ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

Kendini tanımlamak için gözlerini ötekine çevirmek, yabancı olanı
anlamak için kendi konumuna sıkı sıkıya bağlı kalmak olarak özetleyebileceğimiz
bu yaklaşım Bakhtin’in en erken yazılarında bile
yalnızca insanlar arasındaki ilişkilere ya da mutlak öteki olarak tanrıyla
insan arasındaki ilişkiye dair ahlaki bir ilke değildir. Her türlü
bilmenin ön koşulu olarak ortaya koyulduğu için epistemolojik
bir varsayımdır. Farklı kavramlar ve soyutlama düzeyleri, bilmenin
bütün nesneleri, insanların farklı deneyim ve etkinlik alanları arasında
da aynı karşılıklı dışsallık ve ötekilik ilişkileri geçerli olduğu
için, bu anlayış aynı zamanda bir çözümleme yöntemidir.
“Estetik Etkinlikte Yazar ve Kahraman”da, insanın varoluşuna
ve yaşamın anlamlandırılabilirliğine ilişkin en temel sorunların bir
yazarla kahramanı arasındaki ilişki bağlamında ele alınmış olması
bir raslantı değil, tam da bu yöntemin bir uygulamasıdır. Yaşama
ilişkin ve evrensel olan, farklı bir düzeye, kurmacanın aykırı alanına
taşınıp onun son derece kendine özgü yapısal bütünlüğü ve işleyişi
içinde ete kemiğe büründürülerek irdelenir. Edebiyatı bir yansıma
olarak ele almaktan, bazı felsefi sorunları edebi metinler aracılığıyla
irdelemekten, bu metinlere tematik yorumlar getirmekten
farklı bir yöntemdir bu. Metnin dışında varolan bir soru metnin terimleriyle,
onun iç yasalarına tabi kılınarak yeniden sorulur çünkü
bu anlayışa göre, her düşünce, her gerçek, kendisi olmayanla karşılaşma,
onun anlam dünyasında ifade edilme anında kendisini en
doğru ve tam olarak ele verir. Bakhtin’in daha sonraki bütün yapıtlarında,
bir yazarın özgünlüğünü bağlı olduğu gelenek, zamanı mekan,
sanata özgü olanı gündelik yaşam, bireysel olanı toplumsal
ilişkiler cinsinden anlayışında, bu ilk döneme özgü ben ve öteki diyalektiğinin
uzantılarını bulmak mümkün. Örneğin “Romanda
Söylem” başlıklı incelemesinin ilk cümlesinde amacının soyut “biçimsel”
yaklaşımla aynı derecede soyut “ideolojik” yaklaşım arasındaki
kopukluğu gidermek olduğunu belirttikten sonra Bakhtin’in
yaptığı, içerikle biçimi birbiriyle ilişkilendirerek iki uç arasında
bir orta yol önermek değildir. Bu iki kavram arasındaki ayrımı
silip atmadan, sürekli olarak her birini diğeri cinsinden, her birini
diğerinin yanıtı olarak ifade etme çabasına girişir. İncelediği
9