ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

zar oyununu (zarlar atılmadan önce yuvarlanır) çağrıştırır; (3) Dostoyevski’de
ölümün doğalcı bir tarzda tahttan indirilmesi, dışkısını
yaparken ölen (ruhunu teslim eden) Claudius’un ölümünün daha
kaba tasvirini anımsatmaktadır. 26
Dostoyevski’nin türün diğer antik yapıtlarına -az ya da çokaşina
olduğuna hiç şüphe yok: Satirikon, Altın Eşek ve diğerleri. 27
Dostoyevski’nin Avrupa’lı kaynaklan, Dostoyevski’ye menippeanın
zenginliğini ve çeşitliliğini göstermiş olabilecek kaynaklar
sayıca çok ve heterojendir. Muhtemelen, Boileau’nun edebi-polemik
menippeası Dialogue des heros de romans'ını ve belki de Goethe’nin
edebi-polemik yergisi Götter, Helden und Wieland’ını biliyordu.
Muhtemelen, Fenelon ve Fontenelle’nin “ölülerin diyaloglarından
haberdardı (Dostoyevski engin bir Fransız edebiyatı bilgisini
haizdi). Tüm bu yergiler arasındaki bağlantıyı kuran, mezar
ötesi krallık tasvirleridir ve hepsi de türün antik (ağırlıklı olarak da
Lucianik) biçimini dışsal olarak sürdürür.
Dış biçimleriyle serbest ama türün özü bakımından tipik olan
Diderot’nun menippeaları, Dostoyevski’nin yararlandığı tür geleneklerinin
anlaşılması açısından temel önem taşır. Diderot’da (bazen
on sekizinci yüzyıl erotik edebiyatı havası taşıyan) öyküleme
tarzı ve biçem Dostoyevski’den ayrılır elbette. Le neveu de Rameau'da
(özünde bir menippea’dır ama fantastiklik öğesinden yoksundur),
tek bir pişmanlık kırıntısı barındırmayan son derece samimi
itiraflar motifi “Bobok”u anımsatır. Üstelik, tam da Rameau’nun
yeğeni imgesi, tıpkı Klinevich gibi toplumsal ahlâkı “çürümüş
bağlar” addeden ve yalnızca “utançsız hakikat”i kabul eden
açıkça “açgözlü bir tip” sergileyen Rameau’nun yeğeni imgesi,
26. Bu tür bir arada bulunuşların kesinlikle hiçbir şey kanıtlayamayacağı doğrudur.
Tüm bu benzer öğeler, bizzat türün mantığı tarafından yaratılmaktadır, özellikle
de karnavalesk alaşağı etmeler, küçük düşürmeler ve şaşırtmacalar mantığıyla.
27. Şüpheli olsa da, Dostoyevski’nin Varro’nun yergilerinden haberdar olma olasılığı
göz ardı edilemez. Varro’nun fragmanlarının eksiksiz bir akademik baskısı
1965 te yayımlanmıştır (Riese, Varronis Saturarum Menippearum relinquiae, Leipzig,
1865). Kitap, dar filoloji çevrelerinin ötesinde yankı uyandırmıştır ve Dostoyevski,
yurtdışında kaldığı süre boyunca ikinci elden bilgi sahibi olmuş olabilir,
belki de, Rus filolog arkadaşları aracılığıyla Varro hakkında bilgilenmiştir.
266