Temel Farmakokinetik

Temel Farmakokinetik 209
kg
V ^
c
k d
s
için değilse de, birçok etkin maddenin tedavi süresi
t 2 -1, aralığındadır. Plazmanın en yüksek derişimi, t max
anında C max olarak oluşmaktadır. Etkinin şiddeti de C max
- MEK olarak düşünülebilir.
v d
Şekil 11.28 Tek kompartımanlı emiîmeli model
Burada, etkin madde k a hız değişmeziyle plazmaya
geçmekte ve k d hız değişmeziyle uzaklaşmaktadır.
Kompartımanın derişimini plazma temsil etmektedir
ve kompartımanın hacmi V d 'dir.
Plazma Verileri
Esasen, kasiçi (İM), rektal ve vajinal gibi verilişlerde
de emilim vardır. Emilimin sözkonusu olduğu diğer
bir veriliş yolu da transdermal veriliştir. Dolayısıyla bu
durumlarda, ana hatlarıyla farmakokinetik model aynıdır.
Ancak değişik yollara bağlı olarak emilim hız değişmezleri
farklı olacaktır. Doğal olarak uzaklaşma hız
değişmezi veriliş yolundan bağımsızdır.
Bu yolla ilaç verilişi sonunda elde edilen plazma profili
Şekil 11.29'da görüldüğü gibidir:
MEK
^ı t t 2
Şekil 11.29 Emilmeli yol plazma profili
Bu profilin genel değerlendirilmesi:
Etkin maddenin terapötik penceresi, C tox (yan etkilerin
başladığı derişim) ile MEK (minimum etkili derişim)
arasındadır. Plazma profili bu bölgenin içinde kaldığı
müddetçe tedavi düzgün olacaktır. Etkinin başlaması
t, anında ve bitmesi de t 2 anında olmaktadır. Hepsi
Emilim bölgesinden etkin maddenin emilimi genelde
birinci mertebeden reaksiyonla sürmektedir. Birinci
mertebe reaksiyonlar sonsuza kadar azalarak sürerler.
Ancak yedi yarı ömür gibi bir sürede reaksiyonun %
99'undan fazlası oluştuğundan, pratik olarak reaksiyon
bu sürede bitmiş kabul edilebilir. Dolayısıyla, oral ilaç
alımında, belli bir süre sonra emilim olayı pratik olarak
bitmiş duruma gelecektir. Oral verilişte, emilimin ne
zaman bittiğini doğrudan bilme durumunda olmadığımız
için, bu noktada kesinlik yoktur; dolayısıyla bir
noktadan bahsetmek yerine, bir bölgeden bahsedilebilir
(esasen, f'ı tek bir nokta gibi göstermek büyük
bir iddia olmaktadır). Şekil 11.29'daki f noktası böyle
bir işarettir. Yani, t*dolaylarında emilimin pratik olarak
bittiği kabul edilmektedir.
Etkin maddeyi içeren ilacın oral alındığını varsayalım.
Bu tarz ilaç şekilleri etkin madde salımı açısından ikiye
ayrılırlar:
a- Hemen salan (immediate release) dozaj şekilleri
(Bunlara konvansiyonel ilaç şekilleri de denmektedir).
Bunlar mideye ulaşım hemen dağılarak etkin
maddeyi derhal salarlar. Dozaj şeklinin ıslanması,
dağılması, vb olaylar azami 10 dakika gibi bir sürede
biter. Amaç, etkin maddenin en kısa zamanda
kana geçmesi ve biyolojik etkinin en kısa zamanda
başlamasıdır. Bunların formülasyonları bu amaca
yönelik yapılır. Şekil 11.29, böyle bir dozaj şeklinin
oluşturduğu plazma profilini göstermektedir. Pratik
olarak t = O'da emilim başlamış kabul edilir.
b- Denetimli salimli {Controlled release, sustained release,
prolonged release veya modified release) ilaç
şekilleri. İlaç şeklinden etkin maddenin salımı üzerine
herhangi birformülasyon değişikliği yapılmışsa,
bu gruba girer. Bu değişiklik, barsakta dağılan
şekillerden tutun, her türlü yavaş salan şekle kadar
gider 15 (Denetimli salan ilaç şekilleri oral yolun dışında
da uygulanmaktadır).
Tablet, kapsül v.b. şekilde alınmış olan konvansiyonel
dozaj şekli mideye ulaşınca, ilk önce ıslanma olayıyla