T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh ...

Sıklıkla negatif belirtili hastaların daha belirgin bilişsel işlev bozukluğu gösterdiğine
ilişkin kanıtlar elde edilmiştir (20). Birçok çalışmada pozitif belirtiler bilişsel işlevlerle
ilişkisiz iken, negatif belirtilerin kötü bilişsel performansla ilişkili olduğu yönünde bulgular
elde edilmektedir (54). Berman ve arkadaşlarının yaptıkları bir çalışmada, negatif belirti
skorları yüksek hastalar yürütücü işlevlerde daha fazla bozulma gösterirken, pozitif belirtileri
ön planda olan hastalar dikkatle ilişkili testlerde daha belirgin bir bozulma göstermiştir.
Voruganti ve arkadaşlarının yaptıkları başka bir çalışmada ise pozitif, negatif belirtiler, içgörü
ve bilişsel işlev bozukluğu arasındaki ilişkiye bakılmış ve çalışma sonucunda negatif
belirtiler, içgörü yokluğu ve yürütücü işlevler arasında ilişki olduğu saptanırken pozitif
belirtilerle bilişsel işlev bozukluğu arasında ilişki saptanmamıştır (87). Negatif belirti ve
bilişsel işlevler arasında ilişki olduğu Rocca ve arkadaşlarının yaptıkları çalışmada da
gösterilmiştir (88).
Negatif belirtiler ile bilişsel işlev bozukluğu arasında ilişki bulamayan çalışmalar da
vardır Tüm bu bulgulara karşın genel eğilim şizofrenideki bilişsel işlev bozukluğunun
belirtilerden bağımsız olduğudur. Bilişsel bozukluklar hastalığın belirtilerinin sonucu olsa idi,
belirtiler ortadan kalktıktan sonra olmamaları beklenirdi. Bu durum şizofreni hastaları için
geçerli değildir. Psikotik bipolar bozukluklu hastalarda, psikotik belirtiler düzeldikten sonra,
bilişsel testlerdeki performans düzelebildiği halde, şizofreni hastalarında psikoz düzeldikten
sonra bilişsel performansta herhangi bir değişiklik olmamaktadır (45). Şizofrenide bilişsel
işlev bozukluğunun klinik belirtilerin ortaya çıkmasından daha önce mevcut olduğu ve
psikotik belirtilerdeki akut alevlenmenin düzeltilmesinden sonra bile dirençli oldukları
bilinmektedir (36, 64). Bilişsel bozukluk, şizofreni belirtilerinden bağımsız, birincil, yaygın
bir defisittir ve belirtiler düzeldiğinde de devam etmektedir (89).
Antipsikotik Tedavi ve Bilişsel İşlevlerle İlişkisi
Antipsikotiklerin şizofrenide görülen bilişsel işlev bozukluğu üzerine etkileri
konusundaki çalışma sonuçları da, diğer etkenler olarak düşünülen konular gibi çelişkilidir.
Tipik antipsikotik ilaçlar, şizofreni hastalarında psikotik belirtiler üzerinde yararlı etkilerine
rağmen, bilişsel bozuklukları iyileştirme konusundaki etkileri oldukça azdır (90). Birinci
kuşak antipsikotiklerin (BKAP), bilişsel işlevler üzerine olan etkilerinin gözden geçirildiği bir
makalede, 14 çalışmada olumlu etki elde edildiği, 10 çalışmada anlamlı etki olmadığı, 6
çalışmada ise psikomotor hız gibi bazı bilişsel alanlarda BKAP’larla bozulma olduğu
bildirilmiştir (31). BKAP’ların bilişsel fonksiyonlar üzerindeki olumlu etkilerinin
olmamasının nedeni; ilaçların, psikotik belirtileri azaltmak için subkortikal dopamin
aktivitesini azalttıklarından bu ilaçların bilişi olumsuz etkilemesi, ilaçların ekstrapiramidal
yan etkileri, ilaçlarla birlikte antikolinerjik ilaçların kullanımının gerekmesi olabilir.
Pek çok çalışma ilaçların bilişsel işlevler üzerine anlamlı bir etkisi olmadığını
bildirirken olanzapin, klozapin, ziprasidon, risperidon gibi atipik antipsikotiklerle tedavinin
bilişsel işlevlerdeki bozulmaya olumlu yönde katkısı olduğunu gösteren çalışmalar
bulunmaktadır. Atipik antipsikotikler şizofrenide bilişsel fonksiyonları iyileştirme konusunda
umut vermektedirler. Beş randomize çift kör çalışmanın dördünde BKAP ‘le
31