ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

dogmatik gülme denli olanaksızdır ve klasik trajediler dogmatikliği
aşar. Hem otantik tragedya hem de zıt duygular barındıran otantik
gülme, tüm biçimleri ve tezahürlerinde, dogmatizm tarafından
katledilir. Antik kültürde tragedya yaşamın gülmeye dayanan boyutunu
dışlamayıp onunla birlikte var olmuştu. Trajik üçlemeyi, onu
gülmece düzeyinde tamamlayan yergi tiyatrosu izledi. Antik trajedi
gülme ve parodiden korkmamış, hatta bir düzeltici ve tamamlayıcı
olarak onları talep etmişti. 64 Bu nedenle, antik dünyada resmi
kültür ve folk kültürü arasında, Ortaçağ’daki gibi, belirgin bir ayrım
var olamadı.
Antik dünyada, (prensipte) dar dogmatizm barındırmayan ve gülmenin
potasında sınanma kapasitesine sahip olan başka bir ciddiyet
biçimi daha yaratıldı. Bu, eleştirel felsefeydi. Kurucusu Sokrates,
Sokratik diyaloğu yeşertip tek yanlı retorik ciddiyetten kurtaran antikitenin
karnaval biçimleriyle bağlantılıydı doğrudan doğruya.
Modern dönemlerin kültüründe katı ve bilimsel, özel bir ciddiyet
biçimi büyük önem kazanmıştır. İlke olarak, bu biçim, tüm hoşgörüsüz
dogmacılıklardan muaftır ve doğası gereği bir sorun biçimi
alır, öz-eleştireldir ve tamamlanmamıştır. Rönesans itibariyle bu
yeni ciddiyet edebiyat üzerinde güçlü bir etki sahibi oldu, ama bu
alanda, belirli dönüşümlerden geçerek elbette.
Bizzat yüksek edebiyat alanı ve bu alanın muhtelif gelişim aşamaları
-epik, lirik ve tiyatro- ölüm ve yenilenmeye teslim olmaya
her an hazır birçok derin ve saf, ama açık ciddiyet biçimi sunuyordu.
Sahici açık ciddiyet ne parodiden ne ironiden ne de başka bir
indirgenmiş gülme biçiminden korkar, çünkü bunların tamamlanmamış
bir bütünün parçası olduklarının farkındadır. 65
64. Bkz. A. Dieterich'in analizi, Pulcinella. Pompeyanische Wandbilder und Römische
Satyrspiele içinde. Leipzig, 1897.
65. Puhskin’in Mozart’ı hem gülmeyi hem parodiyi kabul eder, oysa kasvetli,
vakur Salieri gülmeyi ve parodiyi kabul etmediği gibi korkar da. Kör kemancıyı
dinledikten sonra Mozart ve Salieri arasında geçen konuşma şöyledir:
Salieri: Nasıl gülebilirsin?
Mozart: Ah Salieri, sen gülemez misin?
Salieri: Hayır, değersiz bir ressam Raphael'in Madonna’sını berbat ettiğinde gülmem;
bir soytarı Alighieri’yi taklit edip ona saygısızlık ettiğinde gülmem (Pushkin,
“Mozart ve Salieri", Sahne 1).
141