T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh ...

süreli bellek (40) alanlarında, şizofreni belirtileri gelişmeden önce, bozukluk olduğu
saptanmıştır. Davidson ve arkadaşları, İsrail'de sağlıklı genç erkeklerde askerlik incelemesi
için rutin yapılan bilişsel testleri ile daha sonra şizofreni hastalığı gelişenr kişilerin bilişsel
testlerini incelemişlerdir. Bu kişiler içinde şizofreni hastalığı gelişen kişilerin, sağlıklı
göründükleri geçmiş dönemde yapılmış olan bilişsel testlerini değerlendirmişlerdir. Test
sonuçları, hastalık geliştirmeyen kişilerle karşılaştırıldığında bozukluk olduğu saptanmıştır.
Bu çalışma, erken tanıda bilişin önemini gösteren iyi bir toplum tarama çalışmasıdır (39).
David ve arkadaşlarının çalışmalarında ise, İsviçre’de, 1969 ve 1970 yılları arasındaki askere
gitmeden önce bilişsel durumları ölçülen 50000 kişinin nöropsikolojik test sonuçları
incelenmiştir. İlerde bu kişilerin 195’de şizofreni hastalığının geliştiği gözlenmiş; şizofreni
gelişen ve gelişmeyen kişilerin nöropiskolojik testleri karşılaştırıldığında, şizofreni gelişen
kişilerin IQ’larının daha düşük olduğu ve sözel görevleri yerine getirme skorlarının daha
düşük olduğu saptanmıştır (41, 42).
Şizofrenide en sık etkilendiği düşünülen bilişsel işlevler; yürütücü işlevler, dikkat,
algısal/motor işlemleme, vijilans (dikkati sürdürme), sözel öğrenme ve bellek, sözel ve
uzamsal işlem belleği, sözel akıcılık şeklindedir. Şizofrenide tüm bu bilişsel alanları etkileyen
yaygın bir bozukluk söz konusudur. Bu yaygın bilişsel bozukluk şizofrenide kortikoserebellar-talamik-kortikal
döngüleri içine alan bir etkilenmeyi gösteriyor olabilir. Hem
bilişsel hem de görüntüleme yöntemleri ile gerçekleştirilen çalışmalarda özellikle prefrontal
korteks, talamus ve serebellumun şizofreni hastalarında etkilenen bölgeler oldukları
gösterilmiştir (31).
Şizofreni hastalarında işitsel varsanılar ve diğer pozitif belirtilerin şiddetinin çeşitli
nöropsikolojik testlerle ölçülen bilişsel işlevlerdeki bozukluğun şiddeti ile korele olmadığı
bulunmuştur (43, 44). Aynı hastaları psikotik oldukları ve olmadıkları dönemlerde
değerlendiren ve sonuçları karşılaştıran çalışmalarda hastaların psikotik oldukları ve
remisyonda oldukları dönemlerde benzer düzeyde bellek ve dikkat bozukluğu gösterdikleri
bulunmuştur (45). Aynı hastada aktif varsanıları varken ve daha sonra varsanılar
kaybolduğunda aynı düzeyde bilişsel bozukluklar varsa varsanı, şiddetleri değişebildiği için
stabil bir bilişsel bozukluğa neden olmaz. Bu da bilişsel işlevlerdeki bozulmanın psikotik
belirtilere bağlı olmadığını göstermektedir. Sonuç olarak bilişsel işlevlerde bozukluklar
varsanılar gibi pozitif psikotik belirtilerden önce, belirtiler sırasında ve sonrasında vardır ve
şiddeti de pozitif belirtilerin şiddeti ile ilişkili değildir (25).
Bilişsel işlevlerin farklı alanlarını ölçen testlerdeki performansın pozitif belirtilerin
şiddetinden çok negatif belirtilerin şiddeti ile ilişkili olması olasıdır (44). Bunun bir
açıklaması bilişsel testlerdeki düşük performansın negatif belirtilerin bir işlevi olması ve
ikisinin aslında birbirinden tam ayırt edilemediğidir. Bilişsel belirtiler ve negatif belirtilerin
tanımında da örtüşme vardır. Affekt düzleşmesi bilişsel performans ile en az koreledir (46),
oysa aloji, sosyal ve mesleki defisitler daha fazla koreledir (47). Aynı zamanda, hastalar uzun
süreli psikiyatrik tedaviden sonra toplum içine döndüklerinde negatif belirtileri düzelmekte
veya değişmemekte, fakat bilişsel işlevleri değişmemekte veya kötüleşmektedir. Bu da negatif
belirtilerin çevresel ve sosyal durumlara ikincil olabileceğini, bilişsel işlevlerin ise bunlardan
15