Ceviz Sektör Araştırma Raporu 2003 - ITO

CEVİZ SEKTÖR ARAŞTIRMASI
Hazõrlayan:Şebnem Haskõnacõ
2003

İÇİNDEKİLER
A.ÜRÜNÜN GENEL ÖZELLİKLERİ
Sayfa No:
1.Ürünün Tanõmõ 1
2.Bileşim ve Besin Değeri 1
3.İnsan Sağlõğõ Açõsõndan Önemi 3
4.Tüketim ve Kullanõm Alanlarõ 3
B.ÜRÜN GELİŞİMİ VE POTANSİYELİ
1.Üretim Bölgeleri 3
2.Ceviz Çeşitleri 4
2.1.Yerli Ceviz Çeşitleri 4
2.2.Yabancõ Ceviz Çeşitleri 6
3.Ceviz Yetiştiriciliği 8
4.Ekolojik Koşullar 9
4.1.Toprak İstekleri 9
4.2.İklim İstekleri 9
5.Bahçe Tesisi 10
6.Budama 10
7.Gübreleme 11
8.Hasat 11
9.Hastalõk ve Zaralõlar 12
10.Depolama 12
11.Fiyatlandõrma 12
12.Pazarlama 13
C.ÜRETİM
1.Türkiye’de Üretim 13
2.Dünya’da Üretim 15
D.DIŞ TİCARET
1.Türkiye’de Dõş Ticaret 17
1.1.İhracat 17
1.2.İthalat 19
2.Dünyada Dõş Ticaret 21
E.MEVZUAT VE UYGULAMALARI 23
1.Ürün Standartlarõ 23
2.Tüketici Sağlõğõ Açõsõndan Yerine Getirilmesi Gereken Şartlar 23
3.Ambalaj 23
4.Etiketleme ve Etiket Bilgileri 24
F.SEKTÖRDEKİ MEVCUT DURUM,SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 25
YARARLANILAN KAYNAKLAR 28
ii

A.ÜRÜNÜN GENEL ÖZELLİKLERİ
1.Ürünün Tanõmõ
Ceviz ,çok eski zamanlardan beri bilinen ve üretimi yapõlan bir meyve türüdür.
Cevizin meyvesi sert kabuklu meyveler içinde yer almaktadõr.Meyve, ağaç üzerinde
yeşil kabuk,sert kabuk ve iç cevizden oluşur.Kabuk kalõnlõğõ yönünden çok değişik
özellikler sunar.Çok ince kabuklu cevizlerin yanõ sõra kalõn ve sert kabuklu ceviz tip
ve çeşitleri de bulunmaktadõr.
Dünya üzerinde 18 ceviz türünün mevcut olduğu belirlenmiştir.Bunlardan
yurdumuzda Juglans regia L. ile az miktarda Pikan –Carya illinoensis
yetiştirilmektedir.
Cevizin bitkisel özellikleri ise şu şekilde sõralanabilir;
• Bileşik yapraklõdõr.
• Boyunlu ,düğme ve nokta şeklinde 3 adet tomurcuk yapõsõna sahiptir.
• Çiçekleri bir evciklidir.Erkek ve dişi aynõ ağaçta fakat farklõ yerlerde bulunur.
• Döllenme rüzgarlarla gerçekleşir.
• Erkek ve erkek dişi çiçekler farklõ zamanlarda olgunlaşmaktadõr.
• Meyveler yõllõk sürgünlerde oluşur.
Sert kabuklu meyveler içerisinde yer alan cevizin Armonize Sistem
Nomanklatörü’ne göre sõnõflandõrõlmasõ ise şu şekildedir;
Pozisyon No Ürünün Tanõmõ
08.02.31 Kabuklu cevizler
08.02.32 Kabuksuz cevizler
2.Bileşim ve Besin Değeri
Ceviz hayvansal protein kaynağõ yerine geçebilen ve yüksek oranda doymamõş
yağ asit içerikleri ile değerli bir besin kaynağõdõr.Thiamin,vitamin B6 , folacin içeren
birçok vitamin ile demir,çinko,bakõr,magnezyum,fosfor ve potasyum açõsõndan
oldukça zengindir.Ceviz kolesterol içermez, doymamõş yağ oranõ da yüksektir.Sağlõklõ
bir yaşam için gerekli olan linoleic asit ve linolenic asit yönünden de oldukça
zengindir.
1

100 gr. cevizdeki yağ asitleri toplam 61.2 gr. olup, oransal dağõlõmõ şu şekildedir ;
Çeşit Miktar(gr) Oran (%)
Doymuş (toplam)
• Palmitic
• Stearic
• Arachidic
Monodoymamõş
(toplam)
• Oleic
• Gadoleic
Polidoymamõş
(çoklu doymamõş)
• Linoleic
• Linolenic
7.6
5.4
2.2
0.1
11.0
10.8
0.2
42.6
35.2
7.4
12
9
4
0
18
18
0
70
58
12
Cevizin bileşenleri
100 gr. cevizdeki besin,mineral ve vitamin dağõlõmõ
Besin değerleri*
• Besin enerjisi(Kcal)
• Protein( gr)
• Toplam yağ(gr)
• Toplam karbonhidrat(gr)
Mineraller(gr)**
• Kalsiyum
• Bakõr
• Demir
• Magnezyum
• Manganez
• Fosfor
• Potasyum
• Sodyum
• Çinko
Vitaminler(mg)**
• Askorbik Asit
• Thiamin
• Riboflavin
• Niacin
• Pantothenic acid
• Vitamin B-6
• Flocin(Ug)
• Vitamin-A (IU)
670
14.10
63.15
14.03
89
1.30
2.40
113
2.10
348
391
10
2.90
0.88
0.30
0.10
0.82
0.45
0.44
56
146
Kaynak:*Walnut Marketing Board, Walnut Nutrition Study
**www.ceviz.gen.tr
2

3. İnsan Sağlõğõ Açõsõndan Önemi
Cevizdeki çoklu doymamõş yağ asitleri olan alphalinolenic ve linoleic insan
sağlõğõ açõsõndan son derece önemlidir. Alphalinolenic asidin kadõnlar için günde 1.1
gr. erkekler için 1.6 gr. alõnmasõ önerilmektedir.Cevizin içindeki linoleic asit yağõnõn
linolenic asit yağõna oranõ 4:1’dir.Bu oran ise mükemmel denge olarak
değerlendirilmektedir.
Linolenic asit kandaki basõncõ azaltarak atardamarlardaki
iltihaplanmayõ,sertleşmeyi ve tõkanmayõ, kan põhtõlaşmasõnõ önler; kolestrolü
düşürerek kalbi korur, bazõ kanser çeşitlerine karşõn vücudu güçlü kõlar.Ayrõca ceviz
egzamayõ yok eder, yaralarõ iyileştirir, mide ve bağõrsak nezlesini önler, sağlõklõ
zayõflatõr.
Besin değeri oldukça fazla olan ceviz beyin için de oldukça yararlõdõr. Doğumdan
önce büyük hõzla(dakikada 250 000 kadar ) oluşan nöronlarõn üremesi doğumdan
sonra tamamen durur ve zamanla ölmeye başlar.Ölen nöronlarõn yerine yenileri
gelmez ancak ceviz gibi yararlõ meyvelerin tüketilmesi ile mevcut nöronlarõn
kapasitesi arttõrõlabilir.
4. Tüketim ve Kullanõm Alanlarõ
Ceviz üretiminin büyük bölümü kuru,diğer kõsmõ taze olarak tüketilmektedir.
Geleneksel olarak ceviz daha çok kabuklu tercih edilmekte olup hazõr besinlerin
yaygõnlaşmasõ ile birlikte talep iç cevize doğru kaymaya başlamõştõr.
Yurt içinde iç ceviz,daha çok yarõm halde aile tüketiminde
kullanõlmaktadõr.Ayrõca küçük parçalar halinde pasta ve şekerleme endüstrisinde
kullanõlmaktadõr.
Ceviz ağacõ yaprağõndan meyvesine ve kütüğüne kadar bir çok sektörle
ilişkilidir.Yeşil meyveler kabuk sertleşmeden önce gõda ve ilaç sanayinde, yapraklarõ,
kabuklarõ ve kökleri tanin ve boya sanayinde kullanõlmaktadõr. Ceviz yağõ hem
teknolojide hem de resimde aranan kõymetli bir yağdõr Ceviz ağacõ da mobilyacõlõkta
önemli bir hammadde konumundadõr.
B.ÜRÜN GELİŞİMİ VE POTANSİYELİ
1.Üretim Bölgeleri
Cevizin (Juglans regia L) gen merkezi İran’õn Hazar Denizi kõyõsõnda 35-40
Kuzey enlemde bulunan Ghilan bölgesidir.Yayõlma alanõ Asya’nõn doğusunda
Çin’e,Himalaya dağlarõna,batõda Kafkas dağlarõ ,Anadolu ,Balkanlar dağlarõna ve
3

