ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

lerin ilk kullanılışından tümüyle farklı bir eylem, yeni bir sözcedir.
Başkasının sözlerini yinelerken ses tonumuzla, duraklamalar ya da
hızlanmalarla, alt çizmeler, noktalama işaretleriyle hiçbir yorum
yapmadığımızı, bu sözleri değerlendirmediğimizi, olumlamaktan,
alay etmekten, eleştirmek ya da vurgulamaktan kaçındığımızı varsayalım.
Hatta bu alıntılanan sözleri kendi sözlerimizle çevrelemediğimizi,
bütün yaptığımızın yineleyip susmak olduğunu düşünelim.
Yine de bu alıntılama eyleminde ilk sözcede olmayan bir boyut,
yinelemeye yönelik bir seçim, gizli ya da örtük biçimde kendini
bir yineleme olarak konumlandırma anlamı vardır. Öyleyse sözcelerin
farklı bağlamlarda farklı anlamlara gelmesinin nedeni tümüyle
dışsal koşullar, farklı dinleyenlerin farklı, hatta yanlış anlamaları
değildir. Bağlamsallık sözceyi içten belirleyen, ona biçim
veren, yalnızca yorumlanmasının değil, daha baştan gerçekleşmesinin
koşullarını oluşturan bir niteliktir.
Bir sistem olarak dilin incelenmesi sırasında bir kenara bırakılan
bağlamsallık, söylemin incelenmesinde birincil öneme sahiptir.
Saussure dilbilimin nesnesini soyut sistem (langue) olarak tanımlayıp
tekil söz edimlerini (parole) bir yana bırakmıştı çünkü bunların
sonsuz bir çeşitlilik gösteren, bireysel, tanımı gereği genelleştirmelere
dirençli, bu yüzden de sistematik bir incelemenin nesnesi olamayacak
olgular olduklarını düşünüyordu. Bakhtin’in buna yanıtı,
sözcelerden oluşan söylemlerin de tek tek sözcelerden bağımsız olmayan
ama yine de onlara indirgenemeyecek kuralları, toplumsal
olarak biçimlenen düzenleyici ilkeleri olduğuydu. Toplumsal yaşam
içinde hiçbir birey için dil, her türlü kullanıma açık, dilbilgisi
kuralları çerçevesinde istenildiği gibi bir araya getirebilecek bir
malzemeler yığını değildir. Foucault için olduğu gibi Bakhtin için
de her dönemin, her toplumsal durumun, neyin söyleneceğini değil,
ama neyin söylenebilir olduğunu belirleme gücü vardır. Söylem, bu
gücün tarihsel zaman ve toplumsal olarak biçimlenmiş mekan içinde
tek tek sözceler olarak kendini ortaya koymasıdır ve bu sözceleri
olanaklı kılan ilkelerin irdelenmesi anlamında bir “söylembilim”
olanaklıdır.
“Romanda Söylem” böyle bir söylembilimi çok katmanlı bir tür
14