T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh ...

kapasitesinin sınırlı olmasına ve sonuçta bilişsel fonksiyonların daha da kötüleşmesine yol
açar.
Yaşam niteliği, bireyin temel gereksinimlerinin, toplumsal beklentilerinin karşılanması
ve yaşadığı toplumun sunduğu olanaklardan yararlanması olarak tanımlanmaktadır. Yaşam
niteliğinin bileşenleri, bireyin fiziksel sağlık durumu, uyum yetisi, psikolojik durumu/iyilik
hali, toplumsal etkileşimleri ve ekonomik durumudur. Bu çerçevede, bireyin “kendini iyi
hissetmesi”, “yaşamdan doyum sağlaması” gibi ifadeler yaşam niteliği kavramının öznel
boyutunu oluştururken; “bağımsız yaşayabilme”, “kişilerarası ilişkiler”, “üretken olma” gibi
ifadeler kavramın nesnel boyutunu oluşturmaktadır. Şizofrenideki bilişsel defisitler ile yaşam
niteliği arasındaki ilişkiye bakıldığında; bilişsel defisitlerin varlığında yaşam niteliğinde
düşme olduğu gösterilmiştir Bilişsel yetileri azalan şizofreni hastalarının yaşam kalitesi
puanları da azalmaktadır. Fujii ve Wylie’nin ağır şizofreni hastalarında bilişin yaşam kalitesi
üzerine etkilerini araştırdıkları bir çalışmada; bilişin uzun vadede yaşam kalitesinin nasıl
olacağını tahmin edici etkilerinin olduğunu saptamışlardır. Bu populasyonda bilişte düzelmeyi
hedefleyen tedavi yaklaşımlarının, yaşam kalitesini arttırdığını belirtmişlerdir (28).
Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Kliniğince gerçekleştirilen bir
çalışmada yaşam kalitesi ile bilişsel işlevlerin ilişkisi incelenmiştir. Bu çalışmada şizofreni
hastalarında fiziksel, psikolojik ve sosyal alanlarda yaşam kalitesi puanlarının sağlıklı
bireylere oranla daha düşük olduğu saptanmıştır. Yaşam kalitesinin sosyal alanı ile yürütücü
işlevler ve işlem belleği arasında ilişki olduğu ve bilişsel işlevleri daha kötü olan grupta
yaşam kalitesi sosyal alt puanının daha düşük olduğu saptanmıştır (20, 31, 97).
Bilişsel fonksiyonlar ve hastaların ilaç uyumları arasındaki ilişkiye bakıldığında;
bilişsel defisit varlığında hastaların tedavi uyumlarının kötü olduğu ve bunun sonucunda da
relaps riskinin yüksek olduğu saptanmıştır (Jeste ve ark, 2003, Fenton ve ark, 1997). Aynı
şekilde bilişsel defisit olduğu zaman, hastaların tıbbi durumlarıyla ilgili yardım arayışlarında
zorlandıkları gösterilmiştir (28).
Bilişsel bozuklukların, tedavi etkilerinin toplumsal düzeyde genelleşmesi üzerinde ne
ölçüde rol oynadığı tam olarak bilinmemektedir Tüm psikoterapilere ilişkin temel bir
varsayım, tedavide kazanılan becerilerin hastanın yaşam ortamına taşınması ya da
genelleşmesi gerekliliğidir Bilişsel fonksiyonlarla rehabilitasyonda ilerleme arasındaki ilişkiyi
inceleyen birçok çalışma vardır. Psikiyatrik rehabilitasyon öğrenme modellerine dayanır ve bu
tedavilerin hepsinde bir müfredat, yapılandırılmış öğrenme stratejileri ve hastaların sürekli
test edilmesi söz konusudur (25). Bellek fonksiyonları ve dikkat performansları ark 1994, en
kötü olan şizofreni hastaları, toplumsal beceri eğitimlerinden de en az yararlanan hastalardır.
Yani bilişsel sorunlar başlangıçtaki fonksiyon bozukluklarının da prediktörleri olup; aynı
zamanda rehabilitasyonun olgulara yarar sağlayabilme derecesini kısıtlayarak hız sınırlayıcı
faktörler olarak rol oynamaktadırlar (14, 98, 99).
Tanı sistemleri ve farmakolojik tedavilerin ilk olarak şizofreninin psikotik belirtileri ve
daha sonra da negatif belirtileri üzerine odaklanması nedeniyle, bilişsel sorunlar uzun yıllar
35