T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh ...

karşılaştırıldığında atipik antipsikotik ilaçlarla tedavi sonrasında en az bir ölçümde önemli
bilişsel gelişme olduğu bildirilmiştir (91).
Klozapin ilk kullanıma giren ikinci kuşak antipsikotik ilaç (İKAP) olması nedeniyle
bu alanda en çok çalışılan ilaç olmuştur. Hagger ve arkadaşları (20), klozapin tedavisi alan 36
tedaviye dirençli şizofreni hastasının bilişsel işlevlerini inceledikleri çalışmalarında 6 haftalık
tedavi sonunda bellek ve dikkat fonksiyonlarında düzelme bulmuşlardır. 6 aylık tedaviden
sonra ise anlamlı olmasa da birçok bilişsel işlev bozukluğunda düzelme eğilimi göstermiştir.
Başka birçok çalışmada da klozapinin bilişsel işlevler üzerine olumlu etkileri gösterilmiştir.
Özellikle uzun dönem klozapin tedavisinin etkileri daha olumlu sonuçlar vermektedir.
Klozapin genellikle sözel akıcılık ve dikkat, reaksiyon zamanı, yürütücü işlevler, sözel
öğrenme ve bellek üzerine etkilidir (92). Bu çalışmalardaki olumlu etkisine karşın çok az
çalışmada klozapinin etkisiz olduğu bildirilmiştir. Goldberg ve arkadaşları yaptıkları bir
çalışmada klozapin alan hastalarda psikotik belirtilerde iyileşme saptarken bilişsel işlev
bozukluklarında değişiklik gözlememişlerdir. Klozapinden önce klasik antipsikotikler almakta
olan bu hastaların bilişsel işlevlerinde 15 aylık bir klozapin tedavisinden sonra bile anlamlı bir
değişiklik görülmemiştir (89).
Risperidonla yapılan çalışmalarda reaksiyon zamanı, seçici dikkat, yürütücü işlevler,
çalışma belleği, sözel öğrenme, bellek üzerinde olumlu etkileri saptanırken; sözel akıcılık ve
motor öğrenme üzerine etkisi olmadığı saptanmıştır (89). Bazı çalışmalarda risperidonun
duygulanımı tanıma ve algılamada iyileşme oluşturduğu gösterilmiştir. Risperidonle akut
dönemdeki psikotik hastalarda yapılan bir çalışma, ilacın, bilişsel işlevler üzerine etkisi
olmadığını gösterirken, yaşlı şizofrenik hastalarda risperidon ve olanzapinin bilişsel işlevlerde
gelişme sağladığını gösteren 8 haftalık çift kör başka bir çalışma bildirilmiştir (25).
Olanzapinle yapılan çalışmalarda reaksiyon zamanı, yürütücü işlevler, sözel öğrenme,
bellek, dikkat ve sözel akıcılıkta gelişme olduğu ve bu oranında klozapin ve risperidon ile
rapor edilenden daha yüksek iyileşme olduğu gösterilmiştir (92,93). Bazı çalışmalarda ise bu
etkisinin risperidondan fazla olmadığı gösterilmiştir. Fakat bu sonucun, olanzapinin diğer
antipsikotiklerle çift kör randomize yapılan çalışmalarda desteklenmesi gerekmektedir.
Ketiapinle bir yıllık izlemde, dikkat, sözel bellek ve yönetsel işlevlerde genç
erişkinlerde anlamlı iyileşme gözlenmiştir. Ancak örneklem çok küçüktür ve kontrol grubu
yoktur. 250 Ayaktan tedavi hastasında olanzapin ve aripirazolun bilişsel işlevler üzerine
etkisini araştıran bir çalışmanın sonuçları, yönetsel işlevlerde anlamlı bir farklılık olmadığını
ortaya koymuştur (31).
Bazı atipik antipsikotiklerle belirtilerde belirgin bir düzelme, bilişsel işlevlerde ılımlı
bir düzelme sağlanıyor olmakla birlikte düzelmenin olduğu bu iki alan arasındaki korelasyon
istatistiksel olarak anlamlı değildir İlaç tedavisinde görülen bu yararların ilacın etkisinden mi
olduğu ya da antikolinerjik kullanımını gerektirecek ilaç yan etkilerinin olmamasında mı
kaynaklandığı net değildir (29).
32