Çay Sektör Profil Araştırması 2004 - ITO

38
Bu nedenle ülkemizde yapılan AB Ortak Tarım Politikasının uyum çalışmalarının
yakından izlenmesi gerekmekte çay tarımı işlenmesi ve pazarlanması ile ilgili
politikalarının belirlenmesi safhalarında yeni oluşan bu durumun dikkate alınarak
üretimde dünya standartlarına ulaşılmasına yönelik tedbirlerin alınması
gerekmektedir.
4-Dünya Çay Pazar Yapısı
Çay üretici ülkelerde işlenip kuru hale geldikten sonra genellikle 40-50 kg ‘lık
ambalajlarda ithalatçı ülkelere gönderilmekte ve bu ülkelerde harmanlanarak
paketlenmektedir. Dünya ticaretine konu olan ambalajlı çay miktarı dökme çaya
oranla oldukça düşüktür.
Dünya çay pazarlanmasında çayın üreticiden tüketiciye ulaştırılmasında çok sayıda
aracı bulunmakta olup, bu durum maliyet ve fiyatlarını etkilemektedir. Çayın
pazarlanmasında simsar, harmanlayıcı, toptancı ve perakendeci gibi aracılar
bulunmakta dır.
Dünya çay piyasası büyük ihracatçı ve üretici ülkelerin şirketleri tarafından
yönlendirilmektedir. Çayın serbest piyasalarda toptan olarak büyük ambalajlarda
ticaret için çay borsaları kurulmuştur.
İlk çay borsası 1839 yılında Londra da Avrupa’ya yeterli miktarda çay sağlamak
amacıyla kurulmuş olup bu gün 16adet çay borsası bulunmaktadır. Ülkemizde halen
bulunmayan çay borsası yerine halen ticaret borsası statüsünde Rize borsası faaliyet
göstermektedir.
Çayın pazarlanmasında bordların önemli yeri bulunmakta olup, pazarlama
bordları tarımsal ürünlerin arz fiyat ve sağlanan gelir dalgalanmalarının olumsuz
etkilerini çözmede kooperatifler etkili olmadığında kurulmuştur. Bordlar yapılarına
göre danışma, düzenleyici,fiyat istikrar,ihracat,monopol,ve arz fiyatları kontrol eden
bordlar olmak üzere ayrılmaktadır. Üretici ülkelerden Hindistan, Kenya Sri Lanka,
Seylan ve Tanzanya’da çay borsası bulunmaktadır.
SONUÇ ve DEĞERLENDİRME :
Çay bitkisi botonik olarak Dicotyledonea sınıfından Camellia Sinensis familyasına
dahil olup, günümüzde sudan sonra en çok tüketilen bir gıda ve içecek maddesidir.
Eskiden yaş çay yaprakları kaynatılarak içilirken, daha sonraki yıllarda kurutularak
içilmeye başlanmış ve değişik imalat yöntemleri kullanılarak günümüze kadar
gelmiştir. Dünya’da 5. Büyük çay üreticisi olan ülkemizde Doğu Karadeniz bölgesi
ekolojik yapı itibariyle uygun çay yetiştirme alanıdır. 1917 yılında başlayan ve 1924
yılında uygulanmaya başlayan çay tarımı, işlenmesi ve satışı 1984 yılına kadar
Devlet tekelinde bulunurken, bu tarihten sonra 3092 sayılı kanun ile serbest
bırakılmıştır. Özel sektörün bu alanda faaliyet göstermesi çay ürününde gelişmeyi
hızlandırmıştır.