Avusturya içlerine kadar uzanmaktadõr.Çin Halk Cumhuriyeti, ABD, İran,Türkiye,
Ukrayna, Romanya, Hindistan, Yugoslavya, Fransa başlõca üretici ülkeler arasõnda
yer almaktadõr.
Türkiye’de ceviz üretimi tüm bölgelere yayõlmõş durumdadõr.Özellikle orman
ağacõ olmasõndan dolayõ birçok bölgenin ağaç sayõsõ yüksektir.Önemli miktarda ceviz
üreten bölgeler çoğunluk sõrasõna göre Ege,Karadeniz ve Orta Kuzey bölgeleridir
2.Çeşitleri
Araştõrma Enstitülerinde yapõlan seleksiyon çalõşmalarõ ve birbirinden farklõ ceviz
çeşitleri adaptasyonu sonucunda birçok ceviz çeşit ve tipleri geliştirilmiştir.
Genel olarak standart ceviz çeşitlerinde aranõlan özellikler ;
• Ağacõn erken meyveye yatmasõ ve verimli olmasõ ,
• Soğuk ve güneş yanõklõğõna karşõ dayanõklõ olmasõ,
• Ağacõn sağlõklõ bir gelişme göstermesi,hastalõk ve zararlõlara karşõ dayanõklõ
olmasõ,
• Meyve iriliği,tüketimi taze olarak yapõlacak ceviz tipleri için çok iri (çap
ortalamasõ 38.1mm’den büyük), kurutmalõk cevizler için iri-orta(çap
ortalamasõ 29.1mm’den büyük) meyveli şekli düzgün oval;iriliği
mütecanis,kabuklu tane ağõrlõğõ 10g’dan fazla olmasõ,
• Meyve kabuğu açõk ve parlak renkli,düzgün iki parçanõn birbirine sõkõca
yapõşmõş olmasõ, ince olup kolayca kõrõlmasõ,
• İç kabuktan kolaylõkla bütün olarak çõkmasõ,iç randõmanõ %50’den,iç ağõrlõğõ
5g.’dan fazla, iç rengi, çok açõk olmasõdõr. İç, kabuk boşluğunu tamamen
doldurmalõ,büzülme yapmamalõdõr.Ceviz içinde bulunan total yağ miktarõ kuru
maddenin %70’inden çok olmamalõdõr.
2.1.Yerli Ceviz Çeşitleri
Yalova 1:Ortalama meyve ağõrlõğõ 15.5 gr,iç ağõrlõğõ 7.5 gr.,iç oranõ %48 iç
ceviz yağ oranõ %70,iç ceviz protein oranõ %23’dür.Akdeniz ve Ege dõşõndaki tüm
bölgelere önerilir.Eylül sonunda hasat edilir.Taze ve kuru olarak tüketilir.Çeşidin
tozlayõcõlarõ Yalova-4,Şebin ,Kaplan -86’dõr.
Yalova 2:Ortalama meyve ağõrlõğõ 16.5 gr,iç ağõrlõğõ 7.6 gr,iç oranõ %46,iç ceviz
oranõ %68,iç ceviz proteini %18’dir.Taze tüketime elverişlidir.Eylül sonlarõnda hasat
edilir.Ancak bu çeşit artõk üretilmemektedir.
4

Yalova 3:Kuru olarak değerlendirmeye uygundur.Eylül sonunda hasat
edilir.Hastalõk ve zararlõlara mukavimdir.Ortalama meyve ağõrlõğõ 12.1 gr,iç ağõrlõğõ 6.4
gr. iç oranõ %53,iç ceviz yağ oranõ %71,iç ceviz protein oranõ %21’dir.Çeşidin
tozlayõcõlarõ Yalova-1,Bilecik, Tokat-1’dir.
Yalova 4:Ortalama meyve ağõrlõğõ 12.9 gr,iç ağõrlõğõ 6.8 gr.,iç oranõ %53 iç
ceviz yağ oranõ %73 iç ceviz protein oranõ %17’dir.Kuru iç olarak tüketime
elverişlidir.Eylül ayõ sonunda hasat edilir.Yalova -1 ve Kaplan -86 çeşidin
dölleyicileridir.
Şebin:Ortalama meyve ağõrlõğõ 9.40gr,iç ağõrlõğõ 6.60 gr.,iç randõmanõ %63 ve
yağ içeriği ise%69.40’tõr.Çeşidin Tokat ili-Niksar İlçesi ekolojik şartlarõnda ortalama
meyve ağõrlõğõ 11,36 gr.iç ağõrlõğõ 7,44 gr.iç randõmanõ %65,14 ve yağ içeriği ise
%69.40 olarak belirlenmiştir.Eylül ayõnda hasat edilir.Tomurcuklar geç patlar iç kuru
ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir.
Şebin çeşidi diğer yerli çeşitleri nazaran çok daha verimlidir.İnce kabuklu
olmasõ,erken meyveye yatmasõ,iç cevizin kabuktan kolay ve bütün olarak çõkmasõ ,
salkõmda en az 2-4 adet meyve bulunmasõ bu çeşidin önemini arttõrmaktadõr.
İç kurdu,sulama ve güneş yanõklõğõna karşõn oldukça hassastõr.Kabuğun
kolayca kõrõlmasõ nedeniyle taşõnõrken son derece dikkatli olunmalõdõr.Çeşidin
tozlayõcõlarõ;Bilecik,Yalova-3 ve Kr-2’dir.
Bilecik: Ortalama meyve ağõrlõğõ10.4 gr., iç ağõrlõğõ5.2 gr., iç oranõ %50, iç
ceviz yağ oranõ %62,iç ceviz protein oranõ %12’dir.Tomurcuklar geç
uyanõr.Lezzetlidir.İçkuru ceviz olarak tüketilir.Eylül sonlarõnda hasat edilir.Bu çeşit
daha çok Şebin ceviz çeşidi için tozlayõcõ çeşit olarak kullanõlmaktõr.İç kurduna karşõn
Şebin çeşidine göre daha dayanõklõdõr.Çeşidin tozlayõcõlarõ Bilecik ve Yalova-3’dür.
Gültekin-1(KR-1): Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir.İyi, kaliteli ve albenisi
olan meyvelere sahiptir.Kabuktan kolay ayrõlõr.Geç donlarõn görüldüğü yerlerde
yetiştirilmesi tavsiye edilir.Tane ağõrlõğõ 17 g.,iç oranõ %40,içi dolgun,açõk beyaz renkli
olup,taze ve kuru olarak tüketilmeye elverişlidir.Eylül ayõnõn ortalarõnda hasat
edilir.Şebin ve Bilecik çeşitleriyle tozlanõr.
Yavuz-1 (KR-2):Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir.Özellikle geç donlarõn
görüldüğü yerlerde yetiştirilmesi tavsiye edilir.Tane ağõrlõğõ 17.4 g., iç oranõ %56 ,içi
dolgun,beyaz renklidir.Kuru ve taze ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir.Eylül ayõ
sonlarõna doğru hasat edilir.Tozlayõcõsõ Şebin,Yalova-3 ve Bilecik’dir.
5

Kaplan-86:Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir. Özellikle kõyõ bölgelerde
yetiştirilmesi tavsiye edilir.Taze ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir.Normal
cevizlerden daha büyük meyvelidir.Tane ağõrlõğõ 24g.,iç oranõ %40,protein oranõ
%16,yağ oranõ %68’dir.Ağustos’un ortasõnda hasat edilmeye başlar.Yalova1,Yalova3
ve Şebin çeşitleriyle tozlanõr.
Şen-2: Kõyõ bölgeler hariç tüm bölgelerde yetiştirilir.Özellikle geç donlarõn
görüldüğü yerlerde yetiştirilmesi tavsiye edilir.Tane ağõrlõğõ 17 g.,iç oranõ %54, protein
oranõ %18,yağ oranõ %74’dür.Kuru ceviz olarak tüketilir.Eylül ayõ sonlarõnda hasat
edilir. Tozlayõcõlarõ Şebin,Yalova-1 ve Yavuz -1’dir.
Tokat-1: Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir.Çok ince kabuklu,içi dolgun, beyaz
renklidir.Kabuktan kolay ayrõlõr.Tane ağõrlõğõ 12g.,iç oranõ %63,protein oranõ %23,yağ
oranõ %71’dir.Taze ve kuru olarak tüketilir.Eylül ayõ sonuna doğru hasat edilir.
Yalova-1, Yalova-3 ve Şebin çeşitleriyle tozlanõr.
2.2 Yabancõ Ceviz Çeşitleri
Payne:Payne ceviz çeşidi,Kaliforniya ceviz yetiştiriciliğinde önemli bir yere
sahiptir.Yan dallarda yüksek oranda meyve veren Kaliforniya ceviz çeşitlerinden olan
bu çeşit ,verimliliği nedeniyle günümüzde halen kullanõlmaktadõr.Çeşidin yan dallarda
meyve veren oranõ %80-90’dõr.İç ceviz ağõrlõğõ 5.7 gr. meyve şekli oval olup iç oran
%50 ve açõk renkli,iç oranõ ise %50-70 arasõndadõr.Bu ceviz çeşidinin meyve iriliği ise
orta-küçük grup içindedir.
Hartley:Hartley’in yan dallarda meyve verme oranõ %5-10 arasõnda değişir.Bu
çeşidi değerli kõlan en önemli özelliği iç ceviz kalitesinin çok yüksek olmasõdõr.Açõk iç
renkli iç ceviz özelliği ve iri meyveleri olmasõ bu çeşidin iç ceviz olarak
pazarlanmasõnõ kolaylaştõrmaktadõr.Kalp şekilli meyvelerinde ortalama iç ağõrlõğõ 6.1
gr. iç oranõ %46 olan Hartley cinsi cevizin hasat zamanõ orta-mevsim grubuna girer.
Franquette: Eski bir Fransõz çeşidi olan Franquette Kaliforniya’da yaygõn olarak
olarak yetiştirilmiş bir çeşittir.Ancak iri ağaçlõ olmasõ,düşük verimli olmasõ ve az
meyve vermesi sebebiyle son yõllarda sõnõrlõ olarak dikilmektedir.İç ağõrlõğõ 5.2 gr.,iç
oranõ %46-47, iç rengi ise genellikle çok iyidir.Hasat zamanõ ise geç sezondadõr.
Serr:Çeşidin verimi ekolojik koşullara ve sulamaya bağlõ olarak düşük-yüksek
arasõnda değişmektedir.Yan dallarda meyve verme oranõ %30-50 arasõnda değişir ve
hasat zamanõ erken-orta periyot olarak belirlenmiştir.İri meyvelere sahip olan bu
çeşidin iç randõman oranõ yaklaşõk %60’dõr.İç ceviz ağõrlõğõ 7.8 gr,açõk renkli iç oranõ
ise %70-80’dir.
6

