ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

tin’in verdiği addır. Edebi sistemler kanonlardan oluşur, “romanlaşma”
en temel anlamda kanon karşıtıdır. Türsel monoloğa izin vermez. Belli
bir sistemin edebiyat olarak kabul ettikleriyle böyle bir edebiyat tanımının
dışında bırakılan metinler arasındaki diyalog konusunda her
zaman ısrarlıdır. Daha geleneksel olarak roman denince akla gelen,
yalnızca bu dürtünün en karmaşık ve yoğunlaşmış ifadesidir. 14
Bu yüzden “roman diğer türleri içerip, sindirip, yutup yine de roman
olma konumunu koruyabilir ama diğer türler epik, şiir ya da
başka bir sabit tür olarak kimliklerine zarar vermeden romansı öğeler
içeremezler” 15 .
Aynı biçimde, romanların kendi “romansılık” potansiyellerini
gerçekleştirme derecelerinin farklılığından da sözedilebilir. Bakhtin’e
göre Tolstoy’un, Turgenyev’in yapıtları Dostoyevski’ninkilerden
çok daha az romansı, daha monolojiktirler. Roman, edebi bir
tür olmayıp edebiyatın ve türlerin sınırlarının sorgulanması olduğu
için, Todorov’un talep ettiği türden dönemsel bir tarihsellik içermez
ama bu sınırların her seferinde hangi bakış açıları, hangi toplumsal
diller tarafından ihlal edildiğini en açık ve yoğun biçimde kaydettiği
için tarihseldir. Şöyle hiyerarşik bir düzeyleşmeden sözedilebilir:
Her söz edimi, en basit günlük konuşma bile, temelde diyalojiktir;
insan varlığının ve dilin “çoksesli” niteliğinin dışavurumudur. Sözcükler
yalnızca geçmiş kullanımlarla ve olanaklı kıldıkları, kışkırttıkları
gelecek kullanımlarla ilişki içinde anlamlı olabilir. Her birine,
başka zamanlarda, başka dönemlerde kendilerini kullanmış
olan sesler tümüyle nüfuz etmiş durumdadır; sözden nesneye doğrudan
bir yol yoktur. Bütün bu özellikler edebiyatta daha üst bir bilinçlilik
düzeyine taşınarak yoğunlaşır, netleşir. İyi edebiyat, yaşamdaki
ve dildeki diyalojiye, çoksesliliğe hakkını veren edebiyattır.
Roman tam da bunu yapabilmek üzere oluşmuş bir edebi biçimdir.
Romanın bu gücü en yetkin anlatımını Dostoyevski’nin yapıtlarında
bulur.
Bakhtin’in kullandığı temel terimler hem betimleyici hem de
değerlendiricidir. Diyalog, çokseslilik, melezleşme bir yandan ol-
14. Michael Holquist, “Introduction", The Dialogic Imagination , s. xxxi.
15. A.g.e., s. xxxii.
20