TC SAĞLIK BAKANLIĞI KARTAL DR. LÜTFÄ KIRDAR EÄžÄ TÄ M VE ...

Vücuda demirin sağlanması
Hemoglobin ve diğer demir içeren proteinlerin üretiminde kullanılan demir, ya gıdalar
ile ya da demirin yeniden kullanıma sunulması ile sağlanmaktadır. Gıdanın içeriğine göre
demir içeriği de değişmektedir. Gıdalar içerisinde demir “hem” ve/veya “hem olmayan
demir”(nonhem-inorganik) olarak bulunmaktadır. Hem bileşiği içindeki demirin (örneğin;
kırmızı etteki demir) emilimi hem olmayan bileşikler içerisindeki demirden (örneğin
ıspanaktaki demir) daha iyidir. Hem; gastrik asiditeden ve gıdalardaki kompozisyonundan
etkilenmeden emilir. Mukozada demir hemden ayrılır ve mukoza hücrelerinden doğrudan
plazmaya geçer. İnorganik demirin çoğu ferik (Fe+++) iyon şeklindedir(9,12,8). Az
miktardaki ferro (Fe++) şeklindeki demir ise hava ile hemen feri (Fe+++) şekline okside
olur(13).
Demirin emilimi
Vücuttaki demir dengesinin regülasyonunda emilimin atılımdan daha büyük bir rolü
vardır(27). Gastrointestinal yolun tamamı demir absorbe etme yeteneğine sahiptir. Fakat en
fazla emilim duodenumda ve jejenumun proksimal kısımlarında olur.
Demir ferro (Fe++) halinde kolaylıkla emilir. Ancak besinlerle alınan demirin çoğu
(%90) ferri (Fe+++) şeklindedir. Fe+++ pH > 2 olan ortamlarda çözünemez ve
biyoyararlanımı sözkonusu olmaz. Mideden demir emilimi çok az düzeydedir. Ancak mide
sekresyonları demiri çözündürür ve Fe++ şekline indirgenmesini sağlayan askorbik asit ve
diğer maddelerle çözülebilen kompleksler haline gelmesini sağlar (7,9,12,13).
Emilebilecek demir miktarını etkileyen çeşitli faktörler vardır. Askorbik asit, sitrat ve
diğer organik asitler Fe+++ ile çözünür şelatlar oluşturup absorbsiyona yardımcı olurken;
fitat, tannat, oksalatlar ve antiasitler demir ile reaksiyona girerek ince barsakta suda
çözünmeyen (dönüşümsüz) şelatlar oluştururlar ve böylece absorbsiyonu olumsuz
etkilerler(7,9,13). Pankreatik sıvılar ise demir emilimini inhibe ederler(13).
6