Ashley:1960 yõlõndan beri yaygõn olarak yetiştirilmekte olup,oldukça verimli bir
çeşittir.İç kurdu ve bakteriyel yanõklõğa duyarlõdõr.İç ceviz rengi Payne’ye benzer ve
açõk renkli iç oranõ ise %50-70 ‘dir.İç ceviz oranõ %50’dir.Kuvvetli bir gelişim için ağõr
bir budamaya ihtiyaç duyar.Çeşidin birçok özelliği Payne’ye benzemektedir.
Sunland:Yan dallarda meyve verme oranõ %80-90’dõr.İç rengi açõk,iç randõmanõ
%59,kabuklu meyve ağõrlõğõ 10.4gr.açõk renkli iç oranõ ise %85’dir.Çok verimli bir
çeşittir.İç kurduna karşõ oldukça hassastõr.
Trinta:Yan dallarda %80-90 oranõnda meyve veren çok verimli bir
çeşittir.Hasat zamanõ orta periyottur.%47 iç randõmana sahip olan çeşidin iç ceviz
rengi o kadar da iyi değildir.İri meyvelere sahip bir çeşittir.
Chico:İç kurdu ve bakteriyel yanõklõğa hassas olan çeşidin iç randõmanõ
yaklaşõk %48’dir.İç ceviz ağõrlõğõ 5.2 gr olan Chico yan dallarda %90-100 oranõnda
meyve veren çok verimli bir çeşittir.
Vina:Meyve verme oranõ %80-90 arasõndadõr.İç rengi mükemmel olan çeşidin
iç ceviz randõmanõ %49 olup,iç ağõrlõğõ 6.3 gr.,açõk renkli iç oranõ ise %60-
70’dir.Çeşidin hasat zamanõ erken-orta periyottur.
Tehama:%70-80 oranõnda yan dallarda meyve verir.İri meyvelere
sahiptir.Hasat zamanõ orta sezon olup,hasat zamanõn geciktirilmesi durumunda iç
ceviz zarar görebilir.İyi bir ceviz rengine sahip olan çeşitte,iç ceviz ağõrlõğõ 6 gr.,iç
randõmanõ %50 ve açõk renkli iç oranõ %70’dir.Yanaklarõn ayrõlmasõ nedeniyle iç
ceviz böceklerinden zarar görür.
Amigo: Chico’ya çok benzeyen bir çeşit olan Amigo ,iri meyvelere,açõk bir iç
ceviz rengine ve %60 iç randõmanõna sahiptir.İç ceviz ağõrlõğõ 5.9 gr. ve açõk renkli iç
oranõ ise %60’dõr.Yaygõn kullanõlan bir çeşit değildir.Çeşidin ceviz iç kurdundan çok
zarar görmesinden dolayõ kullanõmõ sõnõrlõ kalmõştõr.
Tulare:Yan tomurcuklarda meyve verme oranõ %72’dir.İç ceviz ağõrlõğõ 7.5 gr. ,
açõk renkli iç oranõ 586 ve iç randõmanõ %53’dür.Orta mevsimde hasat edilir.
Pedro :Yan tomurcuklarda meyve verme oranõ %65’dir.İç ceviz ağõrlõğõ 5.6
gr.,iç oranõ %47,açõk renkli iç ceviz oranõ ise %85’dir.Sõcak bölgelerde meyve kalitesi
düşüktür.
Howard :Yan dallarda %80-90 oranõnda meyve vermektedir.Yapraklanmasõ
yan dallarda yüksek oranda meyve veren bir çeşit için oldukça geçtir.Meyvesi dört
köşeli-yuvarlak kabuk yapõşmasõ olup,iç ceviz ağõrlõğõ 6.5 gr. açõk renkli iç oranõ ise
7

%90-95’dir.İç randõmanõ %49’dur.Hasat zamanõ Hartley’den hemen öncedir.Verim ve
meyve iriliğini koruyabilmek için iyi bir budama programõna ihtiyaç duyar.
Chandler : Yan dallarda meyve verme oranõ %80-90’dõr.İç ceviz yetiştiriciliği
için çok uygun bir çeşit olarak kabul edilen Chandler’in iç oranõ %49, iç ceviz ağõrlõğõ
6.5 gr.açõk renkli iç ceviz oranõ ise %90-100’dür.Kaliforniya’da geleceği oldukça
parlak bir çeşittir.
Cisco :Yan dallarda meyve verme oranõ %77’dir.Meyveleri ufak olup,iç ceviz
ağõrlõğõ 5.7 gr,iç ceviz oranõ %47 ve açõk renkli iç oranõ %86’dõr.
Rego :Portekiz çeşitlerindendir.Yan dallarda %80-90 oranõnda meyve verir.İç
ceviz ağõrlõğõ 5 gr. ve iç rengi kalitesi ortadõr.
UC77-102: Yan tomurcuklarda %85-90 oranõnda meyve verir.İç ceviz ağõrlõğõ
6.6 gr,açõk renkli iç oranõ %75,iç oranõ ise %48’dir.
3.Ceviz Yetiştiriciliği:
Türkiye’de yetiştirilen cevizin (Juglans regia L.) doğal yayõlõş alanõ Orta Asya ve
Anadolu’dur. Dünya’da üretimi en yaygõn olan ceviz çeşiti budur.
Uygun tozlayõcõ çeşitlerin belirlenmesi ceviz yetiştiriciliğinde önemli konularõn
başõnda gelmektedir.Yeni kurulacak plantasyonlarda seçilecek çeşitlerin döllenme
biyolojileri iyi araştõrõlmalõdõr.
Ceviz yetiştiriciliğinde fidanlar değişik yollarla üretilmektedir.Bunlar;
1)Jeneratif Üretim: Tohumdan üretilen çöğürlerden elde edilen olup,istenen çeşit ve
karakter özelliğini tamamen göstermez ve geç meyveye yatar.
2)Vejatatif Üretim:Çöğür üzerinden istenen kültür çeşitlerinin aşõlanmasõ şeklindeki
üretimdir.Çeşit özelliğini taşõmasõ için fidanlarõn vejatatif (aşõ,doku kültürü,çelikle)
yolla çoğaltõlmasõ gereklidir.Özellikle Batõ ülkelerinde ve Amerika’da aşõ ile çoğaltma
tekniği kullanõmõ artmõş ve ceviz yetiştiriciliği seleksiyon yoluyla aşõlanarak
yapõlmaktadõr.
Islah edilmiş olan ceviz çeşidinin korumaya alõnmasõ ve çoğaltõlmasõnda en
uygun yöntem aşõ ile çoğaltmadõr.
Cevizde en çok kullanõlan aşõ yöntemi yama göz aşõsõdõr.İklim koşularõna bağlõ
olarak değişiklik gösterebilmesine rağmen genellikle aşõ mevsimi Ağustos ayõnõn
ikinci haftasõndan Eylül ayõnõn ilk haftasõna kadar devam eder.Ayrõca makineli omega
aşõsõ,yarma kalem aşõsõ,dilcikli aşõ gibi aşõ yöntemleri de kullanõlõr.
8

Aşõlõ ceviz fidanõ üretiminde aşõ yapõlacak anacõn seçimi de son derece
önemlidir.Anaç kuvvetli bir kök yapõsõna sahip olmalõ,verimli olmalõ,her sene meyve
vermeli ve hastalõklara karşõ dayanõklõ olmalõdõr.
Cevizde çeşitliliği sağlamak amacõyla Anadolu’nun hemen her bölgesinde yer
alan yerli ceviz ağaçlarõndan istenilen kalite özelliklerine sahip olan tip ve çeşitlerin
seleksiyon yolu ile seçilmesi,vejatatif yöntemlerle fidan üretimleri ve bölgelere uygun
çeşitlerin yayõmõ öncelikli çalõşmalarõn içinde yer almaktadõr.
Ceviz çeşitleri çelikle, doku kültürü ve daldõrma usulü yöntemleri uygulanarak da
çoğaltõlabilmektedir.
4.Ekolojik Koşullar
4.1. Toprak İstekleri:
Ceviz ağaçlarõ toprak bakõmõndan seçici olmamakla beraber, genellikle derin ve
iyi drene olmuş, taban suyu seviyesi 2.5-3 m’den yukarõ olmayan, fazla su tutmayan
gevşek, süzek, çakõllõ, kumlu, tõnlõ, siltli ,alüvyonlu topraklardan hoşlanõr.Ceviz kirece
dayanõklõdõr ve alkali topraklarõ sever.
Cevizler toprak ve sulama suyundaki tuzluluğa aşõrõ derecede duyarlõdõrlar.
Tuzluluk arttõkça verim azalõr.Kök derinliğini sõnõrlayan tamamen killi,milli ve kum
birikintileri ceviz ağaçlarõnõn gelişme gücünü ve ağaç iriliğini sõnõrlayabilir.
4.2.İklim İstekleri:
Çeşitlerin iklim ihtiyaçlarõ çok iyi saptanmalõ ve özellikle ilkbahar geç donlarõ
yönünden risk olmamalõdõr.Yüksek yaz sõcaklõklarõ, kõş donlarõ, sisler, yağõş miktarõ,
yağõş zamanõ ve rüzgar gibi iklim koşullarõ yetiştirilecek ceviz çeşidine göre önem arz
etmektedir.
Bir bölgede ceviz yetiştiriciliğini sõnõrlayan en önemli faktörlerin başõnda ilkbahar
ve sonbahar geç donlarõ gelmektedir.Çok geç yapraklanan ceviz çeşitlerinde
vejetasyon süresi kõsa olduğu için,olgunlaşamayan sürgünlerin erken sonbahar
donlarõndan zarar gördüğü de bir gerçektir.ilkbahar geç donlarõndan sadece dişi
çiçekler değil aynõ zamanda erkek çiçekler de zarar görmektedirler.
Kõş soğuklarõ bitkileri öldürecek kadar (-25ºC) düşük olmamalõdõr. 38ºC
sõcaklõktan sonra güneş yanõklõğõ,iç büzülmesi gibi zararlanmalar başlar.Bu nedenle -
25ºC ve 38ºC ceviz ağacõnõn yetişebileceği sõcaklõk aralõğõnõ göstermektedir.
Soğuklama ihtiyacõ( 800-1800 saat) karşõlanmalõdõr.
9

