T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh ...

testlerde bozukluk göstermektedir. Hastalar karşısındakinin ne söylediğinden çok amaçlarını
ve niyetlerini algılamakta zorluk çekerler (25, 33).
Bilişsel Bozuklukların Nörogörüntüleme İzdüşümleri:
Şizofrenide bilişsel bozukluklarla birlikte bazı anatomik değişiklikler saptanınca, bu
parelel bulguları lokalize edip, patofizyolojiyi aydınlatmak ve etiyolojik hipotezleri
ispatlamak için çok sayıda araştırma yapılmış ve hala da yapılmaktadır. Nörogörüntüleme
yöntemleri ile şizofreni hastalığında beyindeki yapısal değişiklikler gösterilmiştir. Psikozun
erken evrelerinde Magnetik Rezonans Görüntüleme (Magnetic Resonance Imaging (MRI)
çalışmaları göstermiştir ki yapısal değişiklikler şizofreni başlangıcından önce de görülebilir ve
psikozun erken göstergesi olabilir. Ventrikül hacim büyümesi, kortikal atrofi MRI ile
gösterilmiştir.
Şizofrenide beynin fonksiyonlarının görünür hale gelmesini sağlayan üç yöntem
vardır: Positron Emission Tomography (PET), Single Photon Emission Tomography (SPECT
veya SPET) ve functional Magnetic Resonance Imaging (fMRI). PET serebral metabolik
aktiviteyi, kan akımını ve reseptör miktar ve işlevini değerlendirmeye yarayan bir tekniktir.
Serebral metabolik aktivite, PET kullanarak glukoz metabolizması ile ölçülmektedir. Glukoz
nöronların enerji kaynağıdır ve anormal glukoz metabolizması altta yatan patolojinin
göstergesidir. Bölgesel glukoz metabolizması, PET’le istirahat halinde ve çesitli bilişsel
ödevlerin uygulaması sırasında ölçülebilmektedir. SPECT, PET’e benzer bir tekniktir ve
santral nörokimyasal sistemlerin in vivo direkt ölçümünde kullanılabilir. Kararsız
radyonüklidler (decaying radionuclides)’den kaynaklanan tek foton emisyonlarına
dayanmaktadır. PET gibi SPECT de nörotransmiter reseptörlerini psikotropik ilaçların etki
alanlarını ve psikiyatrik hastalığın ve tedavinin bölgesel beyin aktivitesi üzerindeki
fonksiyonel etkisini değerlendirmeye yaramaktadır. Hem PET hem de SPECT radyoaktif
tekniklerdir (20, 25).
Son yıllarda psikiyatrik nörogörüntülemede en önemli gelişme fMRI’ın keşfidir. Bu
teknik PET ve SPECT’e üstündür ve bilişsel işlevi çok kesin nöroanatomik yapılara bağlayan
haritalamaya izin verebilmekte ve böylece şizofreni ve diğer psikiyatrik bozukluklarda
anormal olabilen yapılar ve işlevsel ağları görüntülemeye yardım edebilmektedir. Bu
noninvazif ve güvenli bir tekniktir. PET ve SPECT gibi radyoaktiviteyi kullanmamakta,
beynin nöral aktiviteye doğal hemodinamik cevabını kullanmaktadır.
Dinlenme anında yapılan ölçümlerde şizofrenide frontal bölge kan akımında ve glukoz
metabolizmasında azalma gösterilmiştir. Bu azalma, özellikle negatif belirtilerin ön planda
olduğu hastalarda daha belirgindir. İşlem anında yapılan ölçümlerde ise deneklere üst düzey
bilişsel işlevlerinin kullanımını gerektiren bir test verilmektedir. Yapılan çalışmalar, kontrol
grubunda test işlemi sırasında frontal bölge akımında belirgin bir artış olurken, aynı artışın
şizofreni hastalarında ortaya çıkmadığını göstermektedir. İşlem anında yapılan ölçümlerde,
frontal bölge kan akımı ve glukoz metabolizması düşük olarak bulunmuştur (77); bu da
şizofrenide frontal lob yetmezliği (hipofrontalite) olduğu görüşünü desteklemektedir.
26