T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh ...

kronik hastalık seyri göstermeye ve tedaviye dirençli olmaya daha eğilimli olduğunu
göstermiştir (66).
Şizofrenide bellek bozuklukları geniş kapsamlı ve şiddetlidir. Muhtemelen bunlar
şizofrenide en ağır bozukluklardır ve belirgin adaptif etkilenmeye yol açmaktadırlar. Sözel
öğrenme ve bellekteki bozukluklar da sosyal, mesleksel işlevselliğin önemli
belirleyicileridirler. Sözel öğrenme ve bellekteki bozuklukla günlük aktiviteler ve problem
çözme yetisi arasında yakın ilişki bulunmaktadır (31). Günlük bilgileri anımsayamamak,
etkinlikleri planlayamamaya neden olur; bu da bağımsız yaşamayı çok zorlaştırır. İsimleri ve
diğer ayrıntıları öğrenememek ve anlamlı sosyal ilişkiler kuramamak, sosyal yaşamı daha da
zorlaştırır.
Şizofrenide Çalışma Belleği (Working Memory)
Şizofrenide üzerinde en fazla çalışılan bellek alt tiplerinden bir tanesi çalışma
belleğidir. Çalışma belleği kısa süreli belleğin bir işlevidir; kapasitesi oldukça sınırlıdır ve
ancak 6-7 kadar bilgiyi saklayabilir, adaptif amaçla bilgi hemen işlenir (20). Yakın
(immediate) veya “kısa süreli bellek” olarak da bilinen çalışma belleği, gerek duyulduğunda
bilgilerin akılda tutulduğu ve uzun süreli depolama için işleme sokmak üzere transfer edildiği
veya atıldığı işlemlerin toplamıdır. Bu çalışma belleği bilgisi uzamsal (spatial), yakın görsel
alan içindeki yerleşim gibi veya sözel, telefon numarası gibi, olabilir. Çalışma belleği aynı
zamanda zihindeki bilginin kaynağı hakkında da bilgi taşımaktadır, örneğin “Bu düşünceyi
bana biri mi söyledi yoksa bunu ben kendim mi düşündüm?”. Çalışma belleğinde depolanan
bilgi çeşitleri uzamsal yerleşimi (spatial locations), nesne tanımayı (object identity), ardıllık
bilgisini (sequence data), bilginin kaynağını (source of information) ve duygusal yan anlamını
(emotional connotation) kapsamaktadır. Her ne kadar çalışma belleği oldukça sınırlı bir
kapasiteye sahip ise de bilgilerin kategorize edilmesi bu kapasiteyi arttırmaktadır.
Çalışan bellekte bilgiler genellikle işleme konduktan kısa bir süre sonra unutulur.
Yapılan çalışmalarda çalışma belleği kullanımı sırasında prefrontal kortekste bir grup nöronun
devamlı surette ateşlendiği, çalışma belleğinde tutulan bilgiye gereksinim ortadan kalktığında
ateşlenmiş olan nöronların söndüğü görülmektedir. Yürütücü işlevlerin gerçekleşmesi için
aynı anda çok sayıda bilginin zihne çağırılması ve zihinde tutulması gerekmektedir. Bu
nedenle çalışma belleği yürütücü işlevlerin gerçekleşmesi için son derece önemlidir. Bu
çalışma belleği fonksiyonlarından her birinin, kısa süre önce saptanan uzamsal yerleşimin
hatırlanmasından adaptif unutmaya kadar, şizofrenide bozuk olduğunu düşünmek için
nedenler vardır. Bu çalışma belleği fonksiyonlarının her birinin önemli işlevi vardır,
dolayısıyla çalışma belleği bozuklukları şizofrenideki en önemli bilişsel bozukluklardan
biridir. Gerek uzamsal gerekse sözel çalışma belleği testlerinde şizofreni hastalarında, sağlıklı
deneklere göre performans düşüklüğü bulunmuştur (25).
Şizofrenin anlaşılmasında çalışan bellek bozukluklarının farklı düzeylerde klinik ve
fonksiyonel önemi vardır Çalışma belleğinde tam kayıp varsa, kişi en basit yürütücü
(executive) ödevleri bile yerine getiremez. Fonksiyonel olarak basit bilgilerin hatırlanaması
23