ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

her alanda, karşıtların birbirine dokunduğu, içiçe geçtiği, yüz yüze
biçimlendiği, birbirine dönüşür gibi olup yine de özerk kaldığı
“maksimum temas noktalarını” o alanın özgül dilinde adlandırıp
açımlayarak ilerler Bakhtin’in düşüncesi.
Bu derleme için seçilen yazılarda incelenen alan edebiyat, tanımlanan
maksimum temas noktaları tür, karnaval ve romandır.
Edebiyatta özgün yaratıyla onu mümkün kılan verili anlam dünyası,
tek bir söz edimiyle bütün bir dil, şimdiyle geçmiş, tür kavramı
içinde birbirine dokunur. Karnaval, edebiyatla edebiyat dışının
maksimum temas noktasıdır. Romandaysa tür ve karnaval kavramları
kesişir. Edebiyat türleri de edebiyat dışı söz türleri de karnavalımsı
bir kural tanımazlıkla roman içinde birbirleriyle haşır neşir
olur, çatışır. Bu içiçe geçiş ve kural tanımazlık zorunlu olarak her
bir türün kendi bütünlüğünü ve kurallarını sarsar, geleneksel anlamıyla
tür kavramının alaşağı edilmesine neden olur. “Roman diğer
türlerin (tam da tür olarak oynadıkları rolün) parodisidir; biçimlerinin
ve dillerinin uzlaşımsallığını açığa çıkarır; bazı türleri sıkıp dışarı
atar, bazılarını yeniden formüle ederek, yeniden vurgulandırarak,
kendine özgü yapısı içine katar.” 3
Bir kısmını bu seçki içine aldığımız “Romanda Söylem” yazısında,
gerek bu kesişmelerin, çatışmaların, yeniden vurgulandırmaların,
gerekse baştan beri sözünü ettiğimiz ben ve öteki diyalektiğinin
adı olarak diyalog kavramı Bakhtin’in tüm kuramında tuttuğu
merkezi yere oturmuştur bile. Ancak “Estetik Etkinlikte Yazar ve
Kahraman”dan “Romanda Söylem”e giden yol çok önemli bir duraktan,
Dostoyevski’nin Poetikası’nın Sorunları'nın 1929’da yayınlanan
ilk versiyonundan geçer. Bu kitapta diyalog kavramı yine
ağırlıklı olarak yazarla yarattığı kişiler arasındaki ilişki bağlamında
geliştirilir. Bakhtin’e göre Dostoyevski’nin bir romancı olarak başarısının
ve özgünlüğünün kaynağı, romanlarının çoksesli diyaloglar
olarak kurulmuş olmasıdır. Dostoyevski’nin kahramanlarının
herbiri birer “ideolog”dur; yani her birinin dünyaya, yaşama ilişkin
3. Bakhtin, “Epic and Novel", The Dialogic Imagination içinde, çeviren Caryl
Emerson ve Michael Holquist, yayına hazırlayan Michael Holquist (Austin, Texas
1981), s. 5. “Epik ve Roman", bu derleme içinde, s. 167
10