ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

Bu tutarsızlıklar ve gerilimler arasında gülme her şeyden önce komik
yanları vurgular (ama yalnızca komik yanları değil); antikitenin
yarı ciddi-yarı komik türlerinde, yeni bir düzenin imgeleri türer
-sözgelimi, Sokrates’in yeni ve daha karmaşık bir şekilde bütünleşmiş
heybetli kahraman imgesi.
Dayanıklı popüler maskelerden -romanın gelişiminin en önemli
aşamaları boyunca (antikitenin yarı ciddi-yarı komik türleri, Rabelais,
Cervantes) romansı insan imgesi üzerinde büyük bir etkiye
sahip olmuş olan maskelerden- hareketle bir imgenin sanatsal olarak
yapılandırılması bu sürecin karakteristiğidir. Epik ve trajik kahraman,
yazgısı dışında bir hiçtir; bu nedenle, kaderin kendisine tahsis
ettiği olay örgüsünün bir işlevidir; başka bir yazgının veya başka
bir olay örgüsünün kahramanı olamaz. Oysa, popüler maskeler
-Maccus, Pulcinello, Harlequin- herhangi bir yazgıyı üstlenebilir
ve herhangi bir duruma dahil olabilirler (tek bir piyesin sınırları
içerisinde bunu sık sık yaparlar), ama potansiyellerini yalnızca bu
durumlarda tüketemezler; herhangi bir durumda ve herhangi bir
yazgıda daima kendilerine ait mutlu bir fazlalığı, kendi basit ama
bitmez tükenmez insani yüzlerini muhafaza ederler. Dolayısıyla, bu
maskeler olay örgüsünden bağımsız olarak işlev görüp konuşabilirler;
üstelik, tam da dar anlamda olay örgüsünün dışındaki bu gezintilerde
-Atellan trice’lerinde 22 , İtalyan komedisinin lazzi’sinde 23 -
kendi yüzlerini en iyi açığa vururlar. Ne epik ne de trajik bir kahraman,
olay örgüsündeki bir duraklama esnasında veya bir perde arasında
hem kendisi kalıp hem de olay örgüsündeki rolünün dışına çıkabilir:
Bunun için hiçbir yüze, hiçbir jeste, hiçbir dile sahip değildir.
Gücü de kısıtlılığı da bunda yatmaktadır. Epik ve trajik kahraman,
tam da doğası gereği yok olmak zorunda olan kahramandır.
Oysa, popüler maskeler asla yok olmazlar: Atellan, İtalyan veya
İtalyanlaştırılmış Fransız komedilerinde bir Maccus’un, bir Pulcinello
veya bir Harlequin’in gerçekten ölmesini mümkün kılan tek
bir olay örgüsü yoktur, olamaz da. Ama (müteakip hayata dönüşler-
22. Trice’lerin, Atellanae'da olaylar arasında maskelerin sık sık karakterin dışına
taştığı interlüdler oldukları düşünülür.
23. Lazzi, sürmekte olan olay örgüsünün parçası olmayan “rutinler” veya “numaralar”
olarak adlandırabileceğimiz şeylerdir.
203