesinleşmemiş bir geçiş uğrağında
gösterilir.
Romanın tam da ana konusunun geçtiği-yerin -Petersburg (romanda
oynadığı rol çok büyüktür)- varoluş ve varolmayış, gerçeklik
ve fantastik görüntüler geçidi arasındaki sınır çizgisinde bulunması,
daima sis gibi dağılmanın ve yok olmanın eşiğinde olması tipiktir.
Petersburg da, mazur gösterilebilir bir dengelenme için her­
299