ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

oluşum aşamasının sona erişini de işaret ediyordu. Ciddiyete dayalı
edebiyatın (özellikle de roman) biçimsel bileşenleri olarak gelişecek
olan yavanlaşmış gülmeye dayalı türler de -mizah, ironi, istihza-
kesin bir şekilde biçimlenmişti. Ancak bu fenomenlerin incelenmesi
tartışmamızın dışında kalıyor. 63 Rabelais’nin romanını ve
genelde de Rönesans’ı hazırlamış olan ve sonraki iki yüzyıl boyunca
giderek azalan temel popüler eğlenceye dayalı gülme geleneğinin
izini sürmekle ilgileniyoruz yalnızca.
Çalışmamız, şu ya da bu şekilde, tarihsel yazınbilim sorunlarıyla
yakından bağlantılı olmakla birlikte, temelde tarihsel ve edebi bir
nitelik taşıyor. Ama daha kapsamlı, daha genel estetik sorunlar,
özellikle de gülmenin estetiğiyle ilgili sorunlar ortaya atmayacağız.
Ortaçağ’da ve Rönesans’ta gülmenin folk kültürüne sızan, tarihsel
olarak belirlenmiş, tek bir yönünü tartışacağız yalnızca. Ayrıca, bunu
da bütününde irdelemeyip, Rabelais’nin yapıtına ilişkin bir analizin
izin verdiği sınırlar içinde kalarak yapacağız. Bu açıdan, çalışmamız
gülme felsefesi ve estetiği kapsamında yalnızca belirli miktarda
malzeme sunabilir. Daha fazlası söz konusu olamaz.
İnceleme konumuz olan, tarihsel olarak belirlenmiş folk mizah
kültürü, genelde ciddiyetin tümüne karşıt değildi. Kendisi de tarihsel
olarak belirlenmiş bir biçim sergileyen Ortaçağ’ın hoşgörüsüz,
dogmatik ciddiyetine karşıydı. Ama kültür ve edebiyat tarihi başka
ciddiyet biçimlerini de tanıyordu. Sözgelimi, antik kültür, en büyük
ifadesini Yunan tragedya türünde bulan trajik ciddiyeti geliştirmişti.
Trajik ciddiyet evrenseldir (bir “trajik felsefe”den söz edilebilmesinin
nedeni de budur); bir yaratıcı yıkım ruhu taşır. Trajik ciddiyet
dogmatizmden tümüyle bağımsızdır. Dogmatik bir tragedya,
63. Yavanlaşmış gülmenin modern dönemlerdeki (özellikle de Romantizmle başlayan)
en kapsamlı biçimi ironidir. Bu sorun, İsviçreli akademisyen Beda Allemann’ın
ilginç kitabı Ironie und Dichtung, 1956'da ele alınır. Bu kitapta yazar,
Schlegel, Kierkegaard, Nietzsche, Thomas Mann ve Musil tarafından sunulduğu
haliyle ironi yorumu ve biçimlerini analiz eder. Bu analiz incelikli ve derindir, ama
ironiyi tamamen bir edebi fenomen olarak kabul eder ve folk mizah kültürüyle
olan bağlantısını göstermez.
140