T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh ...

Şizofreniye bilişsel psikolojinin zeminde olduğu yaklaşımda ise, Frith (1992),
şizofreni belirtilerini 3 geniş alana bölmüştür:
1)Kendiliğinden hareketi başlatmada yetersizlik (alogia and avolisyon),
2)Kendini izlemedeki (self monitoring) yetersizlik (yabancı birini kontrol eden işitsel
varsanılar
3)Başkalarının niyetini anlamada yetersizlik (mentalizing) (yapısal düşünce
bozukluğu, perseküsyon sanrıları) (4, 33).
Frith (1992), bütün bunların altında yatan genel mekanizmanın, bilinçte ya da kendinin
farkında olmada bozukluk olduğunu düşünüyordu. Harekete başlamadan önce tasarılarımızın
farkında oluruz. Bu özel tür farkındalığın (kendini izleme) yokluğu, tasarlamaksızın oluşan
konuşma ya da düşünce ile sonuçlanacaktır. Bu tür bir konuşma yabancı olarak algılanabilir.
Bu açıklama, aynı zamanda düşünce sokulması ya da kontrol edilme sanrısı içinde geçerli
olabilir (4).
Goldman-Rakic (1994) primatlarda yaptıkları bilişsel araştırmalarında, şizofrenideki
temel yetersizliğin; çalışma hafızasındaki bir hatadan kaynaklanan, temsillerle rehber edilen
davranışın yetersizliği olduğu belirtilmiştir. Çalışma belleği, bir temsili sürekli tutma
yeteneğini, planları modifiye ve formüle etme, dışarıdan gelen bir uyaran yerine içte olan fikir
ve düşüncelere dayanan davranışları gerçekleştirme yeteneğini içerir. Akıldan geçen bilginin
kaynağını monitorize etme çalışma belleğinin fonksiyonudur Bu yetenekteki eksiklik
şizofreni belirtilerinin çeşitliliğini açıklayabilir. Örneğin akılda bir konuşma yapma ve
konuşma çıktısını monitorize etme yeteneğinin olmaması dezorganize konuşmaya ve düşünce
bozukluğuna yol açar. Davranışsal aktiviteleri planlama ve sürdürme yeteneğinin olmaması
avolisyon ve alogi gibi negatif belirtilere yol açar. Çağrışımlı belleğe karşı, içsel ya da özel
bir dışsal deneyime gönderme yeteneğinin olmaması, duysal deneyim bilincini azaltır ve sanrı
ya da varsanı olarak kendini gösterebilir Deneyimlerin monitarizasyonu (otoneotik süreç),
normal bilişsel fonksiyonların önemli bir parçası olup dış olayları, içsel deneyimlerden
ayırmaya yardımcı olur. En temel düzeyde, konum, hareket ve vücut oryantasyonu gibi
fiziksel faktörleri monitorize etmeyi sağlar. Bilginin kendi zihnimizden mi, yoksa başka bir
yerden mi geldiğinin bilinmemesi hastalığın pozitif belirtilerinin çoğunun kökenini
oluşturabilir (4, 16).
Braff ve arkadaşları nöropsikolojiden alınan teknikleri kullanarak yeni bir tamamlayıcı
model geliştirdi. Bu model beyin elektriksel aktivitesi ölçümünü özellikle uyarılmış
potensiyellerin çeşitli türlerini kullanarak geliştirilen tekniklerin perspektifinden köken
almıştır. Şizofrenideki altta yatan merkezi defisitin bilgi işleme ve dikkat alanında olduğunu
söylemektedir (8). Yorumlayabileceklerinden daha fazla uyarı bombardımanı altında
olduklarını söyleyen şizofreni hastalarının klinik gözlemlerinden kaynaklanmıştır. Sonuç
olarak hatalı yorumlama sanrılara, içsel ve dışsal uyaran arasındaki karışıklık varsanıya ya da
12