T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh ...

Şizofreninin negatif ve pozitif belirtileri ile bilişsel defisitler arasındaki ilişkiye
bakıldığında, şizofreninin pozitif belirtileri ve bilişsel defisitler arasındaki ilişkinin oldukça
zayıf olduğu saptanmıştır (8). Tekrarlayan çalışmalarda ve farklı şizofreni hasta gruplarında
(ilk epizod, yaşlı, kronik) bu defalarca gösterilmiştir. Negatif belirtiler ile bilişsel defisit
arasındaki ilişki ise daha güçlü bulunmuştur (9, 10).
Antipsikotik ilaçların bilişsel işlevler üzerindeki tedavi edici etkilerine bakıldığı
zaman; şizofreni hastalarının birinci kuşak antipsikotik ilaçlarla tedavi edildiklerinde,
belirtilerinin şiddetinin azaldığı fakat bilişsel iyileşmenin çok az olduğu saptanmıştır (11).
Atipik antipsikotik ilaçların şizofrenide bilişsel performansın belirli alanlarında bazı
gelişmeler yaptığına dair kanıtlar olmasına karşın, antipsikotik tedaviler bilişsel defisitleri
tamamen ortadan kaldıramamaktadır (12). Bu nedenle araştırmacılar şizofrenideki bilişsel
defisitleri, ilaç dışı yöntemlerle tedavi etmenin yollarını araştırmaktadırlar.
Bilişsel defisitlerin şizofreni hastalarının sosyal ilişkilerinde ve diğer günlük yaşam
deneyimlerinde merkezi bir rol oynadığı düşünülmektedir (13). Çünkü bu alandaki sorunlar
hastalarda yeti yitimine, yaşam kalitesinde bozulmaya, çalışma ve sosyal alanlarda işlev
bozukluklarına ve klinikte kötü sonuçlara neden olmaktadır. Aynı şekilde bilişsel
yetersizliğin, şizofrenideki sosyal beceri eğitimi, iş terapisi, aile psikoeğitimi, bilişsel
davranışçı terapi, bireysel psikoterapi gibi psikososyal tedavi yöntemlerinin başarısını
sınırladığı gösterilmiştir.(14) Bu nedenle bilişsel defisitlerin iyileştirilmesi, şizofrenideki en
önemli tedavi amaçlarından biri olmalıdır. Şizofrenide bilişsel defisitlerin işlevsellik
üzerindeki önemi fark edildikçe ve ilaç tedavileri ile bilişte tam düzelme sağlanamadığı
belirlenince şizofreni hastalığında görülen bilişteki defisitleri gidermeye yönelik tedavilere
ilgi artmıştır (3, 15).
İlk olarak 1915’li yıllarda travmatik beyin hasarı sonrası, bilişsel defisit gelişen
hastalarda, bu defisitleri gidermeye yönelik girişimler olmuştur. Goldstein, travmatik beyin
hasarı gelişen kişilere sistematik bir şekilde eğitim verildiğinde hastaların defisitlerinde
düzelme saptandığını belirtmiştir (3). Şizofreni hastalarıyla bu alanda ilk çalışmalar
Meichenbaum ve Cameron tarafından yapılmıştır. Meichenbaum ve Cameron, dikkat ve
bilişsel işlevleri dolaylı olarak yeniden yapılandırma ve çalıştırmayı amaçlayan terapi
programlarının oluşumuna öncülük etmişlerdir. Sonrasında Siegel ve Spivack, Liberman bu
alanda çalışmış ve sosyal beceri ve problem çözücü eğitim programlarının dolaylı olarak
bilişsel işlevleri iyileştirdiğini göstermişlerdir. Oldukça yapılandırılmış ve kuralları olan
eğitim programlarından oluşmuş modüller aracılığıyla çalışmışlardır. Wallace ve Boone
modüllerin motor davranış ve bilişsel alanda optimal gelişme sağladığını göstermiştir (3, 16).
1990’lı yılların sonunda, birbirinden farklı iki alanda yürütülen bilişsel (kognitif)
rehabilitasyon araştırmaları ortaya çıkmıştır. Bunların ilki, spesifik nöropsikolojik testlerdeki
performans değişikliklerinin değerlendirildiği, bir dizi laboratuvarda yapılan araştırmalardır.
İkinci alan ise, bilişin düzelmesi halinde işlevsellik ve belirtilerin de düzelebileceği
önermesine dayanarak, çok sayıda bilişsel işlevi (çoğunlukla işlevsel sonuçlarla bağlantılı
olduğu bilinen işlevler) hedefleyen daha kapsamlı klinik araştırmalardan oluşmuştur (3)
5