T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh ...

Spence ve arkadaşlarının yaptıkları bir çalışmada, hastaların psikotik oldukları ve
olmadıkları dönemde beyin fonksiyonları değerlendirilmiştir. Psikotik dönemde dorsolateral
prefrontal kortekste (DLPFC) azalmış beyin aktivitesi saptanırken, 4-6 hafta sonra belirtiler
iyileşince bu bölgelerde kan akımının arttığı gösterilmiştir. Bu da hipofrontalitenin “trait
(özellikten)”ten çok “state (durum)” fenomeni olduğunu göstermektedir (78). Penades ve
arkadaşlarının yaptıkları çalışmada ise, ciddi negatif belirtileri ve bilişsel yetersizliği olan 8
hastaya (6 erkek, 2 kadın), nöropsikolojik terapi uygulanmış. Hastalara terapi öncesi ve
sonrası bilişsel batarya ve SPECT görüntüleme sonuçları değerlendirilmiştir. Çalışma
sonucunda hastaların özellikle yürütücü işlevlerinde gelişme olduğu ve aktivasyon skorlarında
yükselme saptanmıştır. Hastalarda tedavi öncesi gözlenen hipofrontalite gözlenmemiştir.
Yazarlar bilişsel terapinin, frontal bölgelerde gözlenen hipofrontaliteyi giderebileceğini
önermişlerdir (79). Bu konudaki literatürde çelişkiler olmakla birlikte şizofrenide
hipofrontalitenin sadece istirahat durumu fenomeni (resting state phenomenon) olmadığını,
test performansı sırasında frontal bölgelerde azalmış aktiviteyi de yansıttığına dair bulgular
vardır.
Son dönemdeki çalışmalar şizofreninin ana belirtilerinin bir veya daha fazla beyin
alanının anormal işlevine bağlanıp bağlanamayacağını araştırmaktadır. Liddle ve arkadaşları
makalelerinde, bölgesel beyin kan akımı ve belirtiler arasındaki ilişkiyi araştırmışlar ve üç
primer belirti kümesi tanımlamışlardır: “Psikomotor yavaşlama” (psychomotor poverty),
“dezorganizasyon” ve “gerçeği değerlendirme bozukluğu”. Bu belirti kümelerinin serebral
perfüzyon paternlerine bakıldığında psikomotor yavaşlamanın sol dorsolateral prefrontal
korteksin (hipofrontalite) ve anterior singulatın azalmış aktivitesi ile karakterize olduğu
saptanmıştır. Bu da negatif belirtilerin frontal lob işlev bozukluğu ile karakterize olduğu
fikrini desteklemektedir. Hastanın dezorganizasyon puanları, sağ prefrontal kortekste düşük
kan akımı ile birlikte, konuşmanın oluşumunda etkili olan temporal lopta azalmış aktivite
göstermektedir. Son olarak gerçeğin çarpıtılması (reality distortion) puanları hipokampal
bölge ve sol prefrontal korteksteki kan akımı ile pozitif korelasyon göstermektedir (80). Başka
çalışmalar da benzer bulgular bildirmiştir Prefrontal glikoz metabolizmasının negatif belirtiler
ile, sanrıların ise hipokampusta azalmış aktivite ile ilişkili olduğunu bulmuştur (81). SPECT
kullanarak yapılan bir çalışmada hastadaki hallüsinatuar durumun sol inferior frontal korteks,
sol temporal lob ve anterior singulatta artmış kan akımı ile ilişkili olduğu bulunmuştur (82).
Sabri ve arkadaşları daha önce hiç antipsikotik kullanmamış bir grup hasta üzerinde çalışmış
ve düşünce bozukluklarının frontal, singulat ve parietal bölgelerde artmış kan akımı ile ilişkili
olduğunu bulmuştur (83).
Şizofreni hastalarında frontal lob hacminde net bir azalma olmasına ve hastalarının
frontal yürütücü işlev testlerinde başarısız olmasına rağmen, morfolojik çalışmalar ve
nöropsikolojik testlerin doğrudan ilişkisi sadece bazı çalışmalarda gösterilebilmiştir. Frontal
lobun özellikle hangi alt segmentinin incelendiği burada önemlidir, çünkü daha çok gri madde
hacminin kognitif işlevlerle ilişkili, bir çalışmada ise ak madde hacminin çalışma belleği
ilişkili olduğu saptanmıştır. Frontal lobun özellikle dorsolateral prefrontal korteks (DLPFC)
kısmının, yürütücü işlevler, dikkat, bellek ve bu işlevlerin toplamı ile de davranış kontrolünde
özelleştiği ve şizofreni hastalarındaki hacim azalmasının, bütün bu işlevleri bozulduğu
27