ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

temsil edilir: hapishaneler, köleler, hırsızlar, balıkçılar vb. Bu türde
yer alan diğer romanlar ise, içsel bir diyalojiklikle, parodi ve
indirgenmiş gülme öğesi ile karakterize olur. Menippea’nın öğeleri,
aretolojik türe ait yapıtlar (örneğin, Philostratus’un Tyana’lı
Apollonius’un Yaşamı) kadar, antikitenin ütopya yapıtlarına da sızar.
Menippea’nın diğer türlere nüfuz etmeye yönelik dönüştürücü
gücü, ayrıca eski Hıristiyan edebiyatının anlatı türleri üzerinde de
önemli bir etkiye sahip olmuştur.
Menippea ve menippea’yla bağlantılı benzeri türlerin tür özelliklerini
tanımlamaya yönelik betimlememiz, Dostoyevski’nin yapıtlarının
tür özelliklerini tanımlarken söylenebileceklerle çarpıcı
bir benzerlik taşımaktadır (örneğin, bkz. s. 211-212’de alıntıladığımız
Grossman’ın verdiği tanım). Aslında, menippea’nın tanımlayıcı
özelliklerinin tümüne (kuşkusuz, uygun değişiklikler ve çetrefilleşmelerle)
Dostoyevski’de de rastlarız. İşin doğrusu, bu tamamen
aynı tür dünyasıdır, her ne kadar menippea’nın gelişiminin ancak
başlangıç aşamasında bulunsa ve Dostoyevski’de doruğuna
ulaşsa da. Ama biliyoruz ki, bir türün başlangıcı, yani arkaiklik aşaması,
türün gelişiminin en yüksek aşamalarında da yeni biçimlerde
korunur. Dahası, bir tür ne denli gelişirse, biçimi de o denli karmaşıklaşır
ve geçmişini de o denli iyi ve eksiksiz anımsar.
Peki ama bu, Dostoyevski’nin doğrudan doğruya ve bilinçli
olarak antik menippea’dan yola çıktığı anlamına mı gelir? Kuşkusuz
hayır. Dostoyevski hiçbir anlamda antik türlerin takipçisi değildir.
Dostoyevski belirli bir tür geleneğinin, kendi dönemiyle
kesiştiği noktada bu geleneğe bağlanır, her ne kadar (antik halka da
dahil olmak üzere) bu gelenek zincirinde yer alan geçmiş halkalar
az ya da çok Dostoyevski’nin bilgisi dahilinde ve yakın olsa da
(Dostoyevski’nin tür kökenleri sorununa daha sonra döneceğiz).
Bir ölçüde paradoksal bir deyişle, antik menippea’nın kendine özgü
özelliklerini muhafaza etmiş olanın Dostoyevski’nin öznel belleği
değil tam da Dostoyevski’nin içinde çalıştığı türün nesnel belleği
olduğu söylenebilir.
Menippea’nın tür özellikleri Dostoyevski’nin yapıtlarında yalnızca
dirilmekle kalmaz, yenilenir de. Dostoyevski bu tür potansi­
236