Ceviz rüzgarlarla tozlanmasõ nedeniyle tozlanmayõ garanti altõna alacak yeterli
oranda rüzgar ve açõk hava ceviz yetiştiriciliğinde arzulanan iklim istekleri arasõnda
bulunmaktadõr.Özellikle tozlanma zamanõ havalarõn sisli gitmesi arzulanmaz.
5.Bahçe Tesisi
Bahçe tesisi sõrasõnda mutlaka konu uzmanlarõ ile işbirliği yapõlmalõdõr.Özellikle
çeşit seçimi yapõlõrken teknik ve biyolojik bilgilere büyük ihtiyaç
duyulmaktadõr.Bahçeye dikilecek çeşitlerin belirlenmesi son derece önemlidir.
Çeşit seçiminde çeşitlerin verimlilikleri, meyve kalitesi, döllenme biyolojileri,
yapraklanma zamanlarõ, soğuğa dayanõm durumlarõ, hastalõk ve zararlõlara
duyarlõlõklarõ, değişik çevre koşullarõna tepkileri , hasat zamanlarõ gibi değişik faktörler
dikkatlice incelenmelidir.
Bahçede çiçeklenme tipine göre iyi bir tozlanmaya-döllenmeye- olanak
sağlayacak çeşit seçimine özen gösterilmelidir.Cevizlerin yabancõ tozlamaya
duyduklarõ ihtiyaç nedeniyle, plantasyonda yeteri kadar tozlayõcõ çeşidine yer
verilmelidir.Bulundurulmasõ gereken tozlayõcõ ağaç sayõsõ yaklaşõk olarak
plantasyondaki toplam ağaç sayõsõnõn %2,5- 5’i kadar olmalõdõr.
Bahçe yerinin seçimi de oldukça önemlidir.Sõcaklõk ve su seviyesini belirli bir
seviyede tutabilmek için uygun yerdeki bahçelerin tesis edilmesi,teknik ve kültürel
işlemlerin kolayca yapõlabilecek şekilde ana yollara yakõnlõğõ dikkat edilecek
hususlardõr.
Ayrõca birim alana dikilecek ağaç sayõsõnõn belirlenmesi de son derece
önemlidir.Dikilecek ağaç sayõsõ belirlenirken mutlaka arazi büyüklüğü ve çeşidin taç
gelişme şekli dikkate alõnmalõ,dikim mesafeleri ona göre ayarlanmalõdõr.Genellikle,
gelişme durumu ve uzun ömrü dikkate alõnarak fidanlarõn 10x10m.,11x12m.
aralõklarla dikilmesi önerilmektedir.
6.Budama
Ceviz ağacõ diğer meyve ağaçlarõna uygulanan budama şeklinden biraz daha
farklõ budanan ve fazla oranda budama gerektirmeyen meyve türüdür. Ceviz ağaçlarõ
her yõl budanmaz.Her yõl ve düzensiz uygulanan budama verim düşüklüğüne neden
olur.
Ağaçlarõn şekil budamasõ özellikle dikkat edilmesi gereken unsurlarõn başõnda
gelmektedir.İlk bahçe kurulduğunda, sadece boyunlu gözler kesilerek göz budamasõ
yapõlõr.Üçüncü yõlda ise şekil verilir..Budama yapõlõrken kuru dallar mutlaka
çõkarõlmalõ ve budama yaralarõ macunlanmalõdõr.Uç kurumasõ olan dallar ise sağlam
10

kõsmõndan kesilmelidir. Dişi çiçeklerin yeni sürgün ucunda oluştuğu , erkek
çiçeklerin önceki yõlõn sürgünlerin bulunduğu unutulmamalõdõr.Sürgün uzunluklarõ 10-
30 cm. arasõnda olmalõ, yan dal veriminin arttõrõlmasõ için tepe tomurcuğu
kesilmemelidir.
7.Gübreleme
Cevizin en fazla gereksinim duyduğu makroelementler azot ve
potasyumdur.Fosfor gereksinimi oldukça azdõr.
Dikimden önce yalnõz fosfat ve potasyumlu gübre uygulanõr.Azotlu gübreleme
yapõlmaz. Verilecek gübre miktarõ dikim öncesi 10-50 kg./dekar triple süper fosfat ile
10-40 kg./dekar potasyum sülfat,dikim sonrasõ 10-30 kg/dekar triple süper fosfat ile
15-45 kg /dekar potasyum sülfat arasõnda değişmektedir.
Fidanlarõn birinci yaşõndan başlayarak ağacõn her yaşõ için 100 gr/ağaç hesabõyla
toprak ph’õna göre amonyak nitrat veya amonyum sülfat verilir.
8.Hasat:
Cevizin yeşil kabuğunun 1/3’ü çatladõğõnda hasada başlanõlabilir.İç ceviz ve yeşil
kabuğun olgunlaştõğõ dönem olarak kabul edilen derim safhasõnõn hemen ardõndan
meyvelerin toplanmasõ,yeşil kabuktan ayrõlmasõ ve kurutma işleminin başlatõlmasõ
gerekmektedir.Eğer meyve derim edildikten sonra bahçeden toplanmayacaksa,ağaç
üzerinde bõrakõlmasõ iç ceviz açõsõndan çok daha sağlõklõdõr.
Cevizde hasat ,ilkim şartlarõna bağlõ olarak Ağustos’ta başlar Ekim ayõnõn
sonuna kadar devam eder.Hasat zamanõ çeşitlere göre değişmekte olup,taze tüketim
için erken hasat edilir.
Hasat öncesi ağaçlar mutlaka sulanmalõ ve hasata sabah veya akşamüstü serin
saatlerde başlanõlmalõdõr. Uygun hasat dallarda silkeleme şeklinde yapõlmalõ sõrõk vb.
ağaca zarar verecek herhangi bir araç kullanõlmamalõdõr. Hasat edilen meyveler
yeşil kabuktan temizlendikten sonra ,ceviz ağacõnõn gölgesinde veya doğrudan
güneş almayan gölgelik , havadar ve rutubetsiz yerlerde örtüler üzerine 15-20 cm.
kalõnlõğõnda serilerek kurutulmalõdõr.
İç ceviz olarak pazarlanacak cevizlerde ise hasat işleminin ardõndan kõrma işlemi
gerçekleşmektedir.Piyasada iç oranõ yüksek olan ceviz fiyatlarõnõn daha cazip olmasõ
cevizlerin bütün halinde çõkarõlmasõnõn önemini arttõrmaktõr.İç cevizin bütün olarak
çõkmasõna olanak sağlamak için yapõlacak en önemli uygulama kõrõlmadan önce
ceviz neminin yükseltilmesi olacaktõr.Nemi yükseltilen ceviz kabuğundan hem kolay
hem de bir bütün olarak çõkacaktõr.
11

Tohumluk olarak seçilen kabuklu cevizler,üzerini örten yeşil kabuğun %80’ini
çatladõktan sonra hasat edilmelidir.
9.Hastalõk ve Zararlõlar
Cevizlerde görülen en önemli hastalõk ceviz antraknozudur ( gnomonia
leptostyla). Ağacõn yaprakcõk,meyve,genç sürgün ve yaprak saplarõnda görülen bu
hastalõktan dolayõ ağaç yaz ortalarõnda kenarlarõ kurumuş,kõvrõlmõş ölü yapraklarla
kaplanõr ve bu yapraklar daha sonra dökülür.Meyve kabuğundan meyvelere
geçebilen bu hastalõk meyvede küçük noktalar veya daha büyük kara lekeler
halinde görülür.Hastalõğõn her yõl görüldüğü yerlerde Bordo Bulamacõ ( göz taşõ)
veya diğer hazõr bakõrlõ preporatlarla ağacõn bütün gövde ve dallarõ iyice
ilaçlanmalõdõr.
Cevizde en önemli zararlõlardan biri ceviz iç kurdudur( cydia pomonella).
Kurdun lavlarõ meyveye zarara verir. Meyve içinde bir aydan fazla süre beslenen iç
kurdu ,sonuçta meyvelerin dökülmesine neden olur.Mücadele için Azinphos –methyl
, Carbaryl veya Phosalone suya karõştõrõlarak uygulanõr.Kimyasal mücadele haziran
ayõ içinde,ceviz meyveleri erik büyüklüğüne geldiğinde yapõlmalõdõr.
10.Depolama
Türkiye’de ceviz daha çok kuru olarak tüketilmektedir.Cevizler yeşil kabuklardan
temizlendikten sonra yõkanmakta,38ºC ve 48ºC’de özel yapõlmõş fõrõnlarda kurutularak
da depolanabilmektedir.Kuru cevizin ilkim koşullarõna bağlõ olarak her zaman bir yõla
kadar muhafaza edilmesi mümkün olabilir.
Taze olan cevizlerin 4ºC-6ºC’lik soğuk hava depolarõnda 6 aya kadar muhafaza
edilebilmesi mümkündür.Ancak 6 aydan sonra iç ceviz renginde kararma ve tadõnda
acõma oluşmaktadõr.
Ceviz üretiminin yoğun olarak yapõldõğõ bölgelerdeki üreticiler,ürünü özellikle
kendi depolarõnda seyrek örgülü çuvallarda muhafaza etmektedirler.Üreticiler
ürünlerini,bahçede toptan veya yerel pazarlarda perakende olarak
pazarlanmaktadõrlar.
11.Fiyatlandõrma
Türkiye’de ceviz fiyatlandõrmalarõ bölgeden bölgeye ve arz miktarõna göre
çeşitlilik göstermektedir. Cevizin fiyatõ tamamen serbest piyasa şartlarõnda
oluşmaktadõr.
Genel olarak fiyatlar, hasat döneminde toptancõ ve çiftçi arasõndaki pazarlõk
neticesinde maliyetler ve enflasyon oranõ dikkate alõnarak belirlenmektedir.Cevizin
12

saklanma koşullarõ, özellikle kuru cevizin uzun süre saklanabilmesi de fiyat
oluşumunu etkilemektedir.
12.Pazarlama
Türkiye’de cevizin pazarlanmasõ konusunda herhangi bir birlik ve organizasyon
bulunmamaktadõr.Pazarlama genel olarak üreticinin kendisi tarafõndan
gerçekleşmektedir. Pazarlamanõn sadece iç tüketime yönelik olarak yapõlmasõ
ihracatõ da olumsuz olarak etkilemektedir.
Diğer sert kabuklu meyvelerin pazarlama işlemlerinin daha eski ve güçlü bir
altyapõsõ sahip olmasõ ihracat rakamlarõna da yansõmaktadõr.
Kabuklu olarak pazarlanacak olan cevizlerin dõş kabuklarõ mutlaka iyice
temizlenmeli ve beyazlatma işlemi yapõlmalõdõr.İç olarak pazarlanan cevizlerin
vakumlanmamasõ nedeniyle iç cevizde acõlaşma ve bulaşmalar söz konusu
olmaktadõr.Bu nedenle pazarlamasõnõn bir önce yapõlmasõ gerekmektedir.İç oranõ
%60 ve üzeri olan cevizler iç ceviz olarak pazarlanmalõdõr.
İyi kurutulduğunda 1 yõl boyunca kolaylõkla saklanabilen kabuklu ceviz pazarlama
açõsõndan gerek üretici ve gerekse tüccara sorun yaratmamaktadõr.
C.ÜRETİM
1.Türkiye’de Üretim
Yõllardõr, Doğu Anadolu’da Bitlis, Adilcevaz, Bahçesaray,Hizan gibi yerlerde ve
Anadolu’nun bir çok yöresinde on binlerce ağaç kesilerek ceviz populasyonu ciddi
gen erozyonu yaşamõştõr.Ancak 1970’den sonra ceviz sektörü ile ilgili bilimsel
araştõrmalar yapõlmaya başlanmõş ve 1990 itibariyle de en popüler meyve haline
gelmiştir.
Türkiye’de ceviz üretimi yaklaşõk 59,000 ha’lõk bir alanda gerçekleşmektedir.
(FAO 2002)Sert kabuklu meyveler içinde üretim bakõmõndan fõndõktan sonra ikinci
sõrayõ almaktadõr.Ancak bu alanõn tamamõnõn kapama ceviz bahçeleri olduğu
düşünülmemelidir.
Türkiye’de en fazla ceviz ağacõ Artvin, Aydõn, Bitlis, Bursa, Çorum, Erzurum,
İzmir, Kastamonu, Kahramanmaraş ,Ordu ve Van’da bulunmaktadõr.Meyve veren
ağaçlar genelde Artvin, Aydõn, Bitlis, Bursa, Çorum, Kastamonu, Kahramanmaraş,
Van ve Karaman illerinde bulunmaktadõr.Kabuklu ceviz üretiminin en fazla olduğu iller
ise Aydõn;Bitlis,Bursa,Isparta,İzmir,Kastamonu ve Zonguldak’dõr.
Ülkemizin her bölgesinde ceviz ağaçlarõnõn doğal olarak yetiştirilmesine karşõn
önemli miktarda ceviz üreten bölgeler çoğunluk sõrasõna göre incelendiği takdirde
13

Ege Bölgesi %16, Güneydoğu Bölgesi %15.5,Karadeniz Bölgesi %14.5,Ortakuzey
Bölgesi %11.4 ile ilk sõralarda yer almaktadõr.
1995 yõlõ itibariyle üretim rakamlarõ incelendiğinde özellikle son yõllarda
Türkiye’de ceviz üretiminin arttõğõ gözlenmektedir.Ülkemizde fõndõktan sonra en çok
üretilen sert kabuklu meyve olan ceviz 2002 yõlõnda yaklaşõk olarak 136,000 ton
olarak üretilmiştir.Türkiye’nin her yerinde ve boş arazilerde kolaylõkla yetiştirilebilme
özelliği, bakõmõn kolay ve masrafsõz olmasõ giderek ceviz kapama bahçelerinin
artmasõna neden olmakta ve üretimde yavaş da olsa bir artõş sağlamaktadõr.
Türkiye’deki ceviz ağaçlarõnõn verimleri ağaç başõna yaklaşõk olarak 33-37 kg
arasõnda değişmektedir.Söz konusu verim daha çok yabani(aşõsõz) ağaçlarõn
verimidir.
Türkiye ABD, Çin ve İran’dan sonra dünyadaki ceviz üreticisi ülkeler içerisinde
4.sõrayõ almaktadõr.
Yõllar
TÜRKİYE’DE CEVİZ ÜRETİMİ
Ağaç sayõsõ(1000)
Üretim (ton)
Meyve veren Meyve vermeyen
1995 3453 1067 110.000
1996 3447 1047 115.000
1997 3445 1050 115.000
1998 3490 1155 120.000
1999 3525 1300 120.000
2000 3550 1490 116.000
2001 3640 1780 116.000
2002* - - 136.000
Kaynak: DİE, *FAO
Ceviz ağaçlarõnõn son yõllara kadar tamamen tohumla,çöğürden aşõsõz
üretilmesi,ülkemizin geniş bir ceviz populasyonuna sahip olmasõna neden
olmuştur.Ancak aşõlõ ceviz üretimi,son yõllara kadar istenilen ölçüde
yaygõnlaştõrõlamamõş ve standart ceviz çeşitlerinin belirlenmemiş olmasõ,üretimde
standart olmayan verimsiz ve kalitesiz çeşitlerin yayõlmasõna neden olmuştur.
Son yõllarda yapõlan araştõrmalarda yüksek kaliteli ve verimli,çevre koşularõna iyi
adapte olan ceviz çeşitleri ve tipleri seçilmeye başlanmõş,aşõlõ ceviz fidanlarõ bu
tiplerle üretilerek kapama bahçeler kurulmalarõ yoğunlaştõrõlmõştõr.
Ancak dünyadaki diğer üretici ülkelere bakõldõğõ takdirde, Türkiye’nin mevcut
ceviz varlõğõna karşõn üretimde geri kaldõğõ görülmektedir.Bunlarõn başlõca sebepleri
14

kapama plantasyonlarõn bulunmamasõ,ekolojik koşullara göre uygun çeşit seçiminin
yapõlmamasõ ,hastalõk ve zararlõ ile mücadelenin tam olarak uygulanmamasõ, teknik
ve kültürel uygulamalarõn ihmal edilmesidir.
Bu yüzden Tokat, Niksar gibi ceviz fidanõ yetiştiriciliğine uygun ekolojilerde ceviz
aşõ çalõşmalarõna başlanõlmasõ ve iç bölgelerde doğu illerimizin ceviz fidanõ ihtiyacõ
karşõlanarak ceviz üretiminin artõrõmõ sağlanmalõdõr.
2. Dünyada Üretim:
Ceviz ağacõnõn ekolojik koşullara yüksek uyum kabiliyeti nedeniyle doğal
yetişme alanõ ,Karpat dağlarõndan Türkiye,İran,Afganistan ,Güney Rusya , Hindistan,
Mançurya ve Kore’ye kadar uzanan geniş bir bölgeyi kaplamaktadõr.Doğal yetişme
ortamõnõn yanõ sõra diğer dünya ülkelerinde ceviz õslahõnõn Türkiye’den çok daha
önce başlamõş olmasõ genel üretimin giderek artmasõna neden olmuştur.
İstatistiki veriler incelendiği takdirde dünya ceviz üretiminde 1995 yõlõ itibariyle
artõş olduğu gözlenmektedir.2000 yõlõnda1,225,673 ton olan ceviz üretimi 2001
yõlõnda %1.7 ‘lik artõşla 1.246,259 tona, 2002 yõlõnda yine %1.7’lik artõşla 1,267,954
tona ulaşmõştõr.
DÜNYADA CEVİZ ÜRETİMİ
(ton)
Yõllar
DÜNYA
1995 1.050.786
1996 1.077.704
1997 1.123.078
1998 1.143.113
1999 1.196.208
2000 1.225.673
2001 1.246.259
2002 1.267.954
Kaynak:FAO
Dünyada önemli ceviz üreticilerinin başõnda Çin, ABD, İran ve Türkiye
gelmektedir. Bu ülkeler dünya ceviz üretiminin yaklaşõk %66’sõnõ
gerçekleştirmektedirler. FAO verilerine göre 2002 yõlõnda Çin’de 285,000 ton ,
ABD’de 249,480 ton ,İran’da 160,000 ton , Türkiye’de ise 136,000 ton ceviz üretimi
gerçekleşmiştir.Diğer önemli üretici ülkeler ise Ukrayna, Fransa, Romanya, Hindistan
ve Yugoslavya’dõr.
15

CEVİZ ÜRETİMİNDE İLK BEŞ ÜLKE
(ton)
1998 1999 2000 2001 2002
Çin 269.203 274.246 309.875 252.347 285.000
ABD 205.930 256.730 216.820 279.690 249.480
İran 145.820 142.906 140.605 168.031 160.000
Türkiye 120.000 120.000 116.000 116.000 136.000
Ukrayna 47.057 28.424 49.995 55.130 55.130
Kaynak:FAO
Ceviz üretiminin ülkelere göre dağõlõmõ
Diğerleri
25%
Çin22%
AB 9%
Türkiye
11%
İran
13%
ABD
20%
16

D.DIŞ TİCARET
1.Türkiye’de Dõş Ticaret:
1.1.İhracat
Türkiye ceviz üretimi bakõmõndan yurtiçi tüketim ihtiyacõnõ karşõlamakta yeterli
olup, ihracat yapan ülkeler arasõnda yer almaktadõr. Dünyadaki diğer sert kabuklu
meyvelerin(fõndõk,badem,..)üretimleri cevizin ticaretini önemli ölçüde etkilemektedir.
Türkiye dünya üretiminde önemli bir kapasiteye sahip olmasõna rağmen ,
ihracatta bu durumunu kullanamamakta ve gün geçtikçe önemli bir ceviz ithalatçõsõ
ülke konumuna yükselmektedir.Bu durum hem döviz kaybõ oluşturmakta hem de
üretimi olumsuz yönde etkilemektedir.
Yõllar İtibariyle Türkiye’nin Ceviz İhracatõ
YILLAR CİNSİ MİKTAR (kg) DEĞER($)
1994 Kabuklu 40.238 59.141
Kabuksuz 265.994 1.152.834
Toplam 306.232 1.211.975
1995 Kabuklu 36.708 78.925
Kabuksuz 196.597 1.059.967
Toplam 233.305 1.138.892
1996 Kabuklu 61.802 131.356
Kabuksuz 268.550 1.288.889
Toplam 330.352 1.420.245
1997 Kabuklu 10.737 51.826
Kabuksuz 290.962 1.399.251
Toplam 301.699 1.451.077
1998 Kabuklu 13.410 53.815
Kabuksuz 157.678 823.474
Toplam 171.088 877.289
1999 Kabuklu 15.687 40.966
Kabuksuz 153.885 658.607
Toplam 169.572 699.573
2000 Kabuklu 6.097 14.282
Kabuksuz 297.349 1.184.640
Toplam 303.446 1.198.922
2001 Kabuklu 2.201 8.357
Kabuksuz 512.812 1.393.166
Toplam 515.013 1.401.523
2002 Kabuklu 4.825 4.982
Kabuksuz 133.457 433.043
Toplam 138.282 438.025
Kaynak:DİE
17

Ceviz ihracatõ daha çok kabuksuz olarak yapõlmaktadõr.Toplam ceviz
ihracatõmõzõn yaklaşõk % 3-4’ünü kabuklu, geriye kalanõnõ ise kabuksuz(iç )ceviz
oluşturmaktadõr.
Kabuksuz ceviz ihracatõmõz son derece düzensiz bir şekilde gerçekleşmiştir.1998
yõlõna kadar artma eğiliminde olan kabuksuz ceviz ihracatõ 1999 yõlõnda %20
azalarak 658.607 $ olarak gerçekleşmiştir.Ancak 2000 yõlõ itibariyle artõş
kaydedilmeye başlamõştõr.Kabuksuz ceviz ihracatõ 2000 yõlõnda 1.184.640 $, 2001
yõlõnda 1.393.166 $ olarak gerçekleşmiştir.Ancak kabuksuz ceviz ihracatõndaki bu
artõş 2002 yõlõnda büyük bir düşüşe geçerek 433.043 $ ile son yõllarõn en düşük
seviyesinde gerçekleşmiştir.
Kabuklu ceviz ihracatõnda ise devamlõ bir düşüş eğilimi gözlenmiş olup ve 2002
4.982 $ ile son 8 yõlõn en düşük seviyesinde gerçekleşmiştir.
Türkiye’nin Kabuksuz Ceviz İhracatõ Yaptõğõ Başlõca Ülkeler($)
Ülkeler 1998 1999 2000 2001 2002
Fransa 24.588 50.585 48.790 40.904 -
Hollanda 102.400 89.774 21.247 1.993 35.501
Almanya 158.016 118.436 142.613 126.114 59.099
Danimarka 7.920 6.478 1.660 14.799 11.483
Yunanistan - - - 5.446
İsviçre 143.396 63.738 - 54.839 47.214
Malta 4.440 8.570 1.240 12 -
Rusya 203 - 2.157 147 641
Libya 1.265 1.275 926 51.300 -
Lübnan 135.975 84.305 90.378 11.321 35.325
KKTC 119.786 62.702 23.705 63.331 5.257
İngiltere 34.653 56.838 14.534 - 2.160
Diğerleri 90.832 115.906 837.390 1.028.406 230.917
Kaynak:DİE
Türkiye’nin kabuksuz ceviz ihracatõnõn büyük bir kõsmõ AB ülkelerine
yapõlmaktadõr.2002 yõlõ verilerine göre 59.099 $ ile Almanya,35.501 $ ile
Hollanda,11.483 $ ile Danimarka bunlarõn başõnda gelmektedir.
AB ülkelerinden sonra en çok ihracat yapõlan ülkeler İsviçre,Lübnan ve
Rusya’dõr.
Toplam ceviz ihracatõnõn küçük bir kõsmõnõ oluşturan kabuklu ceviz ihracatõnõn
büyük bir kõsmõ 2002 yõlõ itibariyle Almanya’ya ve KKTC’ye yapõlmaktadõr.
18

Türkiye’nin Kabuklu Ceviz İhracatõ ($)
Ülkeler 1998 1999 2000 2001 2002
Almanya 2.309 - 2.732 1.672 3.132
İsviçre 1.602 - - - -
Avusturya 37.000 2.148 - -
KKTC 2.103 20.484 11.247 6.285 1.215
İtalya - 18.310 - - -
Singapur 10.300 - - - -
Katar 501 - - - -
Lübnan - - 303 400 635
Kaynak:DİE
1.2.İthalat
Sahip olduğu üretim ve verim potansiyeline rağmen gün geçtikce Türkiye ceviz
ithalatçõsõ ülke konumunu almaktadõr.Özellikle kabuklu ceviz ithalatõmõzda yõllar
itibariyle hõzlõ bir artõş gözlenmeye başlamõştõr.
Yõllar itibariyle incelendiği takdirde,özellikle son yõllarda ceviz ithalatõnõn arttõğõ
görülmektedir.1999 yõlõnda 1.453.254 $ olan ceviz ithalatõ,2000 yõlõnda %140 gibi
büyük oranda artõşla 3.540.294 $ olarak gerçekleşmiştir.2001 yõlõnda %67’lik bir
düşüşün ardõndan 2002 yõlõnda ithalatta büyük bir artõş kaydedilmiş ve toplam ceviz
ithalatõmõz 9.978.109 $ ile son 10 yõlõn en yüksek seviyesinde gerçekleşmiştir.
Kabuklu ve kabuksuz ceviz ithalatõmõzõn toplam ithalattaki dağõlõmõna bakõldõğõ
takdirde herhangi bir istikrardan söz etmek mümkün olamamaktadõr.Bazõ yõllarda
hem kabuklu hem de kabuksuz ceviz ithalatõnda artõş gözlenirken,bazen her ikisinde
de düşüş gözlenmektedir.
Ceviz ithalatõnõn artõşõnõn başlõca sebeplerinden biri nüfus artõşõna paralel olarak
artan ceviz talebinin bir kõsmõnõn ithalat yoluyla karşõlanmasõdõr. Diğer önemli bir
sebebi de mevcut birçok ağacõn verimlilik çağõnda kerestesinden yararlanmak üzere
kesilmesidir.
19

Yõllar İtibariyle Türkiye’nin Ceviz İthalatõ
YILLAR CİNSİ MİKTAR (kg) DEĞER($)
1994 Kabuklu 32.240 10.362
Kabuksuz 83.200 101.365
Toplam 115.440 111.727
1995 Kabuklu 99.601 38.432
Kabuksuz 116.444 177.728
Toplam 216.045 216.160
1996 Kabuklu 1.002.203 375.887
Kabuksuz 295.035 231.944
Toplam 1.297.238 607.831
1997 Kabuklu 627.161 276.015
Kabuksuz 259.864 240.963
Toplam 887.025 516.978
1998 Kabuklu 1.465.785 537.004
Kabuksuz 285.644 318.764
Toplam 1.751.429 855.768
1999 Kabuklu 1.603.272 625.897
Kabuksuz 800.123 827.357
Toplam 2.403.395 1.453.254
2000 Kabuklu 4.210.395 2.002.794
Kabuksuz 1.427.909 1.537.500
Toplam 5.638.304 3.540.294
2001 Kabuklu 987.641 436.861
Kabuksuz 1.250.204 702.797
Toplam 2.237.845 1.139.658
2002 Kabuklu 3.140.276 1.694.769
Kabuksuz 5.278.744 8.283.340
Toplam 8.419.020 9.978.109
Kaynak:DİE
Kabuksuz ceviz ithalatõnõn yapõldõğõ ülkelerin başõnda Bulgaristan, Romanya,
Özbekistan ve Gürcistan gelmektedir.Özellikle Özbekistan 2002 yõlõnda 2.820.588 $
ile en fazla kabuksuz ceviz ithalatõ yapõlan ülke olmuştur.
20

Türkiye’nin Kabuksuz Ceviz İthalatõ ( $)
Ülkeler 1998 1999 2000 2001 2002
Almanya 5.208 - 367.800 - -
Romanya 110.630 44.734 285.279 125.231 738.787
Bulgaristan 148.489 108.252 271.183 66.888 153.452
Gürcistan 3.148 - 10.798 22.202 -
Özbekistan 1.500 3.392 21.832 102.298 2.820.588
İran 10.000 - 10.600 - 99.519
Pakistan 3.269 - 2.400 - 207.465
Mõsõr - 13.080 - 23.651 -
ABD - 57.943 41.550 - -
BAE - 353 - 163.010 -
Kaynak:DİE
Kabuklu ceviz ithalatõ yaptõğõmõz ülkelerin başõnda ise ABD,
Bulgaristan,Ukrayna ve Moldavya gelmektedir.
Türkiye’nin Kabuklu Ceviz İthalatõ ($)
Ülkeler 1998 1999 2000 2001 2002
Almanya - - 18.144 - -
Romanya - 26.600 90.502 4.663 174.183
Bulgaristan 426.823 415.423 1.238.466 122.974 407.634
Ukrayna 63.084 121.843 217.780 97.183 181.758
Özbekistan - 1.201 5.240 38.898 132.524
Moldavya 31.984 11.506 7.400 - -
ABD - 41.960 389.610 105.044 262.225
Kaynak:DİE
2.DÜNYA’DA DIŞ TİCARET
Son dört yõllõk veriler incelendiği takdirde dünya ceviz ticaretinde genel bir
artõştan söz etmek mümkündür.1998 yõlõnda 267.2 milyon $ olan dünya ceviz ticareti
1999’da %14.3 ‘lük artõşla 305.4 milyon $, 2000 yõlõnda bir önceki yõla oranla
%14.6’lõk bir artõşla 350.2 milyon $,2001 yõlõnda ise %11.7’lik düşüşle 308.9 milyon
$ olarak gerçekleşmiştir.
Dünya’daki en büyük ceviz ihracatçõsõ ABD’dir. Dünya ceviz ihracatõnõn yaklaşõk
%53 ‘ünü gerçekleştiren ABD’yi, AB ülkeleri ,Şili ve Meksika izlemektedir.
21

Dünya Ceviz İhracatõnda Önemli Ülkeler ($)
Ülkeler 1998 1999 2000 2001
Şili 6.819.000 11.622.000 7.930.000 9.664.000
Çin Halk Cum. 1.778.000 2.812.000 2.183.000 1.333.000
Fransa 27.797.000 28.088.000 32.978.000 33.118.000
Meksika - 23.125.000 38.608.000 15.049.000
ABD 77.959.000 7.413.000 91.993.000 87.639.000
Almanya 1.211.000 1.163.000 2.688.000 1.581.000
İtalya 613.000 815.000 2.021.000 1.188.000
Hollanda 1.389.000 3.080.000 1.804.000 4.299.000
Hindistan 1.825.000 1.491.000 1.716.000 3.443.000
İspanya 570.000 626.000 614.000 1.297.000
Kaynak:FAO
Kabuklu ve kabuksuz ceviz ithalatõnda en büyük payõ Avrupa Birliği Ülkeleri
almaktadõr.AB ülkeleri içinde İspanya birinci sõradayken, onu Almanya ve İtalya
izlemektedir. 1999 yõlõ itibariyle Meksika da önemli ithalatçõ ülkeler arasõnda yer
almaya başlamõştõr.
Dünya Ceviz İthalatõnda Önemli Ülkeler ($)
Ülkeler 1998 1999 2000 2001
Arjantin 2.070.000 2.886.000 2.328.000 2.189.000
Belçika 3.085.000 2.557.000 3.319.000 3.144.000
Almanya 34.354.000 25.278.000 24.263.000 19.227.000
İtalya 20.962.000 25.633.000 20.891.000 24.761.000
Brezilya 6.296.000 6.623.000 5.169.000 4.589.000
Kanada 2.841.000 3.309.000 3.436.000 2.955.000
Hollanda 4.399.000 10.909.000 7.068.000 7.886.000
İngiltere 4.145.000 3.545.000 4.242.000 3.708.000
Portekiz 3.867.000 3.258.000 3.045.000 2.550.000
Rusya 2.487.000 1.410.000 3.465.000 3.704.000
Meksika - 16.054.000 17.605.000 12.290.000
İspanya 24.949.000 31.795.000 42.151.000 34.322.000
Kaynak:FAO
Yurtiçi tüketime çok daha fazla önem vererek uluslararasõ ceviz pazarõna geç
girmemiz,Türk ceviz standartõmõzõn pazarõn en büyük ihracatçõsõ olan ABD
standartlarõndan farklõ olmasõ nedeniyle Türk cevizi talebinin diğerlerine göre daha az
olmasõ ve yurtdõşõ pazarlama faaliyetlerini yürütecek herhangi bir birliğin olmamasõ
yüksek üretim potansiyelimize paralel bir ihracat hacmimiz olmamasõnõn başlõca
sebepleri arasõnda sayõlabilir.
22

E. MEVZUAT UYGULAMALARI
1.Ürün Standartlarõ:
Cevizin ihracatõ zorunlu standarda tabidir.Kabuklu ceviz TSE1275 no.lu ,iç
ceviz ise TSE 1276 no.lu standarta tabidir.Ceviz için geçerli olan standartlar cevizin
şekil ve kalitesine göre olmasõ gereken büyüklüğü ile ilgilidir.Buna göre ihraç
edilecek cevizler;
Ekstrada (yuvarlak için) : 27 mm. veya daha büyük ,
Ekstrada (ovaller için): 27 mm veya daha büyük ,
1.sõnõf (yuvarlak ve ovaller için)24 mm ve daha yukarõ,
2.sõnõf (yuvarlak ve ovaller için):24 mm ve daha yukarõ olmalõdõr.
2. Tüketici sağlõğõ açõsõndan yerine getirilmesi zorunlu şartlar
23.9.2002 tarih ve 24885 tarihli Resmi Gazete’de yayõmlanan 2002/63 No.lu
‘’Türk Gõda Kodeksi Gõda Maddelerinde Belirli Bulaşanlarõn Maksimum Seviyelerinin
Belirlenmesi Hakkõndaki Tebliğ ‘e göre cevizlerde bulunma ihtimali olan, kalõntõ
bõrakabilen ve tüketici sağlõğõnõn testlerle güvence altõna alõnmasõ zorunlu olan
maddeler şunlardõr:
Tanõm
Kabul edilebilen en yüksek değer
Mikrotoksinler:
Aflotoksin B1
5 ppb
Aflotoksin B1+B2+G1+G2 10ppb
Aromatik ve alifatik hidrokarbonlar 10 mg/kg.’dir.
3. Ambalaj
Türk Gõda Kodeksi’nde yer alan tüm gõda maddeleri ambalajlanmak
zorundadõrlar.(Türk Gõda Kodeksi Yönetmeliği: 16.11.1997 tarih ve 25172 sayõlõ
Resmi Gazete).
Ambalajlarda aranõlan özellikler şu şekilde sõralanabilmektedir.
! Ambalajlanmõş gõda maddesi, ambalajõ değiştirilmediği veya açõlmadõğõ sürece
gõda maddesine erişilemez durumda olmalõdõr.
! Gazete ve gõda ambalaj materyali olarak üretilmemiş basõlõ ve yazõlõ kağõtlar,
yeniden işlenmiş kağõtlar ve plastik gõda ambalaj materyali olarak
kullanõlamazlar.
23

! Ambalaj materyali, gõda maddesini özelliğine bağlõ olarak sõcaklõk değişimleri,
nem, hava, õşõk gibi olumsuz dõş etkenlerden korumalõdõr.
! Gõda maddelerinin bileşiminde istenmeyen değişikliklere ve organoleptik
özelliklerinde bozulmalara neden olmamalõ ve gõda maddesiyle etkileşim
göstermemelidir.
! Ambalaj materyali üzerinde izin tarihi ve numarasõ ile üretici firmanõn adõ ve
bulunduğu il belirtilmelidir.
! Doldurma, taşõma ve depolama koşullarõna dayanõklõ ve istiflemeye uygun
olmalõdõr.
4.Etiketleme ve etiket bilgileri
25.8.2002 tarih ve 24857 sayõlõ Resmi Gazete’de yayõmlanan 2002/58 No.lu Türk
Gõda Kodeksi Gõda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden
Etiketleme Kurallarõ Tebliği’nde yer aldõğõ üzere etiketleme ile ilgili kurallar şu
şekildedir:
! Satõşa sunulan her gõda maddesinin ambalajõnda etiket bulundurulmalõdõr.
! Etiketleme dili Türkçe olmalõdõr. Türkçe’nin yanõ sõra uluslararasõ kabul
görmüş diğer resmi diller de kullanõlabilir.
! Tüm yazõlar fonla kontras teşkil edecek şekilde, silinmez karakterde okunabilir
renk ve boyutta olmalõ, ambalaja sağlam bir şekilde basõlmõş, yapõştõrõlmõş veya
tutturulmuş olmalõdõr. Ayrõca etiket üzerinde bulunmasõ zorunlu bilgiler başka
yazõlar ya da resimlerle örtülmemeli veya kesilmemelidir.
! Gõda maddesinin etiket bilgileri tam , doğru ve anlaşõlabilir olarak ifade
edilmelidir.
! Gõda maddesinin etiketi,ambalajõ ve biçimi sahte, yanõltõcõ veya gõdanõn
karakterine , yapõsõna , özelliklerine , bileşimine ,kalitesine, orijinine ve üretim
metotlarõna göre hatalõ bir izlenim yaratacak, gõdanõn sahip olmadõğõ etki ve
özellikleri açõsõndan benzer olan gõdalara üstün olduğunu beyan edecek
biçimde olmamalõ;tüketiciyi yanõltacak resim, şekil ve benzerlerini
içermemelidir.Bu hususlar gõda maddesinin tanõtõmõ ve reklamõ için de
geçerlidir.
! Gõda maddesinin etiketinde , gõda maddesinin hastalõklarõ önleme ,iyileştirme
ve tedavi özelliği olduğunu bildiren veya ima eden ifadeler yer alamaz.
24

Gõda maddelerinin etiketinde bulundurulmasõ zorunlu bilgiler ise aşağõdaki
gibidir;
! Gõda maddesinin adõ,
! İçindekiler,
! Net miktarõ,
! Üretici ve paketleyici firmanõn adõ,tescilli markasõ, üretildiği yer ve adresi,
! Son tüketim tarihi,
! Parti no. ve/ veya seri no,
! Orijin ülke,
! Gerektiğinde kullanõm belgisi ve muhafaza şartlarõ,
! Üretim izin tarihi ve sayõsõ, sicil numarasõ veya ithalat kontrol belgesi tarihi ve
sayõsõ,
Gõda maddelerinin etiketlerinde gõda maddesinin adõ,net miktarõ,son tüketim
tarihi ambalajõn aynõ yüzünde bulunmalõdõr.
F.SEKTÖRDEKİ MEVCUT DURUM,SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Bugüne kadar ceviz üretiminin geliştirilmesi için yapõlan birçok projeden,
ülkemizde ceviz yetiştiriciliğinde yeterli ulusal politikalar oluşturulamadõğõ için,
istenilen sonuçlar alõnamamõştõr.
Türkiye’deki ceviz yetiştiriciliğinde yaygõn olarak kullanõlan çeşitlerin değişik
ekolojik koşullara adaptasyon yetenekleri tam olarak saptanmõş değildir.
Adaptasyon çalõşmalarõ yapõlmadan dağõtõlan yüz binlerce fidanlarõn birçoğu daha
ilk yõllarõnda veya ileriki yõllarda özellikle ilkbahar geç donlarõ ile sonbahar erken
donlarõndan zarar görmektedirler.Sulama,gübreleme, budama, hastalõk ve zararlõlara
karşõ mücadele, derim ve derim sonrasõ gibi konulardaki bilgi eksikliği ve
uygulamalarõn ihmal edilmesi günümüzde çok ciddi sorunlarõn yaşanmasõna neden
olmaktadõr.
Yeteri sayõda kapama ceviz bahçelerinin olmamasõ, çöğürlerin çok sõk dikilmesi,
fidancõlõk yapõlan arazilerin çoğunun sert rüzgarlara açõk kalmasõ ile fidanlarda
oluşan şekil bozukluğu,fidanlarõn söküm aşamasõnda köklerinin zarar görmesi ve
yeterli miktarda saçak kök kalmamasõ da ceviz üretimini olumsuz etkilemektedir.
Ceviz yetiştiriciliğinde yaşanõlan diğer sorunlardan bir tanesi de hasat ve hasat
sonu işlemleridir.Hasat zamanõ meyve kalite kaybõna neden olan önemli gecikmeler
yaşanmaktadõr. İç cevizin yeşil kabuğa oranla daha önce olgunlaşmasõna rağmen,
25

dõş kabuğun kolay ayrõlmasõnõ isteyen yetiştiricilerin yeşil kabuk olgunlaşõncaya
kadar hasatõ geciktirmeleri iç cevizin önemli oranda kalite kaybõna uğramasõna
neden olmaktadõr.
Var olan ve yapõlmasõ gereken araştõrmalarõn bir envanteri çõkarõlamamakta,
çeşitli konularda bilgi tekrarõ oluşmaktadõr.Araştõrma enstitülerinde ceviz konusunda
çalõşan araştõrõcõ sayõsõ sõnõrlõ olmasõ ve yetişmiş personel yetersizliği de bilgi
birikiminin oluşmasõnõ etkilemektedir.
Ceviz işletmelerin birçoğu ticari işletme özelliğine sahip değildir.Bu yapõsal
durum üretim ve pazarlama konularõnda bir takõm sorunlara neden olmaktadõr.
Standart ve sertifikalõ fidan üretimi yeterli değildir.Birçok yeni tesis bahçe yöreye
uygun olmayan ya da hastalõklõ fidanlarla kurulmakta,bu da verimi ve dolayõsõ ile
işletme gelirini düşürmektedir.Tüm diğer bahçe ürünlerinde olduğu gibi,cevizin de
bölgesel anlamda yoğun yetiştiriciliğinin yapõlabilmesi için, yapõsal ve kurumsal
sorunlarõn giderilmesi gerekmektedir.
İhracatõ engelleyen faktörlerden birisi de Türkiye ceviz standartõ ile ABD ceviz
standartõ arasõnda önemli sayõlabilecek farklõlõklardõr.TSE standartlarõna göre
yuvarlak ve oval ekstra meyve grubuna giren ceviz ABD standartlarõna göre küçük
meyve grubuna girmektedir.ABD’nin dünya pazarõna Türkiye’den çok önce girmiş
olmasõ ve pazarda tanõnmasõ farklõ standartlara sahip olan Türk cevizlerinin rekabet
şansõnõ azaltmaktadõr.Bu nedenle Türk cevizinin ABD cevizine bir alternatif olarak
değil de ,farklõ bir ceviz çeşidi olarak tanõtõm ve pazarlamasõnõn yapõlmasõ ve kaliteli
Türk ceviz için talep yaratõlmasõ gereklidir.
TSE 1275
Ekstrada (Yuvarlak için): 27mm veya daha
büyük
Ekstrada (Ovaller için):27 mm veya daha büyük
1.sõnõf (yuvarlak ve ovaller için):24 mm ve daha
yukarõ
2.sõnõf (yuvarlak ve ovaller için):24 mm. ve daha
yukarõ
ABD
38.1 mm.’den büyük olanlar çok iri
31.9-38.1 mm arasõnda olanlar iri
29.1-31.8 mm. arasõnda olanlar
orta
23.9-29,0 mm arsõnda olanla
küçük
Kalite ve verimin arttõrõlmasõ için ceviz sadece orman ağacõ olarak
değerlendirilmemeli,diğer meyvelerde olduğu gibi ceviz kapama bahçeleri
kurulmalõ,ceviz ormanlarõ oluşturulmalõdõr.Yalnõz çiftçiler tarafõndan değil;kamu
kuruluşlarõ ile işbirliği yapõlarak tahsis yoluyla ceviz bahçeleri yapõlmalõdõr.Amaca
uygun tohum ve anaç damõzlõklarõnõn kurulmasõ ve kullanõlmasõ ,ceviz üretiminde
26

artõş sağlamak için ağaç sayõsõ ve kapama ceviz bahçelerinin sayõsõnõ artõrmak
gereklidir
Kullanõlan kimyasallar ekolojik dengenin bozulmasõna neden olduğu gibi üründe
de kalõntõlar oluşturmakta, bu durum hem insan sağlõğõ açõsõndan ,hem de dõş
ticarette standartlarõ sağlamadõğõndan sorun oluşturmaktadõr.Bu nedenle son yõllarda
özellikle ülkemizde önemli bir konuma yükselen organik tarõm modelinin ceviz
üretiminde de yaygõnlaştõrõlmasõ gerekmektedir.
Ceviz pazarlamasõnda sadece yurtiçi tüketimin dikkate alõnmasõ da ihracatõ
olumsuz etkilemektedir. Pazarlama birlikleri kurularak ,yurtdõşõ pazarlama
kolaylaştõrõlmalõdõr.Ayrõca üretici birlikleri kurulmalõ ve üretici özendirilmelidir.
27

YARARLANILAN KAYNAKLAR
• ‘Ceviz Yetiştiriciliğinin Genel Prensipleri’ ,Yavuz Serhatoğlu
• ‘Türkiye Ceviz Yetiştiriciliğine Genel Bakõş’ Prof.Dr.Yaşar Akça
Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü
• Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştõrma Enstitüsü Araştõrma Raporlarõ
• Linkler
¤ www.die.gov.tr (Devlet İstatistik Enstitüsü)
¤ www.fao.org ( Food and Agriculture Organization of The United Natios)
¤ www.walnut.org (The Walnut Marketing Board)
¤ www.tarim.gov.tr (Tarõm ve Köyişleri Bakanlõğõ)
¤ www.ceviz.gen.tr
28