ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

edensel mezardır, ama güzel ve yeni bir yaşam yeşertir.
Ne var ki, ortaçağ gülmesi, zamanın kesintisiz akışının öznel,
bireysel ve biyolojik bilinci değildir. Tüm insanların toplumsal bilincidir.
İnsan, zamanın bu akışını eğlencenin yapıldığı pazar meydanında,
karnaval güruhunun içinde, farklı yaş gruplarından ve toplumsal
kastlardan başka bedenlerle temasa girerken deneyimler.
Sürekli olarak büyüyen ve yenilenen bir topluluğun üyesi olduğunun
farkındadır. Festivale özgü folk gülmesinin yalnızca doğaüstü
huşu karşısında değil, kutsal olan karşısında, ölüm karşısında da bir
zafer öğesi sunmamasının nedeni budur; bu gülme, aynı zamanda,
gücün, dünyevi kralların, dünyevi üst sınıfın, ezen ve kısıtlayan
herkesin, her şeyin mağlubiyeti anlamına gelir. 37
Ortaçağ gülmesi, dünyanın gizeminden ve iktidardan kaynaklanan
korkuyu mağlup ettiğinde, hem dünyanın gizemini hem de iktidara
ilişkin hakikatin peçesini düşürdü. Övgüye, dalkavukluğa, riyakârlığa
karşı çıktı. Sövgülerde ve kaba sözcüklerde ifade edilen
bu gülen hakikat, iktidarı aşağıladı. Ortaçağ soytarısı işte bu hakikatin
habercisiydi.
Rabelais’ye adadığı makalesinde Veselovsky, soytarının toplumsal
anlamını şöyle karakterize ediyordu:
37. Kültür tarihinde gülmenin işlevleriyle ilgili engin düşünceler (Ortaçağ’ı bizzat
tanımasa bile) Herzen tarafından ifade edilmiştir: “Gülme devrimci bir şey içeriyor...
Voltaire’in gülmesi, Rousseau’nun ağlamasından daha yıkıcıydı." (Dokuz
ciltlik bir Yapıt, Goslitizdat, Moskova, 1956. 3. Cilt, s. 92). Herzen başka yerlerde
de şöyle der: “Gülmenin şakaya gelir yanı yok, biz de gülme hakkımızdan vazgeçmeyeceğiz.
Antik dünyada, halk Olimpos’ta ve yeryüzünde Aristophanes’i ve
komedilerini dinlerken, Lucian’a dek, kahkahalarla gülüyordu, insanlık dördüncü
yüzyıldan itibaren gülmeyi kesti; ağlanıp sızlanmaktan başka birşey yapmadı ve
vicdan azabının iniltileri ve sızıları arasında zihin ağır zincirlere vuruldu. Fanatizm
ateşi diner dinmez, insan bir kez daha gülmeye başladı. Gülmenin tarihini
yazmak son derece ilginç olurdu. Kilisede, sarayda, törenlerde, müdürüyle, polis
memuruyla, Alman yöneticiyle karşılaştığında hiç kimse gülmez. Serfler, toprak
sahibinin huzurunda gülümseme hakkından bile yoksundur. Yalnızca eşitler gülebilir.
Astların üstleri önünde gülmesine izin verilse, kahkahalarını bastıramasalar,
bu, saygıya elveda denmesi anlamına gelirdi, insanları tanrı Apis’e (Eski Mısırlıların
taptığı kutsal boğa) güldürmek, onu kutsal mevkisinden indirmek ve sıradan
bir boğa haline getirmek olur." (A. I. Herzen, On Art, “Art” tarafından yayımlanmıştır,
Goslitizdat, Moskova, 1954, s. 223).
112