ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

yeni durumdur. Yazarın bu yeni konumlanışı, epik (hiyerarşik) mesafenin
aşılmasının en önemli sonuçlarından biri olarak kabul edilmelidir.
Yazarın bu yeni konumlanışının bir tür olarak romanın özgül
evrimi açısından barındırdığı son derece önemli biçimsel, kurgusal
ve biçemsel içerimler daha başka bir açıklama gerektirmez.
Şimdi, Gogol’un Ölü Canlar'ını bu bağlantıda değerlendirelim.
Gogol, epiğinin biçimini İlahi Komedya’yı model alarak oluşturmuştur;
yapıtının üstünlüğünün bu biçimden kaynaklandığını tahayyül
etmiştir. Ama aslında ortaya çıkan, bir Menippos hicvidir.
Bir kez samimi temas mıntıkasına girdikten sonra Gogol buradan
ayrılamamış ve bu alana mesafeli ve pozitif imgeler aktaramamıştır.
Epiğin mesafeli imgeleri samimi temas imgeleriyle asla aynı
temsil alanında bulunamaz; Abartılı heyecanlar (pathos), Menippos
yergisinin dünyasına tıpkı yabancı bir cisim gibi zorla girmiştir,
onaylayıcı heyecan (pathos) ise soyut hale gelmiş ve yapıttan dışlanmıştır.
Gogol aynı yapıtta aynı insanlarla Cehennem’den Araf’a,
oradan da Cennet’e gitmenin üstesinden gelememiştir; hiçbir kesintisiz
geçiş mümkün değildir. Gogol’un trajedisi çok gerçek bir
ölçüde bir türün trajedisidir (ancak tür biçimci anlamında değil, bir
mıntıka ve kıymetlendirilmiş bir algılama alanı olarak, dünyanın
temsil edilme tarzı olarak alındığında). Gogol Rusya’yı kaybetmiştir,
yani, Rusya’yı algılayabilmek ve temsil edebilmek için gerekli
planını yitirmiştir; bellek ve samimi temas arasında bir yerde sıkışıp
kalmıştır -açıkça ifade edilecek olursa, dürbününün doğru odağını
bulamamaktadır.
Ama sanatsal yönelim için yeni bir çıkış noktası olarak zamandaşlık,
bir kahramanlık geçmişinin betimlenmesini, üstelik herhangi
bir alaycı taklit olmadan betimlenmesini hiçbir surette dıştalamaz.
Ksenophanes’in Cyropaedia’sını 20 buna örnek gösterebiliriz
(kuşkusuz, yarı ciddi-yarı komik bir yapıt değildir bu, ama sınırdaki
bir yapıttır). Konusu geçmiştir, kahramanı Büyük Cyrus’tur.
20. Ksenophanes (MÖ 428-354), Cyropaedia-, Julian the Apostate’ın kaçınılması
gereken bir model olarak anışından (karş. Perry, Ancient Romances, s. 78), Dialogue
sur les héros des romans (1664) adlı kitabında, Mme. de Scudéry’nin akıl
almaz Artamène, ou le grand Cyrus'una (1649-1653) saldıran Boileau’ya kadar
romanlar hakkında düşünmenin tarihine musallat olan bir metindir bu.
194