ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

Böyle bir yerde yoldan çıkma, son beklentilerin, isteklerin sapkınlığı,
hödük, çürük cesetlerin sapkınlığı -hatta bilincin son anlarının
bile esirgenmemesi! Bu anlar onlara ihsan edildi, lütfedildi ve ... ve en
kötüsü de, böyle bir yerde! Hayır, bunu kabul edemem. [SS X, 357-58]
Burada tamamen farklı bir sesin, yazarın sesinin hemen hemen arı
sözcükleri ve tonlamaları, anlatıcının konuşmasını böler; araya girerler
ama ansızın “ve...” diye başlayan bir cümleyle kesilirler.
Öykünün sonu gazeteci tarzındadır:
Vatandaş'a vermeliyim; oradaki editör de portresini sergiletmişti.
Belki bunu da yayımlar.
Dostoyevski’nin neredeyse klasik menippea’sı böyle bir şeydir. Tür
kayda değer bir bütünlükle ayakta tutulur. Hatta, menippea türünün
burada en büyük potansiyelini sergilediği, maksimumunu gerçekleştirdiği
bile söylenebilir. Özellikle de, ölü bir türün biçemlenmesi
(stilize edilmesi) değildir bu. Aksine, Dostoyevski’nin yapıtında
menippea türü tüm tür yaşamını eksiksiz bir biçimde yaşamayı sürdürür.
Zira, bir türün yaşamı özgün yapıtlardaki sürekli yeniden doğuşlara
ve yenilenmelere dayanır. Dostoyevski’nin “Bobok”u elbette
son derece özgündür. Dostoyevski tür üstüne bir parodi yazmıyordu;
tam anlamıyla onu kullanıyordu. Ama menippea’nın bir
ölçüde daima kendisini parodileştirdiğine dikkat edilmesi gerekir
-ki bu, aynı zamanda türün en eski antik biçimlerini de kapsar. Bu,
menippea’nın tipik tür özelliklerinden birisidir. Bu kendi kendinin
parodisini yapma öğesi, türün olağanüstü canlılığının nedenlerinden
biridir.
Burada, Dostoyevski’nin olası tür kaynakları sorununa değinmemiz
gerekiyor. Her türün özü, yalnızca belirli bir türün tarihsel
gelişimi boyunca ortaya çıkan farklı çeşitlemelerde tüm bütünlüğüyle
gerçekleştirilip sergilenir. Sanatçı tüm bu çeşitlemelere ne
denli fazla ulaşabiliyorsa, belirli bir türün diline de o denli zengin
ve esnek şekilde hâkim olacaktır (çünkü bir türün dili somut ve tarihseldir).
264