ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

pıt, kendini belli bir tür içinde konumlandırırken zorunlu olarak
geçmişte o tür içinde konumlanmış başka yapıtları ve o türü biçimlendiren
toplumsal koşulları “anımsar”.
Bütün edebi türler içinde romanın Bakhtin için çok özel bir anlam
taşımasının nedenleri “Romanda Söylem”de dile getirilir. Bunların
arasında belki de en önemlisi, romanın yalnızca bir söylem olmakla
kalmayıp, aynı zamanda söylemin temsili olmasıdır. Yani roman,
söylemlerin birbirleriyle nasıl karşılaştıklarını, bir başkasının
sözünün nasıl çağrıldığını, nasıl yanıtlandığını, bir sözün başka bir
söz içinde nasıl, hangi derecelerde varolabildiğim örneklemekle
kalmaz, bizzat bu olguları resmeder, onları kendi söyleminin nesnesi
kılar. Biçimsel özellikleri bu resmetmenin araçlarıdır, bir tür
olarak onu tanımlayan da bu temsilin kendisidir. Bunun tek nedeni
romanda yazarın ya da anlatıcının söyleminin yanısıra kahramanların
konuşmalarının da yer alması değildir. Aynı durum zaman zaman
şiirde de sözkonusu olabilir. Ama şiirin biçimsel olanakları bu
durumdan söylemin toplumsallığını, diyalojik yönelimlerini ortaya
koyacak biçimde yararlanmasına elverişli değildir; roman farklı
sözceleme edimleri üzerine bir söz olabilirken şiir yalnızca “doğrudan”
bir sözce olabilir çünkü biçimsel olanakları, toplumdaki ve
dildeki çok katmanlılığı, merkezkaç kuvvetlerini bastırmaya yönelik
tarihsel dürtülerin egemenliği altında oluşmuştur. Bir tür olarak
bu dürtüleri “anımsar”, onların tarihi tarafından tanımlanır. Bu tarihin
sağır kaldığı olgular,
Söylemin içinde varolan, söylemin ilkin tek bir dil içinde yeralan başkalarının
sözceleri arasında . . ., ikinci olarak tek bir ulusal dil içinde
barınan farklı “toplumsal diller” arasında, son olarak da aynı kültür ,
yani aynı toplumsal-ideolojik kavramsallaştırma ufku içinde bulunan
farklı ulusal diller arasındaki diyalojik yönelişleri tarafından belirlenen
olgulardır. 7
Şiir bu olguları kaydetmemek üzere biçimlenmiş bir türdür:
7. Bakhtin, “Discourse in the Novel", The Dialogical Imagination içinde, s. 275.
“Romanda Söylem”, bu derleme içinde, s. 